Εκπαιδευτικά Πρότυπα Επιβλέπων καθηγητής Τσιάτσος Θρασύβουλος

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Εκπαιδευτικά Πρότυπα Επιβλέπων καθηγητής Τσιάτσος Θρασύβουλος Πτυχιακή εργασία Λουκοβίτου Όλγα Οκτώβριος 2008

Περίληψη Η υλοποίηση αυτής της πτυχιακής εργασίας έχει σαν στόχο να καταγράψει τις εξελίξεις στα εκπαιδευτικά πρότυπα παρακολουθώντας τις δράσεις της υποεπιτροπής SC36 του φορέα προτυποποίησης ISO/IEC JTC1 για την αντιµετώπιση των αναγκών προτυποποίησης στο χώρο των µαθησιακών τεχνολογιών. Στη συνέχεια θα περιγράψουµε αναλυτικά τα πρότυπα αυτά, τις εκδόσεις τους, τους στόχους που επιτελούν, τους οργανισµούς προτυποποίησης που τα έχει υιοθετήσει και ο γενικότερος σκοπός είναι να κατανοήσουµε σε ποιές πλατφόρµες ηλεκτρονικής µάθησης χρησιµοποιούνται. Με λίγα λόγια, θα διερευνήσουµε την συµβατότητα που παρουσιάζουν τα εκπαιδευτικά πρότυπα µε τις διάφορες πλατφόρµες. Σήµερα έχει ήδη επιτελεσθεί τεράστια πρόοδος στο θέµα των προτύπων που αφορούν στις µαθησιακές τεχνολογίες, αλλά ο δρόµος είναι ακόµη µακρύς ώστε να µπορεί να ισχυριστεί η διεθνής κοινότητα ότι πέτυχε τους στόχους που είχε θέσει. εν πρέπει να ξεχνάµε βέβαια ότι οι προσπάθειες προτυποποίησης είναι γιγαντιαίες και απαιτούν υπερβολικά µεγάλα χρονικά διαστήµατα, ακόµη και αν έχουν εξασφαλιστεί πλούσιοι πόροι για την υλοποίησή τους. Πρέπει να τονίσουµε επίσης ότι ο τοµέας των προηγµένων µαθησιακών τεχνολογιών εµφανίζει ένα χαρακτηριστικό που λειτουργεί ως τροχοπέδη στη γρήγορη και αποτελεσµατική αποπεράτωση των προτύπων: οι προηγµένες µαθησιακές τεχνολογίες είναι άµεσα συνυφασµένες µε τις τεχνολογίες των υπολογιστών και των επικοινωνιών, οι οποίες µε τη σειρά τους είναι καταδικασµένες να µεταβάλλονται µε ταχύτητα φωτός. Η τροµακτική ρευστότητα των τεχνολογιών αυτών δυσχεραίνει τη διαδικασία της προτυποποίησης καθώς τα υπό ανάπτυξη πρότυπα πρέπει συνεχώς να αναπροσαρµόζονται - εξελίξεις που καθιστούν παρωχηµένες τις τεχνολογίες που µόλις χθες θεωρούνταν τεχνολογίες αιχµής. Υπάρχουν πρότυπα τα οποία έχουν εκδοθεί επισήµως από τους αντίστοιχους οργανισµούς. Κάποια άλλα βρίσκονται στη φάση της ψηφοφορίας από τα µέλη των επιτροπών και αναµένεται να οριστικοποιηθούν τους επόµενους µήνες. Άλλα πάλι βρίσκονται σε µια συνεχή εξέλιξη, ακριβώς λόγω της ρευστότητας των τεχνολογιών που επισηµάνθηκε παραπάνω. Τονίζουµε εδώ ότι η αστραπιαία ταχύτητα µε την οποία κινούνται οι τεχνολογίες αυτές, καθιστούν παρωχηµένες τις πληροφορίες που βρίσκουν οι αναγνώστες σε ένα έντυπο µέσο και συνεπώς παροτρύνουµε τους αναγνώστες να αναζητήσουν τις τελευταίες πληροφορίες γύρω από τα πρότυπα στις ιστοσελίδες των αντίστοιχων οργανισµών. Η συνολική εικόνα που εµφανίζουν τα πρότυπα σήµερα είναι ότι ελάχιστα είναι επίσηµα πρότυπα από διεθνείς οργανισµούς προτυποποίησης, αλλά αρκετά από αυτά έχουν ήδη δοκιµασθεί και αξιολογηθεί επί µακρόν και βρίσκονται πλέον καθ' οδών προς την επίσηµη προτυποποίηση. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Εισαγωγή... 6 1.1 Ηλεκτρονική Μάθηση... 6 1.1.1 Ασύγχρονη Ηλεκτρονική Μάθηση... 8 1.1.2 Σύγχρονη Ηλεκτρονική Μάθηση... 9 1.2 οµή Πτυχιακής Εργασίας... 10 2 Πρότυπα... 11 2.1 Εισαγωγή... 11 2.2 Η Ανάγκη για Πρότυπα... 12 2.3 Κατηγορίες Προτύπων για τη Μαθησιακή Τεχνολογία... 13 2.4 Οργανισµοί Προτυποποίησης... 14 3 Πρότυπα για Μεταδεδοµένα Αντικειµένων Μάθησης... 18 3.1 IEEE LOM... 19 3.1.1 Εκδόσεις του IEEE LOM Metadata... 21 3.1.2 Πλατφόρµες υλοποίησης για το IEEE LOM... 22 3.2 Dublin Core Metadata... 22 3.2.1 Πλατφόρµες και εργαλεία... 24 3.3 Ariadne Metadata... 24 3.4 IMS Metadata... 25 3.4.1 Πλατφόρµες και εργαλεία... 26 3.5 SCORM Metadata... 26 3.6 Συµπεράσµατα... 27 4 Πρότυπα για Μοντελοποίηση της οµής Περιεχοµένου... 28 4.1 AICC... 28 4.2 IMS Cοntent Package Information Model... 30 3

4.2.1 Εκδόσεις του IMS CP... 31 4.2.2 Πλατφόρµες και εργαλεία του IMS CP... 32 4.3 SCORM... 32 4.3.1 Εκδόσεις του SCORM... 35 4.3.2 Πλατφόρµες και εργαλεία υλοποίησης... 36 4.3.3 Πλατφόρµες και εργαλεία του IMS CP... 36 4.4 Συµπεράσµατα... 37 5 Πρότυπα για ιαλειτουργικότητα Ερωτήσεων και Τεστ... 38 5.1 IMS Question and Test Interoperability... 38 5.1.1 Εκδόσεις του IMS QTI... 40 5.1.2 Πλατφόρµες και εργαλεία του IMS QTI... 40 6 Πρότυπα για Επιχειρησιακά Συστήµατα... 41 6.1 IMS Enterprise Information Model... 41 6.1.1 Εκδόσεις του IMS Enterprise... 42 6.2 IMS Simple Sequencing... 42 7 Πρότυπα για Συστήµατα ιαχείρισης Προφίλ... 42 7.1 IMS Learner Information Package (LIP)... 43 7.2 IMS LD (Learning Design)... 45 8 Παράρτηµα... 46 8.1 Βιβλιογραφία... 46 8.2 ικτυακοί Τόποι... 47 4

ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1: Μαθησιακά Αντικέιµενα...11 Εικόνα 2: Συσχέτιση Προτύπων...12 Εικόνα 3: Πρότυπα Μαθησιακής Τεχνολογίας...13 Εικόνα 4: Οργανισµοί ανάπτυξης προδιαγραφών και προτύπων στο χώρο των ΜΤ 17 Εικόνα 5: Ιδεατή οµή για µεταδεδοµένα...19 Εικόνα 6: IMS Content Framework...31 Εικόνα 7: Πληροφοριακό Μοντέλο της προδιαγραφής IMS QTI...39 Εικόνα 8: Βασικές οµές του IMS QTI...39 Εικόνα 9: Βασικό Αρχιτεκτονικό Μοντέλο της προδιαγραφής IMS Enterprise...41 Εικόνα 10: Αρχιτεκτονική του LIP...44 Εικόνα 11: Σχέδιο µάθησης στο περιβάλλον LAMS...45 ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Αρχιτεκτονική του IEEE LOM...20 Πίνακας 2: Τύποι σχέσεων του IEEE LOM...21 Πίνακας 3: Κατηγορίες του ARIADNE Metadata v3. 2...25 Πίνακας 4: AICC CMI αρχεία δοµής µαθήµατος...29 Πίνακας 5: Αρχιτεκτονική του AICC...29 5

1 Εισαγωγή Η ανάπτυξη των εκπαιδευτικών προτύπων στο χώρο των Μαθησιακών Τεχνολογιών έχει σαν σκοπό την επίτευξη διαλειτουργικότητας και επαναχρησιµοποίησης των πόρων και των εργαλείων. Η δηµιουργία ευρέως υιοθετηµένων, ανοικτών και πιστοποιηµένων προτύπων αποτελεί θεµελιώδη απαίτηση. Η ανάπτυξη µαθησιακών προτύπων αποκτά τεράστια σηµασία ώστε οι συµµετέχοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία να µπορούν να δηµιουργούν, να διαχειρίζονται, να διαθέτουν και να καταναλώνουν µαθησιακό περιεχόµενο µε συνεπή τρόπο. Θα αναφέρουµε τα χαρακτηριστικά-πλεονεκτήµατα των εκπαιδευτικών προτύπων: ια-λειτουργικότητα (interoperability): Η δυνατότητα να µεταφερθεί το εκπαιδευτικό υλικό (η µέρος αυτού), που αναπτύχθηκε σε µια συγκεκριµένη περιοχή, µε ένα σύνολο εργαλείων ή πλατφόρµας, και να χρησιµοποιηθεί σε µια άλλη περιοχή, µε ένα διαφορετικό σύνολο εργαλείων ή πλατφόρµας. υνατότητα πρόσβασης (accessibility): Η δυνατότητα εντοπισµού και πρόσβασης του εκπαιδευτικού υλικού από µια µακρινή θέση και η δυνατότητα να παραδοθεί από-σε διάφορες άλλες θέσεις. Επανα-χρησιµοποιησιµότητα (re-usability): Ευελιξία ενσωµάτωσης του εκπαιδευτικού περιεχοµένου (η µέρος αυτού) σε διάφορες εφαρµογές και πλατφόρµες. ιάρκεια (duration): Το εκπαιδευτικό περιεχόµενο δεν χάνει την λειτουργικότητα του µε την συνεχή πρόοδο της τεχνολογίας η εξέλιξης του προτύπου, καθώς οι αλλαγές επηρεάζουν µόνο την «συσκευασία», και δεν απαιτείται εκ νέου ανάπτυξη. Συντηρησιµότητα: Το εκπαιδευτικό περιεχόµενο µπορεί να αλλάξει τµηµατικά ή στο σύνολο του, χωρίς να χρειάζεται δαπανηρός επανασχεδιασµός της δοµής και της οργάνωσης του. Προσαρµοστικότητα (αdaptability): Η δυνατότητα να προσαρµοστεί το εκπαιδευτικό περιεχόµενο στις ιδιαίτερες οργανωτικές ανάγκες του κάθε ενδιαφεροµένου. ιαχειρισιµότητα (manageability): Σύµφωνα µε την οποία τα συστήµατα µπορούν να εντοπίσουν την κατάλληλη πληροφορία σχετικά µε τον εκπαιδευόµενο και το υλικό. υνατότητα Κλιµάκωσης (scalability): Η λειτουργικότητα των µαθησιακών τεχνολογιών µπορεί να επεκταθεί για να εξυπηρετήσει τους σκοπούς διαφορετικών ανθρώπων και οργανισµών. 1.1 Ηλεκτρονική Μάθηση Η αντίληψη πάνω στην οποία θεµελιώνεται η αναγκαιότητα της χρήσης ηλεκτρονικής µάθησης (e-learning) και κατάρτισης από ενήλικες, είναι βασισµένη στο ότι θα πρέπει όλοι να έχουν ίσες ευκαιρίες για εκπαίδευση και κατάρτιση και επιπλέον οι ενήλικες να έχουν την εξασφαλισµένη δυνατότητα 6

να µαθαίνουν µε πολλαπλούς τρόπους χωρίς χωροχρονικές δεσµεύσεις. Στον τοµέα της ηλεκτρονικής µάθησης (e-learning) καθώς και στον τοµέα των προηγούµενων µαθησιακών τεχνολογιών, η ηλεκτρονική µαθησιακή διαδικασία εκτελείται µέσα από σύγχρονες τεχνολογίες µε προγράµµατα υπολογιστών. Το e-learning εµπεριέχει συνεργασία µεταξύ των εκπαιδευόµενων και εκπαίδευση µε αλληλεπίδραση µεταξύ µαθητών και εκπαιδευτών. Τέλος, η ηλεκτρονική µάθηση, δίνει την δυνατότητα σε ενήλικες συµµετοχής τους και παρακολούθησης µαθηµάτων και σεµιναρίων ηλεκτρονικά, τόσο για την επιπλέον εκπαίδευσή τους όσο και για την επαγγελµατική τους κατάρτιση. Συνεπώς, η αξιοποίηση και αναγνώριση της προηγούµενης γνώσης των ενηλίκων είναι σηµαντική. Στο σηµείο αυτό θα εξηγήσουµε συνοπτικά την έννοια e-learning. Η ελληνική µετάφραση του όρου, τηλεκπαίδευση (εκπαίδευση από απόσταση), δεν αποτυπώνει ακριβώς την έννοια, ίσως πιο σωστή θα ήταν η µετάφραση ηλεκτρονική µάθηση. Η έννοια e-learning είναι αρκετά γενική και περικλείει οποιαδήποτε µορφή εκπαίδευσης που χρησιµοποιεί τους πόρους του δικτύου ή γενικότερα τις δυνατότητες των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Για να προσδιορίσουµε καλύτερα την έννοια της ηλεκτρονικής µάθησης, έχουν καθοριστεί τρεις διαφορετικές µορφές : I. Η Ηλεκτρονική Μάθηση σε εξατοµικευµένο ρυθµό (self-paced training). Σε αυτή την περίπτωση προσφέρεται στον εκπαιδευόµενο ένας συνδυασµός εκπαιδευτικών υλικών (βιβλία, αναφορές στο δίκτυο, µαγνητοσκοπηµένα µαθήµατα, σηµειώσεις, προγράµµατα εκµάθησης βασισµένα σε υπολογιστή κτλ), συνήθως χωρισµένα σε ενότητες (µαθήµατα), τα οποία χρησιµοποιεί µε το δικό του ρυθµό και ανάγκες, αποφασίζει δηλαδή ο ίδιος πότε και που θα τα χρησιµοποιήσει. εν υπάρχει επικοινωνία µε διδάσκοντα ή µε άλλους µαθητές. II. III. Η Ασύγχρονη Ηλεκτρονική Μάθηση. Η περίπτωση αυτή µοιάζει αρκετά µε την προηγούµενη. Παρέχεται στους συµµετέχοντες η δυνατότητα να εργαστούν µε το υλικό προς διδασκαλία οπουδήποτε και οποτεδήποτε έχοντας όµως παράλληλα δυνατότητα ασύγχρονης επικοινωνίας µε τους υπόλοιπους συµµετέχοντες και µε τον εκπαιδευτή. Το υλικό διδασκαλίας δεν είναι απαραίτητο να έχει δοθεί όλο από την έναρξη του µαθήµατος αλλά µπορεί να προσφέρεται τους εκπαιδευόµενους σταδιακά. Ο ρυθµός διεξαγωγής καθορίζεται από τον εκπαιδευτή σε συνεργασία πάντα µε τους εκπαιδευόµενους. Η Σύγχρονη Ηλεκτρονική Μάθηση. Σε αυτή την περίπτωση το µάθηµα γίνεται κανονικά αλλά οι µαθητές και ο καθηγητής µπορούν να βρίσκονται σε διαφορετικό τόπο ο καθένας και χρησιµοποιώντας τεχνολογίες τηλεδιάσκεψης να βρίσκονται όλοι σε µία εικονική αίθουσα διδασκαλίας. Η διεξαγωγή του µαθήµατος γίνεται µε τέτοιο τρόπο ώστε 7

να προσφέρει τις ίδιες ή και παραπάνω δυνατότητες µε αυτές που προσφέρονται σε µία κανονική αίθουσα. 1.1.1 Ασύγχρονη Ηλεκτρονική Μάθηση Η Ασύγχρονη Ηλεκτρονική Μάθηση βασίζεται κυρίως στο δίκτυο και στην ασύγχρονη πρόσβαση στο υλικό του µαθήµατος από τους εκπαιδευόµενους. Είναι σαφές ότι χρειάζεται να χρησιµοποιηθεί κάποιο λογισµικό για να πραγµατοποιηθεί αυτό. Το λογισµικό αυτό ονοµάζεται πλατφόρµα Ασύγχρονης Ηλεκτρονικής Μάθησης ή Σύστηµα ιαχείρισης Μαθησιακού Υλικού (Learning Management System LMS). Ως πλατφόρµα Ασύγχρονης Ηλεκτρονικής Μάθησης θα µπορούσε να θεωρηθεί και µία απλή ιστοσελίδα στην οποία ανεβάζει ο καθηγητής το υλικό του µαθήµατος και στη συνέχεια οι µαθητές παραδίδουν τις εργασίες τους µέσω ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. Αν και κάτι τέτοιο ίσως εξυπηρετούσε τις βασικές ανάγκες, αλλά δεν θα ήταν όµως αρκετά αποτελεσµατικό. Επίσης µία πλατφόρµα θα πρέπει τουλάχιστον να ικανοποιεί τις παρακάτω απαιτήσεις : Να υποστηρίζει χωρισµό των χρηστών σε οµάδες έτσι ώστε η ίδια πλατφόρµα να µπορεί να χρησιµοποιηθεί για περισσότερα από ένα µαθήµατα. Προφανώς θα πρέπει να υποστηρίζει κάποιου είδους πιστοποίηση των χρηστών. Να υποστηρίζει τη δηµιουργία βηµάτων συζήτησης (discussion forums) για την επικοινωνία των εκπαιδευοµένων και του εκπαιδευτή ασύγχρονα. Να υποστηρίζει «δωµάτια συζητήσεων» (chat rooms) για συζήτηση σε πραγµατικό χρόνο (σύγχρονη) και ανταλλαγή απόψεων. Να υλοποιεί ηλεκτρονικό ταχυδροµείο (e-mail) για την καλύτερη επικοινωνία των χρηστών. Εύκολο τρόπο τόσο για τον καθηγητή για να τοποθετεί το υλικό του µαθήµατος όσο και για το µαθητή για την τοποθέτηση των εργασιών του. Να δίνει τη δυνατότητα στους µαθητές τοπικής αποθήκευσης του υλικού του µαθήµατος, για επεξεργασία εκτός του δικτύου. Αν και τα παραπάνω θεωρούνται απολύτως απαραίτητα για µία πλατφόρµα ασύγχρονης ηλεκτρονικής µάθησης, µε την εξέλιξη της τεχνολογίας, την αποκτηθείσα εµπειρία και τους ολοένα πιο απαιτητικούς χρήστες έχουν αρχίσει ν προστίθενται και άλλα χαρακτηριστικά όπως: Να υπάρχει το υλικό του µαθήµατος και σε εύκολα εκτυπώσιµη µορφή για τους χρήστες που προτιµούν το έντυπο υλικό Το περιβάλλον να είναι προσβάσιµο από έναν απλό web browser ώστε να µη χρειάζεται από τους χρήστες εγκατάσταση άλλου λογισµικού και 8

για να είναι προσβάσιµο από παντού (π.χ. Internet cafe) και από οποιοδήποτε λειτουργικό σύστηµα. Να έχει φιλικό περιβάλλον τόσο για το χρήστη/µαθητή όσο και για το χρήστη/καθηγητή. Να υποστηρίζει προσωποποίηση (customization) του περιβάλλοντος ανάλογα µε το χρήστη. Επίσης να κρατάει πληροφορίες (δηµιουργία profiles) για το χρήστη για να τον «βοηθάει» κατά την πλοήγηση. Να έχει ηµερολόγιο µε τις προθεσµίες και άλλα σηµαντικά γεγονότα. Να παρακολουθεί την πρόοδο των µαθητών. Να υποστηρίζει την εύκολη δηµιουργία διαγωνισµάτων (online tests) Να υποστηρίζει την παρουσίαση και άλλων πολυµεσικών υλικών όπως βίντεο, ήχου, εικόνων κλπ Υλικό του µαθήµατος, για επεξεργασία εκτός του δικτύου. 1.1.2 Σύγχρονη Ηλεκτρονική Μάθηση Αντίθετα στη Σύγχρονη Ηλεκτρονική Μάθηση για να είναι εφικτή η πραγµατοποίηση µαθήµατος µέσω της µορφής αυτής, θα πρέπει η εικονική αίθουσα να προσφέρει τουλάχιστον όλες τις δυνατότητες που προσφέρει και µία κανονική αίθουσα και αυτές οι δυνατότητες είναι οι εξής : Ηλεκτρονικός ασπροπίνακας. Ο πίνακας είναι το σηµαντικότερο µέσο που χρησιµοποιούν οι καθηγητές για τη διδασκαλία στην αίθουσα. Είναι απαραίτητο λοιπόν να δίνεται αυτή η δυνατότητα στον καθηγητή και σε µία εικονική αίθουσα. Αλληλεπιδραστική (δύο δρόµων) οπτικοακουστική επικοινωνία µεταξύ των συµµετεχόντων. Είναι πολύ σηµαντικό για την επιτυχία του µαθήµατος να υπάρχει πολύ καλής ποιότητας επικοινωνίας µεταξύ των συµµετεχόντων έτσι ώστε να εξαλείφεται η απόσταση και να δηµιουργείται η εντύπωση ότι βρίσκονται όλοι στον ίδιο χώρο. Προφανώς προτεραιότητα δίνεται στον ήχο αλλά δεν πρέπει να υποτιµηθεί η αναγκαιότητα του βίντεο αφού έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι όταν πέφτει η ποιότητα του βίντεο χάνεται το ενδιαφέρον των συµµετεχόντων. υνατότητα για από κοινού χρήση εφαρµογής (application sharing). Είναι απαραίτητο για τον καθηγητή να µπορεί να παρουσιάσει ψηφιακό υλικό στους σπουδαστές (power point presentation, web browser, word document, κτλ). Όπως στην κλασική τάξη ο καθηγητής έχει τη δυνατότητα να δείξει διαφάνειες στους µαθητές, είναι απαραίτητο για τον καθηγητή να µπορεί να παρουσιάσει το υλικό του µαθήµατος και στην εικονική τάξη (power point presentation). Με αυτή τη δυνατότητα δίνεται και η ευκαιρία για εκµάθηση µίας εφαρµογής µέσα από την τηλεκπαίδευση. 9

1.2 οµή Πτυχιακής Εργασίας Στο σηµείο αυτό θα αναφερθούν τα κεφάλαια πάνω στα οποία δοµήθηκε η πτυχιακή εργασία και κάθε ένα κεφάλαιο αντιστοιχεί σε µια κατηγορία προτύπου. Τα κεφάλαια είναι τα ακόλουθα: Το 2 ο κεφάλαιο «Πρότυπα και Οργανισµοί Προτυποποίησης». Το 3 ο κεφάλαιο «Πρότυπα για Μεταδεδοµένα Αντικειµένων Μάθησης». Το 4 ο κεφάλαιο «Πρότυπα για Μοντελοποίηση της οµής Περιεχοµένου». Το 5 ο κεφάλαιο «Πρότυπα για ιαλειτουργικότητα Ερωτήσεων και Τεστ». Το 6 ο κεφάλαιο «Πρότυπα για Επιχειρησιακά Συστήµατα». Το 7 ο κεφάλαιο «Πρότυπα για Συστήµατα ιαχείρισης Προφίλ». 10

2 Πρότυπα 2.1 Εισαγωγή Πριν παρουσιαστούν τα πρότυπα των µαθησιακών τεχνολογιών είναι απαραίτητο να αναφερθούν τα εξής: Η πληροφορία/γνώση που διακινείται στο διαδίκτυο οργανώνεται σε Μαθησιακά Αντικείµενα (Learning Objects). Τα αντικείµενα αυτά παρέχουν πληροφορίες για το σκοπό που δηµιουργήθηκαν και τις συνθήκες που πρέπει να ικανοποιούνται προκειµένου να χρησιµοποιηθούν. Ταυτόχρονα περιέχουν και µια σηµασιολογική περιγραφή των δεδοµένων µε τρόπο κατανοητό από µηχανές. Αποθηκεύονται σε βάσεις δεδοµένων, µπορούµε να κάνουµε αναζήτηση και ανάκτηση µε βάση λέξεις-κλειδιά. Συνδυαζόµενα µεταξύ τους αποτελούν βάση για εκπαιδευτικό υλικό. Τέλος, µπορούν να επαναχρησιµοποιηθούν. Εικόνα 1: Μαθησιακά Αντικείµενα Για το λόγο αυτό, για να είναι βιώσιµη και εφαρµόσιµη η ηλεκτρονική µάθηση (e-learning)θα πρέπει να βασίζεται σε κάποια πρότυπα. Με λίγα λόγια οι διάφορες e-learning εφαρµογές θα πρέπει να ακολουθούν κάποιους κανόνες, ώστε να επιτυγχάνεται η διάρκεια, η διαλειτουργικότητα, η προσβασιµότητα και η επαναχρησιµοποίηση του µαθησιακού περιεχοµένου. Έτσι, σύντοµα έγινε προφανές ότι ο ορισµός προτύπων είναι απαραίτητος. Ένα e-learning πρότυπο µπορεί είτε να αναφέρεται στη δοµή ενός αντικειµένου µάθησης (µε τη χρήση µεταδεδοµένων) είτε στο διαµοιρασµό του περιεχοµένου µέσω της χρήσης διαλειτουργικών Μοντέλων οµής Περιεχοµένου (Content Structure Models). Όπως θα δούµε αργότερα, κάποια πρότυπα αναφέρονται και στα δύο. 11

Τα πρότυπα e-learning µεταδεδοµένων αποτελούν τυπικές περιγραφές των περιγραφικών όρων που χρησιµοποιούνται για το σηµασιολογικό σχολιασµό εκπαιδευτικού υλικού όλων των ειδών. Έχουν την ιδιότητα να επιτρέπουν την αυτόµατη συναρµολόγηση µαθησιακών αντικειµένων. Τα µεταδεδοµένα θα λέγαµε πως αποτελούν την πληροφορία για µια πληροφορία, δηλαδή το σύνολο της πληροφορίας που απαιτείται τόσο από εµάς όσο και από τα τεχνολογικά συστήµατα για τον εντοπισµό, το φιλτράρισµα, την επιλογή και το συνδυασµό της επιθυµητής πληροφορίας. Παρακάτω φαίνεται η συσχέτιση των προτύπων. Φυσικά στη συνέχεια θα γίνει αναλυτικότερη περιγραφή των επιµέρους προτύπων. Εικόνα 2: Συσχέτιση Προτύπων 2.2 Η Ανάγκη για Πρότυπα Ο όρος Μαθησιακές Τεχνολογίες (Learning Technologies) αναφέρεται σε όλες εκείνες τις τεχνολογίες που χρησιµοποιούνται στη διαδικασία διδασκαλίας και µάθησης άρα και της ηλεκτρονικής µάθησης (ιδιαίτερα µέσω του διαδικτύου) και ο όρος δεν έχει να κάνει µόνο µε το σχεδιασµό αλλά και την ανάπτυξη, διαχείριση και αξιολόγηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αποτέλεσµα των προηγµένων µαθησιακών τεχνολογιών είναι διάφορα λογισµικά συστήµατα (γνωστά ως Συστήµατα Μαθησιακής Τεχνολογίας-ΣΜΤ) που στα πλαίσια ενός µαθησιακού περιβάλλοντος υλοποιούν µια σειρά από υπηρεσίες. Η έλλειψη καθιερωµένων προσεγγίσεων τόσο για την αρχιτεκτονική των ΣΜΤ, όσο και για τη δηµιουργία, περιγραφή και διανοµή µαθησιακών πόρων θέτει εµπόδια στην αποδοτική και αποτελεσµατική αξιοποίηση των δυνατοτήτων που αυτά προσφέρουν. 12

Η ανάπτυξη διεθνών προτύπων στο χώρο των Μαθησιακών Τεχνολογιών µε στόχο την εξασφάλιση διαλειτουργικότητας (Interoperability) µεταξύ των διαφορετικών ΣΜΤ και τη δυνατότητα διανοµής, επαναχρησιµοποίησης και ολοκλήρωσης µονάδων µαθησιακού υλικού είναι ζωτικής σηµασίας και µπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη δηµιουργία ευέλικτων και αποδοτικών λύσεων. Στο χώρο αυτό λοιπόν της ανάπτυξης προδιαγραφών για την αντιµετώπιση της αναγκαιότητας προτυποποίησης στο χώρο των µαθησιακών τεχνολογιών δραστηριοποιούνται µια σειρά από οργανισµούς. Είναι θετικό ότι τα τελευταία δύο χρόνια έχει επιχειρηθεί και σε µεγάλο βαθµό επιτευχθεί η διασύνδεση µεταξύ των οργανισµών ανάπτυξης προδιαγραφών και προτύπων µαθησιακών τεχνολογιών. Εικόνα 3: Πρότυπα Μαθησιακής Τεχνολογίας 2.3 Κατηγορίες Προτύπων για τη Μαθησιακή Τεχνολογία Η ανάπτυξη µαθησιακών προτύπων αποκτά τεράστια σηµασία ώστε οι συµµετέχοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία να µπορούν να δηµιουργούν, να διαχειρίζονται, να διαθέτουν και να καταναλώνουν µαθησιακό περιεχόµενο µε συνεπή τρόπο. Για να γίνει αυτό είναι σηµαντικό οι οργανισµοί που δραστηριοποιούνται στην ηλεκτρονική µάθηση να υιοθετούν ένα σύνολο από πρότυπα για τη δηµιουργία και διαχείριση του µαθησιακού περιεχοµένου προκειµένου να είναι δυνατή µια ανταλλαγή αντικειµένων γνώσης, κάτι που φαίνεται να βρίσκει έδαφος τα τελευταία χρόνια µεταξύ των οργανισµών που 13

αναπτύσσουν τις προδιαγραφές. Τα πρότυπα αυτά θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιµετωπίζουν µια σειρά από ζητήµατα όπως: τρόπους κατηγοριοποίησης του περιεχοµένου σε σχέση µε συγκεκριµένες θεµατικές περιοχές που θα το καθιστά εύκολα προσβάσιµο, τρόπους κατηγοριοποίησης µε βάση την παιδαγωγική προσέγγιση, διαχείριση του µαθησιακού υλικού και τρόπος παροχής του, έλεγχος και παρακολούθηση της πορείας του µαθητή, δηµιουργία προφίλ µαθητών, σύστηµα εξατοµίκευσης της πορείας ενός µαθητή µε βάση τις προσωπικές του ανάγκες, σύστηµα για την προστασία των πνευµατικών δικαιωµάτων του διακινούµενου περιεχοµένου. Με βάση λοιπόν την ικανοποίηση των κριτηρίων αυτών έχουν αναπτυχθεί µια σειρά από πρότυπα, µερικά από τα οποία θα παρουσιαστούν στη συνέχεια: Μετα-δεδοµένα (Metadata) για τον χαρακτηρισµό του περιεχοµένου Συστήµατα Πακετοποίησης και ιαχείρισης Περιεχοµένου (Content Packaging and Management Systems) για τη σύνθεση/διαχωρισµό του περιεχοµένου και για τον καθορισµό του τρόπου µε τον οποίο τα µαθησιακά πακέτα µπορούν να ενσωµατώνονται σε διαφορετικά ΣΜΤ ιαλειτουργικότητα Ερωτήσεων και Τεστ (Question and Test Interoperability) για τον καθορισµό του τρόπου µε τον οποίο οι µονάδες αποτίµησης και ελέγχου µπορούν να λειτουργούν σε διαφορετικά ΣΜΤ Συστήµατα ιαχείρισης Προφίλ (Profiling Systems) για τον ορισµό δεδοµένων µαθητή, επίδοσης και προόδου, καθώς και την προδιαγραφή ανταλλαγής αυτών των δεδοµένων Επιχειρησιακά Συστήµατα (Enterprise Systems) για την προδιαγραφή διαπροσωπικής επικοινωνίας των ΣΜΤ µε άλλα επιχειρησιακά πληροφοριακά συστήµατα ιαχείριση Ψηφιακών ικαιωµάτων (Digital Rights Management) για την προστασία των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας των παροχέων περιεχοµένου. 2.4 Οργανισµοί Προτυποποίησης Το ευτυχές µε το χώρο της προτυποποίησης των µαθησιακών τεχνολογιών είναι ότι υπάρχουν σήµερα όχι ένας αλλά αρκετοί οργανισµοί και οµάδες που ασχολούνται µε τις διάφορες περιοχές των µαθησιακών τεχνολογιών. Μάλιστα οι διαφορετικοί αυτοί φορείς έχουν συµφέρον και καθήκον να συνδυάζονται µεταξύ τους ώστε να µην υπάρχει αλληλοεπικάλυψη στα γνωστικά αντικείµενα µε τα οποία ασχολούνται και να µην ανακαλύπτει κανένας τον τροχό από την 14

αρχή. Οι ρόλοι τους λοιπόν πρέπει να είναι κατά το µεγαλύτερο µέρος διακριτοί και διαχωρίσιµοι. Πριν προχωρήσουµε αξίζει ίσως να τονίσουµε τη διαφορά που υπάρχει µεταξύ των προδιαγραφών, οι οποίες υποδηλώνουν απλά µια διαδικασία εν εξελίξει, και των προτύπων, τα οποία προσφέρουν έγκυρη και δοκιµασµένη συνταγή για υλοποίηση. Με άλλα λόγια, µια προδιαγραφή είναι µια τεκµηριωµένη περιγραφή, η οποία ενδέχεται να καταλήξει σε πρότυπο, αφού πρώτα δοκιµαστεί σε πραγµατική χρήση και φυσικά λάβει την έγκριση από κάποιο διεθνές και αναγνωρισµένο σώµα προτυποποίησης. Το µοντέλο σύµφωνα µε το οποίο λειτουργεί σήµερα η εξέλιξη των προτύπων φαίνεται στην εικόνα. Συγκεκριµένα κάποιοι από αυτούς τους οργανισµούς (π.χ., AICC, IMS, ARIADNE) αναλαµβάνουν να µαζέψουν τις απαιτήσεις και τις ανάγκες των χρηστών και να τις περιγράψουν µε τη µορφή προδιαγραφών. Άλλοι οργανισµοί (ADL, ALIC) αναλαµβάνουν στη συνέχεια να αναπτύξουν προϊόντα και εφαρµογές που υλοποιούν τις παραπάνω προδιαγραφές, ώστε να τις δοκιµάσουν σε πραγµατικές συνθήκες και να αξιολογήσουν την αποτελεσµατικότητα, την ορθότητα και την εφικτότητά τους. Τέλος, οι οργανισµοί που λειτουργούν ως διεθνή κέντρα προτυποποίησης (π.χ., ΙΕΕΕ LTSC, ISO, CEN/ISSS), αναλαµβάνουν να µετατρέψουν σε έγκυρα διεθνή πρότυπα τις προδιαγραφές που έχουν δοκιµαστεί και αξιολογηθεί θετικά. Τέτοιοι οργανισµοί είναι οι επιτροπές του Ινστιτούτου Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών (Institute of Electrical and Electronics Engineers - ΙΕΕΕ) και ο ιεθνής Οργανισµός Προτυποποίησης (International Standardization Organization - ISO). υστυχώς το παραπάνω µοντέλο λειτουργίας των διαδικασιών προτυποποίησης δεν δουλεύει τόσο ιδανικά στον πραγµατικό κόσµο, αλλά υπάρχουν ορισµένες αποκλίσεις από αυτό, µε αποτέλεσµα να επικρατεί µια σχετική σύγχυση σε ορισµένες περιπτώσεις. Για παράδειγµα η ΙΕΕΕ LTSC και η AICC έχουν αναπτύξει καινούργιες προδιαγραφές ενώ η πρώτη θα έπρεπε να περιορίζεται στο να εκδίδει διεθνής πρότυπα και η δεύτερη θα έπρεπε απλά να ορίζει τις απαιτήσεις των χρηστών. Έτσι λοιπόν λόγω της µεγάλης ανάπτυξης και της σηµαντικότητας της ηλεκτρονικής µάθησης, οι διάφοροι οργανισµοί και ιδρύµατα που έχουν δηµιουργηθεί παγκοσµίως και ασχολούνται µε θέµατα προτυποποίησης και ανάπτυξης νέων µαθησιακών τεχνολογιών είναι οι εξής: ADL (Advanced Distributed Learning). Ο οργανισµός αυτός ιδρύθηκε το 1997 µε πρωτοβουλία του αµερικάνικου υπουργείου άµυνας για την ανάπτυξη µιας στρατηγικής ως προς τη χρήση των µαθησιακών τεχνολογιών. Σκοπός του είναι ο εκσυγχρονισµός της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και η προώθηση της συνεργασίας µεταξύ της κυβέρνησης, της βιοµηχανίας και του ακαδηµαϊκού χώρουγια την ανάπτυξη των µαθησιακών τεχνολογιών. URL: http://www. adlnet. org 15

AICC (Aviation Industry CBT Committee). H AICC είναι µία διεθνή ένωση για εκπαίδευση βασισµένη στην τεχνολογία επαγγελµατιών. Η AICC αναπτύσσει κατευθυντήριες γραµµές για τη βιοµηχανία της αεροπλοΐας για την ανάπτυξη παράδοση και αξιολόγηση CBT προγραµµάτων. URL: http://aicc. org ARIADNE(Alliance of Remote Instructional and Distribution Networks for Europe). Το ίδρυµα αυτό δηµιουργήθηκε για να εξερευνήσει και να επεκτείνει τα αποτελέσµατα των ευρωπαϊκών προγραµµάτων ARIADNE και ARIADNE II, τα οποία ανέπτυξαν εργαλεία και µεθοδολογίες για την παραγωγή, διαχείριση και επαναχρησιµοποίηση παιδαγωγικών πηγών και εκπαιδευτικών τεχνολογιών που βασίζονται στην τηλεµατική. Επιπλέον διατηρεί στενή συνεργασία µε την οµάδα εργασίας Learning Object Metadata της IEEE LTSC URL: http://www. ariadne-eu. org CEN/ISSS/WS-LT (Information Society Standardization System / Workshop on Learning Technology): H επιτροπή αυτή έχει παράγει µια αναφορά σχετικά µε τις σηµαντικές περιοχές προτυποποίησης στην Ευρώπη, η οποία εγκρίθηκε και δηµοσιεύθηκε το 2000. Στη συνέχεια, βάσει αυτής της αναφοράς, δηµιουργήθηκαν οµάδες εργασίας µε σκοπό την παραγωγή συστάσεων για επιµέρους θέµατα σχετικά µε τις ΜΤ Η CEN/ISSS/WS/LT συνεργάζεται µε όλους τους σηµαντικούς οργανισµούς, συµπεριλαµβανοµένου του JTC 1/SC36 µε σκοπό την εναρµόνιση των αποτελεσµάτων. URL: http://www. cenorm. be/isss/workshop/lt CETIS Metadata Special Interest Group. Το CETIS Metadata Special Interest Group ιδρύθηκε στη Μεγάλη Βρετανία για εκείνους που χρησιµοποιούν ή σκοπεύουν να χρησιµοποιήσουν metadata για την εκπαίδευση. URL:http://metadata. cetis. ac. uk/content2 Dublin Core Metadata Initiative είναι µία οργάνωση µε σκοπό την προώθηση και όσο το δυνατόν µεγαλύτερη αποδοχή των προτύπων metadata και την δηµιουργία εξειδικευµένων λεξιλογίων metadata για περιγραφή πληροφοριακών πηγών που να επιτρέπει την ανάπτυξη «εξυπνότερων» συστηµάτων ανακάλυψης πληροφορίας. Η επιτροπή SC36 συνεργάζεται µε αυτό. URL: http://dublincore. org/groups/education IEEE Learning Technology Standards Committee (LTSC) H LTCS δηµιουργήθηκε από την IEEE Computer Society Standards για την ανάπτυξη διαπιστευµένων τεχνικών προτύπων, συνιστώµενες πρακτικές και οδηγίες για την εκπαιδευτική τεχνολογία. Η LTSC συνεργάζεται επίσηµα και ανεπίσηµα µε άλλες οργανώσεις που 16

αναπτύσσουν προδιαγραφές και πρότυπα για παρόµοιους σκοπούς. URL: http://ltsc. ieee. org IMS [The Instructional Management System] Global Learning Consortium, Inc. Η IMS είναι µία διεθνή κοινοπραξία µε µέλη από εκπαιδευτικές, επιχειρησιακές και κυβερνητικές οργανώσεις. Σκοποί της IMS είναι να καθορίσει τεχνικές προδιαγραφές για την συνεργασία εφαρµογών και υπηρεσιών στη κατανεµηµένη µάθηση και να υποστηρίξει την υιοθέτηση των προδιαγραφών από προϊόντα και υπηρεσίες παγκοσµίως. URL: http://imsglobal. org Η παραπάνω αναφορά στους οργανισµούς προτυποποίησης έγινε γιατί θα εξετάσουµε στη συνέχεια ποιά πρότυπα έχουν υιοθετήσει και δηµιουργήσει καθώς επίσης και τη χρησιµότητα των προτύπων υπό την αιγίδα των οργανισµών αυτών. Επίσης θα καταγράψουµε τις υποκατηγορίες και την εξέλιξη των προτύπων αλλά και σε ποιες πλατφόρµες είναι αυτά συµβατά. Στο παρακάτω σχήµα µπορούµε να διακρίνουµε τη συσχέτιση και διασύνδεση των οργανισµών. Εικόνα 4: Οργανισµοί ανάπτυξης προδιαγραφών και προτύπων στο χώρο των ΜΤ 17

3 Πρότυπα για Μεταδεδοµένα Αντικειµένων Μάθησης ΜΕΤΑ- Ε ΟΜΕΝΑ Οι µαθησιακοί πόροι ή µαθησιακά αντικείµενα στα πλαίσια των προηγµένων µαθησιακών τεχνολογιών αυξάνονται εκθετικά, γεγονός που καθιστά τη διαχείρισή τους εξαιρετικά δυσχερή. Ως διαχείριση εννοούµε τη δυνατότητα να µπορούµε να τα ενηµερώνουµε για τυχόν αλλαγές, να τα αναζητούµε, να τα χρησιµοποιούµε, να τα διαµοιραζόµαστε και να τα επαναχρησιµοποιούµε. Η µόνη βιώσιµη λύση που έχει προταθεί στο πρόβληµα αυτό είναι ο ορισµός ενός συνόλου µεταδεδοµένων πάνω στα µαθησιακά αντικείµενα, δηλαδή, ένα σύνολο από χαρακτηριστικά γνωρίσµατα, που απαιτούνται για την πλήρη και ακριβή περιγραφή τους (ΙΕΕΕ LOM 2002). Τα µεταδεδοµένα αυτά ακολουθούν µια παρόµοια προσέγγιση που έχουν οι βιβλιοθήκες για την κατηγοριοποίηση και περιγραφή των χειρογράφων. ιάφορες προσεγγίσεις υπάρχουν µέχρι στιγµής στον τοµέα των µεταδεδοµένων: Η ΙΕΕΕ LTSC έχει δηµιουργήσει το πρότυπο «Standard for Learning Object Metadata», το οποίο έχει ψηφιστεί και θεωρείται επίσηµο πρότυπο της ΙΕΕΕ. Η σύµπραξη IMS Global Learning Consortium, έχει δηµιουργήσει το IMS Meta-data Specification, το οποίο ουσιαστικά υιοθετεί και προσαρµόζει το ΙΕΕΕ LOM. Η αµερικανική Adνance Distributed Learning Initiatiνe και η ευρωπαίκή ARIADNE, επίσης έχουν ενσωµατώσει το LOM στις προδιαγραφές τους. Η πρωτοβουλία Dublin Core Metadata Initiatiνe, αν και δεν απευθύνεται σε µεταδεδοµένα µόνο για µαθησιακά αντικείµενα, χρησιµοποιείται ευρύτατα για το σκοπό αυτό, και θεωρείται ένα από τα πλέον επιτυχηµένα εµπορικά πρότυπα για µεταδεδοµένα. Πρόσφατα το Dublin Core εξέδωσε µια έκδοση του προτύπου που αφορά στα µαθησιακά αντικείµενα. Το CEN!ISSS LT Workshop έχει κάνει αρκετή προσπάθεια µετάφρασης του ΙΕΕΕ LOM σε τοπικό επίπεδο σε ορισµένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ουσιαστικά πρόκειται για δεδοµένα που περιγράφουν άλλα δεδοµένα. Χρησιµοποιούνται περιγραφικές ετικέτες για να διευκολύνουν την λειτουργία αναζήτησης και χρήσης ηλεκτρονικών µαθησιακών πόρων (π. χ. η κάρτα σε έναν κατάλογο βιβλιοθήκης η οποία περιγράφει ένα βιβλίο, το συγγραφέα του, 18

το θέµα, τη θέση του µέσα στη βιβλιοθήκη, κ. λ. π. ). Η περιγραφή των δεδοµένων γίνεται έτσι ώστε να µπορεί ακόµη και το πρόγραµµα του υπολογιστή να ξεχωρίζει το είδος ή τη χρησιµότητα της αποθηκευµένης πληροφορίας. Έχουν αναπτυχθεί διάφορες προδιαγραφές µετα-δεδοµένων. Το πιο πρόσφατο πρότυπο (και µάλιστα το πρώτο πρότυπο µαθησιακής τεχνολογίας) είναι το LOM (Learning Object Metada). Το LOM ορίζει τα µεταδεδοµένα που απαιτούνται για τη σαφή και πλήρη περιγραφή µαθησιακών αντικειµένων και που περιλαµβάνουν τα ονόµατα των στοιχείων, τους ορισµούς τους, τους τύπους δεδοµένων (πχ συµβολοσειρά γλώσσας, ηµεροµηνία/ώρα, διάρκεια, λεξιλόγιο κλπ) και τα µήκη πεδίων. Επιπλέον, ορίζει µια ιδεατή δοµή για τα µεταδεδοµένα και αυτή φαίνεται στο παρακάτω σχήµα. Εικόνα 5: Ιδεατή οµή για µεταδεδοµένα 3.1 IEEE LOM Το IEEE LOM αποτελεί το πρώτο εγκεκριµένο πρότυπο του τοµέα Τεχνολογίας Μάθησης. Εστιάζεται σε ένα µικρό σύνολο ιδιοτήτων που είναι αναγκαίες για τον εντοπισµό, τη διαχείριση και αξιολόγηση Μαθησιακών Αντικειµένων. Αποτελεί µία κοινή πρόταση των IMS και ARIADNE που 19

δανείζεται κάποια στοιχεία από το DC. Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι τα εξής: XML DTDs χρησιµοποιούνται για τον καθορισµό της σύνταξης και της σηµασιολογίας του 1 Παρέχει τα κατάλληλα γνωρίσµατα για την περιγραφή ενός LO 2 (π. χ. όνοµα στοιχείου, τύπος δεδοµένου, ορισµός, λεξιλόγιο, µήκος πεδίου) Επικεντρώνεται σε ένα ελάχιστο σύνολο γνωρισµάτων για τη διαχείριση, τον τόπο και την αποτίµηση των αντικειµένων µάθησης Είναι ένα πολύ κατανοητό πρότυπο µεταδεδοµένων και όλες σχεδόν οι υπάρχουσες υλοποιήσεις περιγραφών µεταδεδοµένων βασίζονται σε αυτό Το πρότυπο καθορίζει εννιά (9) προαιρετικές κατηγορίες για πάνω από εβδοµήντα στοιχεία µεταδεδοµένων σχετιζοµένων µε LOs µε σεβασµό στην ακόλουθη σπυρωτή ιεραρχία (granularity hierarchy): 1 ο επίπεδο: Curriculum 2 ο επίπεδο: Course 3 ο επίπεδο: Unit 4 ο επίπεδο: Topic 5 ο επίπεδο: Lesson 6 ο επίπεδο: Fragment Γενικά Κύκλος ζωής Μετα- µεταδεδοµένα Τεχνικά Εκπαιδευτικά ικαιώµατα Σχέσεις Σχόλια Ταξινόµηση Οµαδοποιεί τη γενική πληροφορία που περιγράφει ένα LO Περιγράφει την ιστορία και την τωρινή κατάσταση ενός LO και αυτών που το επηρέασαν κατά την εξέλιξή του Περιγράφει την ειδική πληροφορία για την ίδια την εγγραφή µεταδεδοµένων (π. χ., ποιος δηµιούργησε την εγγραφή, πώς και πότε) Περιγράφει τις τεχνικές απαιτήσεις και χαρακτηριστικά ενός LO Περιγράφει τα εκπαιδευτικά και παιδαγωγικά χαρακτηριστικά ενός LO Περιγράφει τα δικαιώµατα και της συνθήκες χρήσης ενός LO Καθορίζει τη σχέση µεταξύ ενός LO και άλλων LOs-στόχων Παρέχει σχόλια για την εκπαιδευτική χρήση ενός LO, για το ποιος δηµιούργησε τα σχόλια και πότε Περιγράφει το πού ένα LO είναι τοποθετηµένο µέσα σε ένα συγκεκριµένο σύστηµα ταξινόµηση Πίνακας 1: Αρχιτεκτονική του IEEE LOM Ο γενικότερος στόχος του LOM είναι η συλλογή εκπαιδευτικού υλικού σε ψηφιακή έκδοση µε µορφή µαθησιακών αντικειµένων, αποθήκευση σε βάσεις δοµηµένων γνώσεων. Ο οργανισµός προτυποποίησης που χρησιµοποιεί το πρότυπο LOM είναι η LTSC(Learning Technology Standards Committee) της 1 Αυτή τη στιγµή υπάρχει µία RDF/S σύνδεση (RDF/S binding) για την τελευταία έκδοση του LOM (LOM Final Draft v1. 0) 2 Αντικείµενο µάθησης (learning object) 20

ΙΕΕΕ, επέκταση του Dublin Core και είναι διαµορφωµένο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να περιγράφει οποιοδήποτε πόρο προορίζεται για εκπαιδευτική χρήση. Επίσης το υιοθετεί και η CEN/ISSS WorkShop on Learning Technology (WSLT). Οι δυο αυτοί οργανισµοί έχουν δηµιουργήσει µαζί οµάδα εργασίας που ασχολείται µε τις µαθησιακές τεχνολογίες την οµάδα WSTL. H WSLT ασχολείται µε θέµατα όπως η διεθνοποίηση των µεταδεδοµένων µαθησιακών αντικειµένων (LOM), η τυποποίηση πνευµατικών δικαιωµάτων που αφορούν το χώρο της εκπαίδευσης, η δηµιουργία προτύπων που αφορούν την εξασφάλιση ποιότητας, η ανάπτυξη της εκπαιδευτικής γλώσσας µοντελοποίησης (Educational Modeling Language-EML) και η δηµιουργία µιας αποθήκης των ταξινοµιών (τυποποιηµένοι κώδικες) για εκµάθηση. 3.1.1 Εκδόσεις του IEEE LOM Metadata Αυτή τη στιγµή υπάρχει µία RDF/S σύνδεση (RDF/S binding) για την τελευταία έκδοση του LOM (LOM Final Draft v1. 0). Μεταξύ άλλων, το IEEE LOM Final Draft v1.0 παρέχει κάποιους τύπους σχέσεων (Σφάλµα! Το αρχείο προέλευσης της αναφοράς δεν βρέθηκε.). Οπότε, µε τη χρήση µεταδεδοµένων IEEE LOM µπορεί να σχηµατιστεί ο κατευθυνόµενος ακυκλικός γράφος (DAG) των προαπαιτούµενων σχέσεων µεταξύ LOs του ίδιου ή παραπλήσιου σπυρωτού επιπέδου. Είδος σχέσης Is Part Of Has Part Is Version Of Has Version Is Format Of Has Format References Is Referenced By Is Based On Is Basis For Requires Is Required By Πεδίο τιµών στο IEEE LOM Ispartof Haspart Isversionof Hasversion Isformatof Hasformat References Isreferencedby Isbasedon Isbasisfor Requires Isrequiredby Πίνακας 2: Τύποι σχέσεων του IEEE LOM 21

3.1.2 Πλατφόρµες υλοποίησης για το IEEE LOM Πλατφόρµα Desire2Learn 8. 1 TeleTop ECollege Angel LMS Editors IEEE LOM Editor, RELOAD Editor, CanCore Editor Blackboard Αcademic Suite 3.2 Dublin Core Metadata Το Dublin Core Metadata είναι ένα πρότυπο κωδικοποίησης και διαλειτουργικότητας και αποτελεί το εθνικό πρότυπο των Ηνωµένων Πολιτειών. Στην Ευρώπη η αναγνώριση του έγινε από το CEN/ISSS Workshop Agreement 13874-2000. Επίσης είναι πρότυπο για την περιγραφή διαθεµατικών πληροφοριακών πόρων, όπου πληροφοριακός πόρος ορίζεται να είναι «οτιδήποτε έχει ταυτότητα». Σε σύγκριση µε άλλα πρότυπα που χρησιµοποιούνται στις καταχωρήσεις παραδοσιακών πληροφοριακών συστηµάτων (βιβλιοθηκών, αρχείων, µουσείων), το Dublin Core είναι απλούστερο. Χαρακτηρίζεται και ως η HTML των µεταδεδοµένων του WEB και αποτελεί την πιο ευρέως διαδεδοµένη σύµβαση περιγραφής πόρων στο Web. Ταυτόχρονα µπορεί να συνυπάρχει µε άλλα πρότυπα µεταδεδοµένων. Αποτελείται από 15 στοιχεία-πεδία µεταδεδοµένων τα οποία είναι προαιρετικά και επαναλαµβανόµενα. Τα 15 αυτά στοιχεία όµως χωρίζονται σε 3 κατηγορίες που είναι οι εξής: I. Περιεχόµενο: Περιγράφουν το αντικείµενο II. Πνευµατική Ιδιοκτησία: Περιγράφουν το copyright και τη δηµιουργία III. Στιγµιότυπο: Περιγράφουν την εισαγωγή και διαχείριση 22

Αναλυτικά τα πεδία του DC χωρισµένα στις τρεις κατηγορίες είναι: DC-Περιεχόµενο 1. Τίτλος/ Title (ονοµασία πηγής) 2. Θέµα/ Subject, Π. χ. λέξεις-κλειδιά, ταξινοµικοί κωδικοί 3. Περιγραφή/ Description Π. χ. περίληψη, περιεχόµενα, περιγραφή εικόνας 4. Πηγή(ή«Προέλευση) /Source (παραγωγής) 5. Γλώσσα/ Language (του περιεχοµένου) 6. Σχέση/ Relation (αναφορά σε σχετική πηγή) Π. χ. έκδοση του 7. Κάλυψη/ Coverage (γεωγραφική ή χρονική) DC-Πνευµατική Ιδιοκτησία 8. ηµιουργός/ Creator (πρόσωπο, οργανισµός, υπηρεσία) 9. Εκδότης/ Publisher (πρόσωπο, οργανισµός, υπηρεσία) 10. Συντελεστής/Contributor (πρόσωπο, οργανισµός, υπηρεσία) Π. χ. µεταφραστής, εικονογράφος, κριτής 11. ικαιώµατα/rights (κείµενο σχετικά µε την πνευµατική ιδιοκτησία) DC-Στιγµιότυπο 12. Ηµεροµηνία/Date Π. χ. δηµιουργίας, έκδοσης, µετάφρασης, καταλογογράφησης) 13. Τύπος/Type (κατηγορία, σχετικά µε το περιεχόµενο) Π. χ. ποίηµα, λεξικό, software, home-page 14. Μορφότυπο/Format (φυσική ή ψηφιακή µορφή) Π. χ. Macintosh-software, pdf, html, διαστάσεις, διάρκεια 15. Αναγνωριστικό (ή Προσδιοριστής ή Κωδικός Ταύτισης) / Identifier Τo Dublin Core Metadata έχει υιοθετηθεί από τον DCMI( Dublin Core Metadata Initiative) που ένας είναι οργανισµός ο οποίος συντονίζει την επικοινωνία και τη διαδικασία δηµιουργίας ανοιχτών και διαλειτουργικών προτύπων µεταδεδοµένων τα οποία µε τη σειρά τους καλύπτουν µεγάλη γκάµα αναγκών. Οι στόχοι του Dublin Core Metadata είναι οι: 23

1. Απλότητα δηµιουργίας και συντήρησης, δηλαδή µη ειδικοί να δηµιουργούν περιγραφικές εγγραφές για αποτελεσµατική ανάκτηση σε δικτυωµένο περιβάλλον. 2. Κοινά κατανοητή (διαθεµατική) σηµασιολογία -Σύγκλιση κοινών, περισσότερο γενικών στοιχείων -Αυξηµένη ορατότητα και προσβασιµότητα. 3.2.1 Πλατφόρµες και εργαλεία Πλατφόρµα Desire2Learn 8. 1 και 8. 2 Angel LMS 7. 2 TeleTop ecollege A-Tutor 1. 5. 4. Sakai 2. 3 Editors Dublin Core Metadata Editor 3.3 Ariadne Metadata Η ευρωπαϊκή εργασία ARIADNE διήρκεσε από το 1996-2000 και οδήγησε στη δηµιουργία ενός συνόλου προτάσεων για εκπαιδευτικά µεταδεδοµένα. Με το πέρας αυτής, όσοι εργάστηκαν στην ARIADNE ίδρυσαν το ARIADNE Foundation για να συνεχίσουν να εργάζονται βασιζόµενοι στα επιτεύγµατα της αρχικής εργασίας. Στόχος του είναι να υποδεικνύει µεταδεδοµένα που βασίζονται στο LOM, σαν αποτέλεσµα των Ευρωπαϊκών έργων Έρευνας και Ανάπτυξης ARIADNE I και II. Το πρότυπο αυτό προσπαθεί να δώσει λύση στα εξής ζητήµατα: Εύκολη και αποδοτική δεικτοδότηση των LOs. Εύκολη εκµετάλλευση των µεταδεδοµένων από χρήστες που αναζητούν συναφές παιδαγωγικό υλικό. Η έκδοση 3.2 του προτύπου καθορίζει ότι υπάρχουν κάποιες υποχρεωτικές κατηγορίες και µία προαιρετική και περιγράφονται στον παρακάτω πίνακα. Οι υποχρεωτικές κατηγορίες αποτελούν το ελάχιστο σύνολο περιγραφικών γνωρισµάτων το οποίο καθιστά σχετικά ικανοποιητική την έρευνα, χωρίς να είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική η δηµιουργία της. 24

Κατηγορία Γενικές πληροφορίες πόρων Σηµασιολογία πόρων Παιδαγωγικά γνωρίσµατα Τεχνικά χαρακτηριστικά Συνθήκες χρήσης Πληροφορία µετα-µεταδεδοµένων Σχόλια Υποχρεωτικό/Προαιρετικό Υποχρεωτικό Υποχρεωτικό Υποχρεωτικό Υποχρεωτικό Υποχρεωτικό Υποχρεωτικό Προαιρετικό Πίνακας 3: Κατηγορίες του ARIADNE Metadata v3. 2 3.4 IMS Metadata Η τελευταία έκδοση της περιγραφής µεταδεδοµένων του IMS είναι ακριβώς η ίδια µε το IEEE LOM Working Draft v6. Προφανώς, το IMS έχει και τα ίδια σπυρωτά επίπεδα µε αυτό. Η µόνη διαφορά έγκειται στο ότι λόγω του µεγάλου αριθµού στοιχείων του IEEE LOM, το IMS διακρίνει δύο περιγραφές: IMS Core (20 LOM στοιχεία, τα οποία αποτελούν ένα περιορισµένο σύνολο των θεµελιωδών µεταδεδοµένων) IMS Standard Extension Library ή IMS-SEL (τα υπόλοιπα LOM στοιχεία). O οργανισµός που χρησιµοποιεί το πρότυπο αυτό είναι φυσικά η IMS Global Learning Consortium. Το πρότυπο αυτό παρέχει ένα συνεκτικό πλαίσιο περιγραφής Μαθησιακών Αντικειµένων χωρίς να καθορίζεται ο τύπος περιεχοµένου ή η ποσότητα που εισέρχεται σ ένα Μαθησιακό Αντικείµενο. Με λίγα λόγια συµβάλει στην αναπαράσταση των ειδικών κριτηρίων τα οποία επιτρέπουν στο LCMS να ανασύρει, οργανώσει, ιχνηλατήσει και να διανείµει το εκπαιδευτικό περιεχόµενο σε καθορισµένους χρήστες. Κάποιες από τις χώρες που έχουν υιοθετήσει το IMS Metadata, για να συνεργαστούν κιόλας µεταξύ τους, είναι η Ελλάδα, Κύπρος, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Τσεχία, Φιλανδία και το Ηνωµένο Βασίλειο. Τέλος οι εκδόσεις του IMS Metadata είναι οι: Version 1. 2. 1 Version 1. 2. 2 Version 1. 3(τελευταία έκδοση) 25

3.4.1 Πλατφόρµες και εργαλεία Πλατφόρµα Desire2Learn 8. 1 και 8. 2 Angel LMS ver. 7. 1 TeleTop Editors CanCore Editor, RELOAD Editor, exe Editor, LERSUS Blackboard Academic Suite 3.5 SCORM Metadata Το SCORM χρησιµοποιεί τα IEEE LOM µεταδεδοµένα. Τρία είναι τα σπυρωτά επίπεδα του LOM και βασίζονται στα τρία στοιχεία µαθησιακού περιεχοµένου στα οποία αντιστοιχίζονται τα IEEE LOM στοιχεία: Raw media (όπως Components, Fragments) Content (όπως Lessons, Modules, Units) Course Με τον αυτόν το διαχωρισµό επιτυγχάνεται η σύνδεση γενικών περιγραφών µεταδεδοµένων και συγκεκριµένων µοντέλων περιεχοµένου. Γενικά, αυτό που επιτυγχάνει το ADL SCORM είναι ο καθορισµός: του πώς ο χρήστης «κτίζει» ένα µάθηµα συνδυάζοντας αντικείµενα περιεχοµένου µε τη µορφή ενός δέντρου µαθήµατος του τύπου αυτών των αντικειµένων και του τρόπου που αλληλεπιδρούν µε ένα σύστηµα διαχείρισης µάθησης του τύπου του περιεχοµένου δεδοµένων (data content) τα αντικείµενα ανταλλάσσουν στο εσωτερικό ενός συστήµατος διαχείρισης µάθησης Ουσιαστικά είναι µια συλλογή προδιαγραφών και προτύπων που προέρχονται από έρευνα πολλών οργανισµών. Το SCORM παρέχει στους υπεύθυνους για την ανάπτυξη εκπαιδευτικού περιεχοµένου ένα πλαίσιο προτύπων που µπορούν να ακολουθήσουν στην ανάπτυξη των µαθηµάτων τους έτσι ώστε να είναι επαναχρησιµοποιήσιµα και ανταλλάξιµα σε παγκόσµια κλίµακα. Εφαρµόζει τις τρέχουσες εξελίξεις στην τεχνολογία κατάρτισης µέσω της χρήσης ενός συγκεκριµένου προτύπου διαχείρισης περιεχοµένων (XML), για να εξασφαλίσει σταθερή εφαρµογή της κατάρτισης σε ολόκληρη την e- learning κοινότητα. Αναπτύχθηκε από τον οργανισµό προτυποποίησης ADL και βασίζεται και στην XML. 26

3.6 Συµπεράσµατα Παρατηρούµε λοιπόν ότι το πρότυπο IEEE LOM έχει υιοθετηθεί από πολλούς οργανισµούς και αυτό συµβαίνει διότι κάνει τη διαδικασία αναζήτησης και χρήσης ενός πόρου περισσότερο αποδοτική, επιτρέπει τη σύνθεση προγράµµατος σπουδών συνδυάζοντας διάφορα µαθησιακά αντικείµενα, παρέχει την απαιτούµενη πληροφορία για εντοπισµό και φιλτράρισµα σε µια αναζήτηση. Επίσης διακρίνουµε και τις πλατφόρµες υλοποίησής του (Desire2Learn 8.1, TeleTop, ECollege, Angel LMS) µαζί µε τους αντίστοιχους editors. Η κυριότερη έκδοσή του είναι η LOM Final Draft v1. 0. Όσον αφορά το Dublin Core Metadata δεν υπάρχουν πολλές εκδόσεις και χρησιµοποιεί κυρίως το Dublin Core Metadata Editor για την υλοποίησή του. Το IMS Metadata είδαµε ότι έχει κάποια κοινά στοιχεία µε το IEEE LOM και χρησιµοποιούνται σε κάποιες κοινές πλατφόρµες υλοποίησης. Έχει τρεις εκδόσεις και έχει υιοθετηθεί από µια πληθώρα εργαλείων. Για το SCORM θα δούµε σε επόµενο κεφάλαιο αναλυτικότερα τα χαρακτηριστικά του. Συγκριτικά στοιχεία για τα προαναφερθέντα πρότυπα Σύγκριση IEEE LOM IMS Metadata version 1. 0 Ariadne Metadata version 2. 0 version 2. 5 Total Categories 8 9 7 Total Elements 101 90 40 Minimum Elements 33 31 22 27

4 Πρότυπα για Μοντελοποίηση της οµής Περιεχοµένου Για να µπορέσουν να ανταλλάξουν µαθησιακό υλικό δύο συστήµατα µαθησιακών τεχνολογιών, πρέπει το υλικό αυτό να πακεταριστεί σύµφωνα µε κάποιο συγκεκριµένο πρότυπο και έπειτα να µεταφερθεί από το ένα στο άλλο, Τα πρότυπα που ασχολούνται µε το πακετάρισµα αυτό φροντίζουν για όλες εκείνες τις λεπτοµέρειες χαµηλού επιπέδου, ώστε αυτή η µεταφορά του υλικού σε πακέτα να είναι αδιαφανής προς το χρήστη, ακριβώς όπως οι πελάτες ηλεκτρονικής αλληλογραφίας (e-mail clients) φροντίζουν για την αυτοµατοποιηµένη υπηρεσία e-mail. Οι λεπτοµέρειες αυτές αφορούν όχι µόνο στη µορφή που θα αποθηκευθεί το υλικό και τα µεταδεδοµένα που το περιγράφουν, αλλά και τους κανόνες παράδοσης από το ένα σύστηµα στο άλλο. Η σηµασία των προτύπων αυτών οφείλεται στο ότι µας βολεύει να δηµιουργούµε, να ανανεώνουµε, να αποθηκεύουµε και να µεταφέρουµε το υλικό µε τα εργαλεία που θέλουµε, αδιαφορώντας για το πού θα µεταφερθούν. Οι προσεγγίσεις που υπάρχουν µέχρι στιγµής στον τοµέα του πακεταρίσµατος υλικού είναι: Το πρότυπο Content Packaging του IMS Η Microsoft έχει υλοποιήσει το πρότυπο Content Packaging του IMS σε εµπορική µορφή µε την επωνυµία LRN Η Advanced Distributed Learning Initiative έχει ενσωµατώσει και προσαρµόσει το πρότυπο Content Packaging στο πλαίσιο του SCORM 4.1 AICC Το πρότυπο αυτό παρέχει ένα µοντέλο δοµής περιεχοµένου µε κύριο στόχο τη διαλειτουργικότητα. ιακρίνει τα παρακάτω τρία δοµικά στοιχεία, µε κεντρική ιδέα το ότι ένα µάθηµα (course) αποτελεί µία συλλογή αυτών: Assignable Units (AUs), τα µικρότερα εκπαιδευτικά στοιχεία τα οποία µπορούν να παρουσιασθούν σε ένα µαθητή, όπως µία HTML σελίδα Blocks, τα οποία χρησιµοποιούνται για φώλιασµα. Ένα block µπορεί να περιλαµβάνει AUs και/ή άλλα blocks (φωλιασµένα blocks) Objectives, τα οποία χρησιµοποιούνται για να καθορίσουν προαπαιτούµενα µαθηµάτων και να αναπαραστήσουν τους στόχους ενός µαθήµατος. Μπορεί να είναι απλά ή σύνθετα, ανάλογα µε το αν περιέχουν απλά ή πολλαπλά AUs και blocks Τα AICC CMI Guidelines for Interoperability παρέχουν µία σειρά από αρχεία (Πίνακας)για την αποθήκευση της στατικής και δυναµικής δοµής των µαθηµάτων που ανταλλάσσονται µεταξύ συστηµάτων ηλεκτρονικής µάθησης. 28

Η ανταλλαγή των αρχείων αυτών καθιστά δυνατή την ανακατασκευή του µαθήµατος σε άλλες πλατφόρµες. Όνοµα Περιεχόµενο Τύπος Course Βασική πληροφορία για το Οµάδα/Λέξη µάθηµα κλειδί Descriptor Παραγόµενες από το σύστηµα Πίνακας πληροφορίες Assignable Unit Βασική πληροφορία για την Πίνακας εκχωρήσιµη µονάδα Course Structure Πίνακας στατικής δοµής Πίνακας µαθήµατος Objectives Relationships Σχέσεις µεταξύ στόχων Πίνακας Prerequisite Πίνακας προαπαιτούµενων για Πίνακας τις εκχωρήσιµες µονάδες Completion Απαιτήσεις ολοκλήρωσης Πίνακας Requirements στόχων Πίνακας 4: AICC CMI αρχεία δοµής µαθήµατος Το πρότυπο αυτό αποτελείται µε τη σειρά του από 10 σπυρωτά επίπεδα τα οποία φαίνονται στον επόµενο πίνακα είναι: #Επιπέδου Επίπεδο Περιγραφή 1 ο Curriculum Οµάδα συναφών courses 2 ο Course Ολοκληρωµένη µονάδα εκπαίδευσης 3 ο Chapter Υποδιαίρεση µαθήµατος συνάθροιση υποκεφαλαίων ή µαθηµάτων (lessons) 4 ο Subchapter Υποδιαίρεση κεφαλαίου συνάθροιση µαθηµάτων ή modules 5 ο Module Υποδιαίρεση course, κεφαλαίου ή υποκεφαλαίου οµάδα µαθηµάτων 6 ο Lesson/AU Υποδιαίρεση µάθησης Συνάθροιση οδηγιών Μονάδα εκπαίδευσης υποδιαίρεση υποκεφαλαίου, κεφαλαίου ή course 7 ο Topic Υποδιαίρεση µαθήµατος 8 ο Sequence 9 ο Frame/Screen 10 ο Object Συστατικό οθόνης ή πλαισίου Πίνακας 5: Αρχιτεκτονική του AICC 29

4.2 IMS Cοntent Package Information Model Το µοντέλο αυτό, κύριο στοιχείο του οποίου είναι το πακέτο (package), έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Βασίζεται σε ένα σύνολο δοµών δεδοµένων για να παράσχει διαλειτουργικότητα του περιεχοµένου σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον Ενσωµατώνει σε ένα µοναδικό αρχείο ένα ολόκληρο course και τα σχετιζόµενο µε αυτό µεταδεδοµένα Είναι πολύ ευέλικτο στην αναπαράσταση µαθησιακού περιεχοµένου Συνεργάζεται σηµαντικά µε άλλους οργανισµούς Φυσικά έχει υιοθετηθεί από τον οργανισµό IMS. Το IMS Content Packaging περιγράφει δοµές δεδοµένων που χρησιµοποιούνται για την διαλειτουργικότητα Internet based εκπαιδευτικού περιεχοµένου µε εργαλεία δηµιουργίας περιεχοµένου, learning management systems (LMS), και run time environments. Επιτρέπει την δηµιουργία διδακτικού υλικού ικανού να χρησιµοποιηθεί ανεξάρτητα από πρόγραµµα των επιµέρους συστηµάτων. Ένα IMS package µπορεί να περιέχει: Ένα ειδικό XML έγγραφο που περιγράφει την οργάνωση τουπεριεχοµένου και αναφορές στα αντίστοιχα αρχεία(ims manifest file) imsmanifest. xml Όλα τα έγγραφα ελέγχου της µορφής για τη διακήρυξη (π. χ., DTD, XSD) Ένα σύνολο υποφακέλων που περιέχουν τα φυσικά αρχεία Το µοναδικό αρχείο, µε όνοµα Package Interchange File, όπου ο λογικός φάκελος του πακέτου τοποθετείται εκεί Τα παραπάνω ενοποιούνται σε ένα αρχείο (. zip,. jar,. cab ) που πλέον ονοµάζεται Package Interchange File. Πρέπει να αναφερθεί ότι IMS Content Packaging προέρχεται ουσιαστικά από το IMS Content Framework το οποίο είναι ένα ιδεατό πλαίσιο που περιγράφει τα βασικά συστατικά, τη δοµή, τις λειτουργίες και τις αλληλεπιδράσεις (τόσο µε ανθρώπους όσο και µε άλλα συστήµατα) που αφορούν στη σχεδίαση συστηµάτων πακετοποίησης και διαχείρισης περιεχοµένου. 30

Εικόνα 6: IMS Content Framework 4.2.1 Εκδόσεις του IMS CP Ο οργανισµός IMS µελέτησε περαιτέρω το πρότυπο IMS CP και κατέληξε στις εξής εκδόσεις του: IMS Content Package 1. 1. 1 IMS Content Package 1. 1. 2 IMS Content Package 1. 1. 3 IMS Content Package 1. 1. 4 Στο µέλλον ο οργανισµός IMS θα διαθέσει στην αγορά και στα µέλη του την έκδοση Content Packaging ver. 1. 2 CM/DN v2. 0. 31

4.2.2 Πλατφόρµες και εργαλεία του IMS CP Πρότυπο Πλατφόρµα Editors IMS Content Package 1. 1. 3 IMS Content Package 1. 1. 4 Claroline 1. 8. 1, ecollege, TeleTop, A- Tutor 1. 5. 3. 2,, Desire2Learn 8. 1, 8. 2 και 8. 3, Moodle 1. 8, OLAT, LON-CAPA Angel LMS 7. 2, Blackboard Learning System Vista 4. 1, Claroline 1. 8. 1, TeleTOP, Moodle 1. 8, OLAT, Desire2Learn 8. 3, LON-CAPA CanCore Editor, RELOAD Editor, exe Editor, LERSUS 4.3 SCORM Το SCORM (Shareable Content Object Reference Model) είναι µια συλλογή προτύπων, κανόνων και προδιαγραφών. Μια θεώρηση που συνηθίζεται στην ανάλυση της οργάνωσης του SCORM είναι να παρουσιάζονται οι κανόνες, τα πρότυπα και οι προδιαγραφές ως ξεχωριστά βιβλία που βρίσκονται στην ίδια βιβλιοθήκη. Μάλιστα, πολλά από τα πρότυπα, τους κανόνες και τις προδιαγραφές είναι προϊόντα δηµιουργίας άλλων οργανισµών µε τους οποίους συνεργάστηκε η ADL για την δηµιουργία του SCORM, αφού αυτή ήταν αποτέλεσµα ευρείας συνεργασίας. Τα βιβλία αυτά χωρίζονται και ταξινοµούνται σε 3 κατηγορίες: 1. Content Aggregation Model(CAM) 2. Run-Time Environmnet(RTE) 3. Sequencing and Navigation Τα παραπάνω βιβλία αν και επικεντρώνονται σε ειδικά θέµατα του SCΟRM και επιδιώκουν να είναι ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, ωστόσο υπάρχουν πολλά σηµεία σύγκλισης και αµοιβαίας κάλυψης. Για παράδειγµα, ενώ τα RTE βιβλία επικεντρώνονται κυρίως ανάµεσα στην επικοινωνία του LMS µε το περιεχόµενο, συχνά αναφέρονται στα Sharable Content Objects(SCO) τα οποία παρουσιάζονται διεξοδικά στα CAM βιβλία. Παρόµοια στα SN βιβλία παρουσιάζεται η διαδικασία ακολουθίας και πλοήγησης του εκπαιδευτικού υλικού. Ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις και τα RTE ασχολούνται µε την παραπάνω διαδικασία, αφού θα πρέπει να προδιαγράψουν την συµπεριφορά του LMS όταν αυτό δεχθεί κάποιο αίτηµα ακολουθίας ή πλοήγησης. 32

1. Content Aggregation Model(CAM) Το CAM βιβλίο περιγράφει τα συστατικά στοιχεία που αποτελούν µία µαθησιακή διαδικασία, πώς να συσκευάζονται αυτά τα συστατικά προκειµένου να µεταφερθούν από ένα σύστηµα σε ένα άλλο, τον τρόπο περιγραφής των προκειµένου να αναζητούνται και να εντοπίζονται. Το CAM συµβάλει στη διαµόρφωση σηµαντικών χαρακτηριστικών του εκπαιδευτικού περιεχοµένου όπως Σταθερή αποθήκευση Ενδεικτικές επικεφαλίδες Προβλεπόµενη συσκευασία Ανταλλαξιµότητα µεταξύ LMS Εντοπισµός µετά από αναζήτηση Το βιβλίο αυτό επίσης ορίζει τις προδιαγραφές για τη δηµιουργία ενοποιηµένων µορφών περιεχοµένου, όπως µαθήµατα για παράδειγµα. Το βιβλίο περιέχει πληροφορίες για τη δηµιουργία πακέτων περιεχοµένου(content packaging), για την προσθήκη µεταδεδοµένων στα συστατικά αυτών των πακέτων και για την εφαρµογή των κανόνων ακολουθίας και πλοήγησης στο περιεχόµενο των πακέτων. Τα µεταδεδοµένα που συνοδεύουν ένα SCΟRM πακέτο αφενός περιγράφουν τα διαφορετικά δοµικά στοιχεία του πακέτου αφετέρου διευκολύνουν την αναζήτηση και τον εντοπισµό τόσο του πακέτου όσο και των ξεχωριστών πακέτων που το αποτελούν. Μέχρι την έκδοση του SCORM 2004 δεν υπήρχε εµφανή και καθορισµένη σχέση ανάµεσα στα SCORM µεταδεδοµένα και στο RUN-Time-Environment µε αποτέλεσµα τα µεταδεδοµένα να µην έχουν καµία επίδραση στον τρόπο µε τον οποίο εκτελείται το SCORM. Βέβαια, στο µέλλον τίποτα δεν µπορεί να αποκλείσει ότι η εξέλιξη του SCORM ενδέχεται να δηµιουργήσει κάποια σχέση ανάµεσα στα µεταδεδοµένα και το RNE. Τέλος το CAM αποτελείται από 3 δοµικά στοχεία: I. Βασικά Στοιχεία(Αssets):αποτελεί την πιο απλή µορφή του εκπαιδευτικού περιεχοµένου. Ουσιαστικά είναι ηλεκτρονικά αρχεία κειµένου, ήχου, βίντεο, εικόνων που µπορούν να παρουσιαστούν µέσω ενός Web Browser II. ιαµοιραζόµενα Αντικείµενα Περιεχοµένου(SCO):ένα SCO είναι µια συλλογή από ένα ή περισσότερα Αssets η οποία αντιπροσωπεύει έναν εκπαιδευτικό πόρο ο οποίος µπορεί να χρησιµοποιήσει το RTE για να επικοινωνήσει µε το LMS III. Οργάνωση Περιεχοµένου(Content Organization):είναι ένα διάγραµµα που αναπαριστά την προσδοκώµενη χρήση του εκπαιδευτικού υλικού µέσα από δοµηµένες οντότητες, οι οποίες ονοµάζονται ραστηριότητες 33

Run-Time Environmnet(RTE) Το βιβλίο αυτό περιγράφει τις προδιαγραφές που πρέπει να έχει ένα LMS για την διαχείριση του περιβάλλοντος εκτέλεσης της µαθησιακής διαδικασίας. Οι προδιαγραφές αυτές αφορούν τόσο την διαδικασία εκκίνησης, την επικοινωνία ανάµεσα στο εκπαιδευτικό υλικό και το LMS καθώς επίσης και τα πρότυπα µοντέλα δεδοµένων που περιέχουν προσωπικά στοιχεία του κάθε εκπαιδευόµενου ξεχωριστά. Σκοπός του είναι να επιτρέψει τη διαλειτουργικότητα ανάµεσα στα SCOs και το LMS. Το SCORM παρέχει τη δυνατότητα στο εκπαιδευτικό υλικό να είναι συµβατό µε διαφορετικά LMS ανεξάρτητα από τα εργαλεία που χρησιµοποιήθηκαν για την δηµιουργία αυτού του υλικού. Για να επιτευχθεί όµως η διαλειτουργικότητα θα πρέπει να υπάρχει κοινός τρόπος έναρξης και αρχικοποίησης του περιεχοµένου. Επίσης θα πρέπει να υπάρχει ένας κοινός τρόπος επικοινωνίας ανάµεσα στο LMS και το εκπαιδευτικό περιεχόµενο, ενώ τέλος απαιτείται και ένα προκαθορισµένο µοντέλο δεδοµένων για την ανταλλαγή των εκπαιδευτικών στοιχείων ανάµεσα στο LMS και το µαθησιακό υλικό κατά τη διάρκεια της διαδικασίας γνώσης και µάθησης. Από αυτόν τον κοινό τόπο προκύπτουν και τα 3 δοµικά στοιχεία του RTE βιβλίου. I. Εκκίνηση(Launch):καθορίζει την συσχέτιση ανάµεσα στο SCORM περιεχόµενο και το LMS. ηλαδή αν το µαθησιακό υλικό ακολουθεί τους κανόνες και τις προδιαγραφές του SCORM, τότε µπορεί να παρουσιαστεί στον εκπαιδευόµενο µέσα από ένα LMS II. ιεπιφάνεια εφαρµογής(api-application Program Interface):παρέχει ένα σύνολο συναρτήσεων και λειτουργικοτήτων οι οποίες εξυπηρετούν την επικοινωνία ανάµεσα στο LMS και τα SCOs III. Μοντέλο δεδοµένων(data Model):είναι ένα προκαθορισµένο και καλά ορισµένο σύνολο στοιχείων. Τα στοιχεία αυτά θεωρούνται και αναµένονται να είναι γνωστά τόσο στο LMS όσο και στα SCORM αντικείµενα. Το µοντέλο δεδοµένων χρησιµοποιεί τις διαθέσιµες συναρτήσεις και λειτουργικότητες του API, τις εξηγεί και τις ορίζει ώστε να είναι κατανοητές τόσο από το LMS όσο και από τα SCOs. 2. Sequencing and Navigation To βιβλίο αυτό περιγράφει πως το εκπαιδευτικό περιεχόµενο µπορεί να παρουσιαστεί µε τη σωστή σειρά στον εκπαιδευόµενο. Επίσης περιγράφει και πως ένα σύµφωνο µε το πρότυπο SCORM-LMS θα ερµηνεύσει τους κανόνες σειράς και εκτέλεσης που θα έχει ο κατασκευαστής του εκπαιδευτικού περιεχοµένου. Στη συνέχεια καθορίζει ακόµα την µέθοδο της αναπαράστασης της επιδιωκόµενης συµπεριφοράς της µαθησιακής διαδικασίας ώστε οποιοδήποτε LMS να µπορεί να θέτει στην ορθή σειρά διακριτές µαθησιακές δραστηριότητες µε τον ίδιο συνεχή τρόπο. Αυτή η αναπαράσταση υλοποιείται στην πράξη µε την εφαρµογή ενός συγκεκριµένου µοντέλου, του Sequencing Behaviour Model. 34

Τέλος όπως έχει γίνει ήδη κατανοητό το SCORM υλοποιείται σε LMS συστήµατα και έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Είναι ένα µοντέλο αναφοράς που χρησιµοποιείται για την διασφάλιση της συµβατότητας του περιεχοµένου και την διαχείριση των συστηµάτων Παρέχει λεπτοµερείς παρουσιάσεις για την τεχνική υποστήριξη του e- Learning εν διευθυνσιοδοτεί το περιεχόµενο ή το συµβουλευτικό σχέδιο. Η πρόθεση του SCORM δεν είναι να προάγει µια φόρµα περιεχοµένων, αλλά να ενεργοποιήσει όλα τα περιεχόµενα να λειτουργούν οµοιόµορφα µεταξύ τους σε τεχνικό επίπεδο. Ο οργανισµός που το έχει αναπτύξει είναι ο ADL και στόχος του είναι να βελτιώνει την ανάπτυξη του προτύπου, η οποία επιτυγχάνεται µε την παροµοίωση του SCORM σαν καθορισµένα βιβλία (CAM, RTE, SN) σε µια βιβλιοθήκη. 4.3.1 Εκδόσεις του SCORM Το SCORM θα µπορούσε να χαρακτηριστεί και ως το πιο διαδοµένο πρότυπο µαθησιακών τεχνολογιών. Αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι χρησιµοποιείται και αξιοποιείται στις περισσότερες πλατφόρµες ανάλογα µε την έκδοση του. Η τελευταία µέχρι σήµερα έκδοση του SCORM είναι η SCORM 2004 (Ιανουάριος 2004). Η έκδοση αυτή περιέχει ακριβώς αλλαγές στη τεκµηρίωση(documentation) του λογισµικού και στον τρόπο που θα εκδοθούν οι επόµενες εκδόσεις καθώς ο αριθµός των προδιαγραφών άρχισε να αυξάνεται καθιστώντας τη διαχείριση των διορθώσεων, των αναθεωρήσεων και των ενηµερώσεων δυσκολότερη. Η κυριότερη αλλαγή που φέρνει η έκδοση αυτή σε ότι αφορά επόµενες εκδόσεις, είναι ότι πλέον κάθε συστατικό του SCORM (CAM, RTE, SN) θα έχει δικιά του ξεχωριστή έκδοση, αρχίζοντας και τα 3 συστατικά από την έκδοση 1. 3 για ιστορικούς λόγους. Οι σηµαντικότερες εκδόσεις του είναι: SCORM 1. 0 SCORM 1. 2 SCORM 1. 3 SCORM 2004 35

4.3.2 Πλατφόρµες και εργαλεία υλοποίησης Πρότυπο Πλατφόρµα Editors SCORM 1. 0 Angel Learning System 7. 2 SCORM 1. 2 Claroline 1. 8. 1, Joomla, Moodle σε επίπεδο LMS RT3, Olat, Moodle 1. 6. 1 και 1. 8, ecollege, A- Tutor 1. 5. 3. 2 και 1. 5. 4, Blackboard Learning System Vista 4. 1, Desire2Learn 8. 1, 8. 2 και 8. 3, TeleTop, Sakai 2. 3 dotlrn/open ACS, Joomla, OLAT SCORM 1. 3 Claroline 1. 8. 1, Joomla, Moodle σε επίπεδο LMS RT3, Olat, Moodle 1. 6. 1, ecollege, A-Tutor, Blackboard Learning System 4. 1, Desire2Learn8. 1 και 8. 3 SCORM 2004 Angel LMS 7. 2, Desire2Learn 8. 2, Joomla Advanced SCORM Editor, RELOAD Editor, exe Editor, LERSUS 4.3.3 Πλατφόρµες και εργαλεία του IMS CP Πρότυπο Πλατφόρµα Editors IMS Content Package 1. 1. 3 IMS Content Package 1. 1. 4 Claroline 1. 8. 1, ecollege, TeleTop, A- Tutor 1. 5. 3. 2,, Desire2Learn 8. 1, 8. 2 και 8. 3, Moodle 1. 8, OLAT, LON-CAPA Angel LMS 7. 2, Blackboard Learning System Vista 4. 1, Claroline 1. 8. 1, TeleTOP, Moodle 1. 8, OLAT, Desire2Learn 8. 3, LON-CAPA CanCore RELOAD exe LERSUS Editor, Editor, Editor, 36

4.4 Συµπεράσµατα Το πρότυπο Content Packaging του IMS είναι ο κύριος εκφραστής αυτής της κατηγορίας, δηλαδή της πακετοποίησης περιεχοµένου. Υπάρχουν τέσσερις εκδόσεις για το πρότυπο µε πιο διαδεδοµένη την version 1.1.3 η οποία χρησιµοποιείται και στο RELOAD Editor για τη δηµιουργία εκπαιδευτικού υλικού. Το πρότυπο SCORM ουσιαστικά αναπτύχθηκε σε συνάρτηση µε κάποιες άλλες προδιαγραφές. Ο οργανισµός ADL συζητά µε τους συνεργαζόµενους οργανισµούς σχετικά µε την µελλοντική µορφή του SCORM, αλλά και γενικότερα για την επόµενη γενιά των web based αρχιτεκτονικών µάθησης και εκπαίδευσης. Οι συζητήσεις αυτές αναµένεται να καταλήξουν στην υλοποίηση συγκεκριµένων προτύπων και προδιαγραφών. Η παρακάτω λίστα περιέχει υποψήφια χαρακτηριστικά που ενδέχεται να ενσωµατωθούν στο SCORM όσο αυτό θα εξελίσσεται. Σχεδιασµός RTE Σχεδιασµός νέας αρχιτεκτονικής για το CAM Ενσωµάτωση χαρακτηριστικών προσοµοίωσης Ενσωµάτωση χαρακτηριστικών υποστήριξης Υλοποίηση ευφυών SCORM based καθοδηγητικών δυνατοτήτων Ενσωµάτωση της τεχνολογίας των παιχνιδιών 37

5 Πρότυπα για ιαλειτουργικότητα Ερωτήσεων και Τεστ Η αξιολόγηση των µαθητών στο πλαίσιο της ηλεκτρονικής µάθησης δεν διαφέρει κατά πολύ από εκείνη της συµβατικής µάθησης. Ωστόσο, αντίστοιχα µε τους µαθησιακούς πόρους, οι ασκήσεις και τα διαγωνίσµατα αξιολόγησης αλλά και η ίδια η διαδικασία της αξιολόγησης, πρέπει να καταγράφονται µε κάποιο ώστε να είναι µεταφέρσιµα από το ένα σύστηµα ηλεκτρονικής µάθησης στο άλλο αλλά και να επαναχρησιµοποιούνται σε διαφορετικά µαθησιακά περιβάλλοντα. Για το σκοπό αυτόν ο οργανισµός IMS έχει αναπτύξει το πρότυπο Question and Testing Interoperability (QTI). 5.1 IMS Question and Test Interoperability Ο οργανισµός IMS έχει αναπτύξει την προδιαγραφή IMS Question and Test Interoperability (QTI - http://www. imsproject. org/question/qtiv1p2/ imsqti_asi_infov1p2. html). H προδιαγραφή αυτή ορίζει τις εξής βασικές δοµές: Assessment η βασική µονάδα ελέγχου Section µονάδα υποδοχής άλλων sections ή items (βλ. παρακάτω) που αφορούν ένα κοινό στόχο Item το βασικό µπλοκ ερωταπόκρισης στο οποίο περιέχονται οι ξεχωριστές ερωτήσεις Το προτεινόµενο µοντέλο καθιστά δυνατή την ανταλλαγή πολλαπλών Assessments και οποιοδήποτε συνδυασµό Assessments, Sections και Items στο πλαίσιο µιας και µοναδικής δοµής δεδοµένων. Το πληροφοριακό µοντέλο και οι βασικές δοµές παρουσιάζονται στα σχήµατα 1 και 2 αντίστοιχα. Ο κύριος σκοπός της προδιαγραφής είναι να επιτρέπει στους χρήστες την εισαγωγή και εξαγωγή ερωτήσεων (απλών και σύνθετων), ολοκληρωµένων τεστ, καθώς και να δίνει τη δυνατότητα ιδιωτικών προεκτάσεων του µοντέλου. Περιγράφεται µε τη χρήση της UML για να διευκολύνει ένα ευρύ φάσµα εργαλείων µοντελοποίησης δεδοµένων και γλωσσών προγραµµατισµού. 38

Εικόνα 7: Πληροφοριακό Μοντέλο της προδιαγραφής IMS QTI Στο παρακάτω σχήµα µπορούµε να δούµε κάποιες από τις βασικές δοµές στην προδιαγραφή IMS QTI Εικόνα 8: Βασικές οµές του IMS QTI 39

5.1.1 Εκδόσεις του IMS QTI Οι επιµέρους εκδόσεις του IMS QTI οι οποίες είναι σηµαντικότερες για αναφορά είναι οι εξής: IMS QTI 1. 1. 1 IMS QTI version 1. 2 Lite IMS QTI version 1. 2 IMS QTI version 1. 2. 1 IMS QTI version 2. 0 Item IMS QTI version 2. 1(τελευταία έκδοση) 5.1.2 Πλατφόρµες και εργαλεία του IMS QTI Πρότυπο Πλατφόρµα Editors IMS QTI Desire2Learn 8. 1 και 8. 2 IMS QTI 1. 2. 1 Angel Learning Management System 7. 1, Blackboard Learning System 4. 1 και 6. 1, Sakai 2. 3, Olat, Desire2Learn 8. 1, 8. 21 και 8. 3 IMS QTI 2. 0 Claroline 1. 8. 1, Desire2Learn 8. 3 IMS Assesst Designer, RELOAD Editor, Canvas Editor, QTed, Qaed, LERSUS 40

6 Πρότυπα για Επιχειρησιακά Συστήµατα Τα συστήµατα ηλεκτρονικής µάθησης είναι λογισµικά συστήµατα που συνθέτουν λειτουργίες επικοινωνιών, διαχείρισης και παράδοσης µαθησιακού υλικού, διοίκησης τάξης, συνεργατικής µάθησης κλπ. Τα συστήµατα αυτά λειτουργούν συχνά στα πλαίσια ευρύτερων οργανισµών ή επιχειρήσεων και πρέπει να συνεργαστούν µε άλλα λογισµικά συστήµατα που έχουν διαφορετική λειτουργικότητα αλλά δρουν στην ίδια εµβέλεια. Παραδείγµατα συστηµάτων που πρέπει να διαλειτουργήσουν µε τα συστήµατα ηλεκτρονικής µάθησης είναι τα Συστήµατα ιαχείρισης Ανθρωπίνων Πόρων, τα Συστήµατα ιαχείρισης των Μαθητών, τα Συστήµατα ιαχείρισης Βιβλιοθηκών Κ.λπ. Για το σκοπό αυτόν ο οργανισµός IMS έχει αναπτύξει το πρότυπο Enterprise. 6.1 IMS Enterprise Information Model Το IMS Enterprise Information Model (http://www. imsproject. org/enterprise/ entv1p1/imsent_infov1p1. html) ορίζει ένα σύνολο δοµών που µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την ανταλλαγή δεδοµένων µεταξύ διαφορετικών συστηµάτων. Οι δοµές αυτές παρέχουν τη βάση για προτυποποιηµένες δεσµεύσεις δεδοµένων (data bindings) που επιτρέπουν στους στους σχεδιαστές και κατασκευαστές λογισµικού να δηµιουργούν διαλειτουργίσιµες διεργασίες µαθησιακής διαχείρισης για µια πληθώρα συστηµάτων που έχουν κατασκευαστεί από ανεξάρτητους παραγωγούς λογισµικού. Παραδείγµατα επιχειρησιακών εφαρµογών που υποστηρίζονται από το µοντέλο αυτό είναι: οικονοµικά συστήµατα, συστήµατα πληροφοριών µαθητή, συστήµατα διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, συστήµατα διαχείρισης βιβλιοθηκών, κ. α. Στο παρακάτω σχήµα φαίνεται το βασικό αρχιτεκτονικό µοντέλο της προδιαγραφής IMS Enterprise: Εικόνα 9: Βασικό Αρχιτεκτονικό Μοντέλο της προδιαγραφής IMS Enterprise Επίσης εκτός από το IMS Enterprise Information Model, µε το αντικείµενο της διαλειτουργικότητας µεταξύ διαδικτυακών συστηµάτων µαθησιακής 41

τεχνολογίας ασχολείται και η προδιαγραφή Learning Technologies Systems Architecture (LTSA) που έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο της IEEE LTSC. Η προδιαγραφή αυτή ορίζει µια υψηλού επιπέδου αρχιτεκτονική για πληροφοριακά συστήµατα µαθησιακής τεχνολογίας και κατάρτισης που περιγράφει τη σχεδίαση και τα συστατικά αυτών των συστηµάτων. http://ltsc. ieee. org/doc/wg1/ieee_1484_01_d09_ltsa. doc) 6.1.1 Εκδόσεις του IMS Enterprise Η κυριότερη εξέλιξη του προτύπου αυτού είναι η έκδοση IMS Enterprise 1. 1. και µπορεί να υλοποιηθεί στις πλατφόρµες: Angel Learning System ver. 7. 2 Blackboard Learning System ver. 4. 1 Desire2Learn 8. 1 και 8. 3 TeleTop Virtual Learning Environment Moodle 1. 8 6.2 IMS Simple Sequencing Η προδιαγραφή IMS Simple Sequencing αφορά στον ορισµό ενός µοντέλου δεδοµένων και αλγορίθµων που δρουν σε αυτά, µε τα οποία µπορεί κάποιος να ορίζει τη δυναµική σειρά παρουσίασης (sequencing) του µαθησιακού υλικού. Ο χαρακτηρισµός «δυναµική» σηµαίνει ότι οι αποφάσεις µε τις οποίες σχηµατίζεται αυτή η σειρά λαµβάνονται σε χρόνο εκτέλεσης (run-time) σύµφωνα µε κάποιους κανόνες, οι οποίοι αναπαριστώνται επίσης µε χρήση της γλώσσας XML. Οι πλατφόρµες που υλοποιείται το πρότυπο αυτό είναι: ecollege TeleTop Angel LMS 7. 2 Desire2Learn 8. 1 Blackboard Academic Suite 7 Πρότυπα για Συστήµατα ιαχείρισης Προφίλ Ένα από τα χαρακτηριστικά των µαθητών της ηλεκτρονικής µάθησης είναι και η πραγµατική ή εικονική κινητικότητά τους από οργανισµό σε οργανισµό. Για παράδειγµα, ένας µαθητής είναι δυνατό να καταρτιστεί από διαφορετικούς 42

οργανισµούς σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Στις περιπτώσεις αυτές τα στοιχεία των µαθητών θα πρέπει µε κάποιο τρόπο να µεταφέρονται από τον έναν οργανισµό στον άλλο µε αυτοµατοποιηµένο τρόπο. Τα στοιχεία αυτά µπορεί να αφορούν προσωπικά στοιχεία, το ιστορικό των µαθητών, τα σχέδιά τους, τις µαθησιακές προτιµήσεις τους, τα προσόντα τους, ακαδηµαϊκά πτυχία, αξιολογήσεις τους κ.λπ. Τα πρότυπα που ορίζουν το προφίλ των µαθητών έχουν αυτόν ακριβώς το σκοπό, δηλαδή, καθορίζουν τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για κάθε µαθητή, ώστε αυτές να µπορούν να διαµοιράζονται µεταξύ διαφορετικών συστηµάτων. Σήµερα το σηµαντικότερο πρότυπο στο χώρο του προφίλ µαθητών είναι το πρότυπο Leamer Information Package (LIP) του οργανισµού IMS. 7.1 IMS Learner Information Package (LIP) Το IMS LIP είναι µια συλλογή πληροφοριών για έναν εκπαιδευόµενο ή για έναν δηµιουργό εκπαιδευτικού περιεχοµένου. Το πρότυπο αυτό αναγνωρίζει την ανάγκη για: ιατήρηση της ιδιωτικότητας των πληροφοριών για τους µαθητευόµενους Την προστασία των πληροφοριών από ακατάλληλη πρόσβαση Τη διασφάλιση της εγκυρότητας των πληροφοριών Συµβιβασµού του µε τις ρυθµιστικές πολιτικές και τις απαιτήσεις διαφορετικών νοµικών πλαισίων Στη συνέχεια υποστηρίζει την ανταλλαγή πληροφοριών για τους µαθητευόµενους µεταξύ: Συστηµάτων διαχείρισης της µάθησης, Συστηµάτων διαχείρισης ανθρωπίνων πόρων, Συστηµάτων πληροφοριών για τους µαθητευόµενους, Συστηµάτων διαχείρισης της γνώσης, Βάσεων βιογραφικών Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά που έχει είναι ότι εστιάζεται κυρίως σε πληροφορίες για µαθητευόµενους όπως Το εκπαιδευτικό ιστορικό, π. χ. εκπαιδευτικά επιτεύγµατα από το δηµοτικό µέχρι το πανεπιστήµιο Ιστορικό επαγγελµατικής ανάπτυξης, π. χ. ιστορικό επαγγελµατικών δραστηριοτήτων συµπεριλαµβανοµένης της συµµετοχής σε επαγγελµατικούς οργανισµούς Βιογραφικό, π. χ. σχετική εργασιακή εµπειρία, προσόντα, εκπαιδευτικά επιτεύγµατα, ενδιαφέροντα, χόµπι οµές εδοµένων του LIP 1. activity (δραστηριότητα)- Ιστορικό εκπαίδευσης, εργασίας και προϊόντα που έχουν παραχθεί (µπορεί να περιλαµβάνει περιγραφές 43

των µαθηµάτων που παρακολούθησε και του ιστορικού των αντίστοιχων εργασιών διαφορετική δοµή για διαφορετικές δραστηριότητες 2. goal (στόχος)- Περιγραφή των προσωπικών στόχων και φιλοδοξιών (οι περιγραφές µπορεί να περιλαµβάνουν πληροφορίες για την παρακολούθηση της εξέλιξης επίτευξης των στόχων οι στόχοι µπορούν να οργανωθούν σε ένα δίκτυο στόχων-υποστόχων 3. competency (δεξιότητες)- εξιότητες που έχει αποκτήσει ο µαθητευόµενος (µπορεί να συσχετίζονται µε επίσηµη ή ανεπίσηµη εκπαίδευση που περιγράφεται στις δραστηριότητες ή µε τα προσόντα που περιγράφηκαν) 4. interest (ενδιαφέροντα)- Περιγραφή χόµπι και άλλων ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων (µπορεί επίσης να περιέχονται ηλεκτρονικές εκδόσεις των ενδιαφερόντων αυτών) 5. transcript (πιστοποιητικό σπουδών)- Περίληψη του ιστορικού της ακαδηµαϊκής επίδοσης του µαθητευόµενου (µπορεί να περιέχει διαφορετικά επίπεδα λεπτοµερειών) 6. affiliation (συµµετοχή σε οργανισµούς)- Περιγραφή οργανισµώνσχηµατισµών µε τους οποίους σχετίζεται ο µαθητευόµενος (π. χ. εκπαιδευτικές οµάδες όπως τάξεις κτλ). Τέλος οι εκδόσεις του είναι οι: IMS LIP ver. 1. 0 IMS LIP ver. 1. 0. 1(τελευταία έκδοση) Εικόνα 10: Αρχιτεκτονική του LIP 44

7.2 IMS LD (Learning Design) Ο «Σχεδιασµός Μάθησης» σύµφωνα µε προδιαγραφές της διεθνούς κοινοπραξίας για τη διαχείριση των διδακτικών προτύπων - Instructional Management Standards (IMS) το IMS-Learning Design, είναι ένα πρότυπο, µέσα από το οποίο περιγράφονται οι µαθησιακοί στόχοι, οι δραστηριότητες, η ανάθεσή τους στους ρόλους, και η ροή της δουλειάς ενός ατόµου στο πλαίσιο µια εκπαιδευτικής οµάδας, παρέχοντας µια αναπαράσταση, ανεξάρτητη πλατφόρµας, που επιτρέπει τη διανοµή και επαναχρησιµοποίηση αυτών των σχεδίων. Οι προδιαγραφές παρέχουν οδηγίες για κωδικοποίηση σε ψηφιακή µορφή, µεταφορά και «παίξιµο» «σχεδίων µάθησης» Σύµφωνα µε τους δηµιουργούς αυτής της «µεταγλώσσας», ο σχεδιασµός µάθησης αξιώνει συγκεκριµένη παιδαγωγική προσέγγιση αλλά είναι ανεξάρτητος από αυτή. Ο σχεδιασµός µάθησης ως γενικότερη ιδέα µπορεί να συνοψισθεί στο ότι δρώντες- άνθρωποι, παράγοντες (actors) παίρνουν ρόλους (ποιος κάνει τι), ατοµικά ή σε οµάδες, λαµβάνουν µέρος σε µαθησιακές δραστηριότητες (learning activities) χρησιµοποιώντας ένα περιβάλλον µε πηγές (sources) και υπηρεσίες (services) προσαρµοσµένο κατά το δυνατό στις ιδιαίτερες ανάγκες και το προφίλ του µαθητευόµενου και της οµάδας µαθητευοµένων (personalized learning and group learning). Το πρότυπο της IMS LD υλοποιείται σε τρία επίπεδα (Α, Β και Γ), όπου κάθε επίπεδο ανακαλεί και επεκτείνει το προηγούµενο. Το επίπεδο Α περιέχει τα βασικά στοιχεία της µετα-γλώσσας. Το επίπεδο Β ενεργοποιεί τη χρήση γενικών ιδιοτήτων και συνθηκών. Το επίπεδο Γ προσφέρει την ικανότητα χρήσης ενηµερώσεων (δυναµική επιλογή δραστηριοτήτων). Εικόνα 11: Σχέδιο µάθησης στο περιβάλλον LAMS 45