Διζηγήηπια: Κακηηζάθε ηπιηαλή Δπιβλέπων Καθηγηηήρ: Παλαγησηίδεο Παλαγηψηεο Μέλη ηηρ ςμβοςλεςηικήρ Δπιηποπήρ: Μαηζαηνπδάθε Μαξίλα, Υηδίξνγινπ Άιθεζηε

ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΦΗΛΟΟΦΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΜΖΜΑ ΓΑΛΛΗΚΖ ΓΛΧΑ ΚΑΗ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΣΟΜΔΑ: ΓΗΓΑΚΣΗΚΖ ΣΧΝ ΓΛΧΧΝ ΚΑΗ ΓΛΧΗΚΖ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ ΘΔΜΑ: «Γιδαζκαλία και ππόζκηηζη ηηρ λεξιλογικήρ δεξιόηηηαρ ηηρ Αγγλικήρ ωρ ξένηρ γλώζζαρ ζηην ππωηοβάθμια εκπαίδεςζη. Αξιοποιώνηαρ ηην πλαηθόπμα αζύγσπονηρ ηηλεκπαίδεςζηρ Moodle.» Διζηγήηπια: Κακηηζάθε ηπιηαλή Δπιβλέπων Καθηγηηήρ: Παλαγησηίδεο Παλαγηψηεο Μέλη ηηρ ςμβοςλεςηικήρ Δπιηποπήρ: Μαηζαηνπδάθε Μαξίλα, Υηδίξνγινπ Άιθεζηε Θεζζαλονίκη, Νοέμβπιορ 2013

Πεπιεσόμενα Πξφινγνο... 2 1. ΘΔΧΡΗΔ ΜΑΘΖΖ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΗ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΖ ΞΔΝΖ ΓΛΧΑ... 4 1.1. Θεσξίεο κάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο... 4 1.1.1. ηξαηεγηθέο κάζεζεο θαη ζηάδηα θαηάθηεζεο ηεο γιψζζαο... 6 1.2. Μέζνδνη δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο... 7 2. Ζ ΦΤΖ ΣΟΤ ΛΔΞΗΛΟΓΗΟΤ ΚΑΗ ΣΟ ΝΟΖΣΗΚΟ ΛΔΞΗΚΟ... 10 2.1. Οξηζκφο ηνπ ιεμηινγίνπ... 10 2.2. Γηαθνξέο ηνπ λνεηηθνχ ιεμηθνχ ηεο κεηξηθήο γιψζζαο κε ην λνεηηθφ ιεμηθφ ηεο δεχηεξεο γιψζζαο... 11 2.2.1. Ζ Θεσξία Πξσηνηχπσλ (The Prototype Theory)... 13 2.3. Σν κέγεζνο θαη ε «θχζε» ηνπ ιεμηινγίνπ... 14 2.4. Ζ ζεκαζία ηνπ ιεμηινγίνπ κέζα απφ ηηο κεζνδνινγίεο θαη πξνζεγγίζεηο ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο... 16 2.5. Πξφζθηεζε ιεμηινγίνπ... 17 2.5.1. Άκεζε θαη έκκεζε εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ... 19 2.5.2. ηξαηεγηθέο εθκάζεζεο ιεμηινγίνπ... 20 3. ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΣΖ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΧΝ ΞΔΝΧΝ ΓΛΧΧΝ... 24 3.1. Όξνη θαη έλλνηεο... 25 3.2. Kνλζηξνπθηηβηζκφο... 28 3.3. Σν Μoodle θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ... 32 4. MOODLE ΚΑΗ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΖ ΑΓΓΛΗΚΖ ΓΛΧΑ... 34 4.1. Σν κάζεκα ηεο Αγγιηθήο γιψζζαο ζηελ Σ δεκνηηθνχ θαη ε αμηνπνίεζε ηνπ Moodle... 35 4.2. Παξνπζίαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ... 36 4.3. πκπεξάζκαηα... 57 Δπίινγνο... 59 Βηβιηνγξαθία... 60 1

Ππόλογορ Ζ πξφζθηεζε ηνπ ιεμηινγίνπ θαηά ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο είλαη έλα ζέκα πνπ έρεη απαζρνιήζεη έληνλα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη εηδηθφηεξα ηνπο επηζηήκνλεο ηεο εθαξκνζκέλεο γισζζνινγίαο. Δλψ ζην παξειζφλ ην ιεμηιφγην ήηαλ δεπηεξεπνχζεο ζεκαζίαο ιφγσ ηεο θπξίαξρεο ζέζεο ηεο εθκάζεζεο ηεο γξακκαηηθήο ζηε γιψζζα-ζηφρν, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρεη αλαδεηρζεί ε δένπζα ζεκαζία εθκάζεζήο ηνπ ιφγσ ηεο ηεξάζηηαο ζπκβνιήο ηνπ ζηελ επηηπρή εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο. Παξάιιεια, ε ξαγδαία εμέιημε ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο θαη ε εθαξκνγή ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηε δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο, ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηελ κεηάδνζε ηεο γλψζεο ζηνπο καζεηέο κε ζπλέπεηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ. ε απηφ ην πιαίζην, ην ζέκα πνπ πξαγκαηεχεηαη ε παξνχζα εξγαζία είλαη ε αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ ζηελ πιαηθφξκα αζχγρξνλεο εθπαίδεπζεο Moodle κε ζηφρν ηε δηδαζθαιία θαη πξφζθηεζε ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο Αγγιηθήο γιψζζαο ηεο η Γεκνηηθνχ. Ζ εξγαζία αλαπηχζζεηαη ζε ηέζζεξα θεθάιαηα, ζην πξψην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ησλ θπξηνηέξσλ ζεσξηψλ κάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί αλά ηα ρξφληα. Αλαθέξνληαη αθφκα νη ζηξαηεγηθέο κάζεζεο πνπ αθνινπζνχληαη απφ ηνπο καζεηέο θαζψο θαη ηα ζηάδηα θαηάθηεζεο ηεο γιψζζαοζηφρνπ. ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδνληαη νη κέζνδνη δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί θαηά θαηξνχο. ην δεχηεξν θεθάιαην γίλεηαη κία πξνζπάζεηα αλάιπζεο ηεο θχζεο ηνπ ιεμηινγίνπ, επίζεο νξίδεηαη ε έλλνηα ηνπ λνεηηθνχ ιεμηθνχ θαη παξνπζηάδνληαη νη δηαθνξέο ηνπ λνεηηθνχ ιεμηθνχ ηεο κεηξηθήο κε απηφ ηεο δεχηεξεο γιψζζαο. Αθφκε ην θεθάιαην απηφ αλαθέξεηαη ζην κέγεζνο πνπ έρεη ην ιεμηιφγην ζηελ Αγγιηθή γιψζζα ζχκθσλα κε ηελ βηβιηνγξαθία θαη ζηε ζεκαζία ηνπ ιεμηινγίνπ κέζα απφ ηηο κεζνδνινγίεο θαη πξνζεγγίζεηο ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο. Σα ζηάδηα θαη νη ζηξαηεγηθέο πξφζθηεζεο ηνπ ιεμηινγίνπ ζηε γιψζζα-ζηφρν απνηεινχλ ζεκαληηθέο πηπρέο ηνπ απψηεξνπ ζθνπνχ ηεο εξγαζίαο, δειαδή ηεο επηηπρνχο πξφζθηεζεο ηεο ιεμηινγηθήο δεμηφηεηαο ηεο Αγγιηθήο γιψζζαο γηα απηφ θαη αλαθέξνληαη ζην θεθάιαην απηφ. Σν ηξίην θεθάιαην πξαγκαηεχεηαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ, αλαιχνληαη ζρεηηθνί ηερλνινγηθνί φξνη θαη έλλνηεο 2

θαζψο επίζεο θαη ην επνηθνδνκηζηηθφ ζεσξεηηθφ κνληέιν ζην νπνίν ζηεξίδνληαη ν ζρεδηαζκφο θαη ε αλάπηπμε καζεκάησλ ζηελ ειεθηξνληθή πιαηθφξκα Moodle. Αλαιχνληαη επίζεο, ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά απηνχ ηνπ ινγηζκηθνχ. Σν ηέηαξην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην αθνξά ην κάζεκα ηεο Αγγιηθήο γιψζζαο ζηελ Σ δεκνηηθνχ θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αμηνπνηείηαη ε ειεθηξνληθή πιαηθφξκα αζχγρξνλεο ηειεθπαίδεπζεο Moodle. Δδψ πεξηγξάθνληαη νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ ζρεδηαζηεί απφ ηνλ θαζεγεηή θαη επεμεγείηαη ε ρξεζηκφηεηά ηνπο πξνθεηκέλνπ λα ζπκβάινπλ ζηελ πξφζθηεζε ηεο ιεμηινγηθήο δεμηφηεηαο ηεο Αγγιηθήο σο μέλεο γιψζζαο. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο ηνπο δαζθάινπο κνπ ζην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ πνπ παξαθνινχζεζα, γηα ηε κεηαιακπάδεπζε ησλ πνιχηηκσλ γλψζεσλ θαη εκπεηξηψλ ηνπο. Ηδηαίηεξεο επραξηζηίεο ζηνλ επηβιέπσλ ηεο εξγαζίαο κνπ, θ. Παλαγηψηε Παλαγησηίδε, επίθνπξν θαζεγεηή ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο, γηα ηελ ππνκνλή θαη ηελ βνήζεηα ηνπ αιιά θαη ζηε κέιε ηεο ζπκβνπιεπηηθήο επηηξνπήο ηεο εξγαζίαο κνπ, θ. Μαξίλα Μαηζαηνπδάθε αλαπιεξψηξηα θαζεγήηξηα ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο θαη θ. Άιθεζηε Υηδίξνγινπ θαζεγήηξηα ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο. Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο ηνπο αλζξψπνπο απφ ην νηθνγελεηαθφ κνπ πεξηβάιινλ, θαζψο θαη φινπο κνπ ηνπο θίινπο θαη ζπλαδέιθνπο, γηα ηελ ακέξηζηε εζηθή ζπκπαξάζηαζε θαηά ηε δηάξθεηα ζπγγξαθήο ηεο κεηαπηπρηαθήο κνπ εξγαζίαο. 3

1. ΘΔΩΡΙΔ ΜΑΘΗΗ ΚΑΙ ΜΔΘΟΓΟΙ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ ΣΗ ΞΔΝΗ ΓΛΩΑ 1.1. Θεωπίερ μάθηζηρ ηηρ ξένηρ γλώζζαρ Ζ δηδαζθαιία ηεο μέλεο γιψζζαο βαζίδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπο, νη νπνίεο κε ηε ζεηξά ηνπο βαζίδνληαη ζε αληίζηνηρεο ζεσξίεο κάζεζεο. Όζνλ αθνξά ηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο, ππάξρνπλ δηάθνξεο ζχγρξνλεο ζεσξίεο ή κνληέια πνπ εμεξεπλνχλ ηνπο ζρεηηθνχο κεραληζκνχο κάζεζεο εθ ησλ νπνίσλ παξαθάησ ζα αλαθεξζνχλ νη πην ζεκαληηθέο. Αξρηθά έρνπκε ηελ ζεσξία ηνπ κπηρεβηνξηζκνχ (behaviorism) ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη καζεηέο ιακβάλνπλ γισζζηθά δεδνκέλα απφ νκηιεηέο ηεο γιψζζαο θαη δεκηνπξγνχλ ζπλεηξκνχο κεηαμχ ιέμεσλ, γεγνλφησλ θαη αληηθεηκέλσλ. Απηνί νη ζπλεηξκνί επαλαιακβάλνληαη θαη ελδπλακψλνληαη θαη έηζη νη καζεηέο ιακβάλνπλ ελζάξξπλζε θάζε θνξά πνπ «κηκνχληαη» ζσζηά θαη ιακβάλνπλ αληίζηνηρα δηνξζψζεηο ζηηο ιάζνο «κηκήζεηο». Ζ αλάπηπμε θαη ε ρξήζε ηεο γιψζζαο εθιακβάλεηαη σο ζρεκαηηζκφο ζπλεζεηψλ θαη έηζη ζπλεπάγεηαη φηη ν καζεηήο ζηεξίδεηαη ζηηο ήδε δηακνξθσκέλεο γισζζηθέο ζπλήζεηεο ηεο κεηξηθήο ηνπ γιψζζαο κε απνηέιεζκα απηέο λα επεξεάδνπλ ησλ ζρεκαηηζκφ ησλ ζπλεζεηψλ ηεο γιψζζαοζηφρνπ (Richards & Rodgers, 2001). ηελ ζπλέρεηα ππάξρεη ε ζεσξία ηεο έκθπηεο θχζεο ηεο γιψζζαο (innatism) πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ ζεσξία ηνπ Chomsky πνπ εκθαλίζηεθε ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη έδηλε βάξνο ζηε βηνινγηθή πιεπξά ηεο γιψζζαο. Ο Chomsky ζηεξίδεη ηελ χπαξμε κηαο «νηθνπκεληθήο γξακκαηηθήο» (universal grammar) πνπ επηηξέπεη ζηα παηδηά θαηά ηελ θαηάθηεζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο λα θαηαθηήζνπλ ηελ γιψζζα κέζα απφ ηα εξεζίζκαηα πνπ ηνπο πξνζθέξεη ην πεξηβάιινλ ηνπο. Ζ ζεσξία απηή πηνζεηήζεθε θαη γηα ηελ πξφζθηεζε ηεο μέλεο γιψζζαο εθηφο απφ ηε κεηξηθή (Lightbowen & Spada, 2006). Ο Chomsky ππνζηήξημε ηελ χπαξμε ελφο «γισζζηθνχ νξγάλνπ», ηνπ «κεραληζκνχ θαηάθηεζεο ηεο γιψζζαο» (Language Acquisition Device, LAD), ην νπνίν ιεηηνπξγεί σο έλαο «αλζξψπηλνο ππνινγηζηήο» γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο (Harley, 2008:67). Μηα αθφκα ζεσξία πνπ ζπκπίπηεη κε απηή ηνπ Chomsky αιιά αλαθέξεηαη ζηε γιψζζα-ζηφρν (Γ2) είλαη απηή ηνπ Krashen ν νπνίνο αλέπηπμε ην «κνληέιν θαηαλφεζεο κελπκάησλ» (monitor model) θαη βαζίδεηαη ζε πέληε 4

ππνζέζεηο. 1) Γηαρσξηζκφο εθκάζεζεο (learning) θαη πξφζθηεζεο (acquisition) ηεο γιψζζαο, ε πξψηε γίλεηαη ζπλεηδεηά ελψ ε δεχηεξε κε θπζηθφ ηξφπν θαη είλαη ζεκαληηθφηεξε απφ ηελ εθκάζεζε θαζψο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα θπζηθή επηθνηλσλία. 2) Υξήζε ηνπ ζπζηήκαηνο εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο θαη φρη πξφζθηεζε ηεο γιψζζαο γηα λα γίλνπλ κηθξέο δηνξζψζεηο (monitoring) ζηνλ ιφγν πνπ εθθξάδνπκε. 3) Φπζηθή ζεηξά πξφζθηεζεο ηεο γιψζζαο. Οη θαλφλεο γηα παξάδεηγκα πνπ είλαη επθνιφηεξνη δελ καζαίλνληαη απαξαίηεηα θαη λσξίηεξα. 4) Ζ ππφζεζε ηνπ «θαηαλνεηνχ γισζζηθνχ εηζεξρφκελνπ/εηζαγφκελνπ». Απηφ πνπ ν Krashen νλνκάδεη i+1. Όηη δειαδή ηα δεδνκέλα πνπ ιακβάλεη ν καζεηήο πξέπεη λα είλαη κφιηο έλα επίπεδν δπζθνιφηεξα απφ απηφ πνπ ήδε δηαθαηέρεη πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε θαηαλφεζε θαη ε πξφζθηεζή ηνπο. 5) Σν θίιηξν πνπ επεξεάδεη ηελ πξφζθηεζε ηεο γιψζζαο. Απηφ είλαη έλα ζεσξεηηθφ θίιηξν ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηα θίλεηξα, ηηο αλάγθεο θαη ηε ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε ηνπ καζεηή. Έηζη φηαλ ν καζεηήο είλαη αγρσκέλνο ην θίιηξν απνβάιιεη ηα εηζεξρφκελα δεδνκέλα ελψ φηαλ είλαη ραιαξφο ηα αθήλεη λα εηζρσξήζνπλ θαη ζπλεπψο ν καζεηήο αληηιακβάλεηαη θαη ηειηθά καζαίλεη κε κεγαιχηεξε επθνιία ηα λέα δεδνκέλα (Krashen, 1985). Τπάξρεη επίζεο ε ζεσξία ηνπ ζπζρεηηζκνχ (connectionism) ε νπνία αληίζεηα κε ηε ζεσξία ηεο έκθπηεο θχζεο ηεο γιψζζαο δίλεη κεγάιν βάξνο ζηνλ ξφιν ηνπ πεξηβάιινληνο ην νπνίν παξέρεη ζηνλ καζεηή ηα απαξαίηεηα δεδνκέλα θαη εξεζίζκαηα γηα λα θαηαθηήζεη ηε γιψζζα-ζηφρν. Ζ δηαθνξά ηνπ ζπζρεηηζκνχ κε ηνλ κπηρεβηνξηζκφ είλαη ην φηη ν κπηρεβηνξηζκφο δίλεη έκθαζε ζηελ επαλάιεςε θαη ηε κίκεζε ηεο γιψζζαο πνπ αθνχεη ν καζεηήο ζην πεξηβάιινλ πνπ ηνλ πεξηθιείεη δίλνληαο ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ αληακνηβή θαη ελζάξξπλζε ηνπ καζεηή ελψ ν ζπζρεηηζκφο αληηκεησπίδεη ηε γιψζζα σο έλα δίθηπν πιεξνθνξηψλ πνπ επηθνηλσλνχλ ζην αλζξψπηλν κπαιφ θαζψο ζπλαληψληαη καδί. Όζν πεξηζζφηεξν νη πιεξνθνξίεο απηέο παξαηεξνχληαη καδί είλαη πηζαλφηεξν ε χπαξμε ηεο κίαο λα ελεξγνπνηήζεη θαη ηελ άιιε ζηνλ αλζξψπηλν λνπ (Gasser, 1990). Σέινο πνιχ ζεκαληηθή είλαη θαη ε ζεσξία ηεο δηάδξαζεο (interactionism) κεηαμχ ησλ νκηιεηψλ εηδηθά φηαλ ν έλαο είλαη θπζηθφο νκηιεηήο ηεο γιψζζαοζηφρνπ. Έκθαζε δίλεηαη ζηελ ηξνπνπνίεζε ηεο επηθνηλσλίαο ζηηο ζπδεηήζεηο ψζηε λα ειέγρεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ν καζεηήο έρεη πξφζβαζε ζε λέεο γλψζεηο. Απφ ηελ άιιε φκσο θξηηηθνί ηεο ζεσξίαο απηήο ππνζηεξίδνπλ πσο ηα δεδνκέλα πνπ ππάξρνπλ δηαζέζηκα κέζσ ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο αιιειεπίδξαζεο δελ είλαη επαξθή γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο (Lightbown & Spada, 2006). 5

1.1.1. ηπαηηγικέρ μάθηζηρ και ζηάδια καηάκηηζηρ ηηρ γλώζζαρ Οη ζηξαηεγηθέο κάζεζεο πξνσζνχλ θαη δηεπθνιχλνπλ ηελ δηαδηθαζία εθκάζεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο. Δπίζεο ν καζεηήο θαηά ηελ δηαδηθαζία εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο πεξλά απφ δηάθνξα ζηάδηα πξνθεηκέλνπ λα ηελ θαηαθηήζεη. Οη θχξηεο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο πνπ ζπκβάιινπλ απνθαζηζηηθά θαηά ηελ εθκάζεζε ηφζν ηεο πξψηεο φζν θαη ηεο μέλεο γιψζζαο, είλαη ζχκθσλα κε ηνπο O Malley & Chamot : νη κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο νη νπνίεο βνεζάλε ηνπο καζεηέο λα απηνξξπζκηζηνχλ, λα ζρεδηάζνπλ, λα ξπζκίζνπλ θαη λα αμηνινγήζνπλ κέζσ ηεο κεηαγλψζεο (δειαδή ηεο γλψζεο ζρεηηθά κε ηελ ίδηα ηε γλψζε θαη ηηο δηαδηθαζίεο απφθηεζήο ηεο). νη γλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο νη νπνίεο βνεζάλε ηνπο καζεηέο λα επεμεξγαζηνχλ ελεξγά θαη απηφλνκα ην γλσζηηθφ πεξηερφκελν θαη ηηο δηάθνξεο δεμηφηεηεο πνπ αλαπηχζζνπλ. νη θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο ζηξαηεγηθέο νη νπνίεο βνεζνχλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο αιιειεπίδξαζεο θαη ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο επίγλσζεο θαη ειέγρνπ ησλ καζεηψλ (Φινπξήο. 2001:154). Όζνλ αθνξά ηα ζηάδηα θαηάθηεζεο ηεο μέλεο γιψζζαο θαηά ηνλ Φινπξή δηαθξίλνπκε ηέζζεξα δηαθνξεηηθά ζηάδηα: ην πξνπαξαγσγηθφ ζηάδην (preproduction): Γηαξθεί απφ δχν εβδνκάδεο έσο δχν κήλεο. Ο καζεηήο αληηδξά κε ηξφπν θπζηθφ θαη δελ αλαπαξαγάγεη απιά ην ιφγν. Δπίζεο, ζηαδηαθά αλαπηχζζεη ηηο ιεγφκελεο «Βαζηθέο Γηαπξνζσπηθέο Δπηθνηλσληαθέο Γεμηφηεηεο» νη νπνίεο ζχκθσλα κε ηνλ Cummins (1984) ζρεηίδνληαη κε ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα αληεπεμέξρνληαη ζε πεξηζηάζεηο επηθνηλσλίαο ζρεηηθέο κε ζέκαηα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο, πνπ πεξηέρνπλ ζπλήζσο ζπρλφ θαη θαζεκεξηλφ ιεμηιφγην κε απιέο ζπληαθηηθέο δνκέο. ην ζηάδην ηεο αξρηθήο παξαγσγήο (early production): Γηαξθεί απφ δχν έσο ηέζζεξηο κήλεο (ή παξαπάλσ). Ο καζεηήο δηδάζθεηαη πεξηζζφηεξν ηε «δεθηηθή γιψζζα» ηελ θαηαλφεζε δειαδή γξαπηνχ ή πξνθνξηθνχ ιφγνπ, 6

αξζξψλεη απνθιεηζηηθά αζχληαθην ιφγν κε απαληήζεηο είηε κνλνιεθηηθέο είηε δηιεθηηθέο θαη επηδεηθλχεη αξθεηά πεξηνξηζκέλε θαηαλφεζε. ην ζηάδην ηεο εκθάληζεο ιφγνπ (speech emergence): Γηαξθεί απφ έλα έσο δχν ρξφληα θαη ηψξα πηα ν καζεηήο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ν ίδηνο πξνηάζεηο ηηο νπνίεο ζα ζπλδέεη ζηνλ ιφγν θαη κπνξεί λα αθεγεζεί κε ιεμηιφγην απιφ. Πιένλ δηαρεηξίδεηαη κε επθνιία ηηο «Βαζηθέο Γηαπξνζσπηθέο Δπηθνηλσληαθέο Γεμηφηεηεο» ην ζηάδην ηεο κεζαίαο επρέξεηαο (intermediate fluency): Δίλαη ην ηειεπηαίν θαη αλψηαην ζηάδην φηαλ θαηαθηνχκε κηα μέλε γιψζζα θαη δηαξθεί απφ ηξία έσο πέληε ρξφληα. Ο καζεηήο κπνξεί πηα λα ζπληάζζεη αθφκε θαη πεξίπινθεο πξνηάζεηο θαη θαηαλνεί ζε αξθεηά θαιφ επίπεδν. Γηαρεηξίδεηαη κε επθνιία ηηο «Βαζηθέο Γηαπξνζσπηθέο Δπηθνηλσληαθέο Γεμηφηεηεο» θαη ζε βαζκφ πεξηνξηζκέλν ηε «Γλσζηηθή Αθαδεκατθή Πξνθνξηθή θαη Γξαπηή Γισζζηθή Ηθαλφηεηα 1» (Φινπξήο. 2001:159). 1.2. Μέθοδοι διδαζκαλίαρ ηηρ ξένηρ γλώζζαρ Οη κέζνδνη δηδαζθαιίαο μέλσλ γισζζψλ πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί θαηά θαηξνχο ζχκθσλα κε ηνπο Richards&Rodgers (2001) είλαη νη εμήο: Ζ γισζζνθεληξηθή ή γξακκαηηθνκεηαθξαζηηθή κέζνδνο (Grammar-Translation Method) : Πξφθεηηαη γηα ηελ αξραηφηεξε κέζνδν δηδαζθαιίαο, ε νπνία αλαπηχρζεθε ζηα Γπκλάζηα ηεο Δπξψπεο θαηά ηνλ 19ν αηψλα. Αθνξά ζηελ επέθηαζε ηεο κεζαησληθήο παξάδνζεο ηεο δηδαζθαιίαο ησλ «λεθξψλ» γισζζψλ, φπσο αξραία Διιεληθά θαη ηα Λαηηληθά, ζην ρψξν δηδαζθαιίαο ησλ «δσληαλψλ» μέλσλ γισζζψλ. Ο ζηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο ήηαλ ε εθκάζεζε ησλ γξακκαηηθψλ θαλφλσλ κέζσ επεμεξγαζίαο ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ θαη κεηάθξαζήο ηνπο απφ θαη πξνο ηε γιψζζα ζηφρν. Οη καζεηέο απνκλεκφλεπαλ ιίζηεο ιέμεσλ θαη κάζαηλαλ θαλφλεο γξακκαηηθήο, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα δηαβάδνπλ, λα θαηαιαβαίλνπλ θαη λα κεηαθξάδνπλ πξνηάζεηο θαη θείκελα, δελ ήηαλ φκσο απαξαίηεην λα κηιάλε θαη λα επηθνηλσλνχλ ζηελ μέλε γιψζζα. 1 Ζ Γλσζηηθή Αθαδεκατθή Πξνθνξηθή θαη Γξαπηή ηθαλφηεηα, ζρεηίδεηαη κε ηελ αλάπηπμε ηνπ επηζηεκνληθνχ ιφγνπ ελψ ηα ζέκαηα κε ηα νπνία νη καζεηέο αζρνινχληαη δελ ηνπο είλαη νηθεία θαη πεξηιακβάλνπλ ιεμηιφγην ρακειήο ζπρλφηεηαο θαη ζχλζεηεο ζπληαθηηθέο δνκέο. Ζ αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ απηψλ απαηηεί 5-7 ρξφληα (Cummins, 1984). 7

Δπνκέλσο, είλαη θαλεξφ φηη επξφθεηην γηα παζεηηθή θαη πξνζιεπηηθή θαη φρη γηα παξαγσγηθή εθκάζεζε ηεο γιψζζαο (Φινπξήο, 2001). Ζ άκεζε κέζνδνο(the Direct Method) : Αθνινχζεζε ρξνληθά ηε θ γξακκαηηθνκεηαθξαζηηθή κέζνδν θαη πξνεηνίκαζε ην έδαθνο γηα ηελ αθνπζηηθν-γισζζηθή κέζνδν πνπ ηελ αθνινχζεζε. Δθαξκφζηεθε ζηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα κε αθνξκή ηελ θξηηηθή ελαληίνλ ηεο γξακκαηηθνκεηαθξαζηηθήο κεζφδνπ ε νπνία δελ έδηλε θαζφινπ έκθαζε ζηε αλάπηπμε ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ. ηφρνο ηεο άκεζε κεζφδνπ ήηαλ ε δπλαηφηεηα επηθνηλσλίαο γηα ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ θαζεκεξηλή θνηλσληθή δσή ρξεζηκνπνηψληαο ηε γιψζζα ζηφρν. Οη θαζεγεηέο πνπ ήηαλ θπζηθνί νκηιεηέο ηεο γιψζζαο πξνηηκνχληαλ θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξάδνζεο ηνπ καζήκαηνο ε κεηξηθή γιψζζα δελ ρξεζηκνπνηνχληαλ πνηέ παξά κφλν ε γιψζζα ζηφρνο. πλεπψο νη καζεηέο απνθηνχζαλ πνιχ θαιή πξνθνξά ηεο μέλεο γιψζζαο. Ζ νπηηθναθνπζηηθν-γισζζηθή κέζνδνο (The Audio-lingual Method): Ζ νπηηθναθνπζηηθν-γισζζηθή κέζνδνο γελλήζεθε ζηηο Ζ.Π.Α. κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν. Θεσξεηηθφ ππφβαζξν ηεο κεζφδνπ απηήο ήηαλ ν κπηρεβηνξηζκφο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ε ζπκπεξηθνξηζηηθή ζεσξία κάζεζεο ηνπ Skinner ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε γιψζζα είλαη έλα άζξνηζκα πξνηάζεσλ. Σν παηδί πνπ καζαίλεη ηε γιψζζα ζπλδπάδεη ηηο πξνηάζεηο απηέο κε ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο, ηηο αλαζχξεη θαη ηηο ρξεζηκνπνηεί. Ζ βαζηθή αξρή ηεο κεζφδνπ ήηαλ φηη πξνθεηκέλνπ λα θαηαθηεζεί ε γιψζζα ν καζεηήο ζα πξέπεη λα απαιιαγεί απφ θάζε ζπλήζεηα πνπ αθνξά ηε κεηξηθή ηνπ γιψζζα θαη λα δηακνξθψζεη λέεο γισζζηθέο ζπλήζεηεο ζηε γιψζζα ζηφρν. Ζ επίηεπμε ηνπ εγρεηξήκαηνο απηνχ απαηηεί λα βηψζεη ν καζεηήο ηελ δηαζχλδεζε εξεζίζκαηνοαληίδξαζεο. Ζ επαλάιεςε θαη ε ελίζρπζε είραλ θπξίαξρν ξφιν γηα ηελ εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο ε νπνία ήηαλ απνηέιεζκα κίαο κεραληθήο δηαδηθαζίαο. Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ ήηαλ αζθήζεηο κε ζθνπφ απνκλεκφλεπζε «ζρεκαηνπνηεκέλσλ» πξνηαζηαθψλ δνκψλ (pattern drills). Σελ επνρή εθείλε δεκηνπξγήζεθαλ ηα «γισζζηθά εξγαζηήξηα» φπνπ νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχζαλ δηάθνξα κέζα αθνπζηηθά θαη επνπηηθά ηα νπνία ηνπο παξείραλ ηα απαξαίηεηα γισζζηθά εξεζίζκαηα, πξνθεηκέλνπ λα είλαη ζε ζέζε λα αλαπαξάγνπλ ηηο αληίζηνηρεο γισζζηθέο δνκέο θαη κεραληζκνχο. Ο δάζθαινο ζε απηή ηε θάζε παξέκελε απιψο ν δηεθπεξαησηήο ή ρεηξηζηήο ηνπ 8

«θαλαιηνχ» κεηάδνζεο ζην καζεηή ελφο δηδαθηηθνχ πιηθνχ πνπ ήηαλ ηειείσο πξνθαζνξηζκέλν θαη άθακπην (Σνθαηιίδνπ,1986). Ζ επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε (Σhe Communicative Language Teaching) : Ζ αλάπηπμε απηήο ηεο πξνζέγγηζεο γίλεηαη ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960. Με ηελ επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε πξνσζείηαη ε καζεηνθεληξηθή δηδαζθαιία θαζψο επίζεο θαη ε ελίζρπζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο αιιά θαη ηεο απηνλνκίαο θάζε καζεηή. Ζ βαζηθή αξρή είλαη φηη θάζε πξφγξακκα δηδαζθαιίαο γιψζζαο αλαπηχζζεηαη κε έκθαζε ζην καζεηή. Δπίζεο, δίλεηαη έκθαζε ζην λφεκα πηα ησλ πξνηάζεσλ θαη φρη ζηε δνκή ηνπο. Ό,ηη επξφθεηην λα δηδαρζεί αλαπαξάγεηαη κέζα ζε ζπγθείκελν. Γίλεηαη δειαδή κεγάιε πξνζνρή ζηα ζπκθξαδφκελα. Λακβάλνληαη ππφςε ζηνηρεία ηνπ καζεηή φπσο νη θνηλσληθέο θαη γισζζηθέο ηνπ αλάγθεο, ε πξνεγνχκελε εθπαίδεπζή ηνπ ή ην πνιηηηζκηθφ ηνπ ππφβαζξν. Ο πξνθνξηθφο ιφγνο βξίζθεηαη ζην επίθεληξν ηεο δηδαζθαιίαο θαη ε εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο έρεη σο θχξην ζθνπφ ηελ επηθνηλσλία. Πιένλ πεξηνξίδεηαη ζεκαληηθά ν ξφινο ηεο γξακκαηηθήο αθνχ πηα απηφ πνπ είλαη ζεκαληηθφ είλαη ε ρξήζε ηεο γιψζζαο κε ζθνπφ ηελ επηθνηλσλία. Παξάιιεια, αλαδεηθλχνληαη ηα απζεληηθά θείκελα σο κέζα δηδαζθαιίαο ηεο μέλεο γιψζζαο. Πεξηνξίδεηαη ν ξφινο ηνπ θαζεγεηή ηεο γιψζζαο αθνχ αλαιακβάλεη πηα ην ξφιν ηνπ δηαρεηξηζηή ηεο φιεο δηαδηθαζίαο ζηελ νπνία πξσηαγσληζηήο ηψξα πηα είλαη ν καζεηήο θαη πξνηεξαηφηεηα απνηεινχλ νη αλάγθεο ηνπ. Σέινο, δίλεηαη βάξνο ζηελ θαζεκεξηλή επηθνηλσλία ησλ αλζξψπσλ αιιά θαη ζηηο επηθνηλσληαθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηε ρψξα φπνπ νκηιείηαη ε γιψζζα-ζηφρνο ζπλεπψο είλαη ζεκαληηθή ε γλψζε ηνπ μέλνπ πνιηηηζκνχ. Καηά ηνπο Richards θαη Rodgers (2001: 250) νη θαζεγεηέο ηεο μέλεο γιψζζαο ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα γλσξίδνπλ φιεο ηηο πξνζεγγίζεηο θαη κεζφδνπο θαη λα ηηο ρξεζηκνπνηνχλ επέιηθηα θαη δεκηνπξγηθά βαζηζκέλνη ζηε δηθή ηνπο εκπεηξία θαη θξίζε κε κνλαδηθφ γλψκνλα ην βέιηηζην απνηέιεζκα κέζα ζηελ ηάμε. Με άιια ιφγηα, πξνηείλεηαη κία κέζνδνο «πνιπζπιιεθηηθή» ε νπνία ζα εθαξκφδεη ηα πην ρξήζηκα ζηνηρεία απφ ηελ θάζε κέζνδν μερσξηζηά. 9

2. Η ΦΤΗ ΣΟΤ ΛΔΞΙΛΟΓΙΟΤ ΚΑΙ ΣΟ ΝΟΗΣΙΚΟ ΛΔΞΙΚΟ 2.1. Οπιζμόρ ηος λεξιλογίος Ση είλαη φκσο ε ιέμε; Καηά ηνλ Crystal (1997:440) ε ιέμε είλαη ε κηθξφηεξε κνλάδα γξακκαηηθήο πνπ κπνξεί λα ζηαζεί κφλε ηεο σο πιήξε θξαζηηθή δηαηχπσζε ρσξηζκέλε κε θελά ζηε γξαπηή γιψζζα. Μία ιέμε κπνξεί λα αλαιπζεί ζε δηάθνξα επίπεδα. ην πην ρακειφ επίπεδν απνηειείηαη απφ ήρνπο ή εάλ είλαη γξακκέλε απνηειείηαη απφ γξάκκαηα. Οη ήρνη ζπλδπάδνληαη πξνθεηκέλνπ λα ζρεκαηίζνπλ ζπιιαβέο (Harley, 2008: 6). Δπηπξνζζέησο, νη ιέμεηο αλαιχνληαη θαη ζε κνξθήκαηα. Γηα παξάδεηγκα ε ιέμε «παίδσ» απνηειείηαη απφ ην κφξθεκα παηδ- πνπ είλαη ε ξίδα ηεο ιέμεο θαη εκπεξηέρεη ην λφεκα ηεο ιέμεο θαη απφ ην κφξθεκα σ ην νπνίν είλαη ε θαηάιεμε θαη δειψλεη φηη πξφθεηηαη γηα ξήκα ζε πξψην πξφζσπν εληθνχ αξηζκνχ. Δπίζεο, «δελ ππάξρεη πάληα αληηζηνηρία αλάκεζα ζε κηα ιέμε θαη έλα λφεκα. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζνπκε κία νκάδα ιέμεσλ γηα λα εθθξάζνπκε έλα λφεκα θαη αληίζηξνθα» (Norbert Schmitt 2000:2). Πψο φκσο γλσξίδνπκε ηηο ιέμεηο; Οη ςπρνιφγνη πηζηεχνπλ πσο απνζεθεχνπκε απεηθνλίζεηο ησλ ιέμεσλ ζηνλ εγθέθαιφ καο θαη απηφ ην νλνκάδνπλ «λνεηηθφ ιεμηθφ». χκθσλα κε ηνπο Franclin θαη Emmorey «ην λνεηηθφ ιεμηθφ είλαη κέξνο ηεο γξακκαηηθήο πνπ πεξηέρεη φιεο ηηο πιεξνθνξίεο-θσλνινγηθέο κνξθνινγηθέο, ζεκαζηνινγηθέο θαη ζπληαθηηθέο- πνπ έρνπλ νη νκηιεηέο γηα απηφλνκεο μερσξηζηέο ιέμεηο θαη κνξθήκαηα». (αλαθέξεηαη απφ Sripada, 2008:181). O Singleton επηβεβαηψλεη ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ απαληψληαο ζην εξψηεκα ηη ζεκαίλεη λα γλσξίδεηο κηα ιέμε. Ζ γλψζε κηαο ιέμεο ζεκαίλεη γηα απηφλ ινηπφλ «λα γλσξίδνπκε πσο αθνχγεηαη, θσλνινγηθά, έηζη ψζηε λα κπνξνχκε λα ηελ αλαγλσξίδνπκε θαη λα ηελ παξάγνπκε ζην ιφγν λα γλσξίδνπκε πσο είλαη ε γξαπηή ηεο κνξθή έηζη ψζηε λα ηελ αλαγλσξίδνπκε θαη λα ηε παξάγνπκε γξαπηά λα γλσξίδνπκε ηη ζεκαίλεη έηζη ψζηε λα κπνξνχκε λα ηε ρξεζηκνπνηνχκε θαηάιιεια 10

λα γλσξίδνπκε πσο ζπκπεξηθέξεηαη κνξθνινγηθά έηζη ψζηε λα ηελ αλαγλσξίδνπκε θαη λα ρξεζηκνπνηνχκε φινπο ηνπο δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο ηεο (εληθφο, πιεζπληηθφο θ.α.) λα γλσξίδνπκε πσο ζπκπεξηθέξεηαη ζπληαθηηθά έηζη ψζηε λα αλαγλσξίδνπκε ηε ιεηηνπξγία ηεο ζηηο θξάζεηο θαη ζηηο πξνηάζεηο-έηζη ψζηε λα ηελ ρξεζηκνπνηνχκε ζε δηαθνξεηηθνχο ξφινπο ζε εθθξάζεηο θαη πξνηάζεηο» (Singleton, 161:2000). 2.2. Γιαθοπέρ ηος νοηηικού λεξικού ηηρ μηηπικήρ γλώζζαρ με ηο νοηηικό λεξικό ηηρ δεύηεπηρ γλώζζαρ χκθσλα κε ηνλ Singleton, ππάξρνπλ πνιινί θνηλνί ηφπνη αλάκεζα ζην λνεηηθφ ιεμηθφ ηεο κεηξηθήο θαη απηφ ησλ μέλσλ γισζζψλ. Παξφια απηά, ην λνεηηθφ ιεμηθφ ηεο κεηξηθήο δηαθέξεη θαη ππεξέρεη πνηνηηθά απφ ηα άιια. Δπηθξαηεί ε άπνςε φηη ηα λνεηηθά ιεμηθά αλεμαξηήησο γιψζζαο ιεηηνπξγνχλ κε ηνλ ίδην ηξφπν. Ο Singleton (2000) ππνζηεξίδεη πσο δελ παίδεη ξφιν εάλ ε αλάθιεζε κηαο ιέμεο γίλεηαη κε βάζε ην λφεκά ηεο ή θσλνινγηθά αιιά αλάινγα κε ην πφζν γλσζηή είλαη ζηνλ νκηιεηή πνπ ηε ρξεζηκνπνηεί. Με άιια ιφγηα ε αλάθιεζε θαη ρξήζε κηαο ιέμεο δελ εμαξηάηαη απφ ην εάλ απηή αλήθεη ζην λνεηηθφ ιεμηθφ ηεο κεηξηθήο ή ζην λνεηηθφ ιεμηθφ άιιεο γιψζζαο. Όζνλ αθνξά ην θαηά πφζν αλεμάξηεην είλαη ην λνεηηθφ ιεμηθφ ηεο κηαο γιψζζαο απφ ηελ άιιε ππάξρνπλ παξαδείγκαηα αλζξψπσλ ζηε βηβιηνγξαθία νη νπνίνη κεηά απφ αηπρήκαηα έραζαλ ηελ νκηιία ηνπο θαη φηαλ επαλήιζαλ κίιεζαλ πξψηα ηε δεχηεξε ή αθφκα θαη ηελ ηξίηε ή ηέηαξηε γιψζζα πνπ γλψξηδαλ θαη ηειεπηαία ηε κεηξηθή ηνπο γιψζζα. Απηφ απνηειεί έλδεημε φηη ηα λνεηηθά ιεμηθά ησλ γισζζψλ είλαη αλεμάξηεηα ην έλα απφ ην άιιν (Singleton, 2000:162). Τπάξρεη θαη ε άπνςε φκσο ηνπ Cook 2 ζχκθσλα κε ηε νπνία ππάξρεη ε έλλνηα ηεο «πνιχ-ηθαλφηεηαο», φηη δειαδή ε γισζζηθή ηθαλφηεηα κε είλαη κία θαη εληαία άζρεηα κε ην πφζεο γιψζζεο εκπιέθνληαη. Σα παξαδείγκαηα πνπ δίλεη γηα λα ζηεξίμεη ηελ άπνςή ηνπ απηή είλαη ηα εμήο : ν ρξφλνο αληίδξαζεο ζε κηα ιέμε ζε κηα γιψζζα εμαξηάηαη απφ ηε ζπρλφηεηα κηαο ζπγγεληθήο ιέμεο ζε άιιε γλσζηή γιψζζα 2 http://homepage.ntlworld.com/vivian.c/writings/papers/mcentry.htm 11

νη κνξθνινγηθέο νκνηφηεηεο κεηαμχ δχν γλσζηψλ ζηνλ νκηιεηή γισζζψλ επεξεάδνπλ ηελ επίδνζή ηνπ ζηε κεηάθξαζε νη δίγισζζνη ζπκβνπιεχνληαη θαη ηα δχν λνεηηθά ιεμηθά ησλ γισζζψλ πνπ κηινχλ φηαλ εμεηάδνληαη ζην ιεμηιφγην ζε κία απφ ηεο δχν γιψζζεο πνπ κηινχλ. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη ην λνεηηθφ ιεμηθφ ηεο θάζε κηαο γιψζζαο πνπ γλσξίδνπκε ζπλδέεηαη κε ην αληίζηνηρν λνεηηθφ ιεμηθφ ηεο άιιεο. Ζ Atchison (1994) δηαθνξνπνηεί ην ιεμηθφ-βηβιίν απφ ην λνεηηθφ ιεμηθφ ιέγνληαο πσο νη νκνηφηεηεο είλαη ειάρηζηεο αλ θαη ην πεξηερφκελν θαη νη πιεξνθνξίεο θάπνηεο θνξέο ζπκπίπηνπλ. Οη δηαθνξέο απφ ηελ άιιε ζπκπεξηιακβάλνπλ φρη κφλν ηελ νξγάλσζε αιιά θαη ην πεξηερφκελν. Αξρηθά φζνλ αθνξά ζηελ νξγάλσζε, ηα θνηλά ιεμηθά-βηβιία νξγαλψλνπλ ην πεξηερφκελν ηνπο κε βάζε ηελ αιθαβεηηθή ζεηξά ησλ ιέμεσλ θάηη πνπ δελ ζπκβαίλεη κε ην λνεηηθφ ιεμηθφ ην νπνίν αληίζεηα νξγαλψλεη ην πεξηερφκελφ ηνπ κε βάζε άιια ραξαθηεξηζηηθά φπσο ε δνκή ηνπ ήρνπ ησλ ιέμεσλ, νη θαηαιήμεηο ησλ ιέμεσλ αιιά θαη ε ηνληζκέλε ζπιιαβή. Απηφ πνπ καο νδεγεί κε αζθάιεηα ζην ζπκπέξαζκα πσο ηα «αλζξψπηλα» ιεμηθά δελ είλαη νξγαλσκέλα κφλν κε βάζε ηνπο ήρνπο ή ηελ νξζνγξαθία ησλ ιέμεσλ, είλαη ηα ιάζε πνπ θάλνπλ νη άλζξσπνη φηαλ κηινχλ θαη ε επηινγή αθαηάιιεισλ ιέμεσλ. Σν λφεκα επίζεο παίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν αθνχ νη άλζξσπνη πνιχ ζπρλά κπεξδεχνπλ ηηο ιέμεηο κε άιιεο πνπ έρνπλ πνιχ θνληηλφ λφεκα κε απηέο. Καηεγνξηνπνίεζε κε βάζε ην λφεκα ππάξρεη ζε πνιχ ζπγθεθξηκέλα ιεμηθά ζπλσλχκσλ φρη φκσο ζηα γεληθά ιεμηθά-βηβιία. πλεπψο ε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ ιέμεσλ ζην λνεηηθφ ιεμηθφ είλαη πνιχ πην πεξίπινθε απφ απηή ζηα ιεμηθά βηβιία φπνπ θπξηαξρεί ε εκκνλή γηα ηελ αιθαβεηηθή ηεξαξρία ησλ ιέμεσλ (Atchison,1994). Όζνλ αθνξά ζην πεξηερφκελν, ην ιεμηθφ-βηβιίν ζπκπεξηιακβάλεη έλα ζπγθεθξηκέλν αξηζκφ ιέμεσλ πνπ κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ. Απφ ηελ άιιε ην λνεηηθφ ιεμηθφ δελ είλαη ζπγθεθξηκέλν θαη ζηαζεξφ. Οη άλζξσπνη πξνζζέηνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξεο ιέμεηο ζε απηφ θαη επίζεο αιιάδνπλ ηελ πξνθνξά ζε κεξηθέο πνπ ήδε ππάξρνπλ θαη αιιάδνπλ αθφκα θαη ηελ έλλνηα θαη ην λφεκα ζε θάπνηεο απφ απηέο ηηο ιέμεηο. Ζ θαληαζία θαη ε δεκηνπξγηθφηεηα ινηπφλ είλαη ζηνηρεία πνπ δηέπνπλ ην λνεηηθφ ιεμηθφ. Ζ βαζηθή φκσο δηαθνξά ηνπ λνεηηθνχ ιεμηθνχ θαη ηνπ ιεμηθνχ-βηβιίνπ είλαη φηη ην πξψην είλαη πνιχ κεγαιχηεξν ζε αξηζκφ ιεκκάησλ θαη πιεξέζηεξν, έρεη δειαδή 12

πνιιέο πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα θάζε ιέμε μερσξηζηά απφ φ,ηη έρεη έλα ιεμηθφβηβιίν πνπ ιφγσ πξαθηηθψλ αηηηψλ δελ δχλαηαη λα είλαη πιήξεο νχηε ζε αξηζκφ ιεκκάησλ νχηε ζε πιεξνθνξίεο πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ θάζε ιέμε μερσξηζηά ( Οπ. π. : 1994:13). Ζ Atchison (1994:14) εχζηνρα παξνκνηάδεη ην βηβιίν-ιεμηθφ κε έλα ηνπξηζηηθφ ελεκεξσηηθφ θπιιάδην γηα έλα εμσηηθφ πξννξηζκφ θαη ην λνεηηθφ ιεμηθφ κε ηνλ ίδην ηνλ εμσηηθφ πξννξηζκφ. Σν βηβιίν-ιεμηθφ ζε ελεκεξψλεη κνλάρα θαη ζε αθήλεη λα ξίμεηο κηα καηηά ζην εμσηηθφ απηφ κέξνο ρσξίο φκσο λα ζνπ δίλεη ηελ επθαηξία λα δεηο ηελ πξαγκαηηθή εηθφλα πνπ δηακνξθψλεη έλα δσληαλφ πξννξηζκφ. Έηζη ην ιεμηθφ-βηβιίν δίλεη κία απιή ζηαηηθή θαη κε ζπκπιεξσκέλε εηθφλα γηα ην λνεηηθφ ιεμηθφ ην νπνίν έρεη λα πξνζθέξεη πνιιά παξαπάλσ. Πξνθεηκέλνπ λα θαηαζθεπαζηεί έλα κνληέιν γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ λνεηηθνχ ιεμηθνχ πξνηείλνληαη 4 ηξφπνη γηα λα ζπιιέμνπκε πιεξνθνξίεο νη νπνίεο πεγάδνπλ απφ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ νκηιεηψλ, πην ζπγθεθξηκέλα: «απφ ηνλ ηξφπν πνπ ςάρλνπλ ηηο ιέμεηο θαη επηιέγνπλ ηελ θαηάιιειε απφ ηα ιάζε πνπ θάλνπκε φηαλ κηιάκε απφ ηε δπζθνιία πνπ αληηκεησπίδνπλ νη αθαζηθνί φηαλ ςάρλνπλ κηα ιέμε απφ ηα ςπρνγισζζνινγηθά πεηξάκαηα θαη ηελ έξεπλα ησλ γισζζνιφγσλ» Atchison (1994:14). 2.2.1. Η Θεωπία Ππωηοηύπων (The Prototype Theory) Πνιχ βαζηθή γηα ην λνεηηθφ ιεμηθφ είλαη ε Θεσξία Πξσηνηχπσλ ζχκθσλα κε ηελ νπνία φινη νη άλζξσπνη έρνπλ ζην λνπ ηνπο θάπνηα παξαδείγκαηα ιέμεσλ σο πην βαζηθά απφ άιια. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ πεηο ζε θάπνηνλ λα ζθεθηεί έλα πνπιί, απηφ πνπ κπνξεί λα ηνπ έξζεη ζην κπαιφ είλαη έλα πεξηζηέξη ή ζπνπξγίηη φρη φκσο έλα θιακίλγθν ην νπνίν επίζεο είλαη πνπιί. Χο πξφηππν πνπιηνχ ινηπφλ έρνπλ κία ζπγθεθξηκέλε εηθφλα. Απηφ ελδέρεηαη λα ζπκβαίλεη επεηδή ην θιακίλγθν δελ απνηειεί ην θπξηφηεξν πξφηππν πνπιηνχ ζηνλ αλζξψπηλν λνχ. Ζ Rosch έθαλε έλα πείξακα κε βάζε ηε ζεσξία απηή θαη θαηέιεμε ζην φηη φηαλ νη άλζξσπνη θαηεγνξηνπνηνχλ θνηλά αληηθείκελα δελ αλακέλεηαη φια λα είλαη ζην ίδην επίπεδν, ζην κπαιφ ηνπο έρνπλ κία ζπγθεθξηκέλε ηδέα ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ελφο ηδαληθνχ ζπγθεθξηκέλνπ παξαδείγκαηνο (αλαθέξεηαη απφ ηελ Atchison, 1994). Ζ 13

παξαπάλσ ζεσξία είλαη ρξήζηκε φηαλ ην λφεκα κηαο ιέμεο είλαη απζαίξεην, ζηελ πεξίπησζε απηή ν νκηιεηήο αλαηξέρεη ζε έλα πξφηππν παξάδεηγκα ηεο ιέμεο απηήο. ρεηηθά κε ηνπο ηξφπνπο πνπ νη άλζξσπνη αληινχλ θαη επηιέγνπλ ιέμεηο απφ ην λνεηηθφ ηνπο ιεμηθφ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νκηιίαο ηνπο, ε Atchinson αλαθέξεη ηα εμήο: «Αξρηθά ελεξγνπνηνχλ πνιιέο πεξηζζφηεξεο ιέμεηο απφ απηέο πνπ ρξεηάδνληαη ελψ ζρεδηάδνπλ ηνλ ιφγν ηνπο, ελεξγνπνηνχλ θαη ιέμεηο πνπ θάπνηεο θνξέο παξνπζηάδνληαη αθαηάιιεια κέζα ζηηο πξνηάζεηο. Γεχηεξνλ, ην ιήκκα (ην λφεκα θαη ε θαηεγνξία ηεο ιέμεο ) κπνξεί λα είλαη απνθνκκέλν απφ ηε κνξθή ηεο ιέμεο (ήρνη) αλ θαη πνιιά ιήκκαηα κνηάδνπλ θαη ζην λφεκα αιιά θαη ζηνλ ήρν. Σξίηνλ, ε ιέμε ζπλνιηθά κπνξεί λα επηιερζεί ζσζηά αιιά νη πιεξνθνξίεο πνπ ππάξρνπλ λα είλαη ιαλζαζκέλεο» (Όπ.π. 1994: 208). Σν λνεηηθφ ιεμηθφ είλαη έλα πεξίπινθν ζχζηεκα ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνλ νκηιεηή πξνθεηκέλνπ λα παξάγεη αιιά θαη λα θαηαλνήζεη ηνλ ιφγν. Ζ παξαγσγή ηνπ ιφγνπ θαζνδεγείηαη απφ ηε ζεκαζηνινγία θαη ηε ζχληαμε ελψ ε αληίιεςε θαη θαηαλφεζε απφ ηνπο ήρνπο ησλ ιέμεσλ. εκαληηθφ επίζεο ξφιν παίδεη θαη ε κλήκε, ζχκθσλα κε ηνλ Sripada (αλαθέξεηαη απφ Atchinson, 1994:182) ην λνεηηθφ ιεμηθφ πεξηέρεη ηελ καθξνπξφζεζκε θαη φρη ηελ βξαρππξφζεζκε κλήκε. Ο ίδηνο ππνζηεξίδεη φηη δχν είλαη νη βαζηθνί παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ κλήκε. Ζ ζπρλφηεηα ησλ ιέμεσλ ζηνλ θαζεκεξηλφ πξνθνξηθφ θαη γξαπηφ ιφγν αιιά θαη θαηά πφζν νη ιέμεηο απηέο κπνξνχλ λα γίλνπλ «εηθφλα» φπσο ηα αληηθείκελα δειαδή λα είλαη ζαθήο θαη λα κελ είλαη αθεξεκέλεο φπσο νη έλλνηεο (αλαθέξεηαη απφ Atchinson, 1994). Γηα παξάδεηγκα ε ιέμε «ηξαπέδη» είλαη κία απηή ιέμε πνπ αλαθέξεηαη ζε έλα ρεηξνπηαζηφ αληηθείκελν ελψ ε ιέμε «εηιηθξίλεηα» εθθξάδεη κία αθεξεκέλε κε ρεηξνπηαζηή έλλνηα. 2.3. Σο μέγεθορ και η «θύζη» ηος λεξιλογίος Τπνινγίδεηαη πσο ην «λνεηηθφ ιεμηθφ» κπνξεί λα πνηθίιεη ζε φγθν αιιά κία ινγηθή εθηίκεζε είλαη φηη έλαο ελήιηθαο γλσξίδεη πεξίπνπ 70.000 ιέμεηο (Nagy & Anderson, 1984:304) απηφ φκσο πνηθίιεη απφ 15.000 έσο 150.000 (Bryson, 1990). Δπίζεο, ην λα αλαγλσξίδνπκε κηα ιέμε είλαη ζαλ λα ηελ ςάρλνπκε θαη λα ηε βξίζθνπκε ζην ιεμηθφ. Όηαλ ηελ βιέπνπκε έρνπκε πξφζβαζε ζε φιεο ηηο 14

πιεξνθνξίεο γηα απηήλ φπσο πψο λα ηελ πξνθέξνπκε ή πψο λα ηελ γξάςνπκε (Harley, 2008:7). Όζνλ αθνξά ην κέγεζνο ηνπ ιεμηινγίνπ ζηελ Αγγιηθή γιψζζα, ελψ απηή δηαζέηεη ζρεδφλ 2.000.000 ιέμεηο (Crystal, 1988:32), θαηά ηνλ Bryson ρξεζηκνπνηνχληαη κφιηο 200.000 ιέμεηο επξέσο (αλαθέξεηαη απφ ηνλ Schmitt 2000:3). To κέγεζνο απηφ απνζαξξχλεη ηνπο δαζθάινπο λα δηδάμνπλ φιν απηφ ην ιεμηιφγην, θαζψο είλαη αδχλαηνλ λα δηδαρζεί, εηδηθά ζε ζπλζήθεο παξαδνζηαθήο ηάμεο. Μφλν έλα κηθξφ πνζνζηφ ιεμηινγίνπ ζα πξνζθηεζεί απφ ηνπο καζεηέο, ην ππφινηπν ζα απνθηεζεί απφ ηελ απιή αιιά νπζηαζηηθή έθζεζε ζηε γιψζζα-ζηφρν είηε δελ ζα απνθηεζεί πνηέ (Schmitt, 2000:3). Οη θπζηθνί νκηιεηέο κηαο γιψζζαο θαηαθηνχλ 20.000 νηθνγέλεηεο ιέμεσλ ηεο κεηξηθήο γιψζζαο. Απηφ ηζρχεη γηα παξάδεηγκα γηα έλαλ εηθνζάρξνλν θνηηεηή παλεπηζηεκίνπ πνπ έρεη έλα ζπγθεθξηκέλν επίπεδν κφξθσζεο. Ζ θαηάθηεζε ελφο ηέηνηνπ κεγέζνπο ιέμεσλ απφ έλαλ κε θπζηθφ νκηιεηή είλαη έλαο ζηφρνο δχζθνινο κελ αιιά εθηθηφο. Σν λα καζαίλεηο κία γιψζζα 3 είλαη ίζσο ην πην απαηηεηηθφ λνεηηθά εγρείξεκα γηα έλαλ άλζξσπν. Όρη ηφζν ε εθκάζεζε ηεο γξακκαηηθήο, γηαηί απηήλ ηελ καζαίλεηο κέρξη ηελ ειηθία ησλ 10 (Crystal, 1987:243), αιιά ε εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ, γηαηί ηηο ιέμεηο ζπλερίδεηο λα ηηο καζαίλεηο φζν κεγαιψλεηο θαη απηφ δελ ηειεηψλεη πνηέ (Schmitt, 2000:4). Ζ θχζε ηνπ ιεμηινγίνπ είλαη αξθεηά ζχλζεηε θαη πνιπδηάζηαηε. Σν κφλν ζίγνπξν είλαη πσο ε εθκάζεζή ηνπ δελ επηηπγράλεηαη άκεζα αιιά αληηζέησο είλαη κία δηαδηθαζία πνπ γίλεηαη θαηφπηλ δηαδνρηθήο έθζεζεο ζηελ γιψζζα. Δπίζεο, ην λα καζαίλεηο κία θαηλνχξηα ιέμε έρεη δηαβαζκίζεηο. Όινη καο έρνπκε ληψζεη ην λα δηαβάδνπκε ή λα αθνχκε κηα ιέμε θαη λα ηελ αλαγλσξίδνπκε ή λα ηελ θαηαιαβαίλνπκε ρσξίο φκσο λα είκαζηε ζε ζέζε λα ηελ ρξεζηκνπνηήζνπκε. Τπάξρεη κε άιια ιφγηα ε πξνζιεπηηθή γλψζε πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ θαηαλφεζε ηνπ γξαπηνχ θαη ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ θαη ε παξαγσγηθή γλψζε πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ παξαγσγή ηνπ γξαπηνχ θαη ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ (Schmitt, 2000:4). Ζ Qing Ma (2009:27) ππνζηεξίδεη πσο γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο ε γλψζε κηαο ιέμεο είλαη ε γλψζε ηεο ζεκαζίαο θαη ηεο ρξήζεο ζε δηάθνξα θεηκεληθά πιαίζηα θαη ζπκθξαδφκελα. Ο Schmitt (2000) ηελ ζπκπιεξψλεη ππνζηεξίδνληαο φηη ην λα γλσξίδεηο κία ιέμε (word knowledge) απνηειείηαη απφ ηα εμήο κέξε : 3 Σελ κεηξηθή γιψζζα (Γ1). 15

Σε ζεκαζία Σε γξαπηή κνξθή Σελ πξνθνξηθή κνξθή Σε γξακκαηηθή ζπκπεξηθνξά ηεο ιέμεο Σηο ιέμεηο πνπ ζπλήζσο ηελ ζπλνδεχνπλ (collocations) Tελ ρξήζε ηεο ιέμεο ζηελ θαζνκηινπκέλε (register) Σνπο ζπλεηξκνχο πνπ ζπλνδεχνπλ ηε ιέμε Σε ζπρλφηεηα ηεο ιέμεο Σα ζηάδηα απηά δελ ζπκβαίλνπλ ηαπηφρξνλα, εθηφο αλ κία ιέμε είλαη εληειψο άγλσζηε ή εληειψο γλσζηή θαη ζπλεπψο ν βαζκφο γλψζεο πνηθίιεη ζηα παξαπάλσ κέξε γλψζεο ηεο ιέμεο. (Schmitt, 2000). 2.4. Η ζημαζία ηος λεξιλογίος μέζα από ηιρ μεθοδολογίερ και πποζεγγίζειρ ζηη διδαζκαλία ηηρ γλώζζαρ Τπάξρνπλ αξρεία δηδαθηηθήο ηεο γιψζζαο απφ ηνλ 2 ν αηψλα π.υ. φηαλ ηα παηδηά ησλ Ρσκαίσλ δηδάζθνληαλ ηελ ειιεληθή γιψζζα. Σα θείκελα ηεο επνρήο βνεζνχζαλ ηνπο καζεηέο δίλνληαο ηνπο ην ιεμηιφγην είηε ζε αιθαβεηηθή κνξθή είηε ζε ζεκαηηθέο νκάδεο. Απηφ ζπλέβαηλε θαζψο ε ξεηνξηθή ζεσξνχληαλ ζεκαληηθή θαη πξνθεηκέλνπ απηή λα βξίζθεηαη ζε πςειφ επίπεδν απαηηνχληαλ εμεδεηεκέλν θαη πεξίπινθν ιεμηιφγην (Schmitt, 2000:10). Δπηπξνζζέησο, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μεζαίσλα ν William ηνπ Bath πξνψζεζε ηε δηδαζθαιία ηνπ ιεμηινγίνπ κέζα ζε ζπγθείκελν. Πξσηνπνξηαθφο γηα ηα ηφηε δεδνκέλα πξφηεηλε έκκεζε δηδαζθαιία ηνπ ιεμηινγίνπ (Bowen et al, 1985:85). ηε ζπλέρεηα δεκηνπξγήζεθαλ ηα πξψηα ιεμηθά. Ο Kelley (1969:24) δειψλεη πσο ην πξψην δίγισζζν ιεμηθφ γξάθηεθε ην 2500 π.υ.. Όζνλ αθνξά ζηηο κεζνδνινγίεο θαη ηηο πξνζεγγίζεηο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαηά ηνπο αηψλεο απηέο πνηθίινπλ θαη αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ εθηελψο. ε ζρέζε κε ηελ δηδαθηηθή ηνπ ιεμηινγίνπ αιιά θαη κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζε απηφ, εκθαλίζηεθε ην «Κίλεκα Γηαρείξηζεο ηνπ Λεμηινγίνπ» (Vocabulary Control Movement), ζχκθσλα κε ην νπνίν δηεπθνιπλφηαλ ε εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ πεξηνξίδνληάο ην (ή κέζσ ηνπ πεξηνξηζκνχ ηνπ). Δπίζεο, κέζα απφ απηφ ην θίλεκα θαη ηελ κεζνδνινγία ηνπ θαζηεξψζεθαλ δχν πξνζεγγίζεηο. Ζ πξψηε ζηεξίδεη ηελ κείσζε ηνπ ιεμηινγίνπ ζην 16

ειάρηζην δπλαηφ ψζηε νη ηδέεο θαη ηα λνήκαηα λα εθθξάδνληαη κε απιά μεθάζαξα ιφγηα. πλεπψο δεκηνπξγήζεθε απφ ηνπο Ogden θαη Η. Α. Richards έλα ιεμηιφγην 850 ιέμεσλ γλσζηφ σο «Βαζηθά Αγγιηθά» ηελ δεθαεηία ηνπ 1930 θαη ππνζηήξηδαλ πσο ήηαλ αξθεηφ λα εθθξάζεη νπνηνδήπνηε θνηλφ λφεκα ζηα αγγιηθά. Απηφ επεηεχρζε απνβάιινληαο ιέμεηο φπσο ην «ξσηψ» θαη εθθξάδνληάο ην σο «θάλσ κηα εξψηεζε (Carter, 1998:25). Παξφια απηά ηα «Βαζηθά Αγγιηθά» δελ ιεηηνχξγεζαλ θαζψο έδηλαλ έκθαζε ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ λνεκάησλ ησλ ιέμεσλ θαη απηφ εληέιεη δελ είλαη επθνιφηεξν απφ ηελ εθκάζεζε λένπ ιεμηινγίνπ (Schmitt, 2000:16). Σα πξαθηηθά πξνβιήκαηα ήηαλ ε ζπλερήο επαλεθπαίδεπζε ησλ δαζθάισλ αιιά θαη ε κε ιεηηνπξγηθφηεηα ζηελ θαζεκεξηλή επαθή ησλ αλζξψπσλ. Σν απνηέιεζκα εμάιινπ δελ ήηαλ θπζηθφ θαη ζχκθσλα κε ηνλ Howatt (1984: 254) επί ηεο νπζίαο απηά ηα «Βαζηθά Αγγιηθά» δελ ήηαλ θαη ηα πξαγκαηηθά βαζηθά αγγιηθά. Ζ δεχηεξε πξνζέγγηζε ηνπ «Κηλήκαηνο Γηαρείξηζεο ηνπ Λεμηινγίνπ» (Vocabulary Control Movement) ήηαλ ε ρξήζε θξηηεξίσλ πξνθεηκέλνπ λα επηιέμνπκε ηηο πην ρξήζηκεο ιέμεηο γηα λα δηδάμνπκε. Πξνηείλνληαλ κία ιίζηα ιέμεσλ νη νπνίεο ήηαλ ρξήζηκεο γηα ηελ παξαγσγή απιψλ θεηκέλσλ. Ζ ζπρλφηεηα ησλ ιέμεσλ απνηέιεζε έλα ζεκαληηθφ θξηηήξην, παξφια απηά έλα αθφκε θαίξην θξηηήξην ήηαλ ην ζπγθείκελν ζην νπνίν παξαηεξείηαη ε ιέμε θάζε θνξά. Γεκηνπξγήζεθε έηζη κία ιίζηα απφ ηνλ West ην 1953 πεξίπνπ 2000 ιέμεσλ κε ηελ νλνκαζία General Service List of English Words (GSL) (Schmitt, 2000:16). Σν πιενλέθηεκα ηεο ιίζηαο απηήο ήηαλ φηη δηαθνξεηηθά κέξε ηνπ ιφγνπ θαη δηαθνξεηηθά λνήκαηα πεξηιακβάλνληαλ θαη έηζη ε ιίζηα ήηαλ αξθεηά ρξήζηκε θαη φρη απιά κηα θαηακέηξεζε ζπρλφηεηαο ιεμηινγίνπ. Ζ επηξξνή ηεο GSL ήηαλ εθηελήο αιιά ιφγσ ηεο παιαηφηεηάο ηεο θαηά ηνλ Schmitt πξέπεη λα αλαλεσζεί (Schmitt, 2000:16). Σέινο, ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ απηήο ηεο πξνζέγγηζεο ήηαλ ε ρξήζε ιεμηινγίνπ ζρεηηθά κε ηε ζπρλφηεηά ηνπ. 2.5. Ππόζκηηζη λεξιλογίος Με πνηνλ ηξφπν φκσο καζαίλνπκε ην ιεμηιφγην; Γχν είλαη νη ηξφπνη πνπ καζαίλνπκε ηηο ιέμεηο, άκεζα κέζσ ηεο ζπγθξνηεκέλεο κειέηεο θαη έκκεζα κέζσ ηεο έθζεζήο καο ζηε γιψζζα φηαλ ν ζηφρνο είλαη ε ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη φρη ε εθκάζεζή ηεο. Καηά ηνλ Schmitt (2000:116) ππάξρνπλ πνιινί παξάγνληεο νη νπνίνη επεξεάδνπλ ηελ εθκάζεζε θαη ηειηθά θαηάθηεζε ηνπ ιεμηινγίνπ φπσο ε κεηξηθή 17

γιψζζα, ε ειηθία, ε έθζεζε ζηε γιψζζα ζηφρν, ην θίλεηξν θαη ε θνπιηνχξα ε νπνία παίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν θαζψο θαηά ηελ ακθηιεγφκελε ππφζεζε ησλ Sapir- Whorf ε γιψζζα δελ είλαη κφλν κία έκθπηε βηνινγηθή ηθαλφηεηα αιιά απνηειεί ζπλάκα ηελ θνηλσληθή θιεξνλνκηά κηαο νκάδαο θαη έλα πξντφλ καθξφρξνλεο θνηλσληθήο ρξήζεο (Ma, 2009:85). Έλα παξάδεηγκα άμην αλαθνξάο είλαη νη πνιηηηζκηθά θνξηηζκέλεο ιέμεηο ησλ νπνίσλ ηα λνήκαηα ππάξρνπλ θαη ζηε κεηξηθή γιψζζα αιιά θαη ζηε γιψζζα ζηφρν φκσο νη ππνδειψζεηο ηνπο είλαη δηαθνξεηηθέο, ζπρλά κε ην λα ππνδειψλνπλ ζεηηθά ε αξλεηηθά αηζζήκαηα, θαηαιιειφηεηα ή αθαηαιιειφηεηα (Ma, 2009:89). χκθσλα κε ηνλ Nation (1995:5) είλαη άγλσζηνο ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν καζαίλνπκε ηηο ιέμεηο θαη πσο ε γλψζε κίαο ιέμεο επεξεάδεη ηε γλψζε κηαο άιιεο. Οπζηαζηηθά δίλεη έκθαζε ζην γεγνλφο φηη ζα πξέπεη λα γίλεη πεξαηηέξσ έξεπλα θαζψο ππνζηεξίδεη πσο φ,ηη γλσξίδνπκε ζρεηηθά κε ηελ απφθηεζε ηνπ ιεμηινγίνπ απφ ηνλ άλζξσπν είλαη ειάρηζην ζε ζρέζε κε φ,ηη δελ γλσξίδνπκε Nation (1995). Πνηα είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία καζαίλνπκε ζηαδηαθά ηηο δηαζηάζεηο κηαο ιέμεο; Όηαλ εθηηζέκεζα γηα πξψηε θνξά ζε κία ιέμε, αξρηθά καο γίλνληαη γλσζηέο κία ζεκαζία ηεο θαη κία κνξθή ηεο. Αλ αθνχζακε ηε ιέμε, ηφηε ίζσο ζπκφκαζηε ηελ πξνθνξά φιεο ηεο ιέμεο ή κφλν ηελ θαηάιεμή ηεο, άιιεο ιέμεηο κε ηηο νπνίεο νκνηνθαηαιεθηνχλ ή ηνλ αξηζκφ ησλ ζπιιαβψλ ηεο. ε πεξίπησζε πνπ είδακε ηε ιέμε ζε γξαπηή κνξθή, ηφηε ίζσο ζπκφκαζηε ηηο πξψηεο ζπιιαβέο ηεο ιέμεο. Δάλ είδακε κία θνξά ηε ιέμε ηφηε ίζσο απνθηήζεθε ε ζπγθεθξηκέλε ζεκαζία ηεο ιέμεο ζην ζπγθεθξηκέλν ζπγθείκελν. Όζν εθηίζεηαη έλα άηνκν ζε κία ιέμε ηφζν θαζηεξψλνληαη θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ηεο θαζψο θαη άιιεο ιέμεηο. Δδψ γίλεηαη αλαθνξά ζηηο «ιεμηθέο ζπκθξάζεηο» (collocations) (Schmitt, 2000:117). Πνιχ αξγφηεξα φκσο, ζηε δηαδηθαζία ηεο πξφζθηεζεο ηεο ιέμεο ην άηνκν ζα ζπλεηδεηνπνηήζεη ηε ζπρλφηεηα ηεο ιέμεο, ηνπο πεξηνξηζκνχο ζην ηδίσκα ηεο γιψζζαο ή ηε ζπκπεξηθνξά ηεο ιέμεο σο πξνο ηα ζπκθξαδφκελα. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή γηα λα θαηαθηεζεί ηέηνην πιήζνο γλψζεο γηα κία ιέμε απαηηείηαη κεγάινο αξηζκφο παξαδεηγκάησλ φπνπ ζα βξνχκε ηε ιέμε. πλεπψο θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη πνηθίινπλ νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο καζαίλνληαη νη ιέμεηο. Δπίζεο είλαη θαλεξφ θαη φηη θάπνηεο φςεηο ηεο γλψζεο ησλ ιέμεσλ αλαπηχζζνληαη πεξηζζφηεξν απφ άιιεο θαη φηη ελδερνκέλσο θάπνηεο φςεηο δελ γίλνληαη πνηέ γλσζηέο ζην ρξήζηε (π.ρ. είλαη δπλαηφλ λα γλσξίδνπκε ηε ζεκαζία, πξνθνξά θαη κνξθνινγία κηαο ιέμεο ρσξίο φκσο λα γλσξίδνπκε ηηο ιεμηθέο ζπλάςεηο ηεο). χκθσλα κε ηελ 18

Henricksen (1999) ππάξρνπλ ηξείο δηαζηάζεηο γλψζεο κηαο ιέμεο θαη ε θαζεκηά απνθηηέηαη ζε δηαθνξεηηθφ βαζκφ. Ζ γλψζε ηεο ιέμεο εθηείλεηαη απφ ηε κεδεληθή έσο ηελ ηκεκαηηθή γλψζε ηεο ιέμεο θαη ηέινο ηελ αθξηβή θαη πιήξε γλψζε ηεο. Με άιια ιφγηα ε γλψζε κηαο ιέμεο είλαη κία ζπλερήο θαηάθηεζε κηαο ζεηξάο πιεξνθνξηψλ θαη φρη κία απφιπηε θαηάζηαζε γλψζεο ε κε ηεο ιέμεο. Αθφκε θαη ε νξζνγξαθία φζν απιή θαη αλ είλαη έρεη ηηο εμήο βαζκίδεο (Schmitt, 2000) : 1. Με θαηνρή ηεο νξζνγξαθίαο 2. Γλψζε θάπνησλ γξακκάησλ 3. σζηή θσλνινγία 4. Δληειψο ζσζηή νξζνγξαθία χκθσλα κε ηε δεχηεξε δηάζηαζε ηεο ιέμεο, ηελ ηκεκαηηθή γλψζε, γηα λα γλσξίδνπκε ζε βάζνο κία ιέμε απαηηείηαη ε θαηάθηεζε δηάθνξσλ ιεμηινγηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ. Όζνλ αθνξά ζηελ ηξίηε δηάζηαζε απηή είλαη ε πξνζιεπηηθή θαη παξαγσγηθή δεμηφηεηα ηεο ιέμεο ζπλεπψο ε πιήξεο ιεμηινγηθή δεμηφηεηα (Schmitt 2000:119). Παξαδνζηαθά επηθξαηεί ε άπνςε φηη νη ιέμεηο πξψηα καζαίλνληαη πξνζιεπηηθά θαη ζηε ζπλέρεηα αλαπηχζζνληαη θαη ρξεζηκνπνηνχληαη παξαγσγηθά. Ο Waring (1998) φκσο ζηεξίδεη φηη ε πξνζιεπηηθή ή ε παξαγσγηθή γλψζε αλαπηχζζνληαη αλάινγα κε ηε δπζθνιία ηνπ ιεμηινγίνπ πνπ δηδάζθεηαη ηελ εθάζηνηε θνξά. Γειαδή αλ πξφθεηηαη γηα κηα δχζθνιε θαη απαηηεηηθή ιέμε ηφηε πηζαλφλ λα δπζθνιεχεηαη ν ζπλνκηιεηήο λα αληηιεθζεί ην λφεκά ηεο. Αλ φκσο ε ιέμε είλαη εχθνιε ηφηε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηνλ παξαγσγηθφ ιφγν γξαπηφ ή πξνθνξηθφ, ρσξίο δπζθνιία. Πξνηείλεη έηζη ν Waring ηελ αλάπηπμε ελφο εμεηαζηηθνχ εξγαιείνπ κε ην νπνίν ζα αμηνινγείηαη θαη ζα θαηακεηξάηαη ε πξνζιεπηηθή θαη ε παξαγσγηθή γλψζε (αλαθέξεηαη απφ Schmitt 2000:119). 2.5.1. Άμεζη και έμμεζη εκμάθηζη ηος λεξιλογίος Ζ άκεζε εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ επηθεληξψλεηαη απεπζείαο ζηηο πιεξνθνξίεο ζηφρν θαη έηζη ππάξρνπλ πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο γηα ηελ εθκάζεζή ηνπο. Δίλαη φκσο ρξνλνβφξα δηαδηθαζία αθφκα θαη γηα ηνλ πην επηκειή καζεηή θαη θνπηαζηηθή ψζηε λα απνθηεζεί έλα επαξθέο ζε κέγεζνο ιεμηιφγην. Απφ ηελ άιιε, ε έκκεζε εθκάζεζε ζπκβαίλεη φηαλ ρξεζηκνπνηνχκε ηε γιψζζα γηα επηθνηλσληαθνχο ζθνπνχο. Όκσο ε δηαδηθαζία είλαη αξγή θαη ζηαδηαθή (Schmitt 2000:120). 19

Δπίζεο, ε έκκεζε εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ είλαη πην «πξνβιεκαηηθή» απφ ηελ άκεζε θαζψο ε πξψηε παξαηεξείηαη δπζθνιφηεξα νχζα πην δπζδηάθξηηε απφ ηελ δεχηεξε (Ma, 2009: 103). Έλα αθφκα ζεκείν πνπ αμίδεη λα ζεκεησζεί είλαη εάλ ε εθκάζεζε γίλεηαη ζπλεηδεηά θαηά ηνλ έκκεζν ηξφπν ε κε θαη ην ζεκείν απηφ είλαη ακθηιεγφκελν. Καηά ηνπο Reber et al (1990: 888) ε έκκεζε εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ νξίδεηαη σο «ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία κηα πεξίπινθε βάζε γλψζεο πνπ δηέπεηαη απφ θαλφλεο, θαηαθηάηαη θπξίσο αλεμάξηεηα απφ ηελ επίγλσζε θαη ηεο δηαδηθαζίαο αιιά θαη ηνπ πξντφληνο πνπ θαηαθηάηαη». Ο νξηζκφο απηφο ζηεξίδεη ηελ κε χπαξμε ζπλείδεζεο θαηά ηελ απφθηεζε ιεμηινγίνπ ελψ αληίζεηα ν Schmidt ζηεξίδεη ην λα καζαίλεη ρσξίο λα παξαηεξείο ζπλεηδεηά είλαη αδχλαηνλ (αλαθέξεηαη απφ ηνλ Reber et al, 1990:149). 2.5.2. ηπαηηγικέρ εκμάθηζηρ λεξιλογίος Οη καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζνχλ ζηελ εθκάζεζε κηαο μέλεο γιψζζαο, ρξεζηκνπνηνχλ ζηξαηεγηθέο. χκθσλα κε ηνπο O Malley θαη Chamot (1990:7) απηέο έρνπλ πεξηνξηζηεί ζε ζηξαηεγηθέο πνπ αθνξνχλ επί ην πιείζηνλ ηελ εθκάζεζε ιεμηινγίνπ. Απηφ θαηά ηνλ Schmitt (1997: 201) νθείιεηαη ζε δχν ιφγνπο. Πξψηνλ, ζηε θχζε ηεο εθκάζεζεο ηνπ ιεμηινγίνπ, ην γεγνλφο δειαδή φηη ε ιεμηινγηθή δεμηφηεηα είλαη επδηάθξηηε ζε αληίζεζε κε άιιεο ελζσκαησκέλεο δεμηφηεηεο φπσο ε πξνθνξηθή παξνπζίαζε είλαη ζπλεπψο επθνιφηεξν λα ζρεκαηηζηνχλ ζηξαηεγηθέο. Γεχηεξνλ, νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη πφζν ζεκαληηθή ζέζε έρεη ην ιεμηιφγην ζηελ εθκάζεζε κηαο γιψζζαο. Οη ζηξαηεγηθέο απηέο κπνξεί λα είλαη κέζνδνη φπσο ιέμεηο-θιεηδηά, «ιέμεηογάληδνο" 4 (hook words) δειαδή ιέμεηο πνπ κπνξνχλ λα ζρεκαηηζηνχλ απφ κηα άιιε ιέμε πξνζζέηνληαο έλα γξάκκα είηε ζηελ αξρή ή ζην ηέινο, ή ε βνήζεηα εηθφλσλ. Όιεο νη παξαπάλσ αλήθνπλ ζηηο κλεκνληθέο ζηξαηεγηθέο. Ζ θπξίαξρε αξρή πίζσ απφ ηηο ζηξαηεγηθέο απηέο είλαη ε ζεκαζηνινγηθή ζχλδεζε κηαο ιέμεο ή ιέμεσλ κε άιιε ιέμε ή ιέμεηο πνπ ήδε γλσξίδνπκε πξνθεηκέλνπ λα ζπκφκαζηε ηηο θαηλνχξηεο. Ζ αξρή απηή βέβαηα είλαη ζε ζπκθσλία κε ηνλ γεληθφηεξν θαλφλα πσο φ,ηη καζαίλνπκε πξνζθνιιάηαη θαη αθνκνηψλεηαη κε φηη ήδε γλσξίδνπκε. (Ma, 2009:156). 4 Ζ κεηάθξαζε ηνπ φξνπ hook word είλαη πξνζσπηθή θαη ηελ ρξεζηκνπνηνχκε γηαηί δελ έρεη βξεζεί θάπνηα αληίζηνηρε ειιεληθή απφδνζε θνηλά απνδεθηή ζηε βηβιηνγξαθία. 20

Καηά ηελ Ma, νη πεξηζζφηεξεο γισζζηθέο κλεκνληθέο ζηξαηεγηθέο ζηεξίδνληαη ζηελ πξνθνξά θαη φρη ζηελ νξζνγξαθία κηαο ιέμεο γηα λα δεκηνπξγήζνπλ απηφλ ηνλ δεζκφ κεηαμχ ησλ ιέμεσλ. Ζ κέζνδνο κε ηε ιέμε θιεηδί ρξεζηκνπνηεί κηα ιέμε απφ ηελ κεηξηθή γιψζζα ηνπ νκηιεηή (L1) σο ηνλ δηακεζνιαβεηή, ε νπνία λα κνηάδεη θσλεηηθά κε ηε ιέμε πνπ είλαη λα κάζνπκε θαη δεκηνπξγεί ηνλ λνεηηθφ ζχλδεζκν κέζσ κηαο λνεηηθήο εηθφλαο. Δπίζεο ε κέζνδνο απηή καδί κε ηε «ιέμε-γάληδν» θαη ηελ ρξήζε εηθφλσλ, είλαη αξθεηά πην απνηειεζκαηηθή απφ ηελ παπαγαιία θαη ηελ απνζηήζηζε. Αθφκε ζεκαληηθφ κε ηηο ιέμεηο-θιεηδηά είλαη νη καζεηέο λα ηηο αλαθαιχπηνπλ απφ κφλνη ηνπο έηζη ψζηε λα ηηο ζπκνχληαη επθνιφηεξα (Ma, 2009:158). Παξφια απηά, ππάξρνπλ δχν ζεκαληηθά κεηνλεθηήκαηα ζηε ρξήζε απηψλ ησλ κλεκνληθψλ ζηξαηεγηθψλ. Πξψηνλ, φηαλ εθαξκφδνπκε ηε ζηξαηεγηθή ηεο ιέμεοθιεηδί δελ βνεζνχκε ζηελ θαηάθηεζε ηεο ζσζηήο πξνθνξάο ηεο ιέμεο θαη δεχηεξνλ, φζν απμάλεηαη ην επίπεδν ηνπ ιεμηινγίνπ πνπ καζαίλεηαη, γίλεηαη δπζθνιφηεξν γηα ηνλ καζεηή αιιά θαη ηνλ θαζεγεηή λα βξεη αληίζηνηρε ιέμε ζηε κεηξηθή γιψζζα πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγεζεί ν ζχλδεζκνο κεηαμχ ησλ δχν ιέμεσλ (Ma, 2009:158). Καηά ηνπο Paivio θαη Deserochers (1981), φκσο ν παξαπάλσ ηξφπνο είλαη ζαθέζηαηα θαιχηεξνο θαη απνηειεζκαηηθφηεξνο απφ ηελ παπαγαιία αιιά θαη ηε ζπλερή επαλάιεςε ηεο ιέμεο κέζα ζηελ ηάμε σο ρνξσδία θαζψο είλαη θαη πην ελδηαθέξνλ αιιά θαη δηαζθεδαζηηθφο ηδηαίηεξα γηα ηνπο καζεηέο κηθξήο ειηθίαο. Δξεπλεηέο νη νπνίνη δνπιεχνπλ πάλσ ζηελ θαζνδήγεζε δεκηνπξγίαο ζηξαηεγηθψλ ζεσξνχλ πσο ην ζπγθείκελν παξέρεη φια ηα αλαγθαία κέζα γηα λα κάζνπκε θαηλνχξηεο ιέμεηο απαξαίηεηεο φκσο είλαη θαη άιιεο ζηξαηεγηθέο (Ma, 2009:158). Απηέο είλαη ε δεκηνπξγία ιεμηινγηθψλ νκάδσλ, ζπζρεηηζκνί ιέμεσλ, ρξήζε εηθφλσλ, κλεκνληθέο ζηξαηεγηθέο φπσο νη αθξνζηηρίδεο θαζψο θαη ζεκαζηνινγηθνί ράξηεο. αθέζηαηα θάπνηεο ζηξαηεγηθέο φπσο ε δεκηνπξγία ιεμηινγηθψλ νκάδσλ αιιά θαη γεληθφηεξα ε θαζνδήγεζε γηα δεκηνπξγία ζηξαηεγηθψλ απεπζχλεηαη παξαδνζηαθά ζε πξνρσξεκέλνπο καζεηέο θαη ίζσο είλαη πην ρξήζηκεο γηα απηνχο (Coady, 1997). Παξφια απηά, ζηξαηεγηθέο φπσο ε ρξήζε εηθφλσλ θαη κλεκνληθνί κεραληζκνί βνεζνχλ ζεκαληηθά καζεηέο πνπ βξίζθνληαη ζε πξψηκν αθφκε ζηάδην θαζψο κνηάδνπλ πεξηζζφηεξν κε παηρλίδη θαη φρη κε «σκή» γλψζε. Μηα αθφκε ζηξαηεγηθή πνπ αθνινπζείηαη πξνθεηκέλνπ λα αλαθαιχςεη ν καζεηήο ην λφεκα κηαο άγλσζηεο ιέμεο είλαη λα «καληέςεη» ην λφεκα απφ ηα ζπκθξαδφκελα. Έλα παηδί καζαίλεη εθαηνληάδεο ιέμεηο ζηελ κεηξηθή ηνπ γιψζζα 21

κέζσ ηεο άκεζεο δηδαζθαιίαο, πψο φκσο καζαίλεη ρηιηάδεο άιιεο πνπ βξίζθνληαη ζην ιεμηιφγηφ ηνπ; Γηάθνξεο πεγέο είλαη απηέο πνπ ην βνεζνχλ, νη νκηιίεο ησλ γνληψλ, δαζθάισλ, ην δηάβαζκα βηβιίσλ αιιά θαη ε ηειεφξαζε (Nagy & Herman, 1985). Ζ εθκάζεζε λένπ ιεμηινγίνπ ζε κία μέλε γιψζζα ιεηηνπξγεί κε αλάινγν ηξφπν. Ζ ηπραία θαη απξνζρεδίαζηε εθκάζεζε ιεμηινγίνπ κέζσ ησλ ζπκθξαδνκέλσλ θαηά ηελ θαηαλφεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ είλαη έλαο εμαηξεηηθφο ηξφπνο λα εκπινπηηζηεί ην ιεμηιφγην ηνπ καζεηή. Τπάξρεη φκσο θαη ε αληίζεηε άπνςε πνπ ακθηζβεηεί ηνλ ηξφπν απηφ θαη ππνζηεξίδεη πσο ε θαηαλφεζε πξνθνξηθνχ ιφγνπ είλαη απηή πνπ επλνεί ηελ αλάπηπμε θαη θαηαλφεζε λένπ ιεμηινγίνπ. χκθσλα κε ηνπο Nagy θαη Herman (1985) ε έθζεζή καο ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν ππεξηεξεί ηεο έθζεζεο καο ζηνλ γξαπηφ πξνθεηκέλνπ λα κάζνπκε θαηλνχξηεο ιέμεηο απφ ηα ζπκθξαδφκελα θαζψο ν πξνθνξηθφο ιφγνο ζπλνδεχεηαη θαη απφ εμσγισζζηθά ζηνηρεία φπσο νη ρεηξνλνκίεο, ν ηφλνο ηεο θσλήο καο ή θαη ηε θπζηθή παξνπζία ηεο ιέμεο γηα ηελ νπνία κηιάκε. Αληηζέησο, ην γξαπηφ ζπγθείκελν παξέρεη πεξηνξηζκέλεο πιεξνθνξίεο ζηνλ αλαγλψζηε ζρεηηθά κε ηελ άγλσζηε ιέμε θαη ίζσο νη πιεξνθνξίεο απηέο εθηφο απφ αλεπαξθείο λα είλαη θαη παξαπιαλεηηθέο. Πνηεο φκσο είλαη νη ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο επλνείηαη ε εθκάζεζε λέσλ ιέμεσλ κέζα απφ ηα ζπκθξαδφκελα; Καηά ηνλ Ellis (αλαθέξεηαη απφ ηνπο Schmitt & McCarthy, 2004) βαζηθή πξνυπφζεζε είλαη ε εθκάζεζε λα γίλεηαη ζηαδηαθά κε κηθξέο πξνζαπμήζεηο θάζε θνξά. Κάζε θνξά πνπ ζπλαληάηαη κηα ιέμε γίλεηαη γλσζηφ κφλν έλα θνκκάηη πιεξνθνξηψλ ζηνλ αλαγλψζηε. Δάλ θάπνηνο ζπλαληήζεη κηα ιέμε γηα πξψηε θνξά ηφηε δελ είλαη πηζαλφ ν αλαγλψζηεο λα απνθηήζεη πιήξε γλψζε ηεο ιέμεο. Παξφια απηά, ε εθκάζεζε κέζσ ησλ γξαπηψλ ζπκθξαδνκέλσλ νδεγεί ζε απνηειεζκαηηθή θαη καθξνπξφζεζκε γλψζε. Απηή εληζρχεηαη απφ ηελ έθζεζε ηνπ καζεηή ζηελ γιψζζα αιιά θαη απφ άιινπο ηξφπνπο φπσο ε δηδαζθαιία πξνζεκάησλ θαη θαηαιήμεσλ ψζηε λα γίλεηαη ηαρχηεξα αληηιεπηφ έζησ έλα θνκκάηη πιεξνθνξηψλ ηεο ιέμεο. Σειηθά φκσο έλαο ζίγνπξνο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ν καζεηήο ζα κάζεη θαηλνχξην ιεμηιφγην είλαη ε δηαδηθαζία ηνπ δηαβάζκαηνο ρξεζηκνπνηψληαο ηελ ζηξαηεγηθή ρξήζεο ησλ ζπκθξαδνκέλσλ 5. Ο καζεηήο ζχκθσλα κε ηνλ Krashen (1993), δηαβάδεη θαηαλνεηά κελχκαηα ρσξίο θαζφινπ άγρνο, κηα θαηάζηαζε πνπ πξνσζεί ηελ εθκάζεζε γεληθά, θαη ηνπ ιεμηινγίνπ εηδηθά. 5 Input Hypothesis (Krashen & Terrel, 1983) 22

Ο Graves (1985) πξνηείλεη κία πξνζέγγηζε γηα ην πψο λα αληηκεησπίδνπκε άγλσζηεο ιέμεηο. 1. Αληίιεςε χπαξμεο κηαο άγλσζηεο ιέμεο. 2. Πξνθαηαξθηηθή εθηίκεζε γηα ηε ζεκαληηθφηεηα ηεο άγλσζηεο ιέμεο ψζηε λα επηηεπρζεί θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ. 3. Πξνζπάζεηα αλαθάιπςεο ηνπ λνήκαηνο ηεο άγλσζηεο ιέμεο απφ ηηο ιέμεηο ζπκθξαδφκελα πνπ πξνεγνχληαη. 4. Γηάβαζκα παξαθάησ θαη πξνζπάζεηα αλαθάιπςεο ηνπ λνήκαηνο ηεο άγλσζηεο ιέμεο απφ ηηο ιέμεηο ζπκθξαδφκελα πνπ αθνινπζνχλ. 5. Γεχηεξε εθηίκεζε γηα ηε ζεκαληηθφηεηα ηεο άγλσζηεο ιέμεο ψζηε λα επηηεπρζεί θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ. 6. Πξνζπάζεηα αλαθάιπςεο ηνπ λνήκαηνο ηεο άγλσζηεο ιέμεο παξαηεξψληαο ηα κέξε ηεο ιέμεο. 7. Σξίηε εθηίκεζε γηα ηε ζεκαληηθφηεηα ηεο άγλσζηεο ιέμεο ψζηε λα επηηεπρζεί θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ. 8. Υξήζε ιεμηθνχ ή κηαο άιιεο πεγήο αθέζηαηα αθφκε θαη ε αμηνπνίεζε κίαο απφ ηηο παξαπάλσ ζηξαηεγηθέο απφ έλαλ καζεηή είλαη ζίγνπξα θέξδνο γηα απηφλ. Δίλαη ζεκαληηθφ νη καζεηέο λα θαζνδεγνχληαη γηα ην πψο ζα ρεηξίδνληαη ηηο άγλσζηεο ιέμεηο αιιά θαη ελζαξξχλνληαη ψζηε λα δεκηνπξγνχλ θαη δηθέο ηνπο ζηξαηεγηθέο θαη ηξφπνπο πνπ ελ ηέιεη απηνί είλαη θαη νη πην απνηειεζκαηηθνί. 23

3. ΟΙ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΔ ΣΗ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ ΣΩΝ ΞΔΝΩΝ ΓΛΩΩΝ Αλακθηζβήηεηα ε πξφνδνο ηεο ηερλνινγίαο έρεη αιιάμεη εληειψο ηνλ ηξφπν δσήο, ηνλ ηξφπν εξγαζίαο, ηελ εθπαίδεπζε, ηνλ πνιηηηζκφ αιιά θαη ηε θαζεκεξηλφηεηά ησλ αλζξψπσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν Castells (2001) νλνκάδεη ηε λέα κνξθή ηεο θνηλσλίαο απηήο «Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο» ε νπνία εζηηάδεη ζηελ απφθηεζε, επεμεξγαζία, απνζήθεπζε, δηαρείξηζε θαη δηαλνκή πιεξνθνξηψλ πνπ νδεγνχλ ηειηθά ζηε γλψζε φπσο κάιηζηα ηζρπξίδεηαη θαη ν Μπίθνο (2012:17). Όζνλ αθνξά ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα, απηφ πξνθεηκέλνπ λα εμειηρζεί δίλεη βάξνο ζηε ρξήζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ νη νπνίεο νδεγνχλ ζε αιιαγέο ζηε θχζε θαη ζηνλ ηξφπν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Οη αιιαγέο απηέο αλαδεηθλχνπλ ηελ αλάγθε γηα θξηηηθή ζθέςε θαη δεκηνπξγηθφηεηα, γηα πξνζαξκνζηηθφηεηα, επειημία, επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο, ππεπζπλφηεηα, ζπλεξγαζία θαη απηνλνκία ζηε κάζεζε (Ράπηεο & Ράπηε, 2006:48). Ζ ρξήζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηελ εθπαίδεπζε νδήγεζε ζην λα αλαδπζεί ν φξνο εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία δειαδή «ε εθαξκνγή θαη αμηνπνίεζε γλψζεσλ πνπ πξνέξρνληαη ηφζν απφ ηνλ ρψξν ησλ ζεηηθψλ επηζηεκψλ φζν θαη απφ ηνλ ρψξν ησλ ζεσξεηηθψλ γηα ηελ δεκηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο ζχγρξνλσλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ πνπ ζα ππνζηεξίδεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο» (Roblyer, 2008 αλαθέξεηαη απφ Μπίθνο, 2012: 185). Τπάξρνπλ πιενλεθηήκαηα αιιά θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο εηζαγσγήο ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαίδεπζε. Πιενλέθηεκα ηεο ρξήζεο ηνπ ππνινγηζηή ην γεγνλφο φηη θάλεη ην κάζεκα πην ελδηαθέξνλ δίλνληαο θίλεηξα γηα πεξαηηέξσ εκβάζπλζε ζην ζέκα πνπ κειεηάηαη, επλνεί ηελ εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία, θαη κπνξεί λα πξνζθέξεη ζην καζεηή άκεζε αλαηξνθνδφηεζε, αλ θάηη ηέηνην πξνβιεθζεί απφ ηνλ ζρεδηαζηή ηεο εθπαηδεπηηθήο εθαξκνγήο Αθφκε, ν καζεηήο κέζα απφ ηελ ελαζρφιεζή ηνπ κε ηνλ ππνινγηζηή γηα θάπνην κάζεκα, βειηηψλεη παξάιιεια θαη ηηο ηερλνινγηθέο ηνπ δεμηφηεηεο. Ζ πνιχπιεπξε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή επλνεί ηελ ζπλεξγαηηθή θαη δηαζεκαηηθή δηδαζθαιία θαη κάζεζε. Ζ πξφζβαζε κέζσ ηνπ Ζ/Τ ζε δίθηπα πξνζθέξεη ζηνλ καζεηή ηελ πξφζβαζε ηνπ ζε άπεηξν πιήζνο πιεξνθνξηψλ θαη γλψζεσλ θαη ηνπ επηηξέπεη ηελ επηθνηλσλία ηνπ κε άιινπο αλζξψπνπο απφ νπνηνδήπνηε ζεκείν ηεο γεο γηα εθπαηδεπηηθνχο πάληα ζθνπνχο. Γηεπθνιχλεηαη ην έξγν ηνπ δαζθάινπ θαζψο δχζθνιεο έλλνηεο κπνξνχλ λα εμεγεζνχλ κέζα απφ ηε ρξήζε «δπλακηθψλ» εηθφλσλ. Σέινο ε ρξήζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηελ 24

εθπαίδεπζε πξνσζεί ηελ ζπλερή επηκφξθσζε ησλ ίδησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη σο απνηέιεζκα επσθειείηαη θαη ν καζεηήο. Χο αληίινγνο ζηα παξαπάλσ επηρεηξήκαηα, πξνβάιιεηαη απφ ηνπο ζθεπηηθηζηέο ν θφβνο γηα παξαγθσληζκφ ή/θαη πιήξε αληηθαηάζηαζε ηνπ δαζθάινπ, ε αληηπαηδαγσγηθή νκνηνκνξθία ζηε δηδαζθαιία θαη ηελ αμηνιφγεζε νη νπνίεο ιεηηνπξγνχλ ελάληηα ζηελ ζχλζεηε γλψζε θαη ηε δεκηνπξγηθή κάζεζε. Δπηπξνζζέησο, ε ππεξβνιηθή ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή απφ ηα παηδηά κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θνηλσληθή απνκφλσζε αιιά θαη ζηελ εμάξηεζε ηνπ καζεηή απφ ηελ κεραλή (Ράπηεο & Ράπηε, 2006:53-54 θαη Tinker). Όζνλ αθνξά ζηηο εθπαηδεπηηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ ππνινγηζηή θαηά ηνπο Ράπηε θαη Ράπηε (2006), απηέο είλαη ε δηδαζθαιία ηεο πιεξνθνξηθήο σο γλσζηηθφ αληηθείκελν, σο πεγή πιεξνθφξεζεο θαη κέζν επηθνηλσλίαο ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, σο γλσζηηθφ θαη αλαπηπμηαθφ εξγαιείν ζην πιαίζην ηνπ ζρνιείνπ, σο δηδαθηηθφ κε άιια ιφγηα κέζν- θαη ηέινο σο κέζσ δηαζθέδαζεο θαη άηππεο κάζεζεο. Ζ αμηνπνίεζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή επηηπγράλεηαη φρη απιά κε ηελ ρξήζε ηνπ απνκνλσκέλα αιιά κε ηελ πξφζβαζε κέζσ ηνπ ππνινγηζηή, ζπλεπψο θαη ηνπ καζεηή, ζην δηαδίθηπν (internet). To δηαδίθηπν πξνσζεί ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ δαζθάινπ - καζεηή αιιά θαη κεηαμχ ησλ καζεηψλ, αιιάδνληαο εληειψο ηα δεδνκέλα ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη πξνάγεη ηελ έθζεζε ηνπ καζεηή ζε έλα πιήζνο πιεξνθνξηψλ. Σέινο, ε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ νδεγεί ζηελ δεκηνπξγία λέσλ φξσλ θαη ελλνηψλ πνπ αλαιχνληαη ζην επφκελν ππνθεθάιαην. 3.1. Όποι και έννοιερ Γηα ηελ βέιηηζηε επεμήγεζε θαη παξνπζίαζε ησλ δπλαηνηήησλ αιιά θπξίσο ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ινγηζκηθνχ Moodle, ζα πξέπεη λα γίλεη αλαθνξά ζε θάπνηνπο φξνπο. χκθσλα κε ηε νισκνλίδνπ (2006:131) ε «ειεθηξνληθή κάζεζε» (elearning) επηηειείηαη φηαλ θαηά ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ρξεζηκνπνηνχληαη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο νη νπνίνη είλαη δηθηπσκέλνη. ηφρνο είλαη ε παξαγσγή, πξνψζεζε, παξάδνζε αιιά θαη δηεπθφιπλζε ηεο εμαηνκηθεπκέλεο κάζεζεο ζε νπνηνλδήπνηε ρψξν θαη ρξφλν, κέζα απφ έλα πεξηβάιινλ πνπ είλαη ρξεζην θεληξηθφ. Έλαο πην πξφζθαηνο φξνο είλαη απηφο πνπ δίλεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή φηη δειαδή ην e-learning είλαη ε ρξήζε ησλ λέσλ πνιπκεζηθψλ ηερλνινγηψλ θαη ηνπ δηαδηθηχνπ κε 25

ζθνπφ ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο εθπαίδεπζεο κέζσ απνκαθξπζκέλεο πξφζβαζεο ζηηο πεγέο θαη ζηηο ππεξεζίεο θαη κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ησλ αληαιιαγψλ (Sbihi, & El Kadiri, 2010). Σν e-learning είλαη ε ζχγρξνλε κνξθή ηεο εθπαίδεπζεο εμ απνζηάζεσο θαη ηεο ηειεθπαίδεπζεο, θαη είλαη απηή πνπ πινπνηείηαη κε ηε ρξήζε ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ ( ζην εμήο Σ.Π.Δ.), απαξαίηεηεο γηα ηελ επηθνηλσλία ησλ ζπκκεηερφλησλ παξνπζηάδνληαο ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ κε έλαλ ελαιιαθηηθφ ηξφπν. (Βαζηιάθεο, 2006:2). Σξεηο είλαη νη ηξφπνη ηεο εθπαίδεπζεο ζε ζρέζε κε ηνλ ηξφπν πνπ επηθνηλσλνχλ νη ζπκκεηέρνληεο εμ απνζηάζεσο: ε ζχγρξνλε, ε αζχγρξνλε θαη ε κηθηή (Horton, 2000:55 56; Βαζηιάθεο, 2006:2). Καηά ηελ ζχγρξνλε ηειεθπαίδεπζε νη ζπκκεηέρνληεο κπνξνχλ λα επηθνηλσλνχλ άκεζα κε ηνλ εθπαηδεπηή ή κεηαμχ ηνπο, κέζσ ηερλνινγηψλ φπσο ε ηειεδηάζθεςε ή ε γξαπηή/ πξνθνξηθή ζπλνκηιία ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν. Έηζη ν ηχπνο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη παξφκνηνο κε ηνλ παξαδνζηαθφ θαζψο εθπαηδεπηήο θαη εθπαηδεπφκελνο επηθνηλσλνχλ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν κε ηελ δηαθνξά φηη βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθφ ρψξν. Καηά ηελ αζχγρξνλε ηειεθπαίδεπζε νη ζπκκεηέρνληεο δελ κπνξνχλ λα επηθνηλσλνχλ άκεζα, ε δηδαθηέα χιε είλαη ζε ςεθηαθή κνξθή θαη παξέρεηαη ζηνλ καζεηή κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ είηε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο είηε νιφθιεξν ζην ηέινο ηνπ. Πνιιέο θνξέο ρξεζηκνπνηνχληαη θαη νη δχν ηχπνη ηειεθπαίδεπζεο, ζχγρξνλνο θαη αζχγρξνλνο δξψληαο ζπκπιεξσκαηηθά ν έλαο κε ηνλ άιιν δεκηνπξγψληαο έηζη ηελ κηθηή ηειεθπαίδεπζε. Με απηφλ ηνλ ηξφπν εθπαηδεπηήο θαη εθπαηδεπφκελνο επσθεινχληαη ησλ πιενλεθηεκάησλ θαη ησλ δχν (Βαζηιάθεο, 2006:2-3). Οη παξαθάησ ζπλαθείο- φξνη αλαθέξνληαη ζηα ζπζηήκαηα (ινγηζκηθά) πνπ ζπλήζσο ρξεζηκνπνηνχληαη σο πιαηθφξκεο γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ πξνγξακκάησλ ηειεθπαίδεπζεο. Σν Δηθνληθφ Μαζεζηαθφ Πεξηβάιινλ-ΔΜΠ (Virtual Learning Environment- VLS) (JISC, 2010) πεξηιακβάλεη ηηο on-line δξαζηεξηφηεηεο, ηε ζπλεξγαζία θαη δηάδξαζε κεηαμχ καζεηή-δαζθάινπ ρσξίο λα παξαιείπεη ηελ δηάδξαζε καζεηήδαζθάινπ κε ην δηδαθηηθφ πιηθφ. Γεληθφηεξα πεξηγξάθεη φιε ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πνπ ιακβάλεη ρψξα ζην δηαδίθηπν δεκηνπξγψληαο κία εηθνληθή ηάμε. Έκθαζε πξέπεη λα δίλεηαη ζηνλ φξν καζεζηαθφ θαη φρη ζην εηθνληθφ, θαζψο ην εηθνληθφ απιά ραξαθηεξίδεη ηελ πξνζνκνίσζε ηεο πξαγκαηηθήο ηάμεο θαη φρη ηε κάζεζε (Barajas&Owen, 2000). πλαθήο είλαη ν φξνο χζηεκα Γηαρείξηζεο 26

Πεξηερνκέλνπ (CMS) ν νπνίνο αλαθέξεηαη ζε παξφκνηα ζπζηήκαηα θαη ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλφηεξα ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Αθφκε, ππάξρεη ν φξνο χζηεκα Γηαρείξηζεο Μαζεζηαθνχ Πεξηερνκέλνπ (Learning Content Management Systems CLMS) ν νπνίνο δίλεη έκθαζε ζην πεξηερφκελν ελψ επξχηαηα θαη ηδηαίηεξα ζηε Βφξεην Ακεξηθή ρξεζηκνπνηείηαη θαη ν φξνο χζηεκα Γηαρείξηζεο Μάζεζεο (Learning Management Systems LMS) ν νπνίνο δίλεη έκθαζε ζηε δηνηθεηηθή πιεπξά ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο φπσο εγγξαθέο, παξαθνινχζεζε βαζκνινγηψλ θηι. (Παλαγησηίδεο, 2012:51). Δλα χζηεκα Γηαρείξηζεο Μάζεζεο (LMS) πεξηιακβάλεη εμειηγκέλεο δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο. Απηέο θαηαζθεπάδνληαη απφ ηδξχκαηα ή εηαηξείεο νη νπνίεο αζρνινχληαη κε ηελ ςεθηαθή κάζεζε (e learning), θαη πξνζθέξνπλ εθπαηδεπηηθέο ππεξεζίεο ζε ηξίηνπο ή λα εθπαηδεχζνπλ ην πξνζσπηθφ ηνπο (Κνπηζνπξίδεο, 2008). Ο server κπνξεί λα βξίζθεηαη εγθαηεζηεκέλνο νπνπδήπνηε ζηνλ θφζκν. Ο δάζθαινο θαη νη καζεηέο κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζε απηφ απφ νπνπδήπνηε αξθεί λα ππάξρεη ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν (Cole, 2005:1). Έλα ηέηνην ζχζηεκα είλαη θαη ην Moodle ( Rice, 2007:1). Οη βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ελφο πζηήκαηνο Γηαρείξηζεο Μάζεζεο ζχκθσλα κε ηνλ Κνπηζνπξίδε (2008) πεξηιακβάλνπλ ηα εμήο ζεκεία: Ζ πξφζβαζε ηνπ καζεηή ζηα δηδαθηηθά πιηθά είλαη ειεγρφκελε θαη αζθαιήο Ζ δηδαθηέα χιε παξνπζηάδεηαη ζε απηνηειείο δνκηθέο κνλάδεο (modules). Καηαγξάθνληαη ηα ζηνηρεία θαη ε πξφνδνο ηνπ καζεηή. Τπνζηεξίδεηαη ε on line κάζεζε θαη ε πξφζβαζε ζε άιιεο πεγέο. Δπηηξέπεη ηελ επηθνηλσλία ηνπ καζεηή κε ηνλ εθπαηδεπηή ή ηνπο ζπκκαζεηέο. Δπηηξέπεη ην ζρεκαηηζκφ νκάδσλ εθπαηδεπνκέλσλ. Δπηηειείηαη δηαζχλδεζε κε εμσηεξηθά ζπζηήκαηα. Σέινο, ζχκθσλα κε ηνλ Παλαγησηίδε (2012), ε πνιππινθφηεηα ησλ εθαξκνγψλ πνπ ζηεξίδνληαη ζε ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο κάζεζεο θιηκαθψλεηαη αλάινγα κε ην πφζν αμηνπνηήζεθαλ νη δπλαηφηεηεο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη κε ηελ παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε βαζίζηεθε ν δάζθαινο-δεκηνπξγφο ηνπ καζήκαηνο. Ζ αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ πνπ καο πξνζθέξνπλ νη ιεηηνπξγίεο απηέο επεξεάδνπλ ηελ θιηκάθσζε απηή. Αξρηθά, ρξεζηκνπνηνχκε θάπνηα βαζηθά εξγαιεία γηα λα ππνζηεξίμνπκε ηα πξφζσπν κε πξφζσπν καζήκαηα ελψ ζην ηειηθφ ζηάδην εθκεηαιιεπφκαζηε πιήξσο ηα εξγαιεία ζρεδίαζεο καζήκαηνο θαη επηθνηλσλίαο πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε εμ απνζηάζεσο παξνρή καζεκάησλ (O Leary, 2002). 27

3.2. Kονζηποςκηιβιζμόρ χκθσλα κε ηνπο West (2002) θαη Lalonde & Pinette (2003) ν ζρεδηαζκφο ηερλνινγηθψλ εξγαιείσλ δελ είλαη απζαίξεηνο αιιά ζηεξίδεηαη ζηηο θπξίαξρεο παηδαγσγηθέο ζεσξίεο έηζη ψζηε λα νδεγνχκαζηε «ζηελ αλαζχλζεζε ησλ πην ζεκαληηθψλ θαη γφληκσλ ζηνηρείσλ ηνπο» (ζην Γηαλλνχιαο, 2009: 22). O ζρεδηαζκφο θαη ε αλάπηπμε καζεκάησλ ζηελ ειεθηξνληθή πιαηθφξκα Moodle κε ηελ νπνία ζα αζρνιεζνχκε ζηελ εξγαζία απηή ζηεξίδνληαη ζηελ ζεσξία ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ. Ο φξνο «θνλζηξνπθηηβηζκφο» ή «επνηθνδνκηζκφο» πξνέξρεηαη απφ ηελ αγγιηθή ιέμε «construct» ή «construction» πνπ ζεκαίλεη «θαηαζθεπάδσ» ή «νηθνδφκεκα». Οη ππνζηεξηθηέο ηνπ επνηθνδνκηζκνχ αληηκεησπίδνπλ ηε κάζεζε σο κηα θνηλσληθνγλσζηηθή δηαδηθαζία ελεξγνχο νηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο, ηεο κάζεζεο θαη ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ. Καηά ηνλ Παξζέλε (2010) ν επνηθνδνκηζκφο είηε σο εθπαηδεπηηθή ζεσξία είηε σο κέζνδνο απνδέρεηαη σο βαζηθφ αμίσκα ηε δεκηνπξγία απφ ηνπο καζεηέο ηεο δηθήο ηνπο γλψζεο, κεηά απφ επεμεξγαζία ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ κε ηηο ήδε ππάξρνπζεο, αληί ηεο παζεηηθήο πξφζιεςήο ηεο απφ ηνλ εμσηεξηθφ θφζκν. Με άιια ιφγηα ν επνηθνδνκηζκφο αλαθέξεηαη ζηε δηαδηθαζία επεμεξγαζίαο ηεο γλψζεο απφ ην ίδην ην άηνκν. χκθσλα κε ηε βαζηθή ηνπ αξρή, ε γλψζε είλαη αλζξψπηλν θαηαζθεχαζκα θαη νηθνδνκείηαη ελεξγεηηθά απφ ηνλ άλζξσπν. Σν άηνκν επνκέλσο ρξεζηκνπνηεί ηηο ππάξρνπζεο γλψζεηο ηνπ γηα λα επνηθνδνκήζεη λέεο θαηαλνήζεηο (Κφθθνηαο, 1989:299). Ο επνηθνδνκηζκφο νπζηαζηηθά ελδηαθέξεηαη γηα ηε δηαδηθαζία κέζσ ηεο νπνίαο νηθνδνκείηαη ε γλψζε. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ηα άηνκα αληηιακβάλνληαη, καζαίλνπλ, επηθνηλσλνχλ δελ είλαη αληηθεηκεληθφο νχηε ίδηνο γηα φινπο. Έηζη ε γλψζε δε κεηαβηβάδεηαη αιιά θαηαζθεπάδεηαη, νηθνδνκείηαη κε ηελ ελεξγφ γλσζηηθή ζπκκεηνρή ηνπ ίδηνπ ηνπ αηφκνπ κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζή ηνπ κε ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Όπσο ε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο, έηζη θαη ε κάζεζε είλαη θνηλσληθά θαη ηδηνζπγθξαζηαθά θαζνξηζκέλε. Ο θφζκνο ηεο κάζεζεο ηεο γλψζεο δε δηέπεηαη απφ αηηηνθξαηηθνχο λφκνπο αιιά δηακνξθψλεηαη βάζεη ησλ εθάζηνηε ζθέςεσλ, ηδεψλ, ζπλαηζζεκάησλ θαη εκπεηξηψλ (Ράπηεο-Ράπηε, 2006: 87-88). χκθσλα κε ηνλ γλσζηηθφ επνηθνδνκηζκφ, ν αλζξψπηλνο λνπο δελ εθιακβάλεηαη σο απνζήθε θαη απιφο επεμεξγαζηήο πιεξνθνξηψλ αιιά σο θαηαζθεπαζηήο «ζεσξηψλ» θαη πιάζηεο λνεκάησλ πνπ δε ιεηηνπξγεί αζξνηζηηθά 28

αιιά νιηθά. Ζ λφεζε ζπληζηά κία ιεηηνπξγία θαηαζθεπήο λνεκάησλ, ε νπνία βαζίδεηαη ζηηο εκπεηξίεο,, ηηο πεπνηζήζεηο, ηηο ζεσξίεο πνπ ρξεζηκνπνηεί ην άηνκν γηα ηελ εμήγεζε γεγνλφησλ θαη ηηο νπνίεο ν δάζθαινο δελ πξέπεη λα αγλνεί ή λα παξακεξίδεη θαηά ηηο δηδαθηηθέο ηνπ επηδηψμεηο (Ράπηεο-Ράπηε, 2006:90). Οη εξεπλεηέο κε ηελ κεγαιχηεξε ζπλεηζθνξά ζηελ νηθνδφκεζε ηεο ζεσξίαο ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ είλαη νη Jean Piaget, Lev Vygotsky, Jerome Bruner, Jean Lave, Von Glasersfeld, John Dewey, Robert Spiro. Όζνλ αθνξά ζηνλ Lev Vygotsky, ε δηαθνξά ηνπ απφ άιινπο ζεσξεηηθνχο φπσο ν Piaget έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη γηα ηνλ Vygotsky, ε αιιειεπίδξαζε αηφκνππεξηβάιινληνο δελ δηεπθνιχλεη απιψο ηελ λνεηηθή αλάπηπμε αιιά επηπιένλ ηε δεκηνπξγεί (Ράπηεο-Ράπηε, 2006:109-110). Σελ ελ δπλάκεη γλψζε, απηή δειαδή πνπ νη καζεηεπφκελνη είλαη έηνηκνη λα αλαπηχμνπλ κε ηελ βνήζεηα ηεο δηδαθηηθήο ππνζηήξημεο ησλ άιισλ θαη θπξίσο ησλ ελειίθσλ, ν Vygotsky ηελ νλνκάδεη «δψλε επηθείκελεο αλάπηπμεο» (Byrnes: 2006). Δίλαη νπζηαζηηθά ε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο ηνπ αηφκνπ ζε νπνηνδήπνηε ηνκέα, ε νπνία φκσο πξαγκαηψλεηαη κε ηε δηακεζνιαβεηηθή ππνζηήξημε ηνπ πεξηβάιινληνο. Αλαθέξεηαη ζηελ απφζηαζε κεηαμχ ηνπ θαηερφκελνπ επηπέδνπ αλάπηπμεο ζε κία γλσζηηθή πεξηνρή θαη ηνπ επηπέδνπ εθείλνπ ζην νπνίν ην άηνκν είλαη ελ δπλάκεη ζε ζέζε λα αλαπηπρζεί επηιχνληαο πξνβιήκαηα κε ηελ θαζνδήγεζε θαη ζπλεξγαζία έκπεηξσλ ελειίθσλ ή θαη ζπλνκειίθσλ. Γηα κεζνδηθνχο πξαθηηθνχο ιφγνπο, ν Vygotsky πξνζδηνξίδεη ηε «δψλε επηθείκελεο αλάπηπμεο» ζε ηξία επίπεδα: ζην αηνκηθφ, ζην επίπεδν πνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ζην επξχηεξν θνηλσληθφ επίπεδν. ην αηνκηθφ επίπεδν ν καζεηήο έρεη αλάγθε ηελ ππνζηεξηθηηθή αιιειεπίδξαζε θαη ηε ζπλεξγαζία κε πην έκπεηξα άηνκα. Σν επίπεδν πνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο είλαη ε απφζηαζε αλάκεζα ζηελ επηζηεκνληθή γλψζε πνπ παξέρεηαη απφ ηνπο θνξείο ηεο αγσγήο θαη ζε εθείλε ηεο θαζεκεξηλήο εκπεηξίαο ηνπ αηφκνπ. Δδψ, νη θνξείο ηεο εθπαίδεπζεο πξέπεη λα παξέρνπλ κέζα απφ θαηάιιεια ζρεδηαζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο, πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο γηα απφθηεζε εκπεηξηψλ επηζηεκνληθήο ζθέςεο θαη ζχλδεζήο ηεο κε ηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ καζεηψλ. Ζ ζπκβνιή ηνπ επνηθνδνκηζκνχ ζηελ εθπαίδεπζε ππήξμε θαζνξηζηηθή θαζψο δφζεθε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζην ξφιν πνπ δηαδξακαηίδεη ε θαηαλφεζε θαη ε πξνυπάξρνπζα εκπεηξία ησλ καζεηψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο ελψ ηαπηφρξνλα πξνσζήζεθαλ πεξηζζφηεξν καζεηνθεληξηθά θαη αλνηρηά κνληέια δηδαζθαιίαο θαη 29

αλαδείρζεθε ε ζεκαζία ηνπ ςπρν-θνηλσληθνχ πιαηζίνπ ηεο κάζεζεο. Δπηπξνζζέησο, ε επνηθνδνκηζηηθή ζεσξία ππνζηεξίδεη ηε δηεξεπλεηηθή, ζπλεξγαηηθή θαη απηφλνκε κάζεζε. Οη Ράπηεο-Ράπηε (2006) θαηαιήγνπλ ζηα εμήο ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηελ ζεσξία ηνπ επνηθνδνκηζκνχ: Κάζε άηνκν βαζηδφκελν ζηηο εκπεηξίεο ηνπ αλαπαξηζηά ηε γλψζε κε ην δηθφ ηνπ ηξφπν. Ζ άπνςε απηή αληηηάζζεηαη ζηνλ ζπκπεξηθνξηζκφ ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ππάξρεη κία θαη κνλαδηθή ζσζηή αλαπαξάζηαζε ηεο γλψζεο. Οη καζεηέο κέζσ ηεο «γλσζηηθήο ζχγθξνπζεο» αλαθαιχπηνπλ ηε γλψζε. ην πιαίζην απηήο ηεο δηαδηθαζίαο ην ππνθείκελν πξνβιεκαηίδεηαη, ειέγρεη θαη απνθαιχπηεη ελ ηέιεη ηηο αλαθνινπζίεο αλάκεζα ζηελ ηζρχνπζα γλψζε θαη ηελ εκπεηξία. Χζηφζν, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο αλαδφκεζεο ηεο εκπεηξίαο ηνπ καζεηή είλαη ε χπαξμε ελφο θαηάιιεια δηακνξθσκέλνπ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο, ελψ θξίλεηαη απαξαίηεην ην άηνκν λα δηαζέηεη απηνλνκία θαη δπλαηφηεηεο απηφ-δηφξζσζεο ησλ γλσζηηθψλ ζρεκάησλ. Ζ θαηαλφεζε ηνπ επξχηεξνπ θνηλσληθνχ πιαηζίνπ κέζα ζην νπνίν ζπληειείηαη ε κάζεζε ζπληζηά απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ θνηλσληθν-γλσζηηθή αλάπηπμε ηνπ καζεηή. Ζ αιιειεπίδξαζε θαη ε ζπλεξγαζία ηφζν κεηαμχ ησλ καζεηψλ φζν θαη δαζθάισλ- καζεηψλ ζπληζηά αλαπφζπαζην ζηνηρείν ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. Ζ κάζεζε είλαη απνηειεζκαηηθή φηαλ ζπληειείηαη ζε έλα ζπλαθέο πιαίζην (in context) ην νπνίν ζπλάδεη κε ηε γλσζηηθή βάζε ησλ ππνθεηκέλσλ. Έηζη, ε παξερφκελε εθπαίδεπζε ζα πξέπεη λα ιακβάλεη ρψξα ζε έλα ζρεηηθφ κε ηηο εκπεηξίεο ηνπ καζεηή πιαίζην Ζ γλψζε είλαη αιιειέλδεηε κε ηελ εκπεηξία θαη ηε δξάζε, θαζψο κέζσ ηεο βησκαηηθήο κάζεζεο ηα ππνθείκελα πξνθεηκέλνπ λα θηάζνπλ ζηε γλψζε πξνβιεκαηίδνληαη, ειέγρνπλ ή δηαηππψλνπλ ππνζέζεηο, αλαζεσξνχλ ή αλαθαιχπηνπλ γλσζηηθά ζρήκαηα, αλαζηνράδνληαη. Ζ γλψζε δελ πξέπεη λα θαηαθεξκαηίδεηαη θαη λα ηεξαξρείηαη απζαίξεηα ελψ νη καζεηέο είλαη αλαγθαίν λα εκπιέθνληαη ζε θαηαζηάζεηο θαη δξάζεηο πνπ απαηηνχλ θξηηηθή ζθέςε θαη αληαιιαγή ηδεψλ. 30

Ο καζεηήο πξνζεγγίδεηαη σο φινλ. Σν άηνκν έρεη πξνζσπηθή, κνλαδηθή αμία κε δηθαίσκα ζην ιάζνο. Αμία ζηε δηαδηθαζία κάζεζεο δελ έρεη κφλν ην απνηέιεζκα αιιά θαη ε ίδηα ε δηαδηθαζία. Σέινο, ηα ΓΜ θαη εηδηθφηεξα ην Moodle ζην νπνίν ζηεξίδεηαη ην πξαθηηθφ κέξνο απηήο ηεο εξγαζίαο βαζίδνληαη ζηε ζεσξία ηνπ επνηθνδνκηζκνχ πνπ αλαιχζεθε παξαπάλσ θαζψο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ινγηζκηθνχ ν ζρεδηαζηήο ζηεξίρζεθε ζε νξηζκέλεο δηδαθηηθέο αξρέο. Σν Μoodle δέρεηαη ην επνηθνδνκηζηηθφ κνληέιν σο ζεσξεηηθή βάζε γηα ηελ πξνζέγγηζε ηεο κάζεζεο. Ο Rice (2006) ππνγξακκίδεη ηελ δηαθνξά κεηαμχ κηαο παξαδνζηαθήο ηάμεο κε ην επνηθνδνκηζηηθφ κνληέιν ιέγνληαο πσο ε δηαθνξά είλαη ε ίδηα πνπ ππάξρεη κεηαμχ κηαο νκηιίαο θαη κηαο ζπδήηεζεο. Ζ πξνζέγγηζε απηή, κνινλφηη δελ απνηειεί κηα απζηεξά ζπλεθηηθή-γξακκηθή ζεσξία ηεο κάζεζεο, παξέρεη σζηφζν έλα ζχλνιν παξαδνρψλ-ππνζέζεσλ εξγαζίαο, πνπ επηηξέπνπλ ηελ επεμεξγαζία θαηλνηφκσλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ. Καηά ηε ρξήζε θαη αμηνπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ ζην Μoodle ζχκθσλα κε ηνλ Rice (2007): Οη καζεηέο απνθηνχλ ηε λέα γλψζε θαζψο επηηειείηαη δηάδξαζε κε ην πεξηβάιινλ, ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρεη αλαζέζεη θαη δεκηνπξγήζεη ν εθπαηδεπηηθφο θαη κε ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο. Οη καζεηέο καζαίλνπλ πεξηζζφηεξα πξάγκαηα θαη θαιχηεξα φηαλ θαηαζθεπάδνπλ ηε γλψζε γηα άιινπο. χκθσλα κε ηε γλσζηηθή ππξακίδα νη καζεηέο ζπκνχληαη ην 10% φζσλ δηαβάδνπλ, ην 20% φζσλ αθνχλ, ην 30% απφ απηά πνπ βιέπνπλ, ην 50% απηψλ πνπ ζπδεηνχλ, ην 75% απηψλ πνπ εθαξκφδνπλ θαη 90% απφ απηά πνπ δηδάζθνπλ ζηνπο άιινπο. Με άιια ιφγηα ν θαιχηεξνο ηξφπνο λα κάζεηο θάηη είλαη λα ην δηδάμεηο. Ζ πξαθηηθή απηή κπνξεί λα εθαξκνζηεί κέζα απφ ην Moodle ζπλεπψο λα πξνζθεξζεί ζηνπο καζεηέο ν απνηειεζκαηηθφηεξνο ηξφπνο θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο. Καζψο νη καζεηέο ελζσκαηψλνληαη ζε κηα θνπιηνχξα, καζαίλνπλ ζπλερψο. Ζ δηάδξαζε κεηαμχ ησλ καζεηψλ κε έλαλ ή θαη ίζσο κε παξαπάλσ απφ έλαλ εθπαηδεπηηθνχο επηηαρχλεη ηε γλσζηηθή δηαδηθαζία. 31

3.3. Σο Μoodle και ηα σαπακηηπιζηικά ηος Ζ ιέμε Μoodle είλαη αθξσλχκην ησλ ιέμεσλ Modular Object-oriented Dynamic Learning Environment (Rice, 2006:5). Σν Μoodle είλαη έλα χζηεκα Γηαρείξηζεο Μάζεζεο (LMS) αλνηρηνχ θψδηθα (open source) δεκηνπξγήζεθε απφ Martin Dougiamas θαη ρξεζηκνπνηείηαη επξχηαηα απφ παλεπηζηήκηα, ζρνιεία αιιά θαη επηρεηξήζεηο. Υξεζηκνπνηείηαη απφ πάλσ απφ 2000 εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο γηα λα πξνζθέξεη on-line καζήκαηα θαη λα ζπκπιεξψζεη ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο. Ζ θηινζνθία θαηαζθεπήο ηνπ πξνάγεη αμίεο φπσο, ζπλεξγαηηθή θξηηηθή ζθέςε θαη ην κνίξαζκα ηεο γλψζεο, νη νπνίεο γίλνληαη απνδεθηέο απφ ηελ αθαδεκατθή θνηλφηεηα (Cole, 2005). Σν Moodle δεκηνπξγήζεθε γηα πξνζθέξεη ζηνλ δάζθαιν ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγήζεη έλα ελδηαθέξνλ γηα ηνλ καζεηή on-line κάζεκα θαη είλαη δηαζέζηκν δσξεάλ ζε θάζε ελδηαθεξφκελν. ε έλα ηέηνην χζηεκα Γηαρείξηζεο Μάζεζεο ν δάζθαινο έρεη ζηελ δηάζεζή ηνπ ηα εξγαιεία λα δεκηνπξγήζεη έλα δηαδηθηπαθφ κάζεκα θαη λα επηηξέςεη κφλν ζε εγγεγξακκέλνπο καζεηέο λα πάξνπλ κέξνο ζε απηφ. Σν Μoodle είλαη κία πιαηθφξκα αζχγρξνλεο ηειεθπαίδεπζεο ε νπνία ζηεξίδεηαη ζηελ θνηλσληθφ-επνηθνδνκεηηθή παηδαγσγηθή θηινζνθία πνπ αλαιχζεθε παξαπάλσ. Αλ θαη ην Μoodle δελ απαηηεί ηε ρξήζε απηήο ηεο κεζφδνπ γηα ην κάζεκα ηνπ δαζθάινπ δεκηνπξγνχ, παξφια απηά ηελ ζηεξίδεη. Δλψ δειαδή ην Μoodle πξνζθέξεη πιηθφ ζην καζεηή κφλν γηα λα δηαβάζεη φπσο θείκελα, ηζηνζειίδεο, ζπλδέζκνπο ζε νηηδήπνηε ζην δηαδίθηπν, εηθφλα ζηνλ νδεγφ θάπνηνπ καζήκαηνο, πξνζθέξεη επίζεο πιηθφ κε ην φπνην ν ρξήζηεο αιιειεπηδξά απαληψληαο ζε εξσηήζεηο γξάθνληαο ή αλεβάδνληαο αξρεία. Απηφ απνηειείηαη απφ εξγαζίεο, εξσηήζεηο, εκεξνιφγην, κάζεκα κε δξαζηεξηφηεηεο, ηεζη, θαη έξεπλεο. Δπηπξνζζέησο, ην Μoodle πξνζθέξεη επίζεο πιηθφ κε ην νπνίν νη καζεηέο αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο ή/θαη κε ηνλ εθπαηδεπηή (tutor). Απηφ ην πιηθφ απνηειείηαη απφ chat (on-line ζπδεηήζεηο κεηαμχ ησλ καζεηψλ), forum (ηφπν ζπδεηήζεσλ), glossary (γισζζάξην ζην νπνίν καζεηέο θαη δάζθαινη κπνξνχλ λα πξνζζέζνπλ ιέμεηο), wiki θαη workshop (ζπλεξγαηηθά εξγαζηήξηα κεηαμχ ησλ καζεηψλ) (Rice, 2006:10). Δπίζεο, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα παξαδίδνπλ εξγαζίεο νη νπνίεο ζηελ πνξεία ζα αμηνινγνχληαη θαη ζα θαηαγξάθνληαη βαζκνινγίεο (Cole, 2005:2). 32

Λφγσ ηνπ φηη ην Μoodle ελζαξξχλεη ηελ δηάδξαζε θαη ηελ εμεξεχλεζε ε γλψζε πνπ ιακβάλνπλ νη καζεηέο δελ είλαη ζε γξακκηθή κνξθή, γηα παξάδεηγκα πξνθεηκέλνπ ν καζεηήο λα νινθιεξψζεη ην κάζεκα 102 δελ ρξεηάδεηαη πξνεγνπκέλσο λα αζρνιεζεί θαη λα νινθιεξψζεη ην κάζεκα 101 πνπ πξνεγείηαη. Αληηζέησο ν δάζθαινο είλαη απηφο πνπ εγγξάθεη ηνλ καζεηή ζην εθάζηνηε κάζεκα. Απηή ε κε γξακκηθή ινγηθή ηνπ Μoodle είλαη πνπ ην θάλεη επέιηθην θαη πην ελδηαθέξνλ (Rice, 2006). 33

4. MOODLE ΚΑΙ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ ΣΗ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΑ Ζ πνιηηηθή πνπ αθνινπζείηαη ζήκεξα ζηε εθπαίδεπζε, πξνζπαζεί λα αμηνπνηήζεη ηε ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ θαη λα «ελζσκαηψζεη ηελ θαηάθηεζε ησλ λέσλ κνξθψλ γξακκαηηζκνχ θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ πνπ απαηηεί ε εξγαζία ζηα πεξηβάιινληα απηά» (Κνπηζνγηάλλεο, 2001: 20). Με άιια ιφγηα ε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή κπνξεί λα εληζρχζεη ηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο ζπλδπάδνληαο ηελ εθκάζεζε δχν αληηθεηκέλσλ, ηνπ καζήκαηνο ζηφρνπ, ζε απηή ηελ πεξίπησζε ε Αγγιηθή γιψζζα θαη ηνπ ππνινγηζηή σο εξγαιείν. χκθσλα κε ηελ Wicks (2001) ην κάζεκα ησλ αγγιηθψλ είλαη έλα κάζεκα επηθνηλσλίαο κεηαμχ νκηιεηψλ, κεηαθνξάο ζθέςεσλ, ηδεψλ θαη πιεξνθνξηψλ. Μέζα απφ ηε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ησλ κέζσλ επηθνηλσλίαο νη καζεηέο κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζε θείκελα πνπ ίζσο λα ππάξρνπλ ζε κφλν ειεθηξνληθή κνξθή ζε κηα άιιε ρψξα. Έηζη ν κφλνο ηξφπνο πξφζβαζεο ηνπ καζεηή ζε απηά ηα θείκελα είλαη κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή, επηηειψληαο έηζη θαη έλαλ πνιππνιηηηζκηθφ ζθνπφ. Δπίζεο, νη εηθφλεο παίδνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν σο κέζν επηθνηλσλίαο δίλνληαο έηζη ζην καζεηή πεξηζζφηεξα εξεζίζκαηα πνπ σο απνηέιεζκα έρνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε κάζεζε (Wicks, 2001). Παίξλνληαο ππφςε φια ηα παξαπάλσ, ε δηδαζθαιία θαη θαηά επέθηαζε ε εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ ηνπ καζήκαηνο ηεο Αγγιηθήο γιψζζαο ηεο έθηεο δεκνηηθνχ εληζρχεηαη θαη δηεπθνιχλεηαη κε ηε ρξήζε ηνπ Μoodle ην νπνίν πξνζθέξεη ζην καζεηή φπσο είδακε παξαπάλσ πιήζνο πιεξνθνξηψλ. Χο απνηέιεζκα δεκηνπξγείηαη έλα πεξηβάιινλ (context), ζην νπνίν ν καζεηήο καζαίλεη ην ιεμηιφγην ηνπ εγρεηξηδίνπ ηεο ηάμεο απηήο αζπλείδεηα κέζα απφ αζθήζεηο, βίληεν, εηθφλεο, παηρλίδηα θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνζθέξνληαη απφ ην εηθνληθφ πεξηβάιινλ ηνπ Μoodle. Με άιια ιφγηα νη ζηξαηεγηθέο εθκάζεζεο ηνπ ιεμηινγίνπ πνπ αλαιχζεθαλ ζην θεθάιαην 2.6.2. ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζπλάδνπλ κε ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη έλα ινγηζκηθφ φπσο ην Μoodle. Ζ αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ φπσο ε δεκηνπξγία ιεμηινγηθψλ νκάδσλ, νη ζπζρεηηζκνί ιέμεσλ, ε ρξήζε εηθφλσλ, νη κλεκνληθέο ζηξαηεγηθέο φπσο νη αθξνζηηρίδεο θαζψο θαη ζεκαζηνινγηθνί ράξηεο είλαη ηξφπνη εθκάζεζεο ηνπ ιεμηινγίνπ πνπ φπσο θαίλεηαη παξαθάησ κέζα απφ ηελ αλάπηπμε δξαζηεξηφηαησλ απφ ηνλ θαζεγεηή γηα ηνπο καζεηέο, ππνζηεξίδνληαη επηηπρψο απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ Μoodle. 34

Δπίζεο, ε παξαπάλσ αλαθνξά ζηηο ηερλνινγηθέο έλλνηεο θαη φξνπο είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο εξγαζίαο. Ζ παξνπζίαζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ Moodle σο ινγηζκηθνχ αιιά θαη ηνπ επνηθνδνκηζηηθνχ ζεσξεηηθνχ κνληέινπ πάλσ ζην νπνίν βαζίδεηαη είλαη θαίξηαο ζεκαζίαο γηα λα ηελ αηηηνινγία ρξήζεο ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ αιιά θπξίσο γηα ηελ επηρεηξεκαηνινγία δεκηνπξγίαο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ αλαπηχρηεθαλ ζε απηφ. Πέξα απφ ηελ εκπεηξία πνπ πξνζθέξεηαη ζηνλ καζεηή κέζα απφ ην Δηθνληθφ Μαζεζηαθφ Πεξηβάιινλ ηνπ Μoodle έλαο βαζηθφο αιιά θαη πξνθαλήο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν επηιέρζεθε ην Μoodle γηα ηελ αλάπηπμε καζεκάησλ αγγιηθήο γιψζζαο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε είλαη ην γεγνλφο φηη απηφ παξέρεηαη δσξεάλ ζε αληίζεζε κε ηα εκπνξηθά ινγηζκηθά φπσο ην Blackboard. χκθσλα κε ηνλ Παλαγησηίδε (2012) νη δηαθνξέο αλάκεζα ζηα θπξηφηεξα ΔΜΠ, ζε φ ηη ηνπιάρηζηνλ αθνξά ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, είλαη ειάρηζηεο. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο ηεο δηαξθψο απμαλφκελεο ρξήζεο ηνπ Μoodle έλαληη ησλ εκπνξηθψλ ινγηζκηθψλ ζηα ΑΔΗ 4.1. Σο μάθημα ηηρ Αγγλικήρ γλώζζαρ ζηην Σ δημοηικού και η αξιοποίηζη ηος Moodle Ζ Αγγιηθή γιψζζα δηδάζθεηαη ζην δεκνηηθφ απφ ηελ Γ ηάμε κε εμαίξεζε ηα πηινηηθά πξνγξάκκαηα (Π.Δ.Α.Π.) ζηα νπνία δηδάζθεηαη απφ ηελ Α δεκνηηθνχ. Ζ παξνχζα εξγαζία ζα αζρνιεζεί κε ηελ Σ ηάμε ηνπ δεκνηηθνχ ζηελ νπνία ζχκθσλα κε ηα Α.Π.. (Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα πνπδψλ Τπνρξεσηηθήο Δθπαίδεπζεο) ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ πξέπεη λα έρνπλ επηηεπρζεί εηδηθνί ζθνπνί 6. Σν εγρεηξίδην ηεο ηάμεο απηήο αληηζηνηρεί ζην επίπεδν Α2 ηνπ Κνηλνχ Δπξσπατθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο 7 γηα ηηο γιψζζεο θαη νλνκάδεηαη Waystage. Πξφθεηηαη γηα ην επίπεδν ζην νπνίν ν ρξήζηεο ηεο γιψζζαο κπνξεί: «λα θαηαλνήζεη πξνηάζεηο θαη εθθξάζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά θαη πνπ ζρεηίδνληαη κε πεξηνρέο πνπ είλαη άκεζα ζπλαθείο (π.ρ. πνιχ βαζηθέο αηνκηθέο θαη νηθνγελεηαθέο πιεξνθνξίεο, αγνξέο, ηνπηθή γεσγξαθία, εξγαζία). 6 http://ebooks.edu.gr/courses/dsdim-f101/document/4bd92eb1xx6v/4bd92eb1npev.pdf 7 http://www.pi-schools.gr/lessons/english/pdf/cef_gr.pdf 35

λα επηθνηλσλήζεη ζε απιά θαη ζπλεζηζκέλα θαζήθνληα πνπ απαηηνχλ απιή θαη απεπζείαο αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ γηα ζέκαηα πνπ ηνπ είλαη νηθεία θαη γηα ζέκαηα ξνπηίλαο. λα πεξηγξάςεη κε απιά ιφγηα πηπρέο ηνπ ηζηνξηθνχ ηνπ, ηνπ άκεζνπ πεξηβάιινληφο ηνπ θαζψο θαη ζέκαηα άκεζεο αλάγθεο» (CEF:29). 4.2. Παποςζίαζη ηων δπαζηηπιοηήηων θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα εληζρχζεη ην κάζεκα ηεο Αγγιηθήο γιψζζαο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ηελ αλάπηπμε ηεο ιεμηινγηθήο δεμηφηεηαο αμηνπνηψληαο ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ Μoodle. Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνζθέξνληαη ζην Μoodle ζπλάδνπλ κε ην βηβιίν θαζψο ηα καζήκαηα είλαη ρσξηζκέλα ζε δέθα ζεκαηηθέο ελφηεηεο αληίζηνηρα κε ηηο ελφηεηεο ηνπ βηβιίνπ. Απηέο είλαη ε γεσγξαθία, ε κνπζηθή, ηα ζπνξ θ.α. Σα ζέκαηα απηά είλαη ειθπζηηθά γηα ηνλ καζεηή έηζη ψζηε λα ηνπ δνζνχλ θίλεηξα γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε εθκάζεζε ηεο γιψζζαο. Σν θάζε θεθάιαην ηνπ βηβιίνπ ρσξίδεηαη ζε ηξία καζήκαηα (lessons) πνπ αληηζηνηρνχλ ζε ηξεηο δηδαθηηθέο ψξεο ζηελ ηάμε εβδνκαδηαίσο. Ζ παξνχζα εξγαζία παξνπζηάδεη δεηγκαηνιεπηηθά θαη αλαιχεη ην πξψην θεθάιαην (Unit 1) ηνπ εγρεηξηδίνπ ηνπ νπνίνπ ε ζεκαηνινγία αθνξά ιεμηιφγην ρσξηζκέλν ζε δχν θαηεγνξίεο. Ζ πξψηε αζρνιείηαη κε ηε γεσγξαθία, ηηο ρώξεο θαη ηηο εζληθόηεηεο θαη ε δεχηεξε αζρνιείηαη κε ιεμηιφγην ζρεηηθφ κε ηα καζήκαηα ηνπ ζρνιείνπ θαη ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηόηεηεο θαη ξνπηίλεο. Οη δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο είλαη νκαδνπνηεκέλεο ζε θεθάιαηα (units) αληηζηνηρνχλ ζε κηα εβδνκάδα καζεκάησλ ηεο Αγγιηθήο γιψζζαο θαη ν θαζεγεηήο κπνξεί λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεη θαη λα ηηο αλαζέζεη ζηνπο καζεηέο κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο ιεμηινγηθήο δεμηφηεηαο. Σν πεξηερφκελν ησλ δξαζηεξηνηήησλ πεγάδεη απφ πιηθφ πνπ ππάξρεη ζην δηαδίθηπν θαη ην νπνίν αμηνπνηήζεθε γηα ηελ δεκηνπξγία ησλ αζθήζεσλ. εκαληηθή πεγή απνηειεί ην ςεθηαθφ πιηθφ πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο. Σν πιηθφ απηφ αλαδεηθλχεηαη θαη ρξεζηκνπνηείηαη κέζα ζηηο δξαζηεξηφηεηεο απηνχ ηνπ καζήκαηνο. Ζ γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα καζήκαηα ηνπ Moodle είλαη απνθιεηζηηθά ε Αγγιηθή θαζψο φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ ε έθζεζε ζηε γιψζζα-ζηφρν είλαη έλαο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάινπλ ζεηηθά φρη κφλν ζηελ θαηάθηεζε ηνπ ιεμηινγίνπ εηδηθά αιιά ζηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ γεληθά. Όζνλ αθνξά ζε 36

ηπρφλ απνξίεο ηνπ καζεηή σο πξνο ηελ θαηαλφεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ν θαζεγεηήο είλαη δηαζέζηκνο φρη κφλν ζην Moodle αιιά θαη ζηελ ηάμε θαζψο ηα καζήκαηα απηά ρξεζηκνπνηνχληαη επηθνπξηθά ζην κάζεκα ηεο ηάμεο θαη δελ ηα αληηθαζηζηνχλ. Ζ δηαδηθαζία ηεο εγγξαθήο ησλ καζεηψλ γίλεηαη απφ ηνλ θαζεγεηή. Οη καζεηέο, κεηά ηελ εγγξαθή ηνπο κπνξνχλ λα κπνπλ ζην ζχζηεκα πεγαίλνληαο ζηε δηεχζπλζε http://niobe.frl.auth.gr/moodle-pms/course/view.php?id=19. Ζ πξψηε εηθφλα πνπ βιέπεη ν καζεηήο ζηελ νζφλε ηνπ ππνινγηζηή είλαη ε Εηθόλα 1. Δδψ ν καζεηήο βιέπεη αξηζηεξά ηα Units ηνπ βηβιίνπ ηα νπνία αλνίγεη παηψληαο επάλσ ζην θάζε έλα. ηελ κέζε ηεο νζφλεο ππάξρεη έλα κήλπκα κε ην νπνίν ν θαζεγεηήο θαισζνξίδεη ηνπο καζεηέο ζην κάζεκα. Σν πξφβιεκα ησλ άγλσζησλ ιέμεσλ αληηκεησπίδεηαη κε ηε ρξήζε ελφο on-line ιεμηθνχ ηνπ νπνίνπ ν ζχλδεζκνο βξίζθεηαη θάησ απφ ην κήλπκα ηνπ θαζεγεηή. Έηζη ν καζεηήο παηψληαο επάλσ ζην ζχλδεζκν On-line Dictionary κεηαθέξεηαη ζηνλ ηζηφηνπν http://www.macmillandictionary.com/us ηνπ ιεμηθνχ Macmillan Dictionary ην νπνίν δίλεη εξκελείεο ζηελ αγγιηθή θαη φρη ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Ο καζεηήο κε απηφλ ηνλ ηξφπν αλαθαιχπηεη ηελ έλλνηα ηεο εθάζηνηε ιέμεο ή θξάζεο κέζα απφ νξηζκνχο ζηελ γιψζζα-ζηφρν αιιά θπξίσο κε παξαδείγκαηα, κέζα δειαδή ζην ζπγθείκελν πνπ ζχκθσλα κε ηελ Ma (2009) καο πξνζθέξεη φιεο ηηο πιεξνθνξίεο πξνθεηκέλνπ αλαθαιχςνπκε ην λφεκα ηεο ιέμεο πνπ ςάρλνπκε. ηα δεμηά ηεο νζφλεο ν καζεηήο κπνξεί λα αλαδεηήζεη θάηη κέζα ζηα fora πνπ ππάξρνπλ ζην Moodle κε ζθνπφ ν καζεηήο λα αληαιιάμεη απφςεηο θαη ηδέεο κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπ ή ηνλ θαζεγεηή ηνπ. Αθξηβψο απφ θάησ απφ ηελ αλαδήηεζε Forum ππάξρεη ε έλδεημε Latest news ε νπνία αλαθέξεηαη ζηα ηειεπηαία λέα ζε ζρέζε πάληα κε ην κάζεκα ηεο Αγγιηθήο Γιψζζαο. Δπίζεο, ε έλδεημε Upcoming events αλαθέξεηαη ζηηο πξφζθαηεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρεη αλαζέζεη ν θαζεγεηήο ζηνπο καζεηέο κε θάπνηα δηνξία ρξφλνπ ή κε, ή ζε πιηθφ πνπ έρεη αλεβάζεη ν εθπαηδεπηηθφο θαη απεπζχλεηαη ζηνπο καζεηέο γηα λα ην κειεηήζνπλ. Σέινο ππάξρεη ε έλδεημε Recent activity δεμηά θάησ ζηελ νζφλε φπνπ θαη θαηαγξάθεηαη ε πξφζθαηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ εθάζηνηε καζεηή κε ζηνηρεία φπσο ε εκεξνκελία θαη ε ψξα θαηά ηελ νπνία ν καζεηήο ήηαλ on-line θαη αζρνιήζεθε κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηνπ αλαηέζεθαλ. 37

Δικόνα 1 ηε ζπλέρεηα φπσο δείρλεη θαη ε εηθφλα 2 ν καζεηήο εηζάγεηαη ζην πξψην Unit ηνπ καζήκαηνο ηνπ νπνίνπ ην ιεμηιφγην ζρεηίδεηαη κε ηηο εζληθφηεηεο ηηο ρψξεο θαη ηε γεσγξαθία γεληθφηεξα, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ην θείκελν πνπ ππάξρεη ζηελ νζφλε. Ζ εηθφλα κε ηε γε θαη ηα παηδηά δηαθφξσλ ρσξψλ πνπ ζπλνδεχεη ηνλ ηίηιν ηνπ καζήκαηνο βνεζάεη ηνλ καζεηή λα αληηιεθζεί επθνιφηεξα ην ζέκα κε ην νπνίν αζρνιείηαη ην θεθάιαην απηφ. Ζ πξψηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ καζήκαηνο έρεη ηίηιν How would the world be if it were a village of a 100 people? Watch the video about the World! θαη είλαη έλα βίληεν πεξίπνπ ηξηψλ ιεπηψλ πνπ παξνπζηάδεη ηνλ θφζκν ζαλ λα ήηαλ έλα ρσξηφ εθαηφ αλζξψπσλ. Ο καζεηήο παηψληαο πάλσ ζηελ έλδεημε About The World κεηαθέξεηαη ζην πεξηβάιινλ ηεο εηθφλαο 3 φπνπ θαη κπνξεί λα παξαθνινπζήζεη ην βίληεν πνπ έρεη αλεβάζεη ν θαζεγεηήο. Σν ιεμηιφγην-ζηφρνο πνπ παξνπζηάδεηαη εδψ είλαη νη ήπεηξνη, νη ρψξεο αιιά θαη νη γιψζζεο πνπ νκηινχληαη αλά ηνλ θφζκν. Πέξα απφ ηελ παξνπζίαζε ηνπ ιεμηινγίνπ ζηφρνπ, ην βίληεν απηφ εμππεξεηεί θαη άιινπο ζηφρνπο ησλ Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα πνπδψλ φπσο ε εμνηθείσζε κε ηελ έλλνηα ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο αμηνπνηψληαο ηε δηαθνξεηηθφηεηα (γισζζηθή θαη πνιηηηζκηθή). Δπίζεο ην πιηθφ απηφ σο ζηφρν έρεη νη καζεηέο λα καζαίλνπλ λα ζέβνληαη θαη λα απνδέρνληαη ηε δηαθνξεηηθφηεηα ηνπ «άιινπ» κέζα απφ ηελ επαηζζεηνπνίεζε ζηε γισζζηθή θαη πνιηηηζκηθή πνιπκνξθία αιιά θαη δηακνξθψλνπλ πνιππνιηηηζκηθή ζπλείδεζε ψζηε λα αλαπηχζζνπλ 38

δηαπνιηηηζκηθή επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα. εκαληηθφ αθφκα είλαη ην γεγνλφο φηη ν καζεηήο εμαζθεί ηελ θαηαλφεζε ηνπ ιεμηινγίνπ κέζα απφ ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν αθνχ αθνχεη ηνλ νκηιεηή ηνπ βίληεν θαη ζπλεπψο εμαζθείηαη ζηε ζσζηή θσλνινγία ηεο ιέμεο-ζηφρνπ. Δικόνα 2 Δικόνα 3 39

Αθνινπζεί κία δξαζηεξηφηεηα ζηελ εηθφλα 2 πνπ δίλεη έκθαζε ζηελ ζσζηή πξνθνξά ησλ ιέμεσλ. Δδψ, πξνζθέξνληαη ζηνπο καζεηέο δχν ζχλδεζκνη, Pronunciation of Countries and Nationalities θαη Pronunciation of Continents, ν καζεηήο αλνίγνληαο απηνχο ηνπο ζπλδέζκνπο βιέπεη ην πεξηβάιινλ ζηηο εηθφλεο 4 θαη 5. Δθεί ν καζεηήο νδεγείηαη ζε έλαλ ηζηφηνπν φπνπ θηλψληαο ην πνληίθη ηνπ πεξηεγείηαη ζηελ Δπξψπε αθνχγνληαο ηαπηφρξνλα ηελ πξνθνξά ησλ ρσξψλ θαη ησλ αληίζηνηρσλ εζληθνηήησλ ζην πξψην ζχλδεζκν θαη ηελ πξνθνξά ησλ επείξσλ ζηνλ δεχηεξν. Με απηφλ ηνλ ηξφπν πξνσζείηαη ε εμάζθεζε ηεο ζσζηήο πξνθνξάο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ιεμηινγίνπ. Άιισζηε φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ ζην θεθάιαην 2.3. θαηά ηνλ Schmitt (2000) ε πξνθνξηθή κνξθή κηαο ιέμεο είλαη έλα απφ ηα ζηάδηα πξφζθηεζήο ηεο. Δικόνα 4 40

Δικόνα 5 Παξαθάησ ζηελ εηθφλα 6 ππάξρεη κηα επηζήκαλζε κε έληνλα θφθθηλα γξάκκαηα γηα λα ηξαβήμεη ηελ πξνζνρή ηνπ καζεηή. Με έλαλ ηξφπν πνπ ζπκίδεη γισζζηθέο κλεκνληθέο ζηξαηεγηθέο, επηζεκαίλεηαη φηη φιεο νη ήπεηξνη μεθηλνχλ θαη ηειεηψλνπλ κε ην ίδην γξάκκα Europe, Asia, Africa, Antarctica, Australia. Πξνζθέξεηαη δειαδή ζην καζεηή κία ζηξαηεγηθή ε νπνία ζα ηνλ δηεπθνιχλεη λα ζπκάηαη ηηο νλνκαζίεο ησλ επείξσλ. Δικόνα 6 ηε ζπλέρεηα παξέρεηαη ζην καζεηή κία εηθφλα ζε αξρείν word, εηθφλα 7, ηελ νπνία θαη πξέπεη λα κειεηήζεη. Ζ εηθφλα απηή απεηθνλίδεη ηηο επείξνπο, ηηο ρψξεο θαη ηηο εζληθφηεηεο, ην ιεμηιφγην - ζηφρν δειαδή. Κάπνηεο ιέμεηο φπσο νη ήπεηξνη επαλαιακβάλνληαη, ελψ άιιεο φπσο Nigeria Nigerian εκθαλίδνληαη γηα πξψηε θνξά έηζη δειαδή αμηνπνηείηαη κία αθφκε κλεκνληθή ζηξαηεγηθή, φηη δειαδή φ,ηη λέν καζαίλνπκε πξνζθνιιάηαη θαη αθνκνηψλεηαη κε φηη ήδε γλσξίδνπκε Ma (2009). ηελ πεξίπησζε απηή ν καζεηήο θαηεγνξηνπνηεί ηελ εζληθφηεηα Nigerian πηζαλψο 41

αληηζηνηρίδνληάο ηελ κε ηελ εζληθφηεηα Italian κε ηελ νπνία ήδε γλσξίδεη. Με απηφλ ηνλ ηξφπν νδεγείηαη ζηελ πξφζθηεζε λέσλ ιεμηινγηθψλ κνλάδσλ. Δικόνα 7 ηνλ ρξήζηε ζηε ζπλέρεηα φπσο θαίλεηαη ζηελ εηθφλα 8 παξέρεηαη έλα γισζζάξην φπνπ ν θαζεγεηήο έρεη ηνπνζεηήζεη κε αιθαβεηηθή ζεηξά ηηο ρψξεο θαη ηηο αληίζηνηρεο εζληθφηεηεο. Δθεί ν καζεηήο κπνξεί λα αλαηξέμεη γηα λα ηηο ζπκεζεί ή λα ηηο εμαθξηβψζεη. Γίπια ζηηο ιέμεηο έρεη ηνπνζεηεζεί θαη ε ζεκαία ηεο θάζε ρψξαο, έηζη ν καζεηήο δηεπθνιχλεηαη αθνχ ε ρξήζε εηθφλσλ πξνσζεί ηελ εθκάζεζε κε έλαλ πην δπλακηθφ ηξφπν. 42

Δικόνα 8 Οη κέρξη ζηηγκήο δξαζηεξηφηεηεο αθνξνχλ ην θνκκάηη ηεο παξνπζίαζεο ηνπ πιηθνχ ελψ απηέο πνπ αθνινπζνχλ απνζθνπνχλ ζηελ εθαξκνγή, εμάζθεζε θαη ηέινο εκπέδσζε φζσλ έρνπλ παξνπζηαζηεί. Οη αζθήζεηο απηέο είλαη ζε κνξθή ζπλδέζκνπ (εηθφλα 9) φπνπ ν καζεηήο θαιείηαη λα ζπκπιεξψζεη θελά κε ιέμεηο, λα αληηζηνηρήζεη ζεκαίεο κε ηε ζσζηή ρψξα θαη ηηο ρψξεο κε ηε ζσζηή εζληθφηεηα, λα ζπκπιεξψζεη έλα ζηαπξφιεμν θαη λα παίμεη θξεκάια. Δπίζεο ν ρξήζηεο θαιείηαη λα απαληήζεη εξσηήζεηο ζε δχν θνπίδ γεσγξαθίαο ην έλα θαηαζθεπαζκέλν ζην πεξηβάιινλ ηνπ Moodle θαη ην άιιν ζε κνξθή Hot Potatoes. Ζ άζθεζε ζπκπιήξσζεο θελνχ (εηθφλα 10) ζην θείκελν πξνζθέξεη ζηνλ καζεηή ην ζπγθείκελν ζην νπνίν πξέπεη λα επηθεληξσζεί πξνθεηκέλνπ λα ζπκπιεξψζεη ηελ θαηάιιειε ιέμε. Ζ κειέηε ησλ ζπκθξαδνκέλσλ ζε έλα πνιχρξσκν θαη επράξηζην πεξηβάιινλ πνπ δελ ζπκίδεη παξαδνζηαθή άζθεζε νδεγεί ζηελ επθνιφηεξε θαηάθηεζε ηεο γλψζεο. Αθφκε, ε αληηζηνίρεζε ηεο ζεκαίαο κε ηελ ζσζηή ρψξα (εηθφλα 11) είλαη κία δξαζηεξηφηεηα πνπ ζπκίδεη παηρλίδη, κε ηνλ ηξφπν απηφ φκσο ν καζεηήο εθηίζεηαη ζηε ζσζηή νξζνγξαθία ηεο ιέμεο αιιά θαη ζηε ζεκαζία ηεο. Δπίζεο, ε αληηζηνίρεζε ηεο ρψξαο κε ηελ εζληθφηεηα ζηελ επφκελε άζθεζε (εηθφλα 12) εμππεξεηεί ζθνπνχο φπσο ε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ εζληθνηήησλ αλάινγα κε ηηο θαηαιήμεηο ηνπο φπσο -ian, -ish, -ese αθνχ πξνθαλψο ν καζεηήο απφ 43

ηε βάζε ηεο ιέμεο κπνξεί λα θαηαιάβεη πνηα είλαη ε αληίζηνηρε εζληθφηεηα παξάιιεια φκσο ζα απνθηήζεη κία αθφκε «φςε» ηεο ιέμεο πνπ είλαη ε θαηάιεμή ηεο. Έλα παηρλίδη ιέμεσλ αθνινπζεί, ην ζηαπξφιεμν (εηθφλα 13). Ο καζεηήο εδψ ζπλδπάδεη ηηο γεσγξαθηθέο ηνπ γλψζεηο κε απηέο ηηο Αγγιηθήο γιψζζαο θαζψο πξέπεη λα γλσξίδεη ηηο απαληήζεηο ησλ εξσηήζεσλ ζηα αγγιηθά. Ζ ζσζηή νξζνγξαθία εδψ είλαη απαξαίηεηε, έηζη ε εμάζθεζή ηεο είλαη αλαπφθεπθηε. Σα ίδηα νθέιε πξνζθέξεη θαη ε θξεκάια (εηθφλα 14), φληαο εμίζνπ δηαζθεδαζηηθή θαη επηκνξθσηηθή κε ην ζηαπξφιεμν. Σν θνπίδ παξαθάησ (εηθφλα 15) δελ απνηειεί κέζν αμηνιφγεζεο αιιά κία δξαζηεξηφηεηα πνπ ζα θάλεη ηνλ καζεηή λα αλαηξέμεη ζηηο γεσγξαθηθέο ηνπ γλψζεηο ζθεπηφκελνο ζηε γιψζζα- ζηφρν. To ίδην ηζρχεη θαη γηα ην επφκελν Hot Potatoes θνπίδ (εηθφλα 16). ην πεξηερφκελν ηνπ νπνίνπ είλαη πην ρηνπκνξηζηηθφ αθνχ ην ζέκα ηνπ είλαη εάλ ην φλνκα ησλ γεσγξαθηθψλ πεξηνρψλ επηβεβαηψλεη ηελ ηζρχνπζα θαηάζηαζε ζηνλ ηφπν απηφ. Γηα παξάδεηγκα κία εξψηεζε είλαη εάλ ππάξρνπλ θαλαξίληα ζηηο Καλάξηεο Νήζνπο. Δπίζεο ην θνπίδ απηφ δίλεη θαη ηελ αηηηνιφγεζε ηεο ζσζηήο απάληεζεο ζηνλ ρξήζηε. Δδψ νινθιεξψλεηαη ην πξψην κέξνο ηνπ θεθαιαίνπ πνπ αθνξά ηε γεσγξαθία, ηηο ρψξεο θαη ηηο εζληθφηεηεο. 44

Δικόνα 9 Δικόνα 10 45

Δικόνα 11 Δικόνα 12 46

Δικόνα 13 Δικόνα 14 47

Δικόνα 15 Δικόνα 16 Σν δεχηεξν κέξνο ηνπ θεθαιαίνπ έρεη ζεκαηνινγία πνπ αθνξά ηα καζήκαηα ηνπ ζρνιείνπ θαη θαζεκεξηλέο δξαζηεξηόηεηεο θαη ξνπηίλεο (εηθφλα 17). ηελ πξψηε δξαζηεξηφηεηα παξέρεηαη ζηνλ καζεηή έλα αξρείν word γηα λα κειεηήζεη (εηθφλα 18) θαη ζηε ζπλέρεηα κία άζθεζε (εηθφλα 19) ζηελ νπνία ν καζεηήο πξέπεη λα βξεη ηελ θξπκκέλε ιέμε, ηα ζρνιηθά καζήκαηα δειαδή. Ζ επεμήγεζε ησλ καζεκάησλ ζην αξρείν word γίλεηαη κε ηε ρξήζε εηθφλσλ θαη φρη κε ηελ κεηάθξαζε. Ο καζεηήο έηζη 48

αλαθαιχπηεη ην λφεκα ηνπ ιεμηινγίνπ κφλνο ηνπ, θάηη δειαδή πνπ ζπλάδεη κε ην επνηθνδνκεζηηθφ κνληέιν ην νπνίν ζηεξίδεη ην Moodle. Αθνινπζεί κία δξαζηεξηφηεηα κε ζέκα What is your favourite subject at school? πνπ απνζθνπεί ζηελ ζπδήηεζε κεηαμχ ησλ καζεηψλ γηα ην πνην είλαη ην αγαπεκέλν ηνπο κάζεκα. Ο καζεηήο εδψ θάλεη ρξήζε ησλ θαηλνχξησλ ιέμεσλ κε αθνξκή έλα θείκελν πνπ ηνπ δίλεηαη γηα λα δηαβάζεη (εηθφλα 20). Παξαθάησ επηιέγνληαο ηελ έλδεημε Click here to enter the chat now κεηαθέξεηαη ζηελ ζπδήηεζε (chat) (εηθφλα 21). ηελ ζπλέρεηα έπεηαη έλα αθφκε αξρείν word ζην νπνίν παξνπζηάδνληαη νη θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο (εηθφλα 22). Οη εηθφλεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα πξνζδψζνπλ ην λφεκα ζηηο εθθξάζεηο κπνξεί λα είλαη έλαο άκεζνο ηξφπνο γηα λα κάζεη ν καζεηήο ηε ιέμε ζίγνπξα φκσο δελ είλαη «σκφο». Ζ κνξθή πνπ παξνπζηάδεηαη ην πιηθφ ζηνλ ρξήζηε ην θάλεη λα κνηάδεη κε παηρλίδη θαη λα κελ είλαη βαξεηφ. Δικόνα 17 49

Δικόνα 18 Δικόνα 19 50

Δικόνα 20 Δικόνα 21 51

Δικόνα 22 Ο Krashen (1993) ππνζηήξημε πσο ην δηάβαζκα παίδεη θαηαιπηηθφ ξφιν ζηελ εθκάζεζε λένπ ιεμηινγίνπ. Γη απηφ ην ζθνπφ, εδψ πξνζθέξεηαη έλα θείκελν (εηθφλα 24) γηα ηελ θαζεκεξηλφηεηα κηαο θνπέιαο ηεο Lesley. Ο καζεηήο δηαβάδνληαο ην βιέπεη κε έληνλα γξάκκαηα γξακκέλεο ηηο εθθξάζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηηο θαζεκεξηλέο ηεο δξαζηεξηφηεηεο. ηε ζπλέρεηα ηνπ αλαηίζεηαη κία δξαζηεξηφηεηα Hot Potatoes (εηθφλα 25) ζηελ νπνία πξέπεη λα αληηζηνηρίζεη ηηο πξνηάζεηο έηζη ψζηε λα ζπκθσλνχλ κε ην θείκελν. Δδψ ζεκαληηθέο είλαη νη ιεμηθέο ζπκθξάζεηο φπσο ην παξάδεηγκα She likes listening ην νπνίν πνιχ ζπρλά αθνινπζείηαη απφ ηελ έθθξαζε to music, έηζη ν καζεηήο έρνληαο εθηεζεί ζηε γιψζζα-ζηφρν ίζσο αληηζηνηρήζεη ζσζηά αθφκα θαη αλ δελ μέξεη αθξηβψο ην λφεκα ησλ ιέμεσλ ή αθφκα θαη αλ δελ θαηαλφεζε ην θείκελν. Ζ επφκελε δξαζηεξηφηεηα είλαη ε ζπδήηεζε (chat) κεηαμχ ησλ ζπκκαζεηψλ γηα ηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο (εηθφλα 26). Πξέπεη νη καζεηέο δειαδή λα κηιήζνπλ γηα ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο, κέζσ ηεο δηάδξαζεο δειαδή νη καζεηέο 52

αθνκνηψλνπλ ην θαηλνχξην ιεμηιφγην. Δπίζεο κέζσ ηεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπο νη καζεηέο δεκηνπξγνχλ έλα θιίκα ζεηηθφ ρσξίο άγρνο κε απνηέιεζκα λα πξνσζείηαη ε θαηάθηεζε ηεο γλψζεο θαζψο φπσο ππνζηεξίδεη ν Krashen (1985) ην ζεηηθφ ρσξίο άγρνο θιίκα έρεη σο απνηέιεζκα ην ζεσξεηηθφ «θίιηξν» λα επηηξέπεη ηα εηζεξρφκελα δεδνκέλα λα εηζρσξήζνπλ θαη ζπλεπψο ν καζεηήο αληηιακβάλεηαη θαη ηειηθά καζαίλεη κε κεγαιχηεξε επθνιία ηα λέα δεδνκέλα. Ζ άζθεζε πνπ αθνινπζεί δίλεηαη ζε έλα ζχλδεζκν Harolds Routine, εθεί νη καζεηέο ζπκπιεξψλνπλ ηηο πξνηάζεηο ζχκθσλα κε ην ζπγθείκελν θαη ηελ εηθφλα θαη κεηά επαιεζεχνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο αθνχγνληαο ηελ ηζηνξία (εηθφλα 27). Οη καζεηέο εδψ γηα λα επαιεζεχζνπλ ηηο απαληήζεηο ηνπο αθνχλ ηελ ζσζηή πξνθνξά ησλ εθθξάζεσλ, έηζη ηηο καζαίλνπλ πην νινθιεξσκέλα θαζψο ε θσλνινγία ηνπ ιεμηινγίνπ είλαη αλαπφζπαζην θνκκάηη θαη κέξνο ηεο γλψζεο κηαο ιέμεο (Schmitt, 2000). ηελ ηειεπηαία άζθεζε ηνπ θεθαιαίνπ (εηθφλα 28) ν καζεηήο πξέπεη λα ζπκπιεξψζεη ηα θελά ηνπ θεηκέλνπ θαη γηα κία αθφκε θνξά δίλεηαη έκθαζε ζηελ αμία ησλ ζπκθξαδνκέλσλ. Δδψ φκσο ζε πεξίπησζε πνπ ν καζεηήο δπζθνιεπηεί, επηιέγεη θαη ηνπ δίλεηαη θάπνην ζηνηρείν (hint) πνπ είλαη ην πξψην ή θαη ηα επφκελα γξάκκαηα. Αθφκε, παηψληαο πάλσ ζην εξσηεκαηηθφ (?) ηνπ δίλνληαη θάπνηεο πιεξνθνξίεο φπσο ν νξηζκφο ηεο ιέμεο ζηε γιψζζα-ζηφρν ή ε αληίζεηε έλλνηα. Ο καζεηήο δειαδή δελ ζηακαηά λα δνπιεχεη ζηε γιψζζα ζηφρν κε απνηέιεζκα λα εθηίζεηαη ζε απηή φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν. Σν θεθάιαην 1 έρεη νινθιεξσζεί θαη ν θαζεγεηήο επηζπκεί αλαηξνθνδφηεζε απφ ηνπο καζεηέο ηνπ γηα ην πψο ηνπο θάλεθε ην κάζεκα απηφ κέζα απφ ην Forum πνπ δεκηνχξγεζε. Καινχληαη εδψ νη καζεηέο λα εθθξάζνπλ θαη λα αληαιιάμνπλ ηηο απφςεηο ηνπο αιιά θαη λα δειψζνπλ φ,ηη θαηλνχξην έρνπλ κάζεη. Ο αλαζηνραζκφο ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηελ θαηλνχξηα γλψζε ζα ηνπο βνεζήζεη λα αληηιεθζνχλ φηη κπνξνχλ λα κάζνπλ θαη κε άιινπο ηξφπνπο πην ελαιιαθηηθνχο. 53

Δικόνα 23 Δικόνα 24 54

Δικόνα 25 Δικόνα 26 55

Δικόνα 27 Δικόνα 28 56