ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΗ ΟΡΙΣΜΟΣ - ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ Ο δείκτης προσδιορίζει τον πληθυσμό που δυνητικά ωφελείται από τον άξονα. Ο ωφελούμενος πληθυσμός εκτιμάται σε συνάρτηση, πρώτον, με την απόσταση επί του οδικού δικτύου και, δεύτερον, με την χρονοαπόσταση. Ειδικότερα ο δείκτης προσδιορίζει: (α) τον πληθυσμό που ζει σε απόσταση 50 km επί του εθνικού και επαρχιακού δικτύου από τις έδρες των Νομών, απόσταση που εκφράζει μια περιοχή με δυνατότητα καθημερινών μετακινήσεων και επομένως μια χωρολειτουργική ενότητα, (β) τον πληθυσμό που ζει σε απόσταση 150 km επί του εθνικού δικτύου από τα κέντρα των Περιφερειών, απόσταση που εκφράζει μια ευρύτερη περιοχή με δυνατότητα συχνών μετακινήσεων και επομένως μια περιοχή με αυξημένες πιθανότητες λειτουργικών διασυνδέσεων και (γ) τον πληθυσμό που ζει εντός συγκεκριμένων ζωνών χρονοαπόστασης από τα διάφορα αστικά κέντρα. Η σκοπιμότητα του δείκτη έγκειται στην εκτίμηση του πληθυσμού που είναι προσπελάσιμος από ένα αστικό κέντρο της Ζώνης επιρροής του άξονα μέσω του εθνικού οδικού δικτύου και στη διερεύνηση των προοπτικών για λειτουργική διασύνδεση ανάμεσα στα διάφορα αστικά κέντρα και τις διάφορες περιφέρειες. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ O ωφελούμενος πληθυσμός που μετριέται με βάση τις αποστάσεις (στοιχεία α και β του ορισμού) αναλύεται σε προηγούμενα Δελτία Αποτελεσμάτων του δείκτη 1. Στο παρόν Δελτίο Αποτελεσμάτων αναλύεται το στοιχείο (γ) του ορισμού, δηλαδή ο πληθυσμός που ζει εντός συγκεκριμένων ζωνών χρονοαπόστασης από τα διάφορα αστικά κέντρα, με άλλα λόγια έχει πρόσβαση στα αστικά κέντρα σε λιγότερο από 30, από 30 μέχρι 60, από 60 μέχρι 90 της ώρας κ.ο.κ.. Η βελτίωση της προσβασιμότητας αποτελεί άμεση επίδραση του συστήματος Εγνατία Οδός κάθετοι άξονες, που δυνητικά βελτιώνει τη διασύνδεσή των πόλεων, καθώς και των πόλεων με την αγροτική τους ενδοχώρα, με επιδράσεις στην αναπτυξιακή δυναμική όλης της Ζώνης Επιρροής της Εγνατίας Οδού (Ζώνη IV 2 ). Παρακάτω παρουσιάζεται ο ωφελούμενος πληθυσμός ανά ζώνη χρονοαπόστασης για τις πόλεις Ιωάννινα, Κοζάνη, Θεσσαλονίκη και Κομοτηνή, που αποτελούν έδρες 1 http://observatory.egnatia.gr/factsheets/fs_2008/set01_factsheet_2008.pdf 2 Η Ζώνη IV αποτελείται από τις Περιφέρειες διέλευσης της Εγνατίας Οδού: Ήπειρος, Θεσσαλία, Δυτική Μακεδονία, Κεντρική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία & Θράκη. 1
Περιφερειών, με βάση τον «πραγματικό πληθυσμό» των οικισμών της Ζώνης IV, σύμφωνα με την απογραφή της ΕΣΥΕ το 2001. ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ α/α Χρονοαπόσταση σε λεπτά της ώρας Πληθυσμός ΧΩΡΙΣ την Πληθυσμός ΜΕ την Μεταβολή ωφελούμενου πληθυσμού (%) 1 0-30 95.143 136.242 43,2% 2 30-60 82.486 175.410 112,7% 3 60-90 72.428 240.111 231,5% 4 90-120 92.496 374.249 304,6% 5 120-150 38.475 1.361.170 3437,8% 6 150-180 176.442 607.114 244,1% 7 180-210 222.281 296.388 33,3% 8 210-240 526.742 285.469-45,8% 9 240-270 234.782 140.950-40,0% 10 270-300 246.548 112.669-54,3% 11 300-330 129.280 75.292-41,8% 12 330-360 991.069 26.238-97,4% 13 360-390 106.435 63.209-40,6% 14 >390 879.904 0-100% Σύνολο 3.894.511 3.894.511 Πηγή πρωτογενών δεδομένων: ΕΣΥΕ, 2001 (πραγματικός πληθυσμός ων οικισμών της Ζώνης IV) Με τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων όλος ο πληθυσμός της Ζώνης IV, δηλαδή 3.894.511 κάτοικοι, έχει πρόσβαση στα Ιωάννινα σε λιγότερο από 6,5 ώρες. Στην προ Εγνατίας κατάσταση 23% αυτού του πληθυσμού είχε πρόσβαση στα Ιωάννινα σε περισσότερο από 6,5 ώρες. Σημαντικό τμήμα αυτού του πληθυσμού είχε πρόσβαση στα Ιωάννινα σε 6,5 με 7,5 ώρες, ενώ υπήρχε πληθυσμός της Ζώνης IV που ήταν απομακρυσμένος από τα Ιωάννινα μέχρι και 11,5 ώρες. Ο πληθυσμός που κατοικεί σε χρονοαπόσταση από τα Ιωάννινα λιγότερο από 3,5 ώρες αυξήθηκε για όλες τις κατηγορίες των χρονοαποστάσεων. Η πιο αξιοσημείωτη από αυτές είναι η αύξηση του πληθυσμού που έχει πρόσβαση στα Ιωάννινα σε χρόνο μεταξύ 2 και 3 ωρών, κυρίως λόγω της ένταξης σε αυτές τις ζώνες χρονοαποστάσεων του πληθυσμού της Κοζάνης, της Βέροιας και ιδιαίτερα της ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης. Έτσι, με τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων, σε δύο με δυόμισι ώρες από τα Ιωάννινα έχουν πρόσβαση περισσότερο από 1,3 εκ. κάτοικοι, ενώ πριν την κατασκευή της αυτός ο πληθυσμός δεν ξεπερνούσε τους 40 χιλ. κατοίκους. 2
ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ α/α Χρονοαπόσταση σε λεπτά της ώρας Πληθυσμός ΧΩΡΙΣ την Πληθυσμός ΜΕ την Μεταβολή ωφελούμενου πληθυσμού (%) 1 0-30 113.512 133.990 18,0% 2 30-60 132.324 345.740 161,3% 3 60-90 258.586 1.371.187 430,3% 4 90-120 383.721 663.529 72,9% 5 120-150 1.228.446 717.618-41,6% 6 150-180 474.539 291.773-38,5% 7 180-210 245.198 179.989-26,6% 8 210-240 291.901 93.101-68,1% 9 240-270 291.574 26.059-91,1% 10 270-300 105.145 62.803-40,3% 11 300-330 103.122 8.722-91,5% 12 > 330 266.443 0-100% Σύνολο 3.894.511 3.894.511 Πηγή πρωτογενών δεδομένων: ΕΣΥΕ, 2001 (πραγματικός πληθυσμός ων οικισμών της Ζώνης IV) Με τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων όλος ο πληθυσμός της Ζώνης IV, δηλαδή 3.894.511 κάτοικοι, έχει πρόσβαση στην Κοζάνη σε λιγότερο από 5,5 ώρες. Στην προ Εγνατίας κατάσταση 7% αυτού του πληθυσμού είχε πρόσβαση στην Κοζάνη σε περισσότερο από 5,5 ώρες, ενώ υπήρχε πληθυσμός της Ζώνης IV στο Νομό Έβρου που ήταν απομακρυσμένος από την Κοζάνη μέχρι και 8,5 ώρες. Ο πληθυσμός που κατοικεί σε χρονοαπόσταση από την Κοζάνη λιγότερο από 2 ώρες αυξήθηκε για όλες τις κατηγορίες των χρονοαποστάσεων. Η πιο αξιοσημείωτη από αυτές είναι η αύξηση του πληθυσμού που έχει πρόσβαση στα Κοζάνη σε χρόνο μεταξύ μίας και μιάμισης ώρας, και που αφορά στους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης. Έτσι, με τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων, σε μία με μιάμιση ώρα από την Κοζάνη έχουν πρόσβαση περισσότερο από 1,3 εκ. κάτοικοι, ενώ πριν την κατασκευή της αυτός ο πληθυσμός δεν ξεπερνούσε τους 260 χιλ. κατοίκους. 3
ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ α/α Χρονοαπόσταση σε λεπτά της ώρας Πληθυσμός ΧΩΡΙΣ την Πληθυσμός ΜΕ την Μεταβολή ωφελούμενου πληθυσμού (%) 1 0-30 972.669 1.087.156 11,8% 2 30-60 411.616 539.254 31,0% 3 60-90 355.462 620.554 74,6% 4 90-120 338.712 621.890 83,6% 5 120-150 601.150 558.711-7,1% 6 150-180 433.301 230.337-46,8% 7 180-210 203.911 151.425-25,7% 8 210-240 61.299 85.184 39,0% 9 240-270 516.391 0-100,0% Σύνολο 3.894.511 3.894.511 Πηγή πρωτογενών δεδομένων: ΕΣΥΕ, 2001 (πραγματικός πληθυσμός ων οικισμών της Ζώνης IV) Με τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων όλος ο πληθυσμός της Ζώνης IV, δηλαδή 3.894.511 κάτοικοι, έχει πρόσβαση στη Θεσσαλονίκη σε λιγότερο από 4,5 ώρες. Στην προ Εγνατίας κατάσταση 13,3% αυτού του πληθυσμού είχε πρόσβαση στη Θεσσαλονίκη σε περισσότερο από 4,5 ώρες. Σημαντικό τμήμα αυτού του πληθυσμού είχε πρόσβαση στα Θεσσαλονίκη σε 5,5 με 6 ώρες, ενώ υπήρχε πληθυσμός της Ζώνης IV στη δυτική Ήπειρο που ήταν απομακρυσμένος από τη Θεσσαλονίκη κατά περισσότερο από 7 ώρες. Ο πληθυσμός που κατοικεί σε χρονοαπόσταση από τη Θεσσαλονίκη λιγότερο από δύο ώρες αυξήθηκε για όλες τις κατηγορίες των χρονοαποστάσεων. Η πιο αξιοσημείωτη από αυτές είναι η αύξηση του πληθυσμού που έχει πρόσβαση στη Θεσσαλονίκη σε χρόνο μεταξύ μίας και δύο ωρών κατά 55%, λόγω της ένταξης πλέον σε αυτές τις ζώνες των πληθυσμών πόλεων όπως η Κοζάνη, η Πτολεμαΐδα, η Καστοριά, τα Γρεβενά και η Καβάλα. Έτσι, με την πλήρη λειτουργία της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων, σε μία με δύο ώρες από τη Θεσσαλονίκη έχουν πρόσβαση περισσότεροι από 1.240.000 κάτοικοι, ενώ πριν την λειτουργία τους αυτός ο πληθυσμός δεν ξεπερνούσε τους 670.000 κατοίκους. 4
ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ α/α Χρονοαπόσταση σε λεπτά της ώρας Πληθυσμός ΧΩΡΙΣ την Πληθυσμός ΜΕ την Μεταβολή ωφελούμενου πληθυσμού (%) 1 0-30 97.500 131.577 35,0% 2 30-60 127.743 243.363 90,5% 3 60-90 154.389 194.114 25,7% 4 90-120 167.423 137.218-18,0% 5 120-150 127.856 1.086.045 749,4% 6 150-180 189.941 484.055 154,8% 7 180-210 712.020 207.410-70,9% 8 210-240 445.455 434.971-2,4% 9 240-270 275.412 496.957 80,4% 10 270-300 169.788 255.285 50,4% 11 300-330 246.955 167.780-32,1% 12 330-360 371.688 55.736-85,0% 13 > 360 808.341 0-100,0% Σύνολο 3.894.511 3.894.511 Πηγή πρωτογενών δεδομένων: ΕΣΥΕ, 2001 (πραγματικός πληθυσμός ων οικισμών της Ζώνης IV) Με τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων όλος ο πληθυσμός της Ζώνης IV, δηλαδή 3.894.511 κάτοικοι, έχει πρόσβαση στην Κομοτηνή σε λιγότερο από 6,5 ώρες. Στην προ Εγνατίας κατάσταση 20,8% αυτού του πληθυσμού είχε πρόσβαση στην Κομοτηνή σε περισσότερο από 6,5 ώρες. Σημαντικό τμήμα αυτού του πληθυσμού είχε πρόσβαση στην Κομοτηνή σε 8,5 με 9 ώρες, ενώ υπήρχε πληθυσμός της Ζώνης IV που ήταν απομακρυσμένος από την Κομοτηνή μέχρι και 11,5 ώρες. Ο πληθυσμός που κατοικεί σε χρονοαπόσταση από την Κομοτηνή λιγότερο από μιάμιση ώρα αυξήθηκε για όλες τις κατηγορίες των χρονοαποστάσεων. Η πιο αξιοσημείωτη είναι η αύξηση του πληθυσμού που έχει πρόσβαση στην Κομοτηνή σε χρόνο μεταξύ 2 και 2,5 ωρών, λόγω της προσέγγισης πλέον στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Έτσι, με τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων, σε δύο με δυόμισι ώρες από την Κομοτηνή έχουν πρόσβαση περισσότερο από ένα εκατομμύριο κάτοικοι, ενώ πριν την κατασκευή της αυτός ο πληθυσμός δεν ξεπερνούσε τους 130 χιλ. κατοίκους. 5
ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΑ Πηγές Για τον υπολογισμό του δείκτη όσον αφορά τον ωφελούμενο πληθυσμό, χρησιμοποιήθηκε ο πραγματικός πληθυσμός των οικισμών της Ζώνης IV (Περιφέρειες Ηπείρου, Θεσσαλίας, Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης) σύμφωνα με την απογραφή της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ) το 2001. Για τον εντοπισμό των οικισμών που ωφελούνται και τον υπολογισμό της χρονοαπόστασης επί του εθνικού οδικού δικτύου χρησιμοποιήθηκε μητρώο χρονοαποστάσεων που έχει ως ζώνες προέλευσης-προορισμού τις επαρχίες της Ζώνης Επιρροής IV, καθώς και η βάση χωρικών δεδομένων που αναπτύσσει και ενημερώνει το Παρατηρητήριο. Μεθοδολογία Ο υπολογισμός του δείκτη όσον αφορά τον ωφελούμενο πληθυσμό ανά ζώνη χρονοαπόστασης στηρίχθηκε στον συνδυασμό των πολυγώνων των ισοχρονικών καμπυλών και του σημειακού επίπεδο των οικισμών που φέρει την πληροφορία του πραγματικού πληθυσμού των απογραφών της ΕΣΥΕ για το έτος 2001. Με αφετηρία τα αστικά κέντρα για τα οποία εξετάζεται ο ωφελούμενος πληθυσμός δημιουργούνται ισοχρονικές καμπύλες μισής ώρας οι οποίες μετατρέπονται σε πολύγωνα. Στη συνέχεια επιλέγονται οι οικισμοί που βρίσκονται σε κάθε ένα από τα πολύγωνα και για κάθε επιλεγμένο υποσύνολο των οικισμών αθροίζεται ο πραγματικός πληθυσμός. Αυτό το μέγεθος αποτελεί τον ωφελούμενο πληθυσμό που είναι προσβάσιμος από το αστικό κέντρο σε συγκεκριμένη ζώνη χρονοαπόστασης επί του οδικού δικτύου. 6
Χάρτης 1. ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ 7
Χάρτης 2. ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ 8
Χάρτης 3. ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ 9
Χάρτης 4. ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ 10
Χάρτης 5. ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ 11
Χάρτης 6. ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ 12
Χάρτης 7. ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ 13
Χάρτης 8. ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΝΑ ΖΩΝΗ ΧΡΟΝΟΑΠΟΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΘΕΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ 14