ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR4130003 Βόρεια Χίος» ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΙ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Κακαλής Ελευθέριος και Γαληνού Ελένη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009
Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Κακαλής Ε. & Ε. Γαληνού (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR4130003 Βόρεια Χίος». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Kakalis E. & Ε. Galinou (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR4130003 Voreia Chios». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΣΤΟΧΟΣ...3 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...6 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...7 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ...13 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ...14 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...15 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR4130003 Βόρεια Χίος». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR4130003 Βόρεια Χίος», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3
3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει την βορειοανατολική περιοχή του νησιού, περιλαμβανομένων τεσσάρων μικρών υγροτόπων και του ψηλότερου βουνού του νησιού, Πεληναίο. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι 32.569 εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Η περιοχή χαρακτηρίζεται ως επί το πλείστον από φρυγανική βλάστηση και ακόλουθα από σκληροφυλλική (μακκία). Περιλαμβάνει επίσης εκτάσεις δάσους κωνοφόρων, μεταβατκές δασώδεις- θαμνώδεις εκτάσεις, καλλιέργειες και τέλος βραχώδεις κορυφές ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4
Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5
GR4130003 ; GR4130003 ΒΟΡΕΙΑ ΧΙΟΣ GR4130003 Συντάκτες χάρτη: Άρης Μανωλόπουλος, Victoria Saravia GR4130003 GR4130003 GR4130003 ΤΚΣ:GR4130001 ΤΚΣ:GR4130001 GR4130003 EΓΣΑ87 680000 ΚΛΙΜΑΚΑ 1:100.000 GR4130003 Οριογραμμή ΤΚΣ GR4130003 Ν. ΛΕΣΒΟΥ 670000 Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ Οριογραμμή ΖΕΠ GR4130003 Ν. ΧΙΟΥ Προτεινόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ 660000 4280000 4270000 4260000 4250000
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR4130003 Βόρεια Χίος»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία 85 Buteo rufinus Αετογερακίνα 101 Falco biarmicus Χρυσογέρακο 414 Emberiza cineracea Σμυρνοτσίχλονο 416 Emberiza caesia Φρυγανοτσίχλονο Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 παγκοσμ. απειλ. ειδ. 1 ελάχ. αναπαρ. πληθ. Ε.Ε 1 ελάχ. αναπαρ. πληθ. Ε.Ε 1 ελάχ. αναπαρ. πληθ. Ε.Ε 1 ελάχ. αναπαρ. πληθ. Ε.Ε Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR4130003 Βόρεια Χίος»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 76 Circaetus gallicus Φιδαετός 1 ελάχ. αναπαρ. πληθ. Ελλάδας 103 Falco peregrinus Πετρίτης 1 ελάχ. αναπαρ. πληθ. Ελλάδας 260 Lullula arborea Δεντροσταρήθρα 1 ελάχ. αναπαρ. πληθ. Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Αετογερακίνα (Buteo rufinus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Τρωτό Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας πληθυσμός Εμφανίζεται στην ηπειρωτική χώρα στη Στερεά Ελλάδα, την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου (Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Κυκλάδες και Δωδεκάνησα), ενώ υπάρχουν μεμονωμένες αναφορές για αναπαραγωγή του είδους και άλλες περιοχές (Πελοπόννησο, Κεφαλονιά και πιθανά Κρήτη). Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της Ελλάδα υπολογίζεται στα 200-300 ζευγάρια (Handrinos & Akriotis, 1997). Μεγάλο τμήμα των πληθυσμών στα νησιά και τη νότια χώρα παραμένουν κατά τη χειμερινή περίοδο ενώ οι βορειότεροι πληθυσμοί θεωρείται ότι μεταναστεύουν. Στην περιοχή εκτιμάται πως αναπαράγονται 3-4 ζεύγη (Κακαλής, αδημ. δεδ.). Οικολογία Η Αετογερακίνα είναι αρπακτικό των χαμηλών και μεσαίων υψομέτρων όπου απαντάται κυρίαρχα σε περιοχές άνυδρες και ημιερημικές με ανοιχτή χαμηλή βλάστηση. Επίσης περιοχές τροφοληψίας του είδους αποτελούν βοσκοτόπια ενώ πολύ λιγότερο γεωργικές εκτάσεις. Φωλιάζει σε απόκρημνους βράχους και σπανιότερα σε ψηλά δέντρα. Τρέφεται στην πλειονότητα των περιοχών εξάπλωσής της κυρίως με θηλαστικά αλλά στις περιοχές εξάπλωσής της στο Αιγαίο κυρίως με ερπετά, μεγάλα έντομα, μικρά θηλαστικά και σε μικρότερο βαθμό με πουλιά. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7
Χρυσογέρακο (Falco biarmicus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Εμφανίζεται κυρίως στη βόρεια ηπειρωτική χώρα (Β. Θεσσαλία, Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη) ενώ έχει επιβεβαιωθεί πως αναπαράγεται στα νησιά της Κέρκυρας, Λέσβου και της Κω (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο συνολικός αναπαραγωγικός πληθυσμός στη χώρα εκτιμάται πως είναι της τάξης των 36-55 ζευγαριών. Είναι είδος με μόνιμη παρουσία στις περιοχές όπου κατανέμεται και δε θεωρείται πως παρουσιάζει τάσεις μεταβολής του πληθυσμού του στην Ελλάδα (Birdlife, 2004). Στην περιοχή εκτιμάται πως αναπαράγεται ένα ζεύγος (Κακαλής, αδημ. δεδ.). Οικολογία Τυπικό πουλί των ξηρών, ημιερημικών περιοχών με γυμνό και πετρώδες έδαφος με θέσεις για επόπτευση της ευρύτερης περιοχής (βράχους, δέντρα κά.). Αναπαράγεται σε βραχώδη ενδιαιτήματα ενώ εκτός αναπαραγωγικής περιόδου απαντάται επίσης σε χαμηλότερα εδάφη, πεδιάδες, στέπες και λιβάδια. Τρέφεται κυρίως με πουλιά μεσαίου μεγέθους αλλά επίσης με ποικιλία ασπόνδυλων και μεγάλων εντόμων συλλαμβάνοντας τη λεία του τόσο στον αέρα όσο και στην επιφάνεια του εδάφους. Πολύ συχνά παρατηρούνται δύο άτομα του είδους να κυνηγάνε σε συνεργασία. Σμυρνοτσίχλονο (Emberiza cineracea) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Παγκόσμιος Κόκκινος Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Κατάλογος Κατάλογος IUCN Κινδυνεύον Σχεδόν Απειλούμενο Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8
Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Το Σμυρνοτσίχλονο είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στη χώρα μας και έχει καταγραφεί στα νησιά της Λέσβου, Χίου, Σκύρου ενώ θεωρείται πιθανό να αναπαράγεται επίσης και στα νησιά της Σάμου και της Ικαρίας (Handrinos, & Akriotis, 1997; Albayrak et al. 2003). Ο συνολικός αναπαραγόμενος πληθυσμός στη χώρα μας εκτιμάται στα 115-305 ζεύγη ενώ στη Χίο, πιθανά να αναπαράγονται 5-50 ζεύγη (Albayrak et al. 2003). Με το πέρας της παρούσας μελέτης, επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη ενός πληθυσμού που αριθμεί τα 30-40 ζεύγη στο όρος Αμανή, ενώ είναι πολύ πιθανή η παρουσία του είδους στο όρος Πελινναίο. Οικολογία Το Σμυρνοτσίχλονο απαντάται σε βραχώδεις πλαγιές με αραιή φρυγανική βλάστηση (Handrinos, & Akriotis, 1997). Τρέφεται με σπόρους και μικρά ασπόνδυλα που συλλαμβάνει στο έδαφος. Φρυγανοτσίχλονο (Emberiza caesia) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Ενδημικό είδος της μεσογειακής περιοχής αποτελεί καλοκαιρινό επισκέπτη στη χώρα μας σε περιοχές της κεντρικής και νότιας χώρας, επίσης τη Χαλκιδική και τα νησιά του Αιγαίου (πλην Κρήτης και Καρπάθου) και Ιονίου Πελάγους. Στα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και τις περιοχές της νότιο-ανατολικής ηπειρωτικής χώρας το είδος εμφανίζει τις πιο μεγάλες πυκνότητες (Handrinos& Akriotis, 1997). Σε εθνικό επίπεδο, ο αναπαραγωγικός πληθυσμός του είδους εκτιμάται πως είναι της τάξης των 5.000 με 20.000 ζευγών. Στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι ο πληθυσμός ξεπερνά τα 130 αναπαραγόμενα ζευγάρια. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9
Οικολογία Απαντάται σε περιοχές με βραχώδεις πλαγιές και φρύγανα ή χαμηλή, ανοιχτής δομής μακκία βλάστηση, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι και το υψόμετρο των 1.300 μέτρων. Επίσης εμφανίζεται σποραδικά σε διάκενα ή ανοιχτές θέσεις σε ενδιαιτήματα όπως πευκοδάση και ελαιώνες. Μετά το τέλος της αναπαραγωγής εξαπλώνεται και σε αγροτικές περιοχές ενώ οικογενειακές ομάδες συχνά καταγράφονται σε υγροτοπικές περιοχές λίγο πριν αναχωρήσουν το φθινόπωρο. Τρέφεται με σπόρους και μικρά ασπόνδυλα που συλλέγει σχεδόν αποκλειστικά στην επιφάνεια του εδάφους. Φιδαετός (Circaetus gallicus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Ο Φιδαετός είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στη χώρα μας με συνολικό πληθυσμό που εκτιμάται στα 300-500 ζευγάρια (Handrinos & Akriotis, 1997) και θεωρείται ότι παραμένει αμετάβλητος τις τελευταίες δεκαετίες (Birdlife International, 2004). Στην περιοχή εκτιμάται πως αναπαράγονται 3-4 ζεύγη (Κακαλής, αδημ. δεδ.). Οικολογία Απαντάται σε περιοχές όπου η δεντροκάλυψη εναλλάσσεται με εκτάσεις ανοιχτή βλάστησης: σε φρύγανα, αραιή δενδρώδη ή θαμνώδη βλάστηση, ανοίγματα δασών και εκτατικές καλλιέργειες. (Forsman, 1999; Cramp & Perrins, 1993). Στη χώρα μας έχει βρεθεί πως τρέφεται κατά κύριο λόγο με φίδια και σε μικρότερο βαθμό με πουλιά και τρωκτικά (βλέπε αναφορές σε Handrinos & Akriotis, 1997). Φωλιάζει σε δέντρα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10
Πετρίτης (Falco peregrinus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Ο Πετρίτης κατανέμεται στο σύνολο της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών. Παρόλα αυτά ο πληθυσμός του στη χώρα είναι ασυνεχής και διακοπτόμενος. Το σύνολο του αναπαραγόμενου πληθυσμού στην Ελλάδα χώρα υπολογίζεται σε 200-300 ζευγάρια (Handrinos &Akriotis, 1997) ενώ θεωρείται πως παραμένει σταθερός (Birdlife, 2004). Στην περιοχή εκτιμάται πως αναπαράγονται 2-4 ζεύγη (Κακαλής, αδημ. δεδ.). Οικολογία Φωλιάζει σε βράχια συχνότερα σε παραθαλάσσιους γκρεμούς επίσης σε αντίστοιχης γεωμορφολογίας νησιά. Επίσης στην ενδοχώρα σε γκρεμούς σε ορεινές περιοχές κατά μήκος κοιλάδων ποταμών. Οι θέσεις φωλιάσματος αποτελούν πολύ συχνά τον περιοριστικό παράγοντα για την εξάπλωση του είδους. Κύρια πηγή τροφής του αποτελούν πουλιά που συλλαμβάνει κυρίως στον αέρα πάνω από ανοιχτές εκτάσεις ή πάνω από το νερό. Εκτός αναπαραγωγικής περιόδους απαντάται σε ποικιλία ενδιαιτημάτων ανοιχτής βλάστησης μακριά από βραχώδεις σχηματισμούς ακόμη και σε οικισμούς όπου μπορεί να βρει την απαιτούμενη τροφή. Δενδροσταρήθρα (Lullula arborea) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11
Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση σε όλη την ηπειρωτική χώρα, ενώ στα νησιά έχει καταγραφεί να αναπαράγεται σε Κέρκυρα, Λήμνο, Λέσβο, Κέα, Κάρπαθο, Ρόδο και την Κρήτη και θεωρείται πιθανό να αναπαράγεται σε Χίο και Σάμο (Handrinos, & Akriotis, 1997). Ο συνολικός της πληθυσμός εκτιμάται σε 5.000-20.000 ζευγάρια ενώ στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται περισσότερα από 50 ζευγάρια (Κακαλής, αδημ. δεδ.). Οικολογία Απαντάται σε μια ποικιλία ενδιαιτημάτων που διαθέτουν εκτάσεις γυμνού εδάφους που εναλλάσσονται με εκτάσεις με χαμηλό χορτάρι και ταυτόχρονα ψηλούς θάμνους και διάσπαρτα δέντρα πιο συχνά από το υψόμετρο των 200 μέχρι 1.200 μέτρων. Επίσης καταλαμβάνει ανοιχτές εκτάσεις ή διάκενα σε περιοχές με μακκία βλάστηση, πευκοδάσος ή ελαιώνες. Τρέφεται με μεσαίου μεγέθους έντομα και αράχνες και επίσης σπόρους (ιδιαίτερα το χειμώνα). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12
6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Οικιστική ανάπτυξη, αστική ή εκτός σχεδίου, νόμιμη ή αυθαίρετη Υπερβόσκηση κτηνοτροφικών ζώων σε ορεινούς, ημιορεινούς και νησιωτικούς βοσκότοπους Μεταβολές στη συχνότητα και ένταση δασικών πυρκαγιών (αύξηση ή και μείωση) Επέκταση - εντατικοποίηση ετήσιων καλλιεργειών Εντατικοποίηση πολυετών καλλιεργειών (αμπέλια, οπωρώνες, ελαιώνες κλπ) Υποδομές τουρισμού-αναψυχής (χιονοδρομικά, γκολφ, γήπεδα, κατασκηνώσεις) Κατασκευή δρόμων όλων των κατηγοριών, καθώς και σιδηροδρομικών γραμμών Καταδίωξη από συγκεκριμένους χρήστες ως επιβλαβή Δραστηριότητες που προκαλούν όχληση (κυνήγι, υλοτομία, αλιεία, συλλογή φυτών και καυσόξυλων Εγκατάλειψη παραδοσιακών αγροτικών πρακτικών και χρήσεων γης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάλειψης της εκτατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας Ρύπανση από αγροχημικά που απορρέουν στους υδάτινους αποδέκτες, υφαλμύρωση αποδεκτών Αλλαγές στην έκταση και κατανομή των ενδιαιτημάτων λόγω κλιματικής αλλαγής 1 Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Προτεραιότητα Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείριση για τη ΖΕΠ Υψηλή Δημιουργία σχεδίου καταγραφής/παρακολούθησης μεγέθους και Ενδιάμεση διακυμάνσεων πληθυσμού του Σμυρνοτσίχλονου και του Φρυγανοτσίχλονου στην περιοχή καθώς επίσης και των απαιτήσεων ενδιαιτημάτων. Αποφυγή όχλησης πλησίον των θέσεων φωλιάσματος των ειδών Υψηλή χαρακτηρισμού. Η διατήρηση των ανοιχτών εκτάσεων και η προώθηση των Υψηλή παραδοσιακών συστημάτων βόσκησης και γεωργικής πρακτικής σε συνδυασμό με την αειφορική διαχείριση των λιβαδικών εκτάσεων Ενίσχυση της ήπιας βόσκησης στα φρυγανικά οικοσυστήματα Ενδιάμεση Ίδρυση ή επέκταση ΚΑΖ στα όρια της ΖΕΠ με στόχο τη διατήρηση Υψηλή των ειδών χαρακτηρισμού της. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Albayrak, T., Gursoy, A. & Kirwan, G.M. (2003) International Species Action Plan for the Cinereous Bunting Emberiza cineracea. BirdLife International. BirdLife International, 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife Conservation series No. 12. BirdLife International. Cambridge. Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8 Cramp, S. (1998) The Complete Birds of the Western Palearctic on CD-ROM. Oxford: Oxford University Press Forsman, D., 1999. The raptors of Europe and the Middle East. Helm. London. Gustin M., G. Palumbo & A. Corso 1999. International Species Action Plan. Lanner Falcon Falco biarmicus. BirdLife International. The Netherlands. Handrinos, G. & Akriotis, T. 1997. The Birds of Greece. Helm Publishers. London Tsounis, G. and A., Dimitropoulos. 1992. The avifauna of the north-eastern Aegean islands Lesvos and Chios: differences and similarities. Biologia Gallohellenica 19(2): 73--102. Tucker, G.M. & Heath, M.F. 1994. Birds in Europe: their conservation status. BirdLife Conservation Series no 3. BirdLife International. Cambridge Γαληνού, Ε., Γραμματικάκη, Μ., Γκαλογιάννης, Κ., Κουτσίδου,Ε., Μάργαρης, Ν. (2006). Η ορνιθοπανίδα σε αγρό-οικοσυστήματα και φυσικά οικοσυστήματα στα νησιά του Β. Α. Αιγαίου (Λέσβο, Χίο, Σάμο). Πανελλήνιο Συνέδριο Ένωσης Ελλήνων Οικολόγων και Ελληνικής Ζωολογικής Εταιρίας: "Οικολογία και διατήρηση της βιοποικιλότητας", Ιωάννινα. Γαληνού, Ε.(2009). Αδημοσίευτα δεδομένα 2004-2006 Γραμματικάκη, Μ., Γαληνού, Ε., Μάργαρης, Ν. (2007). Φυσικό περιβάλλον, γεωργία και βιοποικιλότητα στα νησιά του Βορείου Αιγαίου. Αθήνα, Τμήμα Περιβάλλοντος- Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Δημαλέξης Α., Μπουρδάκης, E., Χατζηχαραλάμπους, Ε. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας. 2009. Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ. Κακαλής, Ε. (2009). Αδημοσίευτα δεδομένα 2008-2009 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15
Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ. 2009. Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16