Ημερίδα Τ.Ε.Ε. / 11 Φεβρουαρίου 2010 Λουδοβίκος Κ. Βασενχόβεν Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π. Συνεργασίες με τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη Ερευνητικά προγράμματα Ε.Μ.Π. για την περιοχή του Ελαιώνα (δεκαετία του 1990) Ερευνητικό πρόγραμμα Ε.Μ.Π. για ένα Στρατηγικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης της Αθήνας Αττικής (δεκαετία 2000)
Ε.Μ.Πολυτεχνείο και ΥΠΕΧΩΔΕ, Στρατηγικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης για την Αθήνα - Αττική, Ερευνητικό πρόγραμμα (επιστημονικός υπεύθυνος: Κ.Γεράρδη, Επίκ. Καθηγήτρια ΕΜΠ), 2001 Σενάρια Σενάριο υφιστάμενων τάσεων Διορθωτικό σενάριο Ριζοσπαστικό σενάριο Σενάριο αρνητικών εξελίξεων
Συγκρότηση σεναρίων κατά θέματα Διεθνείς τάσεις Σχεδιασμός Χωροταξική δομή Μεταφορές Άλλες υποδομές Τεχνολογία Οικιστικός ιστός Κεντρικές λειτουργίες Παραγωγικές δραστηριότητες και ζώνες Περιβάλλον Κοινωνικές ανισότητες Διοίκηση θεσμοί
Σενάριο υφιστάμενων τάσεων ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΔΟΜΗ Μη οργανωμένη ανακατανομή μητροπολιτικών δραστηριοτήτων, ενώ οι παρεμβάσεις παραμένουν χωρίς συνέργειες μεταξύ τους. Εμφάνιση απρόβλεπτων και ανεπιθύμητων αποτελεσμάτων, λόγω αποσπασματικών παρεμβάσεων και ανεξέλεγκτων χωροθετήσεων. Η δομή του πολεοδομικού συγκροτήματος παραμένει γενικά αμετάβλητη, η με την επιφύλαξη των επιδράσεων του μεταβαλλόμενου δικτύου μεταφορών και των μεγάλων κόμβων (π.χ. αεροδρομίου Σπάτων). Η ανισότητα στην ανάπτυξη και λειτουργικότητα της πόλης αποτελεί μείζον πρόβλημα, καθώς παρεμποδίζει την αξιοποίηση ευκαιριών ανάπτυξης.
Σενάριο υφιστάμενων τάσεων ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΖΩΝΕΣ Συνεχίζονται τάσεις αποβιομηχάνισης και αποκέντρωσης συμβατικών βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Επιταχύνεται, αντιθέτως, η ανάπτυξη δραστηριοτήτων (παραγωγή και υπηρεσίες), που αξιοποιούν νέες τεχνολογίες. Το καθεστώς διάσπαρτης λειτουργίας των βιομηχανικών - βιοτεχνικών δραστηριοτήτων παραμένει αμετάβλητο, μόνο με κάποια ρύθμιση του προβλήματος λειτουργίας μεταποιητικών μονάδων σε περιοχές γενικής κατοικίας. Πιθανή θεσμοθέτηση περιοχών παραγωγικών δραστηριοτήτων, χωρίς όμως δυνατότητες ουσιαστικής ενεργοποίησης τους, λόγω οικονομιών και θεσμικών αδυναμιών. Τεχνολογικά και Επιχειρησιακά Πάρκα αναπτύσσονται σε περιορισμένη κλίμακα, ως πειραματικά σχέδια.
Ρζ Ριζοσπαστικό σενάριο ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΔΟΜΗ Αξιοποιούνται στο μέγιστο δυνατό βαθμό οι συνέργειες χωροταξικών και πολεοδομικών παρεμβάσεων και διοικητικής αναδιοργάνωσης. Προωθούνται οργανωμένες παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας για υποδομές οικονομικής δραστηριότητας, περιλαμβανομένης της αναψυχής, στην περιφέρεια του πολεοδομικού συγκροτήματος, αλλά και μέσα στον αστικό ιστό (π.χ. στον Ελαιώνα). Σχεδιάζεται και εφαρμόζεται πρόγραμμα συστηματικής συσχέτισης χωροταξικών - διοικητικών ενοτήτων. Αναθεωρείται η οριοθέτηση της περιφέρειας της Πρωτεύουσας και προσαρμόζεται ρμ προς την πραγματική ζώνη επιρροής.
Ριζοσπαστικό σενάριο ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΖΩΝΕΣ Εντείνεται η προσπάθεια αποκέντρωσης και μετεγκατάστασης των παραγωγικών δραστηριοτήτων υψηλής και μεσαίας όχλησης. Η σωστή οργάνωση και λειτουργία των βιομηχανικών και βιοτεχνικών περιοχών εξασφαλίζεται από σχήματα συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο. Συστηματική οργάνωση ιεραρχημένου πλέγματος βιομηχανικών πάρκων διαφόρων επιπέδων και θυλάκων μεταποίησης, με παράλληλη λ οργάνωση συστήματος διοίκησης και διαχείρισης. Δημιουργία ζωνών υποδοχής και ενθάρρυνσης δραστηριοτήτων υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας με υψηλής ποιότητας υποδομές και περιβάλλον.
Ελαιώνας: Ερευνητικά προγράμματα ΕΜΠ (δεκαετία 1990) Κατανομή χρήσεων γης στα μέσα της δεκαετίας του 1990: Βιομηχανία Βιοτεχνία 40,0% Αδόμητη γη, καλλιέργειες, αθλητικές εγκαταστάσεις 13,3% Μάντρες υλικών, πρακτορεία μεταφορών, σταθμοί αυτοκινήτων 9,0% Οδικό δίκτυο 8,0% Αποθήκες 67% 6,7% Στρατιωτικές εγκαταστάσεις 2,5% Λαχαναγορά 2,7% ΔΕΗ και ΟΣΕ 6,0% Κατοικία 4,0% Εκπαίδευση (με Γεωπονικό Πανεπιστήμιο) ) 2,5% Εμπόριο 5,3% Περίπου 2.000 βιομηχανικές - βιοτεχνικές μονάδες και 45.000 απασχολούμενοι.
Έρευνες ΕΜΠ για τον Ελαιώνα Ο Διαδημοτικός "Σύνδεσμος Διαχείρισης και Ανάπτυξης του Ελαιώνα Αττικής" αναθέτει το 1991 στο Ε.Μ.Πολυτεχνείο την εκπόνηση μιας μελέτης για την ανάλυση της περιοχής και την διατύπωση εναλλακτικών σεναρίων ανάπτυξης. Το 1992, ο Δήμος Αθηναίων ανέθεσε στο Ε.Μ.Π. πολεοδομική μελέτη, όχι μόνο για το τμήμα του Ελαιώνα που ανήκει στον Δήμο Αθηναίων, αλλά για το σύνολο της έκτασης. Ο Οργανισμός της Αθήνας προχώρησε το 1994 σε νέα ανάθεση μελέτης στο Ε.Μ.Π., που οδήγησε σε μια επικαιροποιημένη αντιμετώπιση.
Στις μελέτες του Ε.Μ.Π. τονιζόταν πως: Ο Ελαιώνας αποτελεί ένα λειτουργικό, αν και ετερόκλητο σύνολο και ταυτόχρονα διαδραματίζει βασικούς λειτουργικούς ρόλους σε σχέση με το ευρύτερο συγκρότημα της Πρωτεύουσας. Ο χώρος του Ελαιώνα αποτελεί πεδίο αλληλοσυγκρουόμενων οικονομικών επιδιώξεων με επιδράσεις σε ευρύτερες γεωγραφικές περιφέρειες και κλάδους δραστηριοτήτων και έχει γίνει αντικείμενο αντιδιαμετρικών απόψεων για την σημασία και μελλοντική εξέλιξη του. Η περιοχή παρουσιάζει μια ιδιαίτερη, δυσμενή γενικά, και ασυνάρτητη ρηηπεριβαλλοντική ρβ εικόνα,, που συντελεί στην διαμόρφωση και διαρκή επιδείνωση του αρνητικού περιβαλλοντικού κλοιού της Πρωτεύουσας.
Βασικά στοιχεία της πρότασης του Ε.Μ.Π. ήταν: Η αναμόρφωση, ενιαία διαχείριση και εξυγίανση των βιομηχανικών θυλάκων, με μορφή οργανωμένων βιομηχανικών πάρκων, που θα μπορούσαν να οργανωθούν από την ΕΤΒΑ, μέσω της θυγατρικής της εταιρείας ΒΙΠΕΤΒΑ. Η άσκηση συστηματικής πολιτικής μετεγκατάστασης μικρών και μεγάλων οχλουσών βιομηχανικών - βιοτεχνικών επιχειρήσεων και των πρακτορείων μεταφορών σε βιομηχανικές περιοχές. Η λειτουργία φορέα ανάπλασης και ανάπτυξης του Ελαιώνα,, που να έχει τόσο επιτελικές, όσο και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η εκμετάλλευση μικρού μέρους της έκτασης για την συσσώρευση πόρων, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν η δημιουργία πάρκου, η οργάνωση των βιομηχανικών θυλάκων κλπ.
Σε ένα πνεύμα ισόρροπης αντιμετώπισης του προβλήματος, οι κύριες επιδιώξεις ήταν: Η προστασία και ενθάρρυνση της υγιούς, νόμιμης και μη ρυπογόνας παραγωγικής δραστηριότητας, μέσω της αναγνώρισης από την Πολιτεία του δικαιώματος παραμονής στην θέση αυτή, εκσυγχρονισμού και εξασφάλισης συμπληρωματικών εξυπηρετήσεων και υποδομών. Η βελτίωση του περιβάλλοντος ρβ και η εξασφάλιση κοινόχρηστων χώρων πρασίνου και αναψυχής, για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στο δυτικό διαμέρισμα της Αθήνας, για τον περιορισμό της βιομηχανικής και κυκλοφοριακής ρύπανσης, για την ανάδειξη θέσεων με αρχαιολογικό παρελθόν και για την βελτίωση των συνθηκών κατοικίας και εργασίας στην περιοχή.
Είναι χαρακτηριστικό για το είδος του διαλόγου που λαμβάνει χώρα στην Ελλάδα γύρω από τόσο σημαντικά θέματα,, ότι αυτός περιοριζόταν ρζ σε μια στείρα αντιπαράθεση για το ακριβές ποσοστό πρασίνου που θα υπάρχει μελλοντικά στην περιοχή ή για μια μελλοντική ουτοπική εικόνα, που βρισκόταν μακριά από το χάος που επικρατούσε (και δυστυχώς επικρατεί πάντα) στον Ελαιώνα. Οπως αναφερόταν στην έκθεση του Ε.Μ.Π., αυτή η κατάσταση είναι αποτέλεσμα ενός πολιτικού παραλογισμού Οργάνωση διαλόγου στο ΕΜΠ με πρωτοβουλία του Λευτέρη Παπαγιαννάκη.
ΤΕΛΟΣ