ΓΕΝΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΜΙΛΑΝΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Μελέτη: Κ. Βαλάσης, Γραµµατέας ΟΕΥ Β ΑΓΟΡΑ ΦΡΟΥΤΩΝ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΙΤΑΛΙΑ (Ιούνιος 2009) 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΜΕΑΣ ΦΡΟΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ... 3 Εισαγωγή... 3 Παραγωγή... 3 Κύρια χαρακτηριστικά της παραγωγής... 3 Βιοµηχανική επεξεργασία... 6 ιανοµή και Κατανάλωση... 8 Κατανάλωση... 8 ιανοµή... 9 Εξωτερικό Εµπόριο... 10 Εισαγωγές-Εξαγωγές... 10 Εισαγωγές ανά κατηγορία προϊόντων και ανά προέλευση... 12 Ζωντανά και προϊόντα ανθοκοµίας... 12 Λαχανικά (εδώδιµα φυτά, ρίζες και κόνδυλοι)... 13 Εδώδιµα φρούτα (φλούδες εσπεριδοειδών και πεπονιού)... 13 Τιµές και Αγορά... 14 Συµπεράσµατα/Εξέλιξη του κλάδου και ανταγωνιστικότητα... 15 Εκθέσεις του κλάδου... 20 Πηγές/Χρήσιµες ιευθύνσεις... 21 Περιοδικά-Εκδόσεις... 21 Ενώσεις παραγωγών και εµπόρων... 21 Συνδικάτα... 21 Ινστιτούτα-Υπηρεσίες... 21 Αγροτο-διατροφικά κέντρα/αγορές Χονδρικής... 21 Οργανισµοί Πιστοποίησης... 22 2
ΤΟΜΕΑΣ ΦΡΟΥΤΩΝ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ Εισαγωγή Ο τοµέας των φρούτων και λαχανικών παρουσιάζει µια µεγάλη αύξηση της προσφοράς σε διεθνές επίπεδο. Η βελτιστοποίηση των µεθόδων παραγωγής, ανάπτυξης και η οργάνωση βάσει προδιαγραφών των αλυσίδων logistics καθώς και των µεταφορών (οι οποίες έχουν εξελιχθεί σε µοχλό ανταγωνιστικότητας) έχουν συµβάλει στην πληθώρα της εν λόγω προσφοράς στη διεθνή αγορά καθιστώντας έντονο τον ανταγωνισµό µεταξύ των χωρών που εξάγουν. Από την άλλη πλευρά, η εξέλιξη των απαιτήσεων των καταναλωτών, οι οποίοι όλο και περισσότερο συνειδητοποιηµένοι έλκονται από φυσικά και υγιεινά προϊόντα, έχει αντίκτυπο στις αλλαγές που παρατηρούνται σχετικά µε τις µεθόδους προµήθειας και διανοµής αυτών των προϊόντων στις αναπτυγµένες χώρες. Τα αγροτικά και αγροτο-διατροφικά προϊόντα που µπαίνουν στην αγορά της Ε.Ε. οφείλουν να πληρούν τις προδιαγραφές όσον αφορά την ποιότητα, τη σύνθεση και την προέλευσή τους όπως αυτές προσδιορίζονται από τους κοινοτικούς κανόνες της Ε.Ε. Παραγωγή Κύρια χαρακτηριστικά της παραγωγής Η Ιταλία παραµένει ένας κύριος παραγωγός φρούτων και λαχανικών στην Ευρώπη, κυρίως χάρη στη µεγάλη ποικιλία κλιµατικών καταστάσεων (εύκρατο κλίµα στο Βορά και υποτροπικό στο Νότο) οι οποίες ευνοούν τις συνθήκες παραγωγής µιας µεγάλης γκάµας φρούτων και λαχανικών. Η δοµή του κλάδου χαρακτηρίζεται από µεγάλη εξατοµίκευση και διάσπαση τόσο στο επίπεδο της παραγωγής (950.000 καλλιέργειες) όσο και στη δοµή του εµπορίου. Όσον αφορά τα φρούτα, σε όρους όγκου παραγωγής σταφυλιών η Ιταλία κατατάσσεται στην πρώτη θέση σε καλλιεργούµενα φρούτα στην Ευρώπη κατέχοντας το 35% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής σταφυλιών. Η παραγωγή σταφυλιών καταλαµβάνει το 46% της συνολικής παραγωγής φρούτων στην Ιταλία µε το µεγαλύτερο µέρος να προορίζεται για την παραγωγή κρασιού. Η Ιταλία παράγει το 25% περίπου της συνολικής παραγωγής της Ε.Ε. σε φρούτα και λαχανικά και αποτελεί έναν από τους κυριότερους παίκτες της συγκεκριµένης αγοράς σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το 2006 η παραγωγή φρούτων και λαχανικών στην Ιταλία άγγιξε τους 24,5 εκ. τόνους (εκ των οποίων 3,5 εκ. τόνοι εσπεριδοειδή, 5,9 εκ. τόνοι λοιπά φρούτα και 15,1 εκ τόνοι λαχανικά) σηµειώνοντας µια πτώση της τάξης του 5,6% σε σχέση µε το 2005. Η χρηµατική αξία αυτής της παραγωγής ήταν της τάξης των 22,6 δις. ευρώ (αύξηση κατά 2,7% σε σχέση µε το 2005). Η Ιταλία είναι επίσης µια µεγάλη χώρα-παραγωγός εσπεριδοειδών: η ιταλική παραγωγή πορτοκαλιών εκτιµάται περί τα 2,5 εκ. τόνους το 2005 ξεπερνώντας έτσι την Ισπανία (2,2 εκ. τόνους) και αντιπροσωπεύει το 51% της συνολικής ευρωπαϊκής 3
παραγωγής. Η συγκεκριµένη παραγωγή σηµείωσε αύξηση κατά 36% κατά το διάστηµα 2001-2005. Οι κύριες ποικιλίες καλλιεργούµενων µήλων στην Ιταλία είναι οι: Golden και Red Delicious αλλά νέες ποικιλίες, όπως: Gala, Fiji και Pink Lady έρχονται να αντικαταστήσουν τις παλιές. Το 95% περίπου της παραγωγής πραγµατοποιείται στο Βορά της χώρας. Η Ιταλία βρίσκεται στην 1 η θέση στην Ευρώπη όσον αφορά την παραγωγή αχλαδιών, βερίκοκων, ροδάκινων, νεκταρινιών και ακτινιδίων. Η εν λόγω παραγωγή αυξήθηκε κατά 24% κατά το διάστηµα 2001-2005. Στην παραγωγή λαχανικών κυριαρχεί η τοµάτα η οποία καταλαµβάνει το 50% της συνολικής παραγωγής λαχανικών στην Ιταλία και το 40% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής. Μόνο το 12% αυτής της παραγωγής καταναλώνεται φρέσκο ενώ το υπόλοιπο προορίζεται για τις βιοµηχανίες µεταποίησης. Η Ιταλία κατέχει το 64% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής µελιτζάνας, το 63% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής αγκινάρας και το 60% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής κολοκύθας. Όσον αφορά την παραγωγή και εξαγωγή βιολογικών φρούτων και λαχανικών η Ιταλία είναι µεταξύ των πρώτων ευρωπαϊκών χωρών µε µια επιφάνεια καλλιεργειών περί το 1 εκ. εκτάρια, περισσότερους από 47.000 παραγωγούς και τζίρο 1,7 δις. ευρώ. Η ανθοκοµία αντιπροσωπεύει το 8% της συγκεκριµένης παραγωγής (5% τα φρούτα, 1,7 τα εσπεριδοειδή και 1,3% τα λαχανικά). Όσον αφορά τις ζώνες παραγωγής η Ιταλία χαρακτηρίζεται από µια έντονη γεωγραφική εξειδίκευση στην οποία προστίθεται και η προσπάθεια που γίνεται εδώ και πολλά χρόνια για µεταφορά της παραγωγής στον Νότο της χώρας ως τρόπου αντιµετώπισης της αύξησης του κόστους παραγωγής και της έλλειψης εργατικών χεριών. Κατά το 2007 η επιφάνεια καλλιέργειας φρούτων και λαχανικών στην Ιταλία ήταν λιγότερο από 1,3 εκ. εκτάρια σηµειώνοντας µείωση κατά 7 εκ. εκτάρια σε σχέση µε το 2006 ενώ ο όγκος της συγκοµιδής παρέµεινε σταθερός στα 26,4 εκ. τόνους κυρίως λόγω της δυναµικής των εσπεριδοειδών και της τοµάτας που εκµεταλλεύονται οι βιοµηχανίες. - Λαχανικά: σηµειώθηκε µείωση της καλλιεργούµενης επιφάνειάς των κατά 1.000 εκτάρια. Η συγκοµιδή ήταν λίγο µεγαλύτερη από 7 εκ. τόνους σηµειώνοντας µια µικρή πτώση κατά 170 χιλ. τόνους εν σχέσει προς το 2006. Τα προϊόντα που παρουσίασαν τη µεγαλύτερη µείωση ήταν: τα καρπούζια (-13%), τα καρότα (- 11%), τα ραδίκια (-7%), τα πεπόνια (-5%), οι µελιτζάνες (-2%), οι τοµάτες (-1%) και η πράσινη σαλάτα (-0,5%). - Ντοµάτες για βιοµηχανική επεξεργασία: Παρουσίασαν αύξηση της καλλιεργούµενης έκτασης κατά 2.300 εκτάρια και συγκοµιδής κατά 190 χιλ. τόνους. - Πατάτες: Η καλλιεργούµενη έκτασης µειώθηκε κατά 4.000 εκτάρια και η συγκοµιδή κατά 190 χιλ. τόνους. - Λαχανικά προστατευµένης καλλιέργειας: Η καλλιεργούµενη έκτασης µειώθηκε κατά 3.300 εκτάρια και η συγκοµιδή κατά 40 χιλ. τόνους. - Ξερά λαχανικά: Η καλλιεργούµενη έκτασή τους αυξήθηκε κατά 3.600 εκτάρια και ο όγκος συγκοµιδής τους κατά 8 χιλ. τόνους. Τα φασόλια παρουσίασαν µείωση κατά 13%, οι φακές αύξηση κατά 11% και τα ρεβίθια αύξηση κατά 2% όσον αφορά στον όγκο συγκοµιδής τους. 4
- Φρέσκα φρούτα: Μειώθηκε η καλλιεργούµενη έκταση τους κατά 3.750 εκτάρια και η συγκοµιδή κατά 19 χιλ. τόνους. Για τα φρέσκα φρούτα είναι σε εξέλιξη µια διαδικασία εξειδίκευσης της παραγωγής που ωθεί στη µείωση της καλλιεργούµενης έκτασης αλλά ταυτόχρονα στην αύξηση της παραγωγής. Κατά το 2007 αυξήθηκε η παραγωγή των µήλων κατά 5%, των δαµάσκηνων κατά 2% ενώ µειώθηκε η παραγωγή των αχλαδιών κατά 6%, των κερασιών κατά 4%, των βερίκοκων κατά 3%, των νεκταρινιών κατά 3% και των ροδάκινων κατά 2%. - Εσπεριδοειδή: Παρατηρήθηκε ελαφρά µείωση της καλλιεργούµενης έκτασης κατά 484 εκτάρια και ελαφρά αύξηση του όγκου παραγωγής των κατά 240 χιλ. τόνους. Αύξηση σηµείωσε η παραγωγή των πορτοκαλιών κατά 8%, της κλεµεντίνης κατά 20% ενώ τα λοιπά µανταρίνια και τα λεµόνια σηµείωσαν µείωση καθόσον η παραγωγή τους επηρεάστηκε αρνητικά από τις υψηλές θερµοκρασίες και τον ισχυρό σιρόκο (νοτιοανατολικό άνεµο). - Ξηροί καρποί: Παρά την αύξηση της καλλιεργούµενης έκτασής τους κατά 1.000 εκτάρια σηµειώθηκε µείωση της παραγωγής τους κατά 12 χιλ. τόνους. Η µείωση οφείλεται κυρίως στη συρρίκνωση της συγκοµιδής των φουντουκιών κατά 14 χιλ. τόνους (-10%) ενώ αυξήθηκε η συγκοµιδή των φιστικιών. Η παραγωγή των αµυγδάλων παρέµεινε σταθερή. - Επιτραπέζια σταφύλια: Η καλλιεργούµενη έκτασής των είχε µείωση κατά 2 εκ. εκτάρια (-2%) και η συγκοµιδή των κατά 155 χιλ. τόνους (-10%). Η περιοχή της Πούλιας που συγκεντρώνει περί το 70% της εθνικής παραγωγής σηµείωσε µείωση κατά 13% ενώ η Σικελία παρέµεινε σταθερή σε όρους παραγωγής επιτραπέζιων σταφυλιών. Το 2007 η αξία της παραγωγής οπωροκηπευτικών προϊόντων µειώθηκε στα 11.729 εκ. ευρώ (από 11.820 εκ. ευρώ το 2006 σηµειώνοντας µείωση κατά 0,8%). Η αξία του συνόλου της γεωργικής παραγωγής αυξήθηκε κατά 2,5%. Η αξία για τις πατάτες και τα οπωροκηπευτικά ήταν της τάξης των 7.000 εκ. ευρώ (-1,5%), των φρούτων της τάξης των 3.047 εκ. ευρώ (+3,9%), των εσπεριδοειδών 995 εκ. ευρώ (-10%) και των ξηρών λαχανικών 92 εκ ευρώ (+18%). Παραγωγή 2001-2005 2001 2003 2005 2001 2003 2005 Φρούτα Λαχανικά Σταφύλια 8.653 7.483 9.257 Τοµάτες 6.529 6.652 7.815 Πορτοκάλια 1.857 1.734 Μαρούλια 966 914 847 Μήλα 2.341 1.610 2.195 Καρότα 591 571 642 Ροδάκινα & νεκταρίνια 1.708 1.176 1.740 Κουνουπίδια 490 485 513 Αχλάδια 963 822 845 Κολοκύθες 424 469 506 Πεπόνια 443 580 665 Αγκινάρες 505 392 470 Μανταρίνια και λάιµ 574 520 609 Πιπεριές 392 361 378 Καρπούζι 507 528 540 Μελιτζάνες 358 369 374 Ακτινίδια 382 364 475 Λάχανα 579 281 287 αµάσκηνα και βερίκοκα 496 359 554 Φασολάκια 219 190 200 Φράουλες 184 155 154 Λοιπά λαχανικά 2.875 2.844 3.072 Λοιπά εσπεριδοειδή 31 30 32 Άλλα φρούτα 141 147 146 Πηγή: Παγκόσµιος Οργανισµός Τροφίµων FAO 2006 Ποσότητες: 1.000 τόνοι 5
Η επιφάνεια καλλιέργειας φρούτων και λαχανικών στην Ιταλία (σε εκτάρια) Καλλιέργεια 2005 2006 2007 Μεταβολή % 2007/05 Μεταβολή % 2007/06 Οπωρολαχανικά 361.129 360.107 359.138-0,6-0,3 (καρπούζια, πεπόνια, καρότα, µελιτζάνες, πράσινη σαλάτα, ραντίκιο) Φρέσκα φρούτα 287.173 286.609 282.859-1,5-1,3 Τοµάτα βιοµηχανίας 76.442 60.452 62.726-17,9 3,8 Εσπεριδοειδή 166.574 166.733 166.249-0,2-0,3 Πατάτες 71.343 73.943 69.943-2,0-5,4 Επιτραπέζια σταφύλια 71.480 69.938 68.250-4,5-2,4 Λαχανικά θερµοκηπίου 34.243 34.938 31.586-7,8-9,6 Ξηροί καρποί 154.502 152.980 154.000-0,3 0,7 Ξερά λαχανικά 75.438 73.347 76.957 2,0 4,9 Σύνολο 1.298.324 1.279.047 1.271.708-2,1-0,6 Πηγή: ISMEA (Ινστιτούτο Υπηρεσιών για την αγορά Αγροτοδιατροφικών Προϊόντων), ISTAT (Ιταλική Στατιστική Υπηρεσία), AGEA (Πληροφοριακό Σύστηµα Γεωργικού Τοµέα) Η παραγωγή φρούτων και λαχανικών στην Ιταλία (σε τόνους) Καλλιέργεια 2005 2006 2007 Μεταβολή % 2007/05 Μεταβολή % 2007/06 Οπωρολαχανικά 7.244.430 7.184.197 7.014.029-3,2-2,4 (καρπούζια, πεπόνια, καρότα, µελιτζάνες, πράσινη σαλάτα, ραντίκιο) Φρέσκα φρούτα 5.941.486 5.834.869 5.815.715-2,1-0,3 Τοµάτα βιοµηχανίας 5.336.059 4.429.300 4.619.821-13,4 4,3 Εσπεριδοειδή 3.518.097 3.653.769 3.892.624 10,6 6,5 Πατάτες 1.775.937 1.805.211 1.789.629 0,8-0,9 Επιτραπέζια σταφύλια 1.661.232 1.505.853 1.354.363-18,5-10,1 Λαχανικά 1.505.192 1.530.735 1.490.573-1,0-2,6 θερµοκηπίου Ξηροί καρποί 208.942 255.929 243.658 16,6-4,8 Ξερά λαχανικά 147.640 145.695 153.719 4,1 5,5 Σύνολο 27.339.016 26.345.558 26.374.129-3,5 0,1 Πηγή: ISMEA (Ινστιτούτο Υπηρεσιών για την αγορά Αγροτοδιατροφικών Προϊόντων), ISTAT (Ιταλική Στατιστική Υπηρεσία), AGEA (Πληροφοριακό Σύστηµα Γεωργικού Τοµέα) Βιοµηχανική επεξεργασία Τα κύρια προϊόντα βιοµηχανικής επεξεργασίας είναι οι κονσέρβες οπωροκηπευτικών, κυρίως ντοµάτας (αποφλοιωµένες, πολτός, σε κοµµάτια, σάλτσα, κλπ.) αλλά και βραστών οσπρίων ή δηµητριακών (µπιζέλια, φασόλια, φασολάκια, γλυκό καλαµπόκι, ρεβίθια και φακές), τουρσιά, καρυκεύµατα και σάλτσες, κατεψυγµένες πατάτες, χυµοί φρούτων, κοµπόστες και κατεψυγµένα φρούτα. Επιπλέον, υπάρχει µια σειρά προϊόντων 6
ηµιεπεξεργασµένων που προορίζονται για τη ζαχαροπλαστική. Ο τζίρος των οπωροκηπευτικών προϊόντων βιοµηχανικής επεξεργασίας έφτασε το 2007 τα 5,2 δις. ευρώ (αύξηση κατά 5% σε σχέση µε το 2006). Μεγαλύτερο τζίρο πέτυχαν οι κονσέρβες µε 3.413 εκ. ευρώ, οι φρουτοχυµοί µε 1.090 εκ. ευρώ και τα κατεψυγµένα µε 704 εκ. ευρώ. Η βιοµηχανική παραγωγή οπωροκηπευτικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 4,3% (πολύ µεγαλύτερη από την αύξηση της βιοµηχανίας εδώδιµων προϊόντων και της ποτοποιίας). Η βιοµηχανία επεξεργασίας χρησιµοποίησε, κατά το 2007, περί τους 4,6 τόνους ντοµάτας σηµειώνοντας αύξηση κατά 5% σε σχέσει προς την προηγούµενη χρονιά. Σε εθνικό επίπεδο τόσο η παραγωγή όσο και η επεξεργασία είναι συγκεντρωµένες σε δύο περιοχές. Στην Κεντρική-Βόρεια περιοχή της χώρας η παραγωγή εντοπίζεται κυρίως στην Εµίλια Ροµάνια και τη Λοµβαρδία και τα προϊόντα αιχµής είναι η σάλτσα τοµάτας. Στο Νότο, αντιθέτως, η παραγωγή εστιάζεται στην Πούλια ενώ η επεξεργασία στην Καµπανία. Στο Νότο γενικώς η βιοµηχανική επεξεργασία δεν είναι τόσο αναπτυγµένη όσο στο Βορά και αποτελείται από ΜΜΕπιχειρήσεις µε κύριο προϊόν την αποφλοιωµένη ντοµάτα. Για το διάστηµα 1 Οκτωβρίου 2007-30 Σεπτεµβρίου 2008 εκτιµάται µια δραστική µείωση κατά 48% της ποσότητας των πρώτων υλών που προορίζονται για βιοµηχανική επεξεργασία σε χυµό και ουσίες. Τα εσπεριδοειδή που προορίζονται για επεξεργασία µειώθηκαν κατά 700 χιλ. τόνους. Αυτή η µείωση οφείλεται αφενός στη µικρή παραγωγή και αφετέρου στη µεταρρύθµιση της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για τον κλάδο η οποία και θέτει σοβαρά προβλήµατα στις βιοµηχανίες παραγωγής φυσικών χυµών στις οποίες και παρατηρήθηκε µείωση της παραγωγής κατά 47%. 7
ιανοµή και Κατανάλωση Κατανάλωση Στην Ιταλία, οι δαπάνες για είδη διατροφής καταλαµβάνουν σταθερά, εδώ και πολλά χρόνια, το 20% των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών. Από αυτόν τον προϋπολογισµό για είδη διατροφής το 16% αφορά τα φρούτα και λαχανικά (στην Τρίτη θέση µετά το κρέας και τα γαλακτοκοµικά) Σύµφωνα µε το Παρατηρητήριο Ιταλικής Κατανάλωσης Φρούτων και Λαχανικών η συνολική κατανάλωση των νοικοκυριών σε φρούτα και λαχανικά, σε ποσότητα, αυξήθηκε από 7.956.716 τόνους το 2005 σε 8.195.797 τόνους το 2006, ήτοι αύξηση κατά 3% και σε αξία από 11,1 δις. ευρώ το 2005 σε 12,3 δις. ευρώ το 2006, ήτοι αύξηση κατά 10,2%. Κατά την τελευταία 3ετία µεγαλύτερη δυναµική επέδειξε ο τοµέας των φρέσκων φρούτων, των αποξηραµένων και των λαχανικών σε κουτί. Θετική επίσης η τάση της κατανάλωσης των κατεψυγµένων λαχανικών και των εσπεριδοειδών. Το 2007 ο κλάδος υπέστη µια µείωση στον όγκο που αποκτήθηκε και κυρίως λόγω της µείωσης των εξόδων που κάνουν τα νοικοκυριά εξαιτίας της αύξησης των µέσων τιµών κατανάλωσης. Ο αριθµός των καταναλωτών ωστόσο παραµένει σταθερός, γεγονός που δείχνει ότι σε µια περίοδο γενικευµένης αύξησης των τιµών οι Ιταλοί προσπάθησαν να περιορίσουν τα οικοκυρικά έξοδα. Να σηµειωθεί ότι οι τιµές των φρούτων και λαχανικών αυξήθηκαν κατά µικρότερο ποσοστό εν σχέσει προς τα υπόλοιπα διατροφικά προϊόντα. Στην Κεντρική και Β Ιταλία σηµειώθηκε η µεγαλύτερη πτώση της κατανάλωσης των φρούτων και λαχανικών. Ειδικότερα, στα φρέσκα φρούτα, µέσα στο 2007, καταγράφηκε πτώση της κατανάλωσης των καλοκαιρινών φρούτων και κυρίως των βερίκοκων, των κερασιών, των ροδάκινων, των νεκταρινιών και των δαµάσκηνων. Επίσης µείωση σηµείωσε και η κατανάλωση των µήλων και αχλαδιών ενώ θετικά σηµάδια είχαν τα καρπούζια, τα ακτινίδια και τα επιτραπέζια σταφύλια. Στα εσπεριδοειδή η ζήτηση, σε ετήσια βάση, επέδειξε αύξηση για τα πορτοκάλια και τα κλεµεντίνια. Αντιθέτως, µείωση σηµείωσαν τα λεµόνια ενώ σταθερή κατανάλωση είχαν τα µανταρίνια. Στα λαχανικά, σηµειώθηκε µεγάλη µείωση κυρίως στα φρέσκα, στα λαχανικά σε κουτί και στις σάλτσες. Αύξηση σηµείωσαν τα κατεψυγµένα και προµαγειρεµένα (V gamma) αν και σε ποσοστά πολύ χαµηλότερα σε σχέση µε την τελευταία 3ετία. Στα µεταποιηµένα φρούτα διαφαίνεται θετική πρόοδος για τα νεκταρίνια και τους χυµούς µε βάση το µήλο, το αχλάδι, το ροδάκινο και τα ανάµεικτα. υναµική επιδεικνύουν επίσης οι µαρµελάδες και η πάστα φλόρα µε βάση τη µαρµελάδα. Το 55% της ποσότητας των φρέσκων φρούτων και λαχανικών και το 95% των µεταποιηµένων διανεµήθηκαν στην αγορά, κατά το 2007, µέσω της Μοντέρνας ιανοµής. Η κατανάλωση λαχανικών, σε ποσότητα, αυξήθηκε από 3.594.396 τόνους το 2005 σε 3.714.060 το 2006 καταγράφοντας αύξηση 3,3,% και σε αξία αυξήθηκε από 5,8 δις. ευρώ το 2005 σε 6,7 δις. ευρώ το 2006. Η µέση ετήσια κατανάλωση φρούτων και λαχανικών ανά ιταλική οικογένεια, σε ποσότητα, πέρασε από 166,2 κιλά/άτοµο το 2005 σε 171,7 δις. ευρώ το 2006 (αύξηση κατά 3,3%) και σε αξία από 255,2 ευρώ/άτοµο το 2005 σε 291,8 ευρώ/άτοµο το 2006 (αύξηση κατά 14,8%). Οι ντοµάτες, κατέχοντας το 18% της 8
συνολικής κατανάλωσης λαχανικών, παραµένουν το προτιµώµενο προϊόν και ακολουθεί το µαρούλι (14%), το κολοκυθάκι (8%), ο µάραθος (7%), η πιπεριά (6%) και η αγκινάρα (5%). Όσον αφορά τα φρούτα, η συνολική κατανάλωση των νοικοκυριών αυξήθηκε, σε ποσότητα, από 4.362.320 τόνους το 2005 σε 4.481.737 τόνους το 2006 (αύξηση κατά 2,7%) και σε αξία από κατά 5,2% (5,5 δις. ευρώ το 2006). Ανά νοικοκυριό, η µέση κατανάλωση αυξήθηκε, σε ποσότητα, κατά 2,6% (από 202 σε 207 κιλά/άτοµο) και σε αξία κατά 5,6% (από 262,3 σε 275,9 ευρώ) κατά το διάστηµα 2005-2006. Τα µήλα βρίσκονται στην πρώτη θέση ως τα πλέον καταναλισκόµενα προϊόντα, κατέχοντας περίπου το 19% των πωλήσεων, ακολουθούµενα από τα πορτοκάλια µε 15%, τις µπανάνες µε 10% και τα ροδάκινα, µε 6%. Η αξία των πωλήσεων των εξωτικών προϊόντων (εξαιρούµενων των µπανανών), στις οποίες κυριαρχεί ο ανανάς, το 2005 έφτασε τα 55 εκ. ευρώ, σηµειώνοντας αύξηση κατά 27% σε σχέση µε το 2001. Τα κατεψυγµένα και τα κονσερβοπoιηµένα ακολούθησαν κυρίως το κανάλι των Υπεραγορών και των σηµείων πώλησης discount. Τα φρούτα σηµείωσαν δυναµική παρουσία στις υπεραγορές, στα discount και στα ανεξάρτητα µαγαζιά. Συνεχίστηκε η αρνητική τάση των µικρών παραδοσιακών µανάβικων των λαϊκών αγορών ως καναλιών διανοµής τόσο για τα λαχανικά όσο και για τα φρούτα. ιανοµή Η διανοµή των φρούτων και λαχανικών στην Ιταλία είναι πιο διαιρεµένη σε σχέση µε άλλες χώρες της Ε.Ε. Οι λιανοπωλητές κατέχουν ένα µεγάλο κοµµάτι απ ό,τι συµβαίνει στις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες. Περίπου 70.000 καταστήµατα λιανικής συγκεντρώνουν το 12% της διανοµής. Τα µεγάλα σούπερ µάρκετ και οι υπεραγορές κατέχουν ένα µεγαλύτερο µερίδιο στο Βορά της χώρας αλλά ο όγκος των πωλήσεων τους σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά αυξάνεται βραδύτερα απ ό,τι συµβαίνει µε άλλα αγροτοδιατροφικά προϊόντα. οµή της διανοµής Υπαίθριες Αγορές 37% Σούπερ Μάρκετ 25% Εξειδικευµένα καταστήµατα 18% Υπεραγορές 8% Καταστήµατα discount 4% Άλλα 8% 9
Εξωτερικό Εµπόριο Εισαγωγές-Εξαγωγές Τα στοιχεία σχετικά µε τις εµπορικές σχέσεις µε το εξωτερικό για το 2007 καταδεικνύουν µια βελτίωση σε σχέση µε το 2006. Θετική πορεία τόσο για τα µεταποιηµένα όσο και για τα φρέσκα φρούτα. Οι εισαγωγές αυξήθηκαν ελαφρώς σε αξία (+1,5%) και µειώθηκαν σε όγκο (-0,7%). Οι εξαγωγές αυξήθηκαν σε αξία κατά 9,2% και σε όγκο κατά 4,2%. Η συνολική διακινούµενη ποσότητα έφτασε τα 2,8 εκ. τόνους (+12%) και η συνολική αξία τα 2,3 δις. ευρώ (+25%). Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά άγγιξαν τα 1.087 εκ. ευρώ (+39% σε σχέση µε το 2006) και τα µεταποιηµένα 1.184 εκ. ευρώ (+15%). Εισαγωγές-Εξαγωγές Ποσότητα σε χιλ. Εισαγωγές Εξαγωγές Υπόλοιπο τόνους 2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007 Φρέσκα και µεταποιηµένα 3.929 3.951 3.954 6.210 6.473 6.746 2.281 2.492 2.792 φρούτα Φρέσκα φρούτα και λαχανικά 2.660 2.704 2.682 3.532 3.595 3.697 871 891 1.015 Φρέσκα φρούτα, ξηροί καρποί, αποξηραµένα και 1.676 1.756 1.766 2.723 2.682 2.737 1.047 926 971 εσπεριδοειδή Φρέσκα φρούτα 1.228 1.312 1.311 2.455 2.416 2.455 1.227 1.104 1.144 Εσπεριδοειδή 311 306 322 215 217 228-97 -89-94 Ξηροί καρποί και αποξηραµένα 136 138 134 54 49 54-82 -88-79 φρούτα Λαχανικά, Όσπρια 984 948 916 808 913 959-176 -35 43 και Πατάτες Πατάτες 490 455 469 186 189 195-304 -266-274 Ξερά όσπρια 421 444 279 10 22 15-411 -422-264 Μεταποιηµένα φρούτα και λαχανικά Μεταποιηµένα λαχανικά Μεταποιηµένα φρούτα 1.269 1.277 1.273 2.678 2.878 3.049 1.410 1.601 1.777 766 777 812 1.910 2.057 2.184 1.144 1.261 1.373 502 501 461 758 821 855 256 320 404 10
Αξία σε εκ. Εισαγωγές Εξαγωγές Υπόλοιπο ευρώ 2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007 Φρέσκα και µεταποιηµένα 3.573 3.643 3.697 5.101 5.454 5.968 1.528 1.812 2.270 φρούτα Φρέσκα φρούτα και λαχανικά 2.318 2.297 2.251 2.866 3.079 3.338 548 782 1.087 Φρέσκα φρούτα, ξηροί καρποί, αποξηραµένα 1.746 1.720 1.669 2.132 2.258 2.480 386 548 811 και εσπεριδοειδή Φρέσκα φρούτα 977 966 975 1.761 1.941 2.099 784 974 1.125 Εσπεριδοειδή 194 186 213 115 117 135-79 -69-77 Ξηροί καρποί και αποξηραµένα 575 568 482 256 211 246-319 -357-236 φρούτα Λαχανικά, Όσπρια και Πατάτες 572 577 582 734 810 857 162 233 276 Πατάτες 83 108 126 55 70 74-28 -38-53 Ξερά όσπρια 119 132 123 7 11 10-112 -121-112 Μεταποιηµένα φρούτα και λαχανικά Μεταποιηµένα λαχανικά Μεταποιηµένα φρούτα 1.255 1.346 1.447 2.235 2.376 2.630 980 1.030 1.184 766 819 881 1.496 1.598 1.756 732 779 877 488 527 565 736 778 872 248 251 307 Πηγή: ISMEA (Ινστιτούτο Υπηρεσιών για την αγορά Αγροτοδιατροφικών Προϊόντων), ISTAT (Ιταλική Στατιστική Υπηρεσία), AGEA (Πληροφοριακό Σύστηµα Γεωργικού Τοµέα) Όσον αφορά τα λαχανικά και τις πατάτες παρατηρείται µια αύξηση του εµπορικού ισοζυγίου τόσο σε αξία (έφτασε το 2007 τις 43 χιλ. τόνους) όσο και σε όγκο (276 εκ. ευρώ το 2007 που µεταφράζεται σε αύξηση κατά 18% σε σχέση µε το 2006). Τα µεταποιηµένα λαχανικά παρουσίασαν πλεόνασµα της τάξης των 877 εκ. ευρώ (αύξηση κατά 10% σε σχέση µε το 2006). Τα κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα ήταν τα παράγωγα της ντοµάτας (σάλτσες, πολτοί, κλπ.) και οι σηµαντικότεροι προορισµοί των εξαγωγών: η Γερµανία, το Ηνωµένο Βασίλειο και η Γαλλία. Οι κυριότεροι προµηθευτές ήταν: η Γαλλία (σε µπιζέλια, σπανάκι και φασόλια), η Ισπανία (µεταποιηµένη ντοµάτα, αγκινάρα, µανιτάρια, σπαράγγια, πιπεριές, σπανάκι και ελιές) και η Κίνα (µανιτάρια και πολτός ντοµάτας). Τα φρέσκα φρούτα, οι ξηροί καρποί, τα αποξηραµένα φρούτα και τα εσπεριδοειδή σηµείωσαν αύξηση του ισοζυγίου κατά 48% (από 548 σε 811 εκ. ευρώ). Για τα φρέσκα φρούτα το ισοζύγιο επηρεάστηκε θετικά από την αύξηση των εξαγωγών (+2% σε όγκο και +8% σε αξία) και από τη σταθεροποίηση των εισαγωγών (αµετάβλητες σε όγκο και αύξηση +1% σε αξία). Περισσότερο εξαγώγιµα προϊόντα ήταν 11
τα µήλα (573 εκ. ευρώ), τα επιτραπέζια σταφύλια (510 εκ. ευρώ) τα ακτινίδια (284 εκ. ευρώ), τα νεκταρίνια (225 εκ. ευρώ) και τα αχλάδια (154 εκ. ευρώ). Τα µήλα αύξησαν τις εξαγωγές τους κατά 21%, τα σταφύλια κατά 19%, τα ροδάκινα κατά 9% και τα αχλάδια κατά 2%. Αντιθέτως, οι µπανάνες σηµείωσαν µείωση κατά 10% και τα ακτινίδια κατά 1%. Οι µπανάνες αύξησαν τις εισαγωγές τους κατά 6%, τα αχλάδια κατά 9%, τα σταφύλια κατά 15% και τα µήλα κατά 7% ενώ αντιθέτως οι εισαγωγές των ακτινιδίων µειώθηκαν κατά 5% και των ροδάκινων κατά 16%. Σηµαντικότερη χώρα-αγοραστής των ιταλικών φρέσκων φρούτων, για το 2007, ήταν η Γερµανία ενώ µε µεγάλη διαφορά ακολουθούν η Γαλλία, η Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο. Οι κύριες χώρεςπροµηθευτές φρέσκων φρούτων της Ιταλίας ήταν: το Εκουαδόρ, η Κόστα Ρίκα και η Κολοµβία ( σε µπανάνες) ακολουθούµενες από την Ισπανία και τη Γαλλία. Τα µεταποιηµένα προϊόντα που έχουν ως βάση τους τα φρούτα αύξησαν το ισοζύγιό τους κατά 22% σε σχέση µε το 2006 φτάνοντας το ποσό των 307 εκ. ευρώ. Οι χυµοί φρούτων (χυµός σταφύλι, χυµός µήλο κ.α.) και οι κονσέρβες φρούτων (κυρίως η φρουτοσαλάτα «µακεδονία») συνέβαλαν θετικά στο ισοζύγιο ενώ τα κατεψυγµένα και τα αποξηραµένα φρούτα είχαν αρνητική συµβολή στο ισοζύγιο. Οι κονσέρβες εσπεριδοειδών είχαν ένα πλεονασµατικό ισοζύγιο της τάξης των 335 εκ. ευρώ. Εισαγωγές ανά κατηγορία προϊόντων και ανά προέλευση Ζωντανά και προϊόντα ανθοκοµίας Σηµειώνοντας µια αύξηση της τάξης του 15% κατά την περίοδο 2001-2005 οι εισαγωγές αυτής της κατηγορίας προϊόντων από την Ιταλία αντιπροσωπεύουν το 4,6% των παγκόσµιων εισαγωγών αυτού του είδους κατατάσσοντας την Ιταλία στην 6 η θέση των χωρών-εισαγωγέων. Η Ολλανδία, κατέχοντας το 74% της αγοράς βρίσκεται στην 1 η θέση των χωρών-προµηθευτών της Ιταλίας ακολουθούµενη από τη Γαλλία και την Ισπανία (4%) και τη Γερµανία (3%). Εξαγωγείς Εισαγόµενη αξία το 2005 σε χιλ. δολάρια ΗΠΑ Ποσοστό % των συνολικών εισαγωγών από Ιταλία Ποσοστιαία % ετήσια αύξηση της εισαγόµενης αξίας για το διάστηµα 2001-2005 Ολλανδία 464.779 74 17 Γαλλία 26.966 4 9 Ισπανία 26.152 4 28 Γερµανία 21.690 3 14 Βέλγιο 17.020 3 12 Ταϋλάνδη 14.387 2 5 ανία 11.241 2-6 Εκουαδόρ 6.398 1-4 Πολωνία 3.385 1 43 Κίνα 3.115 0 22 ΣΥΝΟΛΟ 631.963 100 15 Πηγή: Comtrade, Βάση στατιστικών δεδοµένων εµπορίου αγαθών των Ηνωµένων Εθνών ( http://comtrade.un.org/) 12
Λαχανικά (εδώδιµα φυτά, ρίζες και κόνδυλοι) Η Ιταλία εισάγει το 3,8% της συνολικής παγκόσµιας εισαγόµενης ποσότητας των προϊόντων αυτής της κατηγορίας καταλαµβάνοντας την 8 η θέση στην κατάσταση των χωρών-εισαγωγέων των συγκεκριµένων προϊόντων. Οι εν λόγω εισαγωγές σηµείωσαν αύξηση της τάξης του 16% για την περίοδο 2001-2005. Η Ισπανία (µε µερίδιο αγοράς 19%), η Γαλλία (17%), η Ολλανδία (12%) και η Κίνα (7%) είναι οι κύριες χώρες-προµηθευτές της Ιταλίας. Εξαγωγείς Εισαγόµενη αξία το 2005 σε χιλ. δολάρια ΗΠΑ Ποσοστό των συνολικών εισαγωγών από Ιταλία Ποσοστιαία ετήσια αύξηση της εισαγόµενης αξίας για το διάστηµα 2001-2005 Ισπανία 1.323.023 19 16 Γαλλία 247.675 19 23 Ολλανδία 152.229 12 19 Κίνα 88.352 7 11 Γερµανία 77.538 6 17 Αίγυπτος 65.606 5 25 Βέλγιο 63.521 5 18 Ην. Βασίλειο 35.825 3 3 Τουρκία 28.212 2 28 Ουγγαρία 27.168 2 37 ΣΥΝΟΛΟ 1.323.023 100 16 Πηγή: Comtrade, Βάση στατιστικών δεδοµένων εµπορίου αγαθών των Ηνωµένων Εθνών ( http://comtrade.un.org/) Εδώδιµα φρούτα (φλούδες εσπεριδοειδών και πεπονιού) Σηµειώνοντας µια αύξηση της τάξης του 18% κατά την περίοδο 2001-2005, οι ιταλικές εισαγωγές αυτής της κατηγορίας προϊόντων αντιπροσωπεύουν το 4,3% των παγκόσµιων εισαγωγών αυτού του είδους κατατάσσοντας έτσι την Ιταλία στην 7 η θέση µεταξύ των χωρών-εισαγωγών εδώδιµων φρούτων. Η Ισπανία (19%), η Τουρκία (12%), το Εκουαδόρ (9%) και οι ΗΠΑ (8%) είναι οι πρώτες χώρες-προµηθευτές της Ιταλίας. Εξαγωγείς Εισαγόµενη αξία το 2005 σε χιλ. δολάρια ΗΠΑ Ποσοστό των συνολικών εισαγωγών από Ιταλία Ποσοστιαία % ετήσια αύξηση της εισαγόµενης αξίας για το διάστηµα 2001-2005 Ισπανία 447.208 19 16 Τουρκία 297.306 12 24 Εκουαδόρ 223.459 9 16 ΗΠΑ 187.193 8 33 Γαλλία 164.370 7 14 Αργεντινή 101.137 4 19 Χιλή 95.891 4 28 Κόστα Ρίκα 90.930 4 28 Γερµανία 80.529 3 27 ΣΥΝΟΛΟ 2.383.779 100 18 Πηγή: Comtrade, Βάση στατιστικών δεδοµένων εµπορίου αγαθών των Ηνωµένων Εθνών ( http://comtrade.un.org/) 13
Τιµές και Αγορά Το 2007 χαρακτηρίστηκε από µια δυναµική τάση των τιµών τόσο για τα λαχανικά όσο και για τα φρέσκα φρούτα. Η µέση τιµή για τα λαχανικά διαµορφώθηκε ως εξής: - 0,45 ευρώ/κιλό (από τον παραγωγό) [αύξηση κατά 7,1% σε σχέση µε το 2006] - 0,93 ευρώ/κιλό (χονδρική) [αύξηση κατά 9,4% σε σχέση µε το 2006] - 1,44 ευρώ/κιλό (λιανική) [αύξηση κατά 4,3% σε σχέση µε το 2006]. Οι τιµές, κυρίως στη φάση της παραγωγής, σηµείωσαν µια επάνοδο σε σχέση µε το 2006, χρονιά στην οποία οι κλιµατικές συνθήκες είχαν ως αποτέλεσµα τη µείωση της ποσότητας και κατά συνέπεια των τιµών. Η µέση τιµή για τα φρέσκα φρούτα διαµορφώθηκε ως εξής: - 0,51 ευρώ/κιλό (από τον παραγωγό) [αύξηση κατά 2,3% σε σχέση µε το 2006] - 1,02 ευρώ/κιλό (χονδρική) [αύξηση κατά 6,6% σε σχέση µε το 2006] - 1,37 ευρώ/κιλό (λιανική) [αύξηση κατά 8,3% σε σχέση µε το 2006] Συνεχίστηκε και το 2007 όπως και το 2006 η τάση αύξησης των τιµών µετά από µια 2ετία µείωσης. Παρατηρήθηκε µεγάλη αύξηση των χειµερινών φρούτων κυρίως κατά το χειµερινό διάστηµα 2007/08. Στα καλοκαιρινά φρούτα, αντιθέτως, παρατηρήθηκε µια µείωση των τιµών. Ειδικότερα για τα λαχανικά, παρατηρήθηκε αύξηση των τιµών και στις 3 φάσεις στα εξής προϊόντα: κουνουπίδια, κρεµµύδια, φασολάκια, µάραθο, ραντίκιο, πατάτες και ντοµάτες. Τα καρότα και το σπανάκι παρουσίασαν αύξηση στην πρώτη φάση (από τον παραγωγό) και µείωση στις άλλες δύο. Το µαρούλι, οι µελιτζάνες, τα κολοκύθια, οι πιπεριές είχαν µείωση στην τιµή της πρώτης φάσης αλλά αύξηση στη λιανική τιµή τους. Στα φρούτα όπως: βερίκοκα, φράουλες, µήλα, αχλάδια και σταφύλια παρατηρήθηκε αύξηση των τιµών τους και στις 3 φάσεις. Τα καρπούζια, τα δαµάσκηνα και τα ακτινίδια σηµείωσαν µείωση της τιµής τους στην πρώτη φάση και αύξηση της λιανικής τιµής τους. Τα πορτοκάλια, τα κεράσια και τα ροδάκινα σηµείωσαν µείωση της τιµής στην 1η φάση και ανατίµηση στις επόµενες ενώ τα πεπόνια αύξησαν κυρίως την τιµή τους στην πρώτη και τελευταία (λιανική τιµή) φάση. Όσον αφορά το περιθώριο κέρδους, υπήρξαν αυξοµειώσεις τόσο για τα λαχανικά όσο και για τα φρέσκα φρούτα. Ειδικότερα: Φρέσκα φρούτα Μεταβολή 2007/06 Λαχανικά Μεταβολή 2007/06 από τον παραγωγό +0,01 ευρώ/κιλό -3% +0,03 ευρώ/κιλό +1% χονδρική +0,05 ευρώ/κιλό +1% +0,08 ευρώ/κιλό +2% λιανική +0,05 ευρώ/κιλό +2% -0,02 ευρώ/κιλό -3% 14
Συµπεράσµατα/Εξέλιξη του κλάδου και ανταγωνιστικότητα Κατά το 2007, στον τοµέα των φρέσκων φρούτων και λαχανικών, παρατηρήθηκαν τα εξής: - Γενικότερη θετική πορεία, - Η παραγωγή ήταν ευθυγραµµισµένη µε τη µέση παραγωγή των τελευταίων ετών, - Αύξηση της τιµής λιανικής πώλησης, - Βελτίωση του εµπορικού ισοζυγίου, - Μεγαλύτερη συγκεντροποίηση τόσο σε επίπεδο αγροτικών βιοµηχανιών όσο και στην εµπορική διαχείριση της προσφοράς - Στασιµότητα της κατανάλωσης, - Οι τιµές πώλησης τόσο των φρέσκων φρούτων όσο και των λαχανικών αυξήθηκαν, - Το κόστος παραγωγής, αµφοτέρων των προϊόντων, αυξήθηκε καθιστώντας τις ιταλικές εταιρείες λιγότερο ανταγωνιστικές σε διεθνές επίπεδο. Μια έρευνα του κλάδου το 2005 κατέδειξε µια µέση επιφάνεια 1,5 εκταρίου, σε αύξηση κατά 8% σε σχέση µε το 2003. Σηµειώνεται, αν και µε αργούς ρυθµούς, µια διαδικασία συγκεντροποίησης που προέρχεται κυρίως από µια µείωση του αριθµού των εταιρειών (-14%), η οποία είναι και πολύ µεγαλύτερη από τη µείωση της επενδυµένης επιφάνειας (-7%). Κατά το 2007, συνεχίστηκε η διαδικασία συγκέντρωσης της προσφοράς λαχανικών και φρέσκων φρούτων διαµέσου των Ενώσεων Συνεταιρισµών, ο αριθµός των οποίων αυξήθηκε από 266 σε 269. Οι Ενώσεις Συνεταιρισµών αύξησαν επίσης την παραγωγή τους κατά 15%, σε όγκο, και κατά 8%, σε αξία. Παρά τη διαδικασία συγκεντροποίησης, που ξεκίνησε εδώ και χρόνια, η µεγάλη δύναµη της Μοντέρνας ιανοµής (σούπερ µάρκετ και υπεραγορές) επιβάλλει την ενίσχυση της συγκεντροποίησης στη φάση της προσφοράς. Υπολογίζεται ότι το 54% της εθνικής παραγωγής σε φρούτα και λαχανικά πραγµατοποιήθηκε από τις Ενώσεις Συνεταιρισµών. Όσον αφορά το κόστος παραγωγής, εµφαίνεται µια αύξηση σε όλα τα επίπεδα πλην αυτό της ασφάλειας, το οποίο σηµείωσε µείωση κατά 14%. Οι µεγάλες αυξήσεις αφορούν στην ηλεκτρική ενέργεια (+12%) και στα λιπάσµατα (από +8% έως +16%). Η µείωση του κόστους είναι ένα ουσιώδες και απαραίτητο στοιχείο προκειµένου οι ιταλικές εταιρείες να είναι ανταγωνιστικές σε διεθνές επίπεδο. Τα τελευταία χρόνια, παράλληλα µε τα παραδοσιακά κόστη που σχετίζονται µε την παραγωγική διαδικασία των εταιρειών, προστίθενται και τα κόστη σχετικά µε τις πιστοποιήσεις, που είναι πλέον αναγκαίες στην περίπτωση που τροφοδοτούνται οι µεγάλες µονάδες διανοµής (σούπερ µάρκετ). Στο επίπεδο της διανοµής, φαίνεται να είναι αναγκαία η σύσφιξη των σχέσεων µεταξύ των διαφόρων µερών του κλάδου, προκειµένου αυτός να είναι πιο αποδοτικός και προκειµένου να µειωθούν οι ασυµµετρίες στην κατανοµή του περιθωρίου κέρδους µεταξύ των διαφόρων δρώντων. Ο ιεπαγγελµατικός Οργανισµός αποτελεί ένα σηµαντικό στοιχείο ένωσης µεταξύ των διαφόρων συστατικών µερών του συστήµατος τόσο της παραγωγής όσο και της κατανάλωσης. Κατά το 2007, πολλές ήταν οι εξαγορές και συγχωνεύσεις στον κλάδο σε διεθνές επίπεδο: 15
- Η Ισπανική Συνοµοσπονδία παραγωγών/εξαγωγέων φρούτων και λαχανικών (Fepex) δηµιούργησε «επιτροπή εµπορίου» µε σκοπό την ανάλυση και το συντονισµό µε τις µεγάλες αλυσίδες διανοµής στα θέµατα: πρωτοκόλλου ποιότητας, εµπορικών πρακτικών, θεσµικών προωθήσεων και πρωτοβουλίες για αύξηση της κατανάλωσης. - Ο ισπανικός συνεταιρισµός Anecoop ενσωµατώθηκε στον Όµιλο Empresarial (ο οποίος δηµιουργήθηκε το 2001 µετά από ένωση δύο ανεξάρτητων συνεταιρισµών και καταµετράει 15 µέλη). - Η νεοζηλανδέζικη εταιρεία Turner & Growers (T&G) ασφάλισε τα δικαιώµατά της για εµπορία, σε διεθνές επίπεδο, της ποικιλίας ακτινιδίων Hongyang «κόκκινη καρδιά» στην κινεζική ασφαλιστική εταιρεία Sun Rising Development. Οι δυο εταρείες πραγµατοποιούν µια κοινοπραξία µε µερίδιο 50% η καθεµία. - Η Total Produce και η ινδική Tata Chemicals Limited δηµιούργησαν κοινοπραξία µε σκοπό τη δηµιουργία µιας σειράς υποδοµών στην Ινδία για τη διανοµή φρέσκων φρούτων και λαχανικών. - Η βρετανική BerryWorld και η χιλιανή Vitalberry BV δηµιούργησαν επίσης κοινοπραξία µε στόχο την ευρωπαϊκή αγορά. Η Vitalberry θα έχει έδρα στην Ολλανδία και υπολογίζει σε ένα τζίρο της τάξης των 20 εκ. ευρώ. - Τρεις σηµαντικές γαλλικές εταιρείες του κλάδου: Sikig, Blue Whale, Barniol δηµιούργησαν ένωση υπό την επωνυµία Swiki για την εµπορία των προϊόντων τους. Όσον αφορά την οικιακή κατανάλωση των εν λόγω προϊόντων, παρατηρείται µια συγκράτηση. Η αύξηση ωστόσο της λιανικής τιµής βοήθησε στον να αυξηθεί η κατανάλωση, σε αξία, κατά 3%. Τα κατεψυγµένα, οι µαρµελάδες, οι κονσέρβες και οι χυµοί επέδειξαν µία δυναµική, γεγονός το οποίο αν συνδυαστεί µε τη γενικότερη κρίση της κατανάλωσης οδηγεί στο συµπέρασµα ότι αυτή η τελευταία δεν οφείλεται µόνο στην άνοδο των τιµών αλλά και µε αλλαγές στον τρόπο ζωής, δηλαδή µικρότερος αριθµός γευµάτων και λιγότερος χρόνος που διατίθεται για την προετοιµασία αυτών. Η αύξηση της κατανάλωσης των κατεψυγµένων και προπαρασκευασµένων τροφίµων καταδεικνύουν ότι τα καινοτόµα προϊόντα σε συνδυασµό µε την αύξηση της γκάµας προϊόντων και η υψηλή τους ποιότητα ωθούν την κατανάλωση σε πείσµα των υψηλών τιµών. Σύµφωνα µε στοιχεία του Ismea (Ινστιτούτο υπηρεσιών για την αγορά αγροτοδιατροφικών προϊόντων, οι τιµές λιανικής πώλησης συνέχισαν να αυξάνονται µέσα στο 2007 και κατά 6% περισσότερο από ό,τι το 2006 για τα φρούτα και κατά 8% για τα λαχανικά. Η αύξηση των τιµών λιανικής σήµανε και µια αύξηση του ποσού που οι ιταλικές οικογένειες προορίζουν για τα φρέσκα φρούτα - λαχανικά, τα οποία αποτελούν το 18% του συνολικού ποσού που ξοδεύουν για τρόφιµα και ποτά. 16
Η ανταγωνιστικότητα του τοµέα των φρούτων και λαχανικών Μονάδα µέτρησης 2005 2006 2007 % 2007/06 οµή Αγροτική βιοµηχανία Αριθµός 522.775 µ.δ. µ.δ. -14,2 Επιφάνεια Εκτάρια 799.315 µ.δ. µ.δ. -7,5 Εκτάρια/βιοηχανία Εκτάρια 1,5 µ.δ. µ.δ. 7,8 Βιοµηχανικές Αριθµός 2.070 2.090 2.100 0,5 εταιρείες Εργαζόµενοι στη Αριθµός 31.000 30.750 30.250-1,6 βιοµηχανία Εργαζόµενοι ανά βιοµηχανία Αριθµός 15,0 14,7 14,4-2,1 Προσφορά Παραγωγή Χιλ. τόνοι 27.339 26.346 26.374 0,1 Ποσοστό ΠΟΠ επί % 0,7 1,5 2,0 0,5 συνόλου Παραγωγή Χιλ. τόνοι µ.δ. 12.451 14.314 15,0 εµπορεύσιµη από Συνεταιριστικές Ενώσεις Ποσοστό παραγωγής % µ.δ. 47 54 7,0 Σ.Ε. επί συνόλου Αξία Παραγωγής µ.δ. 3.762 4.069 8,1 εµπορεύσιµης από Σ.Ε. Αξία παραγωγής Σ.Ε. % µ.δ. 32 35 2,9 επί συνόλου Τζίρος βιοµηχανίας 4.805 4.962 5.207 4,9 µεταποίησης Ποσοςτό επί συνλικού % 4,5 4,5 4,6 0,1 τζίρου Καθαρή Αριθµός 1,32 0,84 µ.δ. - αποδοτικότητα φρούτων (ROE) Αποδοτικότητα των επενδύσεων στον τοµέα των φρούτων Αριθµός 3,37 3,06 µ.δ. - 17
Μονάδα µέτρησης 2005 2006 2007 % 2007/06 Φρέσκα Εισαγωγές 2.318 2.297 2.251-2,0 Ποσοστό επί συνόλου % 8,3 7,7 7,3-0,4 Εξαγωγές 2.866 3.079 3.338 8,4 Ποσοστό επί συνόλου % 14,0 13,9 14,2 0,2 Εξαγωγές/παραγωγή % 12,9 13,6 14,0 0,4 Εµπορικό πλεόνασµα 548 782 10087 39,0 Ποσοστό % 10,6 14,5 19,4 4,9 Μεταποιηµένα Εισαγωγές 1.255 1.346 1.447 7,5 Ποσοστό επί συνόλου % 4,5 4,5 4,7 0,2 Εξαγωγές 2.235 2.376 2.630 10,7 Ποσοστό επί συνόλου % 10,9 10,8 11,2 0,4 Εµπορικό πλεόνασµα 980 1.030 1.183 14,9 Ποσοστό % 28,1 27,7 29,0 1,3 Ζήτηση Ετήσια έξοδα νοικοκυριών Κατά κεφαλήν ετήσια έξοδα είκτης διείσδυσης Φρέσκα φρούτα, ξηροί καρποί και εσπεριδοειδή 23.209 23.662 24.317 2,8 396,02 401,45 409,54 2,0 % 93,3 93,0 92,3-0,7 Φρέσκα λαχανικά % 92,6 92,7 91,5-1,1 Μεταποιηµένα λαχανικά % 98,0 98,5 97,5-1,0 Αποκτηθέντα σε προσφορά Φρέσκα φρούτα, ξηροί καρποί και εσπεριδοειδή % 66,7 67,3 65,8-1,5 Φρέσκα λαχανικά % 60,9 60,6 60,0-0,6 Μεταποιηµένα % 72,6 71,9 72,7 0,8 λαχανικά 18
Μονάδα µέτρησης 2005 2006 2007 % 2007/06 Αγορά είκτης τιµών από τον παραγωγό Φρέσκα φρούτα, Αριθµός 119,1 128,4 130,0 1,6 ξηροί καρποί και εσπεριδοειδή Λαχανικά Αριθµός 108,6 118,1 112,4-5,7 είκτης τιµών των µέσων παραγωγής Εσπεριδοειδή Αριθµός 115,6 119,0 123,6 4,6 Φρέσκα φρούτα Αριθµός 114,4 117,4 120,6 3,2 Λαχανικά και ζαρζαβατικά Αριθµός 114,2 117,1 121,4 4,2 είκτης τιµών λιανικής Φρέσκα φρούτα, Αριθµός 122,9 130,5 136,7 6,1 ξηροί καρποί και εσπεριδοειδή Λαχανικά Αριθµός 144,3 146,4 154,5 8,0 Πηγή: Ismea Στο εξωτερικό εµπόριο τα πράγµατα ήταν θετικά µε το εµπορικό ισοζύγιο των φρούτων και λαχανικών να παρουσιάζει πλεόνασµα. Η ανάκαµψη της ανταγωνιστικότητας είναι γενικευµένη µε καλύτερες επιδόσεις αυτές των φρέσκων φρούτων, των χυµών και των κονσερβών φρούτων. Οι σχετικές ιταλικές εξαγωγές αυξήθηκαν, οι διεθνείς τιµές ανέβηκαν και χάρη σε µια αύξηση των τιµών εξαγωγής µεγαλύτερη από αυτή για τις τιµές εισαγωγής ευνοήθηκε η Ιταλία. Για προϊόντα όπως τα εσπεριδοειδή, οι πατάτες και τα µεταποιηµένα φρούτα και λαχανικά δεν ανεκόπη η αύξηση της τάσης για εισαγωγές. Η κοινοτική µεταρρύθµιση εγκρίθηκε από το Γεωργικό Συµβούλιο της Ε.Ε. στις 26 Σεπτεµβρίου 2007. Ο Κανονισµός 1182/2007 θέτει ειδικές νόρµες για τον τοµέα των φρούτων και λαχανικών και δηµοσιεύτηκε στην ιταλική εφηµερίδα της κυβέρνησης στις 17 Οκτωβρίου 2007. Η πιο σχετική καινοτοµία που προβλέπεται είναι η εισαγωγή των επιφανειών των φρούτων και λαχανικών στο καθεστώς των ενιαίων πληρωµών καθώς και η εισαγωγή ενός συστήµατος σταδιακής µείωσης των ενισχύσεων για τα προϊόντα που προορίζονται για τη µεταποίηση. Το ιταλικό Υπουργείο Γεωργίας επεξεργάστηκε τα διατάγµατα της θέσης σε εφαρµογή σχετικά µε τα µεταποιηµένα προϊόντα (ντοµάτες, εσπεριδοειδή, αχλάδια, ροδάκινα, δαµάσκηνα) καθώς και τα σχετικά µε τη χρήση του εδάφους στο πλαίσιο του καθεστώτος ενιαίων πληρωµών (άρθρο 51 Καν. 1782/03). Για τις ντοµάτες, τα αχλάδια, τα ροδάκινα και τα δαµάσκηνα, το Υπουργείο αποφάσισε να εφαρµόσει τη διακοπή των ενισχύσεων σταδιακά. Για τις ντοµάτες προβλέπεται µια µεταβατική περίοδος 3 ετών (2008-2010) κατά την οποία η ενίσχυση θα περιοριστεί στο 50% και θα υπάρχει ενίσχυση ανά εκτάριο για τα προϊόντα που συνεργάζονται µε τις Ενώσεις Συνεταιρισµών και παράγουν για λογαριασµό της βιοµηχανίας. Για τα αχλάδια και τα ροδάκινα έχει σταθεροποιηθεί η ενίσχυση για 3 χρόνια (2008-2010), συνδέεται µε την επιφάνεια και προορίζεται µόνο για τα µέλη των Συνεταιριστικών Ενώσεων. Για τα δαµάσκηνα, η µεταβατική περίοδος θα είναι 5 χρόνια, εκ των οποίων τα 3 θα είναι µε πλήρη ενίσχυση ενώ τα υπόλοιπα 2 µε ενίσχυση περιορισµένη στο 25%. Για τα εσπεριδοειδή, αντιθέτως, εφαρµόζεται η πλήρης κατάργηση των ενισχύσεων ήδη από το 19
2008. Σχετικά µε το άρθρο 51 Καν. 1782/03 η Ιταλία αποφάσισε να διατηρήσει την απαγόρευση της καλλιέργειας φρούτων και λαχανικών σε επιφάνειες που αποδίδουν άµεσα εισοδήµατα µέχρι και το 2010, όπως προβλέπεται από των κοινοτική µεταρρύθµιση. Εκθέσεις του κλάδου Οι κυριότερες εκθέσεις είναι: Cibus (Parma), Macfrut (Ceseno), Sana (Bologna), Tecnohortus (Padova), Interpoma (Bolzano). Παραθέτουµε κατωτέρω τις ιστοσελίδες των σηµαντικότερων εκθέσεων του κλάδου στην Ευρώπη: http://www.fruitlogistica.com http://www.macfrut.com http://www.interpoma.it http://www.agrifoodweb.it http://www.sana.it http://www.agftotaal.nl http://www.freshrotterdam.nl http://www.sial.fr http://www.tecnohortus.it http://www.biofach.com http://www.primexpo.ru/prodtech/eng http://www.frutal.org.br/ http://www.feriavalencia.com/euroagro http://www.sftexpo.com http://www.intvegetable-fair.com http://www.cemat.de http://www.worldfruit.it http://www.sifelmorocco.com http://www.ifefreshproducerussia.com http://www.worldfood-moscow.com/ http://www.fieraagrosud.it http://www.movintexpologistica.it http://www.wfvexpo.com http://www.fiereparma.it 20
Πηγές/Χρήσιµες ιευθύνσεις Περιοδικά-Εκδόσεις www.informatoreagrario.it www.agricole.it www.fruttaonline.it www.intracen.org/mns - εβδοµαδιαία έκδοση τιµών χονδρικής φρούτων και λαχανικών www.todaymarket.com ηµερήσια έκδοση τιµών φρούτων και λαχανικών στις αγορές χονδρικής των: ΗΠΑ, Καναδά, Μεξικού, και Ευρώπης www.agribusinessonline.com τιµές των περισσότερων αγορών της Ευρώπης www.gruppofood.com Ενώσεις παραγωγών και εµπόρων www.unaproa.it www.unacoa.it www.uiapoa.com www.aneioa.it Συνδικάτα www.cia.it www.coldiretti.it www.confagricoltura.it Ινστιτούτα-Υπηρεσίες www.ice.it (Ινστιτούτο Εξωτερικού Εµπορίου) www.ismea.it (Ινστιτούτο Υπηρεσιών για την αγορά Αγροτοδιατροφικών Προϊόντων) www.istat.it (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία) www.csoservizi.com (Κέντρο Υπηρεσιών για τα Αγροτο-διατροφικά προϊόντα) Αγροτο-διατροφικά κέντρα/αγορές Χονδρικής http://www.agroalimroma.it/ http://www.caar.it 21
http://www.caat.it http://www.maap.it http://www.mercafir.it http://www.mercatimilano.it http://www.veronamercato.it Οργανισµοί Πιστοποίησης http://www.aqacertificazioni.com http://www.checkfruit.it http://www.cmi-omniacerta.it http://www.csqa.it http://www.dnv.it http://www.imcert.it http://www.tuv.it 22
23