Αρχαία Ελληνικά Γ Γυμνασίου Ενότητα 9 Διδακτική πρόταση: Πόπη Πούγιουρου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Εποπτεία: Λουκία Χατζημιχαήλ, ΕΜΕ Φιλολογικών Μαθημάτων
Σύντομη αφόρμηση Αξιοποιούμε την προϋπάρχουσα γνώση των μαθητών μας, το ποίημα του Λορέντζου Μαβίλη Καλλιπάτειρα (ΝΕ Β Γυμνασίου)
Αρχόντισσα Ροδίτισσα, πώς μπήκες; Γυναίκες διώχνει μια συνήθεια αρχαία εδώθε. - Έχω έν ανίψι, τον Ευκλέα, τρί αδέρφια, γιο πατέρα Ολυμπιονίκες. Να με αφήσετε πρέπει, Ελλανοδίκες, κι εγώ να καμαρώσω μες στα ωραία κορμιά, που για τ αγρίλι του Ηρακλέα παλεύουν, θιαμαστές ψυχές αντρίκιες. Με τις άλλες γυναίκες δεν είμ όμοια στον αιώνα το σόι μου θα φαντάζει με της αντρειάς τα αμάραντα προνόμια. Με μάλαμα γραμμένος το δοξάζει σ αστραφτερό κατεβατό μαρμάρου ύμνος χρυσός τ αθάνατου Πινδάρου! Λορέντζος Μαβίλης
Διαβάζεται η εισαγωγή από το/τη διδάσκοντα/ουσα ή από ένα μαθητή. Αργή και εκφραστική ανάγνωση του κειμένου από το/τη διδάσκοντα/ουσα. Σιωπηρή - στοχευμένη ανάγνωση από τους μαθητές. Αναζητούν: Πρωταγωνιστή Τόπο Χρόνο
Οι μαθητές απαντούν. Εύκολα εντοπίζουν ότι πρωταγωνιστής είναι η Καλλιπάτειρα, χρόνος η περίοδος των Ολυμπιακών Αγώνων και τόπος η Ολυμπία. Ανάγνωση του κειμένου από τους μαθητές. Οι μαθητές διαβάζουν την κάθε περίοδο και αποδίδουν ελεύθερα το νόημά της, χρησιμοποιώντας τα γλωσσικά σχόλια του βιβλίου.
Υποβοηθούμε την απόδοση των μαθητών με ερωτήσεις, εποπτικοποίηση του κειμένου, χρήση εικόνων. Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά.
Κατὰ δὲ τὴν ἐς Ὀλυμπίαν ὁδόν ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον, Τυπαῖον καλούμενον. Τόπος: Ολυμπία Περιγραφή τοπίου: Όρος Τυπαίο, ψηλό, απότομο, πετρώδες
Κατὰ τούτου τάς γυναίκας Ἠλείοις ἐστὶν ὠθεῖν νόμος, ἢν φωραθῶσιν ἐς τὸν ἀγῶνα ἐλθοῦσαι τὸν Ὀλυμπικὸν ἢ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ἀπειρημέναις σφίσιν ἡμέραις διαβᾶσαι τὸν Ἀλφειόν. Ποιοι αποκλείονται από τους Ολυμπιακούς Αγώνες; Οι γυναίκες Ποια τιμωρία τους επιβάλλουν; Τις γκρεμίζουν απ το βουνό Σε ποιες περιπτώσεις; -αν εισέλθουν στους Ο.Α. - αν περάσουν τον Αλφειό
Οὐ μὴν οὐδὲ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν, ὅτι μὴ Καλλιπάτειραν μόνην, ἥ ὑπὸ τινων καὶ Φερενίκη καλεῖται. Πόσες γυναίκες πιάστηκαν ως τώρα; Καμιά εκτός Ποια; Η Καλλιπάτειρα ή αλλιώς Φερενίκη
Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός, ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ, ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον Οικογένεια Καλλιπάτειρας: Χήρα, έχει ένα γιο Τέχνασμα: Μεταμφίεση σε γυμναστή Γιατί οδήγησε εκεί το γιο της; Για να αγωνιστεί
Σκηνή πυγμαχίας Έργο του ζωγράφου Επίκτητου, 520-510 π.χ. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Αθηνών.
νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου, τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους, τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη. Πώς λεγόταν ο γιος της και τι πέτυχε; Πεισίροδος νίκησε Αντίδραση Καλλιπάτειρας: Μπήκε στον αγωνιστικό χώρο - αποκαλύφθηκε
Φωραθείσης δὲ ὅτι εἴη γυνή, ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιον καὶ τῷ πατρὶ καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆς καὶ τῷ παιδὶ αἰδῶ νέμοντες -ὑπῆρχον δὴ ἅπασιν αὐτοῖς Ὀλυμπικαὶ νῖκαι - Πώς την τιμώρησαν; Δεν την τιμώρησαν! Γιατί; Από σεβασμό προς τους ολυμπιονίκες συγγενείς της!
«Κάτθανε, ὦ Διαγόρα, οὐκ ἐς Ὄλυμπον ἀναβήσει» Ο Διαγόρας ο Ρόδιος μεταφέρεται από τους δυο γιους του κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων.
ἐποίησαν δὲ νόμον ἐς τὸ ἔπειτα ἐπὶ τοῖς γυμναστικοῖς γυμνοὺς σφᾶς ἐς τὸν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι. Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις 5.6.7-8 (διασκευὴ) Ποιο νόμο ψήφισαν οι ελλανοδίκες; Οι γυμναστές να εισέρχονται στους αγώνες γυμνοί Γιατί; Για να αποτρέψουν παρόμοια επεισόδια
Συγγραφή μετάφρασης Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν ομαδικά. Το απόσπασμα Κατά τούτου... τόν Ἀλφειόν είναι ιδιαίτερα δύσκολο και δεν προσφέρεται για μετάφραση από τους μαθητές καθώς κάτι τέτοιο θα οδηγούσε μόνο στην άκριτη απομνημόνευση. Μπορεί να εξαιρεθεί.
Ανακεφαλαίωση Ζητούμε από τους μαθητές να εκφράσουν τη γνώμη τους για την απόφαση των Ελλανοδικών. Αξιολογώντας τα υπέρ και τα κατά, οι μαθητές προετοιμάζονται για τον αγώνα λόγων που μπορεί να ανατεθεί ως εργασία.
Α Ομάδα. Μετάφραση Οὐ μὴν οὐδὲ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν,ὅτι μὴ Καλλιπάτειραν μόνην,ἥ ὑπὸ τινων καὶ Φερενίκη καλεῖται. Β Ομάδα. Μετάφραση Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός,ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ,ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον
Γ Ομάδα. Μετάφραση νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου,τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους,τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη. Δ Ομάδα. Μετάφραση Φωραθείσης δὲ ὅτι εἴη γυνή,ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιονκαὶ τῷ πατρὶ καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆςκαὶ τῷ παιδὶ αἰδῶ νέμοντες- ὑπῆρχον δὴ ἅπασιν αὐτοῖς Ὀλυμπικαὶ νῖκαι -ἐποίησαν δὲ νόμον ἐς τὸ ἔπειταἐπὶ τοῖς γυμναστικοῖςγυμνοὺς σφᾶς ἐς τὸν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι.
Δραστηριότητες Δραματοποίηση Κάποιος/α υποδύεται την Καλλιπάτειρα και κάποιοι άλλοι τους υπόλοιπους γυμναστές/θεατές. Οι μαθητές ζωντανεύουν τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις των ηρώων. Η σκηνή μπορεί να αναπαρασταθεί με αυθορμητισμό κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας του κειμένου ή να ανατεθεί ως προαιρετική εργασία σε μαθητές οι οποίοι, αφού προετοιμαστούν, θα παρουσιάσουν τη σκηνή κατά την επόμενη διδακτική ώρα.
Αγώνας λόγων «Η Καλλιπάτειρα έχει παραβεί έναν πολύ αυστηρό νόμο που επισύρει τη θανατική ποινή. Ακούγονται όμως και αντίθετες φωνές. Χωριστείτε σε δύο ομάδες και υποστηρίξτε η μία την παραδειγματική τιμωρία της Καλλιπάτειρας και η άλλη την αθώωσή της. Καλείστε να αξιοποιήσετε τις πληροφορίες του κειμένου καθώς και τις γενικότερες γνώσεις σας, ώστε να επιχειρηματολογήσετε υπέρ της μιας ή της άλλης θέσης».
Πηγές εικόνων: 1. Αρ. 4. Χάρτης της Πελοποννήσου. www.sikyon.com/korinth/images/map2_ellas.jpg 2. Αρ. 8. Αττικό ερυθρόμαυρο κύπελλο με πυγμαχία http://www.sikyon.com/athens/archaic/images/vase59.jpg 3. Αρ. 10. Η Καλλιπάτειρα http://gym-ritin.pie.sch.gr/olumpiaki_paideia.files/8.jpg 4. Αρ. 12. Ο ένδοξος Διαγόρας http://el.wikipedia.org