Κωνσταντινούπολη. Βυζάντιο Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη Άλωση 1204 Άλωση Συγκέντρωση Υλικού-Επιμέλεια: Αμαλία Κ. Ηλιάδη

Κωνσταντινούπολη Βυζάντιο Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη Άλωση 1204 Άλωση 1453 Συγκέντρωση Υλικού-Επιμέλεια: Αμαλία Κ. Ηλιάδη 1 1

Ο Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος υπήρξε ο τελευταίος αυτοκράτορας τού Βυζαντίου, που με τη στάση του σφράγισε τις τελευταίες στιγμές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. 2 2

Μανουήλ Β' Παλαιολόγος Ελένη Δραγάση Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος που γεννήθηκε το 1404, ήταν γιος του αυτοκράτορα Μανουήλ Β' Παλαιολόγου (1391-1425) και της Ελένης Δραγάση, κόρης του Σέρβου άρχοντα των Σερρών, και νεότερος αδελφός τού αυτοκράτορα Ιωάννη Η' Παλαιολόγου (1425-1448). 3 3

Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Η Παλαιολόγος, αδελφός του Κωνσταντίνου ΙΑ, πραγματοποίησε από το 1424 διπλωματικές εκστρατείες στην Ουγγαρία και τη Βενετία, για να ζητήσει βοήθεια από τους δυτικούς ώστε να πραγματοποιήσουν σταυροφορία κατά των Τούρκων. Δεν είχε όμως κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. 4 4

Μετά τον θάνατο τού Ιωάννη Η', στέφθηκε αυτοκράτορας στον Μιστρά (6 Ιανουαρίου 1449) ο Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος 5 5

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος ως χαρακτήρας διακρινόταν για την ενεργητικότητα και την ανδρεία του. Αμέσως μετά τη στέψη του, πήγε στην Κωνσταντινούπολη με πολλές ελπίδες και μεγάλη αγωνία για το μέλλον τής αυτοκρατορίας. 6 6

Ο Κωνσταντίνος: Μετέφερε στην πόλη όλες τις ποσότητες σιτηρών που ήταν δυνατόν να συγκεντρωθούν Επισκεύασε τα τείχη της πόλης. Έκλεισε την είσοδο του Κεράτιου κόλπου με βαριά αλυσίδα 7 7

Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. 8 8

Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης 9 9

10 Amalia K.την Iliadi, historian 10 με βαριά αλυσίδα Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έκλεισε είσοδο του Κεράτιου κόλπου

Επειδή η φρουρά της πόλης μόλις έφθανε τις λίγες χιλιάδες, ο αυτοκράτορας ζήτησε βοήθεια από τη Δύση, που όμως δεν ήρθε ποτέ. 11 11

Ο στρατός των Βυζαντινών, μαζί με τους 1000 περίπου ξένους δεν υπερέβαινε τις 8000 άνδρες. Ανάμεσά τους ήταν και 700 Γενουάτες υπό τον Ιωάννη Ιουστινιάνη. 12 12

Οι Οθωμανοί είχαν επικεφαλής τον σουλτάνο Μωάμεθ Β, είκοσι ενός μόλις ετών με στρατηγικά χαρίσματα, που ήθελε διακαώς να κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη, 13 13

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Ο στρατός του Μωάμεθ Β' ήταν τουλάχιστον 150.000 στρατιώτες. Ο Μωάμεθ Β' υπήρξε ο πρώτος στρατιωτικός ηγέτης που είχε στην διάθεσή του πραγματικά οργανωμένο πυροβολικό. 14 14

Τα γιγάντια ορειχάλκινα κανόνια των Τούρκων είχαν την δυνατότητα να εκτοξεύσουν σε μεγάλη απόσταση τεράστια πέτρινα βλήματα, στων οποίων τα χτυπήματα δεν ήταν δυνατόν να αντισταθούν τα παλαιά τείχη της πόλης. 15 15

Ο Μωάμεθ έκτισε, στα βόρεια της πόλης, στις ευρωπαϊκές ακτές του Βοσπόρου, στο πιο στενό σημείο του, ένα ισχυρό φρούριο (Ρούμελι Χισάρ). Τα κανόνια που τοποθετήθηκαν εκεί ήταν ό,τι πιο προηγμένο είχε να επιδείξει η πολεμική τεχνολογία της εποχής 16 16

Ρούμελι Χισάρ, το φρούριο που έκτισε ο Μωάμεθ Β ο Πορθητής. 17 17

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Το μεγάλο τουρκικό κανόνι που είχε παραγγείλει ο Μωάμεθ στον Ούγγρο μηχανικό Ουρβανό, η μπομπάρδα, τοποθετήθηκε ακριβώς μπροστά στην πύλη του Αγίου Ρωμανού και για τον λόγο αυτό οι Βυζαντινοί τοποθέτησαν μεγάλο μέρος του στρατού σε αυτό το μέρος των τειχών. 19 19

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Στις 7 Απριλίου κηρύχθηκε επίσημα η πολιορκία από τον Μωάμεθ Β' και στις 12 Απριλίου κατέφθασε ο τουρκικός στόλος από την Καλλίπολη. 20 20

Στις 12 Απριλίου ξεκίνησε ο βομβαρδισμός με τα κανόνια, που συνεχίστηκε σχεδόν αδιάκοπα σε όλο το διάστημα της πολιορκίας. Οι Βυζαντινοί είχαν τοποθετήσει τα δικά τους κανόνια πάνω στα τείχη για να βάλλουν εναντίον των πολιορκητών, αλλά γρήγορα διαπίστωσαν ότι κάθε βολή τους προκαλούσε ρωγμές στα ίδια τα τείχη. Ωστόσο η άμυνα 21 Amalia K. Iliadi, historian 21 τις πρώτες βδομάδες διεξάγονταν με επιτυχία.

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Στις 18 Απριλίου αποκρούστηκε με επιτυχία η πρώτη συντονισμένη τουρκική έφοδος και το ηθικό των Βυζαντινών αναπτερώθηκε. 23 23

Στις 20 Απριλίου σημειώθηκε ένα αναπάντεχα ευχάριστο γεγονός για τους πολιορκημένους: τρία γενουατικά πλοία και ένα βυζαντινό, με κυβερνήτη το Φλαντανελά, μετά από νικηφόρα σύγκρουση με αριθμητικά υπέρτερο τουρκικό στόλο, ήλθαν να ενισχύσουν τους Βυζαντινούς. 24 24

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 20 Απριλίου 1453 Φλαντανελάς 25 25

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Ο σουλτάνος είχε τόσο αναστατωθεί από την ναυμαχία αυτή που προχώρησε έφιππος στην θάλασσα. 26 26

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Στις 22 Απριλίου, ο στόλος των Τούρκων ύστερα από επιχείρηση της προηγούμενης νύχτας, κατάφερε να διεισδύσει εντός του Κεράτιου κόλπου. Για τον σκοπό είχε κατασκευαστεί στην κοιλάδα μεταξύ των λόγγων, ένα είδος ξύλινης εξέδρας, επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β - τα οθωμανικά πλοία, που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε τροχούς. Για να μη γίνει αντιληπτό το εγχείρημα, τα κανόνια βομβάρδιζαν ακατάπαυστα το χερσαίο τείχος. 27 27

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Τα τουρκικά πλοία διείσδυσαν στον Κεράτιο κόλπο. 28 28

Ο στόλος των Βυζαντινών και των συμμάχων τους, που στάθμευε εντός του Κεράτιου κόλπου, βρέθηκε ανάμεσα σε δύο πυρά και η κατάσταση της πόλης έγινε κρίσιμη. Τότε οργανώθηκε σχέδιο για να πυρποληθεί ο τουρκικός στόλος με υγρό πυρ την επόμενη νύχτα, όμως το σχέδιο προδόθηκε και έτσι δεν πραγματοποιήθηκε. Επιπλέον, η άμυνα της πόλης εξασθενούσε, καθώς έπρεπε να τοποθετηθούν δυνάμεις στο τείχος του Κερατίου που ως τότε δεν είχε ανάγκη από ιδιαίτερη περιφρούρηση. 29 29

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Στο μεταξύ στη βυζαντινή πρωτεύουσα είχε γίνει ιδιαίτερα αισθητή η έλλειψη τροφίμων. Οι πολεμιστές είχαν αρχίζει να κουράζονται με τις αλλεπάλληλες εχθρικές επιθέσεις. Πολλοί Βυζαντινοί αλλά και ξένοι συμβούλευαν τον Αυτοκράτορα να διαφύγει, όμως ο Κωνσταντίνος με θάρρος και αξιοπρέπεια απέρριπτε την ταπεινωτική αυτή λύση. 30 30

Ο συνεχής βομβαρδισμός της πόλης, που δεν διακόπηκε για αρκετές βδομάδες καθόλου, εξάντλησε εντελώς τον πληθυσμό. Άντρες, γυναίκες παιδιά, ιερείς, μοναχοί προσπαθούσαν να αποκαταστήσουν τις πολυάριθμες ρωγμές του τείχους. Η πολιορκία είχε ήδη διαρκέσει πενήντα μέρες. 31 31

Ταυτόχρονα στο οθωμανικό στρατόπεδο επικρατούσαν φήμες, πιθανόν ψεύτικες, για την πιθανή άφιξη πολυάριθμου χριστιανικού στόλου από τη Δύση, κάτι που ανάγκασε τον Μωάμεθ να εντείνει την προσπάθεια για κατάληψη της πόλης. 32 32

Στις 21 Μαΐου, ο σουλτάνος έστειλε πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη. Ζητούσε την παράδοση της πόλης με την υπόσχεση να επιτρέψει στον Αυτοκράτορα και σε όσους το επιθυμούσαν να φύγουν με τα υπάρχοντά τους. Επίσης, θα αναγνώριζε τον Κωνσταντίνο ως ηγεμόνα της Πελοποννήσου. Τέλος, εγγυόταν για την ασφάλεια του πληθυσμού που θα παρέμενε στην πόλη. 33 33

Οι αντιπροτάσεις του Κωνσταντίνου διαπνέονταν από πνεύμα αξιοπρέπειας και αποφασιστικότητας. Δέχονταν να πληρώσει υψηλότερους φόρους υποτέλειας και να παραμείνουν στα χέρια των Τούρκων όλα τα κάστρα και τα εδάφη που είχαν στο μεταξύ κατακτήσει. Για την Κωνσταντινούπολη όμως δήλωσε: Το δε την πόλιν σοι δούναι, ουτ' εμόν εστιν ουτ' άλλου των κατοικούντων εν ταύτη κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα ζωής ημών. 34 34

Ο Μωάμεθ Β' κάλεσε πολεμικό συμβούλιο και κατόπιν έβγαλε λόγο προς τους στρατιώτες του, ζητώντας του θάρρος και σταθερότητα. Επίσης δήλωσε με όρκο πως ο ίδιος ήθελε μόνο τα τείχη και τα οικοδομήματα της Πόλης και πως αφήνει στο στρατό του όλα τα άλλα. Υπογράμμισε πως υπάρχουν θησαυροί μέσα στα κτήρια και κυρίως στις εκκλησίες και πως θα επωφεληθούν από τον εξανδραποδισμό των κατοίκων. Η επίθεση ορίστηκε για την νύχτα της 29ης Μαΐου. 35 35

Στις 28 Μαΐου συντελέστηκε μεγάλη ακολουθία στην Αγία Σοφία, η τελευταία χριστιανική ακολουθία που πραγματοποιήθηκε στην περίφημη εκκλησία της Πόλης, την οποία παρακολούθησε πλήθος αξιωματούχων και πιστών. Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' κοινώνησε και σε λόγο προςamalia τον λαόk.του ζήτησε να αντισταθεί 36 με γενναιότητα. 36 Iliadi, historian

Την Τρίτη το βράδυ, 29 Μαΐου, μεταξύ 01.00 και 02.00, εκδηλώθηκε γενική τουρκική επίθεση. Μόλις δόθηκε το σύνθημα η Πόλη υπέστη συνδυασμένη επίθεση από τρεις πλευρές συγχρόνως. Οι Βυζαντινοί κατάφεραν να αποκόψουν τις υπόγειες σήραγγες απ' όπου οι Τούρκοι προσπάθησαν να περάσουν κάτω από τα τείχη. Παρόλο που στις επιθέσεις ήταν περισσότεροι αριθμητικά, οι Βυζαντινοί τους απώθησαν αρκετές φορές προκαλώντας τους τρομερές απώλειες. Οι δύο πρώτες επιθέσεις αποκρούστηκαν. 37 37

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Όμως ο Μωάμεθ Β' οργάνωσε πολύ προσεκτικά την τρίτη και τελευταία επίθεση. Με ιδιαίτερη επιμονή οι Τούρκοι επιτέθηκαν κατά του μέρους των τειχών το οποίο ήταν κοντά στην πύλη του Αγίου Ρωμανού (Πέμπτον), όπου πολεμούσε και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας. 38 38

Άλωση της Πόλης από 1453 29 Μαΐου τους Τούρκους 1453 39 39

Ένας από τους κύριους υπερασπιστές της πόλης, ο Γενουάτης Ιουστινιάνι, τραυματίστηκε σοβαρά και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον αγώνα. Αυτή η απώλεια υπήρξε ανεπανόρθωτη για τους Βυζαντινούς. 40 40

Στα τείχη δημιουργούνταν συνεχώς ρήγματα και ο Αυτοκράτορας, πολεμώντας ως απλός στρατιώτης, έπεσε στην μάχη. 41 41

Amaliaστα K. Iliadi, Η Κωνσταντινούπολη έπεφτε χέρια historian των Τούρκων. 42 42

Amalia29 K. Μαΐου Iliadi, historian 1453 43 43

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 46 46

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να σπάσουν τη γραμμή άμυνας των τειχών, παρά μόνο όταν από εσωτερική προδοσία μπήκαν από την Κερκόπορτα και περικύκλωσαν τους αμυνόμενους. 56 56

Μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου οι Τούρκοι όρμησαν μέσα στην πόλη, αρχίζοντας μαζικές λεηλασίες. Ένα μεγάλο πλήθος πολιτών κατέφυγε στην Αγία Σοφία, ελπίζοντας να βρει εκεί ασφάλεια. Αλλά οι Τούρκοι διέρρηξαν την κεντρική πύλη και όρμησαν μέσα στην εκκλησία όπου έσφαξαν το πλήθος. 58 58

Την ημέρα της πτώσης της Κωνσταντινούπολης, ή πιθανόν την επόμενη, ο Σουλτάνος εισήλθε επίσημα στην πόλη και πήγε στην Αγία Σοφία, όπου και προσευχήθηκε. Κατόπιν ο Πορθητής εγκαταστάθηκε στα αυτοκρατορικά ανάκτορα των Βλαχερνών. 59 59

Ο άμαχος πληθυσμός της Κωνσταντινούπο λης θανατωνόταν χωρίς διάκριση, Οι εκκλησίες με πρώτη την Αγία Σοφία, καθώς και τα μοναστήρια με όλο τους τον πλούτο λεηλατήθηκαν και βεβηλώθηκαν, ενώ οι ιδιωτικές περιουσίες έγιναν αντικείμενο αρπαγής και λαφυραγωγίας. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών χάθηκαν αναρίθμητοι πολιτιστικοί θησαυροί. 60 60

Άλωση της Πόλης από τους Τούρκους 1453 Η Ορθόδοξη Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπαψε πια να υφίσταται και στη θέση της ιδρύθηκε και αναπτύχθηκε η Μωαμεθανική Οθωμανική Αυτοκρατορία, της οποίας η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από την Αδριανούπολη στην Κωνσταντινούπολη που ονομάστηκε από τους Τούρκους Ισταμπούλ (από τη φράση Εις την πόλιν) 61 61

Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος Αυτοκράτορας, καθώς και ότι δεν διασώθηκαν πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο πεδίο της μάχης, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του «μαρμαρωμένου βασιλιά» που περιμένει την στιγμή να ανακτήσει την Πόλη και την Αυτοκρατορία του. 62 62

Η πτώση της Κωνσταντινούπολης σηματοδότησε την έναρξη της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα. 63 63