Διδάσκουσα: Δρ. Κατερίνα Αργυροπούλου

Διδάσκουσα: Δρ. Κατερίνα Αργυροπούλου

Είναι η εξελικτική πορεία του ατόμου αναφορικά με τον προσανατολισμό του στο χώρο της εργασίας και τις αποφάσεις του για το επάγγελμα ή τα επαγγέλματα, που επιθυμεί ή επιδιώκει να ακολουθήσει. Η είσοδος στο επάγγελμα δεν είναι αποτέλεσμα μιας στιγμιαίας απόφασης, αλλά μιας μακροχρόνιας αναπτυξιακής διαδικασίας που συμβαδίζει με την ψυχολογική εξέλιξη του ατόμου. 21/3/2015 2

Αποτελεί μια δια βίου διαδικασία Η επαγγελματική ανάπτυξη είναι η διαδικασία επιλογής, εισόδου, προσαρμογής και εξέλιξης σε ένα επάγγελμα Περιλαμβάνει ψυχολογικούς, κοινωνικούς, εκπαιδευτικούς, οικονομικούς, σωματικούς, πολιτισμικούς και τυχαίους παράγοντες 21/3/2015 3

Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι βασικές ιδέες που διαμόρφωσαν την επαγγελματική ανάπτυξη; 21/3/2015 4

Συμπεριφορά Πεποιθήσεις Επαγγελματική εκπαίδευση Περιεχόμενο επιλογής Διαδικασία επιλογής Δεξιότητες Αποφασιστικότητα Λήψη απόφασης Αναπτυξιακά καθήκοντα Διερεύνηση Σχεδιασμός ζωής Ωριμότητα Σχεδιασμός Ρόλοι Αυτοαντίληψη Αυτοαποτελεσματικότητα Εφαρμογή/δέσμευση Στάδια Μεταβάσεις Εργασιακές αξίες 21/3/2015 5

21/3/2015 6

Η επαγγελματική ανάπτυξη οδηγεί: στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων στην επιλογή επαγγέλματος στη διαμόρφωση εργασιακών αξιών στη δημιουργία επαγγελματικών προτύπων, επαγγελματικής ταυτότητας επαγγελματικής ωριμότητας στη διαχείριση των μεταβάσεων και της σταδιοδρομίας 21/3/2015 7

Επιχειρούν να εξηγήσουν: πώς πραγματοποιείται η επαγγελματική ανάπτυξη του ατόμου, καθώς και πώς συγκεκριμένα προσωπικά χαρακτηριστικά, αλλά και διάφορα χαρακτηριστικά του κοινωνικού περιβάλλοντος επηρεάζουν την επαγγελματική του ανάπτυξη. 21/3/2015 8

Ασχολούνται κυρίως με: τις εμπειρίες, τις αξίες, τις γνώσεις και τις δεξιότητες, με τις οποίες κανείς δομεί την επαγγελματική ταυτότητά του τις λειτουργικές σχέσεις μεταξύ χρόνου, κοινωνικής δομής και προσωπικών ιδιοτήτων τη διαδικασία λήψης απόφασης ως τρόπου, με τον οποίο κανείς εκφράζει την προσωπική του ταυτότητα σε μια επαγγελματική επιλογή. τον τρόπο που διαμορφώνεται η σταδιοδρομία. ενώ, θεωρούνται ένας χρήσιμος οδηγός για την επαγγελματική συμβουλευτική (Sharf, 2006) 21/3/2015 9

Μολονότι οι θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης που έχουν διατυπωθεί μέχρι σήμερα, δε θεωρούνται πλήρεις - ιδιαίτερα όταν αναφέρονται στις γυναίκες και σε ειδικές κοινωνικές ομάδες- δίνουν, ωστόσο, μια βάση για αποτελεσματική εξερεύνηση της επαγγελματικής ανάπτυξης και της λήψης απόφασης. 21/3/2015 10

Ψυχολογικές: επικεντρώνονται στο ίδιο το άτομο και τονίζουν την εσωτερική κινητήρια δύναμη του ατόμου και το ρόλο του στην επαγγελματική συμβουλευτική Μη Ψυχολογικές: αποδίδουν την επαγγελματική ανάπτυξη και επιλογή σε παράγοντες εξωτερικούς προς το άτομο Σύνθετες: επαγγελματική ανάπτυξη και επιλογή επηρεάζεται άμεσα ή έμμεσα από ένα πλήθος παραγόντων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτισμικοί, βιολογικοί και ψυχολογικοί 21/3/2015 11

Οι Ψυχολογικές Θεωρίες περιλαμβάνουν τις εξής υποομάδες: Ψυχοδυναμικές (ανάπτυξη συγκεκριμένων αναγκών και κινήτρων και αναζήτηση ικανοποίησης αυτών των αναγκών ή κινήτρων μέσω των επαγγελματικών επιλογών) Εξελικτικές (διαχρονική έκφραση της επαγγελματικής συμπεριφοράς- τονίζουν τη σημασία της αυτοαντίληψης) Θεωρίες μάθησης (η εκδήλωση της συμπεριφοράς δημιουργείται μάλλον από τις εμπειρίες μάθησης του ατόμου παρά από έμφυτες ψυχικές ή αναπτυξιακές διαδικασίες) Θεωρίες λήψης απόφασης (έμφαση στη διαδικασία λήψης απόφασης και πρόβλεψη εναλλακτικής λύσης) 21/3/2015 12

Αντιμετωπίζουν το άτομο ολιστικά και όχι σαν ένα άθροισμα χαρακτηριστικών Εστιάζουν στις εμπειρίες που αναδεικνύονται από τη διαβίωση του ατόμου στο περιβάλλον Αντιμετωπίζουν τη σταδιοδρομία ως ζήτημα σχεδιασμού ζωής (Savickas, 2013) Ενδιαφέρονται για το «πώς» και όχι για το «τι» Αναδεικνύουν νέες ιδέες και έννοιες, όπως επαγγελματική προσαρμοστικότητα, απασχολησιμότητα, πρωτεϊκή σταδιοδρομία (Bimrose & Hearne, 2012) 21/3/2015 13

Ο εαυτός ως ένα πλέγμα ατομικών χαρακτηριστικών απασχόλησε την επαγγελματική συμβουλευτική από τις αρχές του 19ου αιώνα. Τον 19ο αιώνα τα ατομικά χαρακτηριστικά αποτελούσαν βασικό συστατικό στοιχείο της συλλογικής τότε κοινωνίας. η ιδανική σταδιοδρομία είναι εκείνη στην οποία συνταιριάζονται τα χαρακτηριστικά του ατόμου με το κατάλληλο επαγγελματικό περιβάλλον. η κατανόηση της σταδιοδρομίας βασίζεται, κυρίως, στον έντονο διαγνωστικό χαρακτήρα, ο οποίος προβάλλει την αντίληψη ενός γραμμικού φαινομένου με διαβίου ισχύ. 21/3/2015 14

Η έννοια του ταιριάσματος (και στη συνέχεια θεωρία ατόμουπεριβάλλοντος) είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο σχηματίστηκε το πεδίο της επαγγελματικής καθοδήγησης στις αρχές του εικοστού αιώνα (διαφορική ψυχολογία) το ταίριασμα περιλαμβάνει τρεις γενικούς παράγοντες γνώσεις σχετικά με τα ενδιαφέροντα, τις ικανότητες και τις αξίες, γνώση των επαγγελμάτων και του κόσμου της εργασίας και πραγματική αιτιολογία στη λήψη επαγγελματικής επιλογής. Οι επαγγελματικοί σύμβουλοι ενισχύουν συνήθως την αυτογνωσία των πελατών τους με την ερμηνεία των αποτελεσμάτων από ψυχομετρικά εργαλεία ενθαρρύνουν τους πελάτες να έχουν μια ορθολογική και αποφασιστική προσέγγιση για να ταιριάζουν τον εαυτό τους με τα επαγγέλματα, και να κάνουν μια ρεαλιστική επιλογή. Επικεντρώνονται στο πώς οι διαφορετικοί τύποι ατόμων απασχολούνται σε διαφορετικές θέσεις εργασίας. 21/3/2015 15

πώς ένα άτομο διαφέρει από την εργασία του και από τον εαυτό του στην πάροδο του χρόνου, παρά τις διαφορές μεταξύ των ατόμων. αναδεικνύεται η έννοια των σταδίων της σταδιοδρομίας η οποία περιγράφει την επαγγελματική επιλογή και τις προσαρμογές στα επαγγέλματα σε βάθος χρόνου. Οι επαγγελματικοί σύμβουλοι «εγκατέστησαν» σε κάθε στάδιο μια προβλέψιμη σειρά ειδικών καθηκόντων της επαγγελματικής ανάπτυξης που πρέπει να επιλύσουν τα άτομα. Οι παρεμβάσεις προωθούν την εξέλιξη του ατόμου κατά μήκος της καθηκόντων της επαγγελματικής ανάπτυξης. Ο εκπαιδευτικός-σχολικός και ο επαγγελματικός προσανατολισμός έχει προληπτικό χαρακτήρα και περιλαμβάνει τη διδασκαλία δεξιοτήτων ζωής 21/3/2015 16

η επαγγελματική επιλογή είναι μια αναπτυξιακή διαδικασία που συνήθως λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου δέκα ετών Οι περισσότεροι νέοι οριοθετούν τις επαγγελματικές φιλοδοξίες τους ανάλογα με το φύλο, το είδος και το κύρος αυτών από την ηλικία των 13. Τα άτομα περισσότερο ή λιγότερο περιορίζονται στην επιλογή των επαγγελμάτων από κοινωνικές μεταβλητές που είναι εκτός του ελέγχου π.χ. φύλο, εθνικότητα και κοινωνική τάξη. Εργασιακές αξίες είναι οι γενικοί στόχοι ή ικανοποιήσεις που είναι επιθυμητές από την εργασία. η συμβουλευτική σταδιοδρομίας είναι η διαδικασία που θα βοηθήσει τους ανθρώπους να αναπτύξουν μια ολοκληρωμένη και επαρκή εικόνα του εαυτού τους και των ρόλων τους στον κόσμο της εργασίας. 21/3/2015 17

η αυτοαντίληψη δεν είναι σταθερή και γενικευμένη, αλλά πολύπλευρη και σύνθετη από εικόνες, σχήματα και πρότυπα. αναδεικνύεται η θεωρία της αυτοεπάρκειας προσαρμοσμένη στην επαγγελματική επιλογή και η έννοια της αυτοαποτελεσματικότητας. Οι πεποιθήσεις επαγγελματικής αυτο-αποτελεσματικότητας, συνδέονται με τη συμπεριφορά του ατόμου στην επαγγελματική επιλογή. η κοινωνικοποίηση των δύο φύλων μπορεί να οδηγήσει σε διαφορές μεταξύ των φύλων στην αυτο-αποτελεσματικότητα και την εμπιστοσύνη σε σχέση με συγκεκριμένους τομείς της σταδιοδρομίας, ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με παραδοσιακά ανδροκρατούμενα επαγγελματικά πεδία. 21/3/2015 18

Το ενδιαφέρον για μια δραστηριότητα αναπτύσσεται και αντέχει όταν οι άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους αυτοαποτελεσματικό για τη δραστηριότητα και προβλέπουν ότι η εκτέλεση θα παράγει αξιόλογα αποτελέσματα (προσδοκίες αποτελέσματος). Διδάσκονται τεχνικές λήψης απόφασης και εξετάζονται τέσσερις βασικοί παράγοντες που ερμηνεύουν γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν τη δουλειά που κάνουν (δηλαδή, λόγω γενετικών καταβολών, περιβαλλοντικών συνθηκών, εμπειριών μάθησης, και δεξιοτήτων προσέγγισης έργου). 21/3/2015 19

Ο εαυτός κατανοείται ως μια διαμορφούμενη οντότητα «κατασκευαζόμενη» (self-construction) από τη δυνατότητα του ατόμου να προσδώσει νόημα στις εμπειρίες του. Η προσωπική αφήγηση αναδεικνύει και ερμηνεύει όψεις της σταδιοδρομίας, συνοψίζει το τι σκέφτεται το άτομο για τον εαυτό του, καθώς μιλά για τα σχέδια και την πρόοδο του, ενώ διευκολύνει τον αναστοχασμό. τα επαγγελματικά ζητήματα δεν μπορούν να εξετάζονται ξεχωριστά από τα προσωπικά (Vondracek, Ferreira & Santos, 2010). τα ζητήματα σταδιοδρομίας μετατρέπονται σε σχεδιασμό ζωής (Savickas et al., 2009). ενσωματώνονται τρεις ψυχολογικές παραδόσεις: οι ατομικές διαφορές, η ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της ζωής και η αφήγηση. 21/3/2015 20

Υποδηλώνει την μεταβλητή ικανότητα των ανθρώπων να διαπραγματευτούν με επιτυχία τις μεταβάσεις, τις επαγγελματικές αλλαγές και τα επαγγελματικά τραύματα που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη αγορά εργασίας. Τα άτομα που διακρίνονται από επαγγελματική προσαρμοστικότητα χρειάζεται να αναπτύξουν ικανότητες προσαρμοστικότητας προκειμένου να διαχειριστούν την προσωπική τους ανάπτυξη και να έρθουν σε ισορροπία με τις μεταβαλλόμενες συνθήκες και αλλαγές του περιβάλλοντος. Έτσι, θα πετύχουν ικανοποίηση από τη ζωή, ευελιξία και ψυχική υγεία 21/3/2015 21

επιτρέπει στους πελάτες να κατανοήσουν ότι στις επαγγελματικές τους ζωές, οι συνθήκες που αναμένεται να συμβούν και η αναποφασιστικότητα της σταδιοδρομίας δεν αποτελούν πρόβλημα. η αναποφασιστικότητα είναι ένας τρόπος να παραμένει το άτομο ανοιχτό μυαλό σχετικά με τις δυνατότητες που υπάρχουν Η θετική αβεβαιότητα συμπεριλαμβάνει την διαισθητική, τη δημιουργική, καθώς και την παραδοσιακή λήψη απόφασης. αποτελεί μια μη γραμμική προσέγγιση σε επιλογές και προϋποθέτει την ανάπτυξη της ικανότητας να διαχειριζόμαστε πολλαπλές μεταβάσεις σε όλη τη διάρκεια της ζωή και της εργασίας μας. Ο στόχος της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας είναι να βοηθήσει τους πελάτες να μάθουν να αναλάβουν δράση για την επίτευξη μιας πιο ικανοποιητικής σταδιοδρομίας και προσωπικής ζωής και να μην παίρνουν απλώς μια απόφαση σταδιοδρομίας. 21/3/2015 22

Κατανόηση και αξιολόγηση της πολιτιστικής πολυμορφίας συμπεριλαμβανομένων και των εκπαιδευτικών, οικονομικών και πολιτικών συστημάτων που έχουν επιρροή στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας του ατόμου. Ανάπτυξη παρεμβάσεων που προάγουν ισότητα στην πρόσβαση των περιθωριοποιημένων ατόμων στην κοινωνία και που βοηθούν τα άτομα να επιτύχουν την πλήρη εκδίπλωση των δυνατοτήτων τους ανεξάρτητα από την κοινωνική τους τοποθέτηση στο περιθώριο της κοινωνίας. Θέληση για εργασία που θα έχει ζωντάνια και ενδιαφέρον στα χρόνια που έρχονται (Blustein, 2011). 21/3/2015 23

Σημαντικά εφόδια προσωπικής-επαγγελματικής ζωής για τη διαχείριση περίπλοκων μεταβάσεων, την ενδυνάμωση της προσωπικής επάρκειας, την επιβίωση από τις αντιξοότητες, τη διαχείριση συναισθημάτων, την αίσθηση προσωπικού ελέγχου, τον προσανατολισμό προς την ευτυχία, την εμπλοκή στην εργασία (Coetzee & Harry, 2014. Duffy, 2010. Johnston et al., 2013. Rossier et al., 2012) Μετα-δεξιότητες» = στρατηγικές και δυνατότητες που βοηθούν το άτομο να διαχειριστεί τις αλλαγές Οι μετα-δεξιότητες μπορούν να βελτιωθούν μέσω κατάρτισης και συμβουλευτικής (Coetzee & Harry, 2014. Porfeli & Savickas, 2012) 21/3/2015 24