Ιούνιος 2012 ΑΣΦΑΛΕΙΑ & ΙΔΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ Μανδαλενάκη Μαρία ΑΜ: 21020
Οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζουν ένα μοντέλο κοινωνίας, το οποίο εξελίσσεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Σελίδες όπως το Facebook, το MySpace και το LinkedIn προσελκύουν εκατομμύρια χρήστες καθημερινά ανεξαρτήτου ηλικίας και τους δίνουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν διαδικτυακές κοινωνικές σχέσεις. Αυτό όμως που προβληματίζει πολλούς από τους χρήστες είναι κατά πόσο είναι ασφαλή τα προσωπικά δεδομένα τους, που ζητούνται στα Κοινωνικά Δίκτυα κατά την εγγραφή των πρώτων, αλλά και στις εφαρμογές. Επομένως, η παρούσα εργασία πραγματεύεται τα θέματα ιδιωτικότητας και ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων των χρηστών μέσα στα πλαίσια των υπάρχοντων Κοινωνικών Δικτύων και παρέχονται κάποιοι ενδεδειγμένοι τρόποι προκειμένου να προστατευθούν από κακόβουλα άτομα. Περιγραφή του θέματος της έρευνας
Επισκόπηση Βιβλιογραφίας Όπως υποστήριξε ο Tönnies, ένας από τους δημιουργούς των πρώτων κοινωνικών δικτύων, (Ferdinand Tönnies,1800 στο Ελ.Παπανικολοπούλου,2011), οι κοινωνικές ομάδες μπορούν να υπάρχουν είτε ως προσωπικοί και άμεσοι κοινωνικοί δεσμοί που συνδέουν άτομα που μοιράζονται κοινές αξίες και πιστεύω είτε ως απρόσωποι ή επίσημοι κοινωνικοί δεσμοί. Η ανάγκη του ανθρώπου για το δεύτερο οδήγησε στη δημιουργία και τη σταδιακή ανάπτυξη διαφόρων κατά καιρούς κοινωνικών δικτύων. Σε αυτό συνετέλεσε και η ανάπτυξη των τεχνολογικών συστημάτων, καθώς όπως αναφέρεται από την Παπανικολοπούλου, «προσπάθειες υποστήριξης Κοινωνικών Δικτύων με επικοινωνία μέσω υπολογιστικών συστημάτων έγιναν σε πολλές πρώιμες online υπηρεσίες». Τα τελευταία χρόνια, τα κοινωνικά δίκτυα έχουν γίνει πολύ δημοφιλή λόγω της αυξανόμενης διάδοσης και της οικονομικής προσιτότητας των προσβάσιμων στο Διαδίκτυο συσκευών, όπως οι προσωπικοί υπολογιστές, τα κινητά και άλλες σύγχρονες τεχνολογικές καινοτομίες όπως τα δικτυακά tablets (Charu C. Aggarwal, 2011). Στη συνέχεια, ο συγγραφέας Charu C. Aggarwal (2011) ορίζει το κοινωνικό δίκτυο ως ένα δίκτυο αλληλεπιδράσεων ή σχέσεων, όπου οι κόμβοι αποτελούνται από φορείς και τα άκρα αποτελούνται από τις σχέσεις ή τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών των φορέων. Μια γενίκευση της ιδέας των κοινωνικών δικτύων είναι αυτή των δικτύων πληροφοριών, στα οποία οι κόμβοι μπορούν να περιλαμβάνουν είτε φορείς είτε οντότητες, και οι ακμές υποδηλώνουν τις σχέσεις μεταξύ τους. Όπως αναφέρει η Παπανικολοπούλου (2011), οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει την ιδέα των Κοινωνικών Δικτύων για πάνω από έναν αιώνα υποδηλώνοντας σύνθετα σύνολα σχέσεων μεταξύ των μελών των κοινωνικών συστημάτων σε όλες τις κλίμακες, από διαπροσωπικές έως διεθνείς. Οι τάσεις των τελευταίων χρόνων έχουν επικεντρωθεί στα απευθείας συνδεδεμένα κοινωνικά δίκτυα, όπου το κοινωνικό δίκτυο είναι ενεργοποιημένο ως μία διαδικτυακή εφαρμογή (Charu C. Aggarwal, 2011). Συμπληρώνοντας ο συγγραφέας, αναφέρει πως τα εν λόγω κοινωνικά δίκτυα έχουν αναπτυχθεί ταχύτατα σε δημοτικότητα επειδή δεν είναι πλέον περιορισμένα στα γεωγραφικά όρια ενός συμβατικού κοινωνικού δικτύου στο οποίο οι αλληλεπιδράσεις ορίζονται σε ένα πιο συμβατικό τρόπο, όπως οι face-to-face συναντήσεις ή οι προσωπικές φιλίες. Στη συνέχεια, ο Charu C. Aggarwal (2011) επεξηγεί τη διαφορά ενός κοινωνικού δικτύου και μιας ιστοσελίδας τονίζοντας πως ένα online κοινωνικό δίκτυο μπορεί να οριστεί περισσότερο γενικευμένο από μία online ιστοσελίδα, όπως είναι το Facebook, οι οποίες διαφημίζονται επισήμως ως ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης. Στην πραγματικότητα, οποιαδήποτε ιστοσελίδα ή εφαρμογή που παρέχει μια κοινωνική εμπειρία με τη μορφή των χρηστικών αλληλεπιδράσεων μπορεί να θεωρηθεί ως μια μορφή κοινωνικού δικτύου. Συνεχίζοντας ο Charu C. Aggarwal, αναφέρει πως εκτός από τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, έχουν δημιουργηθεί και σελίδες που χρησιμοποιούνται για το διαμοιρασμό online αρχείων πολυμέσων, όπως το Youtube και το Flickr. Οι τελευταίες μπορούν επίσης να θεωρηθούν έμμεσες μορφές κοινωνικής δικτύωσης, επειδή επιτρέπουν ένα εκτεταμένο επίπεδο αλληλεπίδρασης του χρήστη. Σε αυτή την περίπτωση, η αλληλεπίδραση επικεντρώνεται γύρω από μια συγκεκριμένη υπηρεσία, όπως η ανταλλαγή περιεχομένου και εδώ πολλές θεμελιώδεις αρχές της κοινωνικής δικτύωσης ισχύουν. Σημειώνουμε ότι αυτά τα κοινωνικά δίκτυα είναι πλούσια δεδομένου ότι
εμπεριέχουν ένα τεράστιο ποσοστό από περιεχόμενο, όπως κείμενο, εικόνες, ήχο ή βίντεο. Περιεχόμενο τέτοιου είδους μπορεί να αξιοποιηθεί για ποικίλους σκοπούς, όπως για τη δημιουργία εφαρμογών μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής δικτύωσης. Ενδιαφέρον έχει η παρουσίαση του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν τα κοινωνικά δίκτυα από τις Catherine Dwyer, Starr Hiltz και τη Katia Passerini(2007), οι οποίες αναφέρουν πως όταν τα άτομα εντάσσονται στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, αρχίζουν με τη δημιουργία ενός προφίλ, στη συνέχεια συνδέονται με τους υπάρχοντες φίλους καθώς και με αυτούς που γνώρισαν μέσω του site. Ένα προφίλ είναι μια λίστα από προσωπικές πληροφορίες. Μπορεί να περιλαμβάνει το πραγματικό όνομα του χρήστη ή και ψευδώνυμο. Μπορεί επίσης να περιέχει φωτογραφίες, γενέθλια, τόπο κατοικίας, θρησκευτικές πεποιθήσεις, εθνικότητα και προσωπικά ενδιαφέροντα. Τα μέλη συνδέονται με άλλους με την αποστολή ενός αιτήματος φιλίας, το οποίο πρέπει να γίνει αποδεκτό από το άλλο μέρος προκειμένου να δημιουργηθεί μία σύνδεση. Το friending (δηλ. η αποδοχή του αιτήματος φιλίας) ενός άλλου μέλους παρέχει πρόσβαση στο προφίλ του, προστίθεται ο ένας χρήστης στο κοινωνικό δίκτυο του άλλου και το αντίστροφο. Τα μέλη χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα για διάφορους λόγους. Το κίνητρο-ρίζα είναι η επικοινωνία και η διατήρηση σχέσεων. Στις δημοφιλείς δραστηριότητες περιλαμβάνονται η ενημέρωση σχετικά με τις δραστηριότητες άλλων και τα ίχνη τους, η κοινοποίηση φωτογραφιών και η αρχειοθέτηση γεγονότων, η λήψη ενημερώσεων σχετικά με τις δραστηριότητες φίλων, η εμφάνιση ενός μεγάλου κοινωνικού δικτύου, η παρουσίαση μιας εξιδανικευμένης περσόνας, η αποστολή ιδιωτικών μηνυμάτων και η ανάρτηση δημόσιων μαρτυριών (Catherine Dwyer, 2007). Επιπλέον, τα κοινωνικά μέσα επικοινωνίας παρέχουν μια σειρά από μοναδικούς τρόπους για τους χρήστες να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, όπως η δημοσίευση σε blogs και το tagging (σημείωση) σε φωτογραφίες άλλου. Τα τελευταία χρόνια, έχει καταστεί δυνατό να ενσωματωθεί περιεχόμενο πραγματικού χρόνου βασισμένο σε αισθητήρες, σε δυναμικά κοινωνικά δίκτυα. Αυτό είναι λόγω της ανάπτυξης των αισθητήρων, επιταχυνσιόμετρων, κινητών συσκευών και άλλων GPS-ενεργοποιημένων συσκευών, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ένα κοινωνικό περιβάλλον για μία δυναμική και διαδραστική εμπειρία (Charu C. Aggarwal, 2011). Όμως, παρουσιάζοντας όλες αυτές τις δυνατότητες που έχουν οι χρήστες στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργείται η απορία κατά πόσο οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων είναι σίγουροι πως τα προσωπικά τους δεδομένα είναι προστατευμένα από κακόβουλους. Με βάση το Mayer (1995) στο Dwyer et.al. (2007), η εμπιστοσύνη ορίζεται ως «η προθυμία ενός μέρους να είναι ευάλωτοι στις ενέργειες του άλλου μέρους, που βασίζεται στην προσδοκία ότι ο άλλος θα εκτελέσει μια συγκεκριμένη ενέργεια σημαντική για το άτομο που τον εμπιστεύεται, ανεξάρτητα από τη δυνατότητα να παρακολουθεί ή να ελέγχει εκείνο το άλλο μέρος». Η εμπιστοσύνη όπως αναφέρει ο Copola (2004) στο Dwyer et.al. (2007) είναι επίσης σημαντική για επιτυχημένες διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις, για να συμπληρώσει η Dwyer (2007) ότι η προστασία των προσωπικών δεδομένων στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης συχνά δεν αναμένεται ή είναι απροσδιόριστη. Η Παπανικολοπούλου (2011) αναφέρει πως «ανησυχίες σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων που σχετίζονται με τις υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης αποτελούν ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και πολυσυζητημένα θέματα από την στιγμή
δημιουργίας των κοινωνικών δικτύων και πολύ περισσότερο αργότερα με την αυξανόμενη δημοτικότητά τους». Συνεχίζει λέγοντας πως «οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ποικίλλουν σημαντικά στα επίπεδα προστασίας των δεδομένων που προσφέρονται ή απαιτούνται». Τέλος, συμπληρώνει πως «τα περισσότερα κοινωνικά δίκτυα απαιτούν από τους χρήστες να συμφωνήσουν με την πολιτική χρήσης τους πριν χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες τους. Κατά αμφιλεγόμενο τρόπο, αυτές οι δηλώσεις του κώδικα χρήσης με τους οποίους πρέπει να συμφωνήσουν οι χρήστες συχνά εμπεριέχουν ρήτρες που επιτρέπουν στους διαχειριστές των κοινωνικών δικτύων να αποθηκεύουν τα δεδομένα των χρηστών ή ακόμα και να τα μοιράζονται με τρίτους». Όπως αναφέρεται στο Dwyer et.al. (2007), μέσα από τις μελέτες των Acquisti και Gross (2006), Lampe et.al. (2007) και Stutzman (2006), που επικεντρώνονταν στο Facebook συλλέγοντας πληροφορίες για διάφορα προφίλ μέσω μιας δικτυακής μηχανής αναζήτησης, αποδείχτηκε ότι τα μέλη του Facebook αποκαλύπτουν πολλές πληροφορίες για τον εαυτό τους και δεν έχουν επίγνωση των επιλογών ιδιωτικότητας ή ποιος πραγματικά μπορεί να δει το προφίλ τους. Μία άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τη Dwyer (2007) σε σχέση με τις προσωπικές πληροφορίες που αποκαλύπτουν οι χρήστες σε ένα άλλο κοινωνικό δίκτυο, το MySpace, τα αποτελέσματα μελετήθηκαν με μεγάλο ενδιαφέρον από τους ερευνητές, καθώς αποκαλύφθηκε πως οι χρήστες ενδιαφέρονται για την ασφάλεια των προσωπικών τους δεδομένων, αλλά δεν είναι πολύ προσεκτικοί στο να την προφυλάξουν (Awad and Krishman, 2006). Εστιάζουμε σε δύο σενάρια για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στα κοινωνικά δίκτυα (Charu C. Aggarwal, 2011): στις παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής και στην ανωνυμοποίηση των δεδομένων. Ο συγγραφέας συνεχίζει λέγοντας πως, στο πρώτο σενάριο, ένας αντίπαλος ενδιαφέρεται να μάθει τις ιδιωτικές πληροφορίες ενός ατόμου χρησιμοποιώντας διαθέσιμα στα κοινωνικά δίκτυα δεδομένα, ενδεχομένως ανώνυμα. Στο δεύτερο σενάριο, ένας πάροχος δεδομένων θα ήθελε να κυκλοφορήσει ένα κοινωνικό σύνολο δεδομένων του δικτύου για τους ερευνητές αλλά να διατηρηθεί η προστασία της ιδιωτικής ζωής των χρηστών του. Για το σκοπό αυτό, ο πάροχος των δεδομένων πρέπει να παρέχει ένα μηχανισμό προστασίας, έτσι ώστε οι ερευνητές να έχουν πρόσβαση στα (ενδεχομένως διαταραγμένα) δεδομένα κατά τρόπο που δε θέτει σε κίνδυνο την προστασία της ιδιωτικής ζωής των χρηστών. Μια κοινή παραδοχή στη βιβλιογραφία της ανωνυμοποίησης των δεδομένων είναι ότι τα δεδομένα που περιγράφονται από ένα ενιαίο πίνακα με πληροφορίες, χαρακτηριστικό για κάθε μία από τις καταχωρήσεις. Η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής προκύπτει όταν ένα μέρος ευαίσθητων πληροφοριών για ένα άτομο αποκαλύπτονται σε έναν αντίπαλο, κάποιον του οποίου στόχος είναι να θέσει σε κίνδυνο την ιδιωτική ζωή του πρώτου. Παραδοσιακά, δύο τύποι παραβίασης της ιδιωτικότητας έχουν μελετηθεί: αποκάλυψη ταυτότητας και αποκάλυψη χαρακτηριστικών (Charu C. Aggarwal, 2011). «Επιπρόσθετα έχει παρατηρηθεί η δυνατότητα παρακολούθησης και καταδίωξης των χρηστών στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης» (Ελ. Παπανικολοπούλου, 2011). Επιπλέον, το Facebook καθώς και άλλες σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, επιτρέπουν στους χρήστες να απενεργοποιήσουν τους λογαριασμούς τους αλλά όχι να αφαιρέσουν το περιεχόμενο των λογαριασμών τους από τους servers.
Ενδιαφέρον έχει να μελετήσουμε τη συμπεριφορά των εφαρμογών που αναπτύσσονται κατά καιρούς στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Θεωρείται από πολλούς ερευνητές ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην παραβίαση της ιδιωτικότητας των χρηστών. Όπως αναφέρει η Παπανικολοπούλου (2011), «τα applications παρέχουν εντατική online κοινωνική αλληλεπίδραση, επικοινωνία και συναρπαστικό περιεχόμενο, συνεισφέρουν ταυτόχρονα στην τεράστια και χωρίς προηγούμενο ανάπτυξη του Facebook». Όμως, «ενώ τα διάφορα application εμφανίζονται στην αρχή ως καλοήθη και παρέχουν διάφορα ενδιαφέροντα παιχνίδια, ο αντικειμενικός τους σκοπός είναι να υποκλέψουν ευαίσθητα και προσωπικά δεδομένα του χρήστη» (Παπανικολοπούλου, 2011). Με βάση τη A. Felt (2007), αυτές οι εφαρμογές δημιουργούν σοβαρά προβλήματα ασφάλειας της ιδιωτικότητας: μία εγκατεστημένη εφαρμογή λαμβάνει τα προνόμια από τον ιδιοκτήτη του προφίλ και εξετάζει τα API για τις προσωπικές πληροφορίες του χρήστη και τα μέλη του δικτύου του χρήστη. Οι πληροφορίες που διατίθενται στους προγραμματιστές περιλαμβάνουν περιοχές, ερωτικές προτιμήσεις, και μουσικά γούστα. Επίσης, η Παπανικολοπούλου (2011) αναφέρει πως «όταν ζητιέται από τους χρήστες να χορηγήσουν στα applications τις απαιτούμενες άδειες προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στα δεδομένα τους, η πλειοψηφία των application δίνουν ανεπαρκή γνώση των προθέσεών τους καθιστώντας αδύνατη την ασφαλή και ενσυνείδητη λήψη αποφάσεων εκ μέρους των χρηστών». Το αποτέλεσμα είναι ότι οι προγραμματιστές των εφαρμογών μπορούν να δουν τα δεδομένα των χρηστών κάτι το οποίο δε συμβαίνει αλλιώς, καθώς δεν είναι φίλοι με τους χρήστες σε δικτυακό επίπεδο. Σε αντίθεση με τις κανονικές φιλικές σχέσεις, η σχέση δεν είναι ούτε συμμετρική ούτε διαφανής ο χρήστης δε γνωρίζει απαραίτητα ποιος είναι ο ιδιοκτήτης της εφαρμογής (Felt, 2007). Μέσα από έρευνα που έγινε από τη Felt και τον Evans (2007) στις 150 πιο διάσημες δικτυακές εφαρμογές, προέκυψε ότι μόνο 14 εφαρμογές απαιτούν οποιαδήποτε προσωπικά δεδομένα, πράγμα που σημαίνει ότι πάνω από το 90% των αιτήσεων έχουν περιττή πρόσβαση στα απόρρητα δεδομένα. Από τις 14 αιτήσεις που χρησιμοποιούν τα προσωπικά δεδομένα, τέσσερις παραβιάζουν σαφώς τους όρους χρήσης του Facebook: τραβάνε δεδομένα του χρήστη και προσθέτουν στο προφίλ του την εφαρμογή, γεγονός που το καθιστά ορατό στους άλλους χρήστες της εφαρμογής που διαφορετικά δε θα είχαν τη δυνατότητα να το δουν. Τέλος, ο Charu C. Aggarwal (2011) με βάση τις μελέτες που έκανε σχετικά με την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων μέσα στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, συμπέρανε πως υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορούν να προστατευθούν οι χρήστες, είτε από μόνοι τους με την κοινοποίηση όσο το δυνατόν λιγότερων προσωπικών στοιχείων, είτε με τη βοήθεια του παρόχου της κοινωνικής δικτύωσης.
Ορισμός του προβλήματος Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του προπτυχιακού μαθήματος της Μεθοδολογίας της Επιστημονικής έρευνας και το θέμα της προέκυψε μέσα από την ανάγκη να απαντηθούν τα ζητήματα προστασίας και ιδιωτικότητας των δεδομένων των χρηστών στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Το πρόβλημα της ασφάλειας στα κοινωνικά δίκτυα αφορά άμεσα τους χρήστες τους, οι οποίοι αυξάνονται καθημερινά, και ιδιαίτερα τα πιο νεαρά μέλη αυτών των νέων διαδικτυακών κοινωνιών. Στην αντιμετώπιση του προβλήματος εμπλέκονται οι ίδιοι οι χρήστες, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για τον τρόπο λειτουργίας των κοινωνικών δικτύων όσον αφορά την ιδιωτικότητα των προσωπικών τους δεδομένων, καθώς επίσης μπορούν και να επιλέγουν τα δεδομένα που επιτρέπουν να είναι ορατά στο Διαδίκτυο. Επίσης, στην αντιμετώπιση του προβλήματος εμπλέκονται τα ίδια τα κράτη, τα οποία μπορούν να προστατεύσουν τα άτομα από την ανεξέλεγκτη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων με τη δημιουργία της σχετικής νομοθεσίας. Παράλληλα, στην επίλυση του προβλήματος εμπλέκονται οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς όπως η Αρχή Προστασίας Δεδομένων, που ειδικεύονται στη διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων των χρηστών και στην εφαρμογή των σχετικών νομοθεσιών. Ακόμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση με κονδύλια μπορεί να ενισχύσει τους σχετικούς ευρωπαϊκούς φορείς που εμπλέκονται στη διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων και στην υλοποίηση ενός ασφαλούς Διαδικτύου. Τέλος, στην αντιμετώπιση του προβλήματος εμπλέκονται διάφοροι μη-κερδοσκοπικοί οργανισμοί που στοχεύουν στην ενημέρωση των χρηστών τόσο για τα κοινωνικά δίκτυα όσο και γενικά για την περιήγηση στο Διαδίκτυο. Το αντικείμενο της συγκεκριμένης έρευνας είναι τα θέματα ασφάλειας και ιδιωτικότητας των χρηστών μέσα στα διάφορα δίκτυα Κοινωνικής Δικτύωσης, ένα θέμα το οποίο χρειάζεται αρκετή αποσαφήνιση, καθώς στις μέρες μας οι περισσότεροι χρήστες δε γνωρίζουν πόσο ασφαλή είναι τα δεδομένα που παραχωρούν στα κοινωνικά δίκτυα καθώς και αν υπάρχει τρόπος για να διασφαλίσουν την προάσπισή τους. Οι κυριότερες έννοιες που υπεισέρχονται στην έρευνα και χρειάζονται αποσαφήνιση είναι η έννοια της υπηρεσίας κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και η έννοια των προσωπικών δεδομένων. Ως κοινωνική δικτύωση ορίζουμε μία δικτυακή υπηρεσία, πλατφόρμα ή ιστοσελίδα που επικεντρώνεται στη διευκόλυνση της οικοδόμησης των κοινωνικών δικτύων ή των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ ατόμων τα οποία, για παράδειγμα, έχουν κοινά ενδιαφέροντα, δραστηριότητες, κοινωνικό υπόβαθρο ή συνδέονται στην πραγματική ζωή. Μια υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης αποτελείται από μία από μία αναπαράσταση του κάθε χρήστη (συνήθως ένα προφίλ), τους κοινωνικούς δεσμούς τους, καθώς και μία ποικιλία επιπρόσθετων υπηρεσιών. (http://en.wikipedia.org/wiki/social_networking_service) Προσωπικά δεδομένα είναι κάθε πληροφορία που αναφέρεται και περιγράφει ένα άτομο, όπως: στοιχεία αναγνώρισης (ονοματεπώνυμο, ηλικία, κατοικία, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση κλπ.), φυσικά χαρακτηριστικά, εκπαίδευση, εργασία (προϋπηρεσία, εργασιακή συμπεριφορά κλπ.), οικονομική κατάσταση (έσοδα, περιουσιακά στοιχεία, οικονομική συμπεριφορά), ενδιαφέροντα, δραστηριότητες, συνήθειες. Το άτομο (φυσικό πρόσωπο) στο οποίο αναφέρονται τα δεδομένα ονομάζεται υποκείμενο των δεδομένων. (http://www.dpa.gr/)
Ο σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας είναι επιστημονικός, καθώς μέσα από τη συγκεκριμένη έρευνα περιγράφεται ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα, ερμηνεύεται η συμπεριφορά των χρηστών των κοινωνικών δικτύων σχετικά με το θέμα της ασφάλειας και στο τέλος προσδιορίζονται κάποιοι ενδεδειγμένοι τρόποι διασφάλισης των προσωπικών δεδομένων. Η συγκεκριμένη έρευνα θα λάβει χώρα σε μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο), καθώς και σε κάποιες επαρχιακές περιοχές (περιοχές Μακεδονίας, χωριά Κρήτης). Η συγκεκριμένη έρευνα τέθηκε υπό συζήτηση από τις αρχές του 2012 και υπολογίζεται να διαρκέσει μέχρι και το χειμώνα του 2012. Το θέμα της συγκεκριμένης έρευνας επιτρέπει την περαιτέρω ανάλυσή του στο μέλλον, καθώς τα κοινωνικά δίκτυα και το Διαδίκτυο είναι ένας κλάδος των ΤΠΕ που εξελίσσεται συνεχώς και ο αριθμός των χρηστών που εντάσσονται σε αυτές τις νέες μορφές κοινωνίας αυξάνεται ραγδαία. Επίσης, μέσα από τη συγκεκριμένη έρευνα διαμορφώνεται ένα σύγχρονο κοινωνικό ζήτημα, το ποίο χρειάζεται να μελετηθεί εκτενέστερα στο μέλλον.
Διατύπωση Ερευνητικών Ερωτημάτων [1] Πόσο επηρεάζεται η προσπάθεια κατοχύρωσης της ασφάλειας στην κοινωνική δικτύωση από τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά του χρήστη; [2] Οι χρήστες αισθάνονται ασφαλείς κατά την περιήγησή τους στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης; [3] Οι χρήστες γνωρίζουν τρόπους για να προστατεύσουν τα προσωπικά τους δεδομένα μέσα σε ένα κοινωνικό δίκτυο;
Ερωτηματολόγιο Έρευνα στον ευρύ πληθυσμό χρήστες κάποιου κοινωνικού δικτύου σχετικά με την ασφάλεια στις σελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης. Α. Κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά Για το καθένα από τα ακόλουθα ερωτήματα επιλέξτε μόνο μία απάντηση εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά. Α.1 Φύλο Άνδρας Γυναίκα Α.2 Ηλικία Α.3 Οικογενειακή κατάσταση Ελεύθερος Παντρεμένος Διαζευγμένος Σε διάσταση Χήρος Σε σχέση Α.4 Τόπος κατοικίας Ελλάδα ( Νομός: Εξωτερικό Α.5 Χώρα καταγωγής Α.6 Μορφωτικό επίπεδο Απόφοιτος δημοτικού Απόφοιτος γυμνασίου Απόφοιτος λυκείου Απόφοιτος ΑΕΙ / ΤΕΙ Απόφοιτος επαγγελματικής σχολής Κάτοχος μεταπτυχιακού Κάτοχος διδακτορικού, Δήμος: )
Α.7 Μηνιαίο εισόδημα κάτω από 600 600 1000 1000 1500 Πάνω από 1500 Άνεργος Β. Γνώσεις πάνω στις ΤΠΕ Για το καθένα από τα ακόλουθα ερωτήματα επιλέξτε μόνο μία απάντηση εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά. Β.1 Έχετε πρόσβαση στο Διαδίκτυο; Β.2 Αν ναι, πώς συνδέεστε στο Διαδίκτυο; (Μπορείτε να επιλέξετε περισσότερες από μία απαντήσεις) PC Laptop Κινητό τηλέφωνο Tablet Β.3 Γνωρίζετε πώς να χρησιμοποιείτε τις μηχανές αναζήτησης (Google, Yahoo ); Β.4 Γνωρίζετε πώς να χρησιμοποιείτε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail ); Β.5 Έχετε κάποιες γνώσεις σχετικά με τα προϊόντα γραφείου (Word, Excel ); Β.6 Γνωρίζετε σχετικά με τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, MySpace ); Γ. Σχετικά με τις σελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης Για το καθένα από τα ακόλουθα ερωτήματα μπορείτε να επιλέξετε περισσότερες από μία απαντήσεις εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά.
Γ.1 Πόσο χρόνο αφιερώνετε στο Διαδίκτυο σε καθημερινή βάση; (Παρακαλώ επιλέξτε μόνο μία απάντηση) έως 2 ώρες 2-5 ώρες περισσότερο από 5 ώρες δε χρησιμοποιώ το Internet σε καθημερινή βάση Γ.2 Πόσο χρόνο αφιερώνετε σε κάποιο site κοινωνικής δικτύωσης την ημέρα; (Παρακαλώ επιλέξτε μόνο μία απάντηση) 1 ώρα το πολύ 1 με 3 ώρες παραπάνω από 3 ώρες είμαι μόνιμα συνδεδεμένος δε συνδέομαι σε καθημερινή βάση Γ.3 Σε ποιο/ποια από τα παρακάτω κοινωνικά δίκτυα διαθέτετε λογαριασμό; Facebook Twitter MySpace LinkedIn Google+ Άλλο: Γ.4 Ποια από τα ακόλουθα προσωπικά δεδομένα έχετε αναρτημένα στο προφίλ σας; Πραγματικό όνομα Φωτογραφία προφίλ Ημερομηνία γέννησης Περιοχή κατοικίας Διεύθυνση κατοικίας E-mail Πληροφορίες εκπαίδευσης Ενδιαφέροντα Αγαπημένες ταινίες/μουσική Προσωπικά ιστολόγια (blogs) Προσωπικές φωτογραφίες Φωτογραφίες φίλων Προσωπική κατάσταση Όνομα συντρόφου Σεξουαλικός προσανατολισμός Πολιτικές πεποιθήσεις Θρησκευτικές πεποιθήσεις Τηλέφωνο επικοινωνίας
Γ.5 Έχετε «φίλους» στα κοινωνικά δίκτυα που να μην τους γνωρίζετε προσωπικά; (Παρακαλώ επιλέξτε μόνο μία απάντηση) Δ. Η Ασφάλεια στα Κοινωνικά δίκτυα Για το καθένα από τα ακόλουθα ερωτήματα μπορείτε να επιλέξετε μία μόνο απάντηση εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά. Δ.1 Σε τι βαθμό σας απασχολεί η ιδέα ότι κινδυνεύει η ασφάλεια των προσωπικών σας δεδομένων κατά την περιήγησή σας στο Διαδίκτυο; 1 2 3 4 5 Καθόλου Πολύ Δ.2 Όταν χρησιμοποιείτε την πιστωτική σας κάρτα για αγορές μέσω του διαδικτύου ανησυχείτε ότι τα στοιχεία της μπορούν να παραβιαστούν από κάποιο τρίτο; 1 2 3 4 5 Καθόλου Συνέχεια Δε χρησιμοποιώ πιστωτική κάρτα Δ.3 Χρησιμοποιείτε τους διαθέσιμους τρόπους προστασίας των προσωπικών σας δεδομένων κατά την περιήγησή σας στο διαδίκτυο; 1 2 3 4 5 Ποτέ Πάντα Δ.4 Σε τι βαθμό σας απασχολεί η ιδέα ότι κινδυνεύει η ασφάλεια των προσωπικών σας δεδομένων κατά την περιήγησή σας στις σελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης; 1 2 3 4 5 Καθόλου Πολύ Δ.5 Κατά την εγγραφή σας σε κάποια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης διαβάσατε το κείμενο σχετικά με την πολιτική ασφαλείας;
Δ.6 Έχετε διαβάσει τους όρους χρήσης των κοινωνικών δικτύων που χρησιμοποιείτε; Δ.7 Έχετε διαβάσει τη Δήλωση περί Ιδιωτικότητας των κοινωνικών δικτύων που χρησιμοποιείτε; Δ.8 Σε τι βαθμό θεωρείτε ότι τα προσωπικά σας δεδομένα προστατεύονται από την πολιτική ασφαλείας προσωπικών δεδομένων των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης; 1 2 3 4 5 Δεν προστατεύονται καθόλου Προστατεύονται πλήρως Δ.9 Σε τι βαθμό θεωρείτε ότι τα προσωπικά σας δεδομένα είναι απόρρητα και δε χρησιμοποιούνται από τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης για άλλους σκοπούς; 1 2 3 4 5 Καθόλου Απολύτως Δ.10 Γνωρίζετε ποιοι μπορούν να δουν το προφίλ σας και τις πληροφορίες που περιέχουν οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης; Δεν είμαι σίγουρος Δ.11 Γνωρίζετε πώς μπορείτε να αλλάξετε τις ρυθμίσεις ασφάλειας των προσωπικών σας δεδομένων στα κοινωνικά δίκτυα; Δ.12 Έχετε χρησιμοποιήσει ποτέ τις ρυθμίσεις ασφάλειας των προσωπικών σας δεδομένων στα κοινωνικά δίκτυα; ΤΕΛΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ
Βιβλιογραφία [1] Aggarwal, C. (2011) Social Network Data Analytics, LLC: Springer [2] Dwyer, C. - Hiltz, St. - Passerini, K. (2007) Trust and Privacy Concern Within Social Networking Sites: A comparison of Facebook and MySpace, In AMCIS Μεταφόρτωση από: http://scholar.google.gr/scholar?hl=el&as_sdt=0&q=social+networking+privacy στις 21 Απριλίου 2012 [3] Felt, A. - Evans, D. (2007) Privacy Protection for Social Networking APIs, Virginia: University of Virginia Μεταφόρτωση από: http://scholar.google.gr/scholar?hl=el&as_sdt=0&q=social+networking+privacy στις 21 Απριλίου 2012 [4] Παπανικολοπούλου, Ελ. (2011) Συλλογή, αξιοποίηση και επεξεργασία πληροφοριών που παρέχουν τα κοινωνικά δίκτυα για υποστήριξη εφαρμογών που τρέχουν σε περιβάλλοντα κοινωνικών δικτύων (Facebook), Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών Μεταφόρτωση από: http://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/handle/10889/4854 στις 21 Απριλίου 2012