Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ
Ορισμός αυθεντικής μάθησης
εφαρμογή γνώσεων ή δεξιοτήτων, όπως είναι η επίλυση προβλήματος και ηκριτικήσκέψη. «αυθεντική μάθηση» (authentic learning) Η μάθηση από εμπειρία που εστιάζει σε προβλήματα του πραγματικού κόσμου και αξιοποιεί πολλαπλές ειδικότητες. Πρόκειται για παιδαγωγική προσέγγιση που επιτρέπει στους μαθητές να εξερευνήσουν, να συζητήσουν και να κατασκευάσουν πολυθεματικά σενάρια και σχέσεις γύρω από θέματα που τους λ ύ συνθήκες ή εργασίες που αναπαριστούν καταστάσεις της πραγματικής ζωής
καλλιεργεί συνεργασί α διαλλακτικότητα διαπραγμάτευση με συγκροτημένη ατομική και κοινωνική ταυτότητα συμβάλλει στη διαμόρφωση πολιτών με με κριτική γνωστική σκέψη αυτονομία με δημοκρατικό ήθος
Η βασική ιδέα της αυθεντικής μάθησης στηρίζεται στην αντίληψη ότι ενδεχομένως οι μαθητές να επιδείξουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για αυτά που μαθαίνουν εάν αυτά: αντανακλούν την πραγματική ζωή είναι πρακτικά και χρήσιμα αφορούν ζητήματα που είναι σημαντικά και εφαρμόσιμα για τη ζωή εκτός σχολείου.
Καταφέρνει να εισαγάγει τον «πραγματικό κόσμο» μέσα στη σχολική αίθουσα. Περιλαμβάνει:
Πολλαπλές ερμηνείες και αποτελέσματα Ποικιλία πηγών και οπτικών Ενσωματωμένη Αξιολόγηση Συσχέτιση με τον πραγματικό κόσμο Ανοικτά προβλήματα Συνεργασία Αναστοχασμός Μαθητοκεντρική τάξη Διεπιστημονική οπτική Έρευνα Αξιοποίηση αυθεντικών εργασιών Ενεργητικόςτρόποςμάθησης
Συμβολή των αυθεντικών περιβαλλόντων
η έννοια της «αυθεντικής μάθησης» σχετίζεται με ευρύτερες δημόσιες συζητήσεις σχετικά με το: τι πρέπει να διδάσκει το σχολείο ποιος πρέπει να είναι ο σκοπός της εκπαίδευσης. αποτελεί απάντηση στην αντίληψη ότι πολλά εκπαιδευτικά συστήματα, δεν αποδίδουν τη δέουσα προσοχή στην ανάπτυξη: των νοητικών ικανοτήτων των πρακτικών δεξιοτήτων των πρακτικών εργασίας άλλων χαρακτηριστικών που απαιτούνται για τη μετάβαση στη ζωή των ενηλίκων.
Η αυθεντική μάθηση και αξιολόγηση συνδέεται με διδακτικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις όπως αυτές: της εξατομικευμένης μάθησης της κοινότητας μάθησης του σχεδίου εργασίας Έχει σχέση με τα κινήματα «της κριτικής σκέψης» και της «ολιστικής ανάπτυξης της γνώσης», όπου στο επίκεντρο τοποθετείται η διδασκαλία με στόχο την κατανόηση
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο η αξιολόγηση θεωρείται ότι: αποτελεί συνευθύνη δασκάλου και μαθητών αποβλέπει στην αποτίμηση των γνώσεωνκαιτωνικανοτήτωντου μαθητή που αφορούν πραγματικές καταστάσεις
Η Θεωρία Κατασκευής της Γνώσης (constructivism), σύμφωνα με την οποία, «η γνώση οικοδομείται ενεργητικά από τους μαθητές αλλά και κοινωνικά μέσα από τις αλληλεπιδράσεις τους. Εκκινεί από τις δικές τους προϋπάρχουσες γνώσεις, παρατηρήσεις και εμπειρίες και προάγεται με τη συζήτηση, τη συνεργασία, τη διαπραγμάτευση και τα κοινά νοήματα». (Ernest,1995)
είναι η συστηματική διαδικασία συλλογής και καταγραφής ποικίλων στοιχείων δείχνει την πρόοδο ενός εκπαιδευόμενου μέσα σ ένα πλαίσιο διδασκαλίας μάθησης οεκπαιδευόμενος αναπτύσσει την δυνατότητα να γνωρίζει τις ικανότητές του
Ημιδομημένος διάλογος μεταξύ των συμμετεχόντων στη μαθησιακή διαδικασία Συνθετικές δημιουργικές διερευνητικές εργασίες (Σχέδια εργασίας projects) Παρατήρηση Συνέντευξη Αυτοαξιολόγηση Ετεροαξιολόγηση
Portfolio Κλίμακα διαβαθμισμένων κριτηρίων (rubrics) Ημερολόγιο Εννοιολογικός χάρτης (concept map) Πεδίο δυνάμεων (Force Field)
Γνωστικές δεξιότητες: επίλυση προβλημάτων, κριτική σκέψη, διατύπωση ερωτήσεων, εύρεση πληροφοριών, κριτική παρατήρηση, αποτελεσματική χρήση πληροφοριών, έρευνα, κατασκευή, επινόηση, ανάλυση και παρουσίαση δεδομένων, επικοινωνία, προφορική και γραπτή έκφραση Δεξιότητες όπου εστιάζει η αυθεντική αξιολόγηση Μετα γνωστικές δεξιότητες: αναστοχασμός και αυτοαξιολόγησ η Κοινωνικές δεξιότητες: καθοδήγηση, συζήτηση και διάλογο, πειθώ, συνεργασία και εργασία σε ομάδες. Δεξιότητες που αφορούν τη διαχείριση του συναισθηματικο ύτομέα: εμμονή στον στόχο, κίνητρα, υπευθυνότητα, προσαρμοστικότ ητα, ικανότητα να χειρίζεται καταστάσεις προβληματισμού
Η αυθεντική μάθηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ενθαρρύνει και να διευκολύνει την καλλιέργεια των δεξιοτήτων του 21ου αιώνα. Στην αυθεντική μάθηση, που από τη φύση της είναι διαθεματική - διεπιστημονική, οι μαθητές καλούνται : να χρησιμοποιήσουν ποικιλία δεξιοτήτων, πολλαπλές τεχνολογίες και σύγχρονους τρόπους επεξεργασίας της πληροφορίας να αναλάβουν πρωτοβουλίες να σκεφθούν δημιουργικά να σχεδιάσουν τη διαδικασία να εργαστούν συνεργατικά σε ομάδες
Αξιολόγηση 1.Ατομική αξιολόγηση 2.Ομαδική αξιολόγηση
Στόχος της είναι να διαμορφώσει ένα πλαίσιο για συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων ανάμεσα στους σπουδαστές, οι οποίοι συνήθως καλούνται να «πρωταγωνιστήσουν»
Πριν από την τάξη Στην τάξη 1.Να συνοψίσει τη συζήτηση ή να βοηθήσει να το κάνουν αυτό οι σπουδαστές. 2.Να επισημάνει τα βασικά συμπεράσματα. 3. Να επιβραβεύσει τουςσπουδαστές. 1.Να διαβάσει καλάτη μελέτη. 2.Πώς θα ξεκινήσει τη συζήτηση. 3.Τι ερωτήσεις θα χρησιμοποιηθούν για τη διερεύνηση των θεμάτων. 4.Τι ρόλο θα παίξουν οι σπουδαστές. 1 Να παρακινεί τους σπουδαστές να συμμετέχουν στη συζήτηση. 2 Να φροντίζει ώστε να αναλύονται όλα τα θέματα. 3 Να βοηθάει τους σπουδαστές να συνδέουν τα σχόλιακαι τα θέματα μεταξύ τους ώστε να εξάγονται συμπεράσματα.
Υλοποίηση του παιχνιδιού
Γιαναπροωθηθείη δημιουργία ενός σχολείου που μαθαίνει δεν αρκεί μόνο η δημιουργία των κατάλληλων υποδομών, αλλά προϋποθέτει και άτομα, που έχοντας βαθιά επίγνωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτή τη νέα πραγματικότητα, είναι πρόθυμοι να αλλάξουν συμπεριφορά και συνήθειες χρόνων. Σύμφωνα όμως με τον Gross (1987: 57), ο επαναπροσδιορισμός των πρακτικών των ανθρώπων προσκρούει σε τεράστια εμπόδια από πολιτισμικές νόρμες, ιδεολογίες, συναισθήματα και στερεότυπα. Έτσι, η πλειοψηφία των ατόμων παραμένει δέσμια των ήδη διαμορφωμένων πρακτικών τους και παραιτείται.
Ηεπιλογή της θεωρίας της Μετασχηματίζουσας Μάθησης στηρίζει τα μέλη της σχολικής κοινότητας, να αποκτήσουν τα μέσα και τον τρόπο να μετασχηματίζονται, ώστε να εισέρχονται σε μια εξελικτική διεργασία μετασχηματισμών, όπου προοδευτικά συμπεριλαμβάνουν, διακρίνουν και ενσωματώνουν όλο και περισσότερα αποπροσανατολιστικά διλήμματα.
Σε ένα σχολείο που μαθαίνει, το κέντρο βάρους μετατοπίζεται απότοσχολείοστοσύστημα«σχολείο και κοινότητα», από τεχνοκρατικές λογικές σε εναλλακτικές, από συμπεριφοριστικές σε κριτικές, από προσωπικές διεκδικήσεις σε συλλογικές, από ανταγωνιστικές σχέσεις σε συνεργατικές, από τεχνοεπιστημονικές λύσεις σε κοινωνικο-πολιτικοοικονομικές, από ποσοτικές αντιλήψεις σε ποιοτικές (Φλογαΐτη,2006).
«Μετασχηματίζουσα μάθηση» είναι η διεργασία μέσω της οποίας «αναδιαπλάθουμε προβληματικά πλαίσια αναφοράς (δομές σκέψεων, νοητικές συνήθειες, νοηματικές προοπτικές) - δομές παραδοχών και προσδοκιών - ώστε να γίνουν περισσότερο περιεκτικά, σαφή, ανοικτά και συναισθηματικά δεκτικά στην αλλαγή». Mezirow, 2007
ο τρόπος που ερμηνεύουμε τον κόσμο προσδιορίζεται από το πλαίσιο αναφοράς μας. Οι νοητικές συνήθειες και οι απόψεις αποτελούν τις δύο διαστάσεις ενός πλαισίου αναφοράς.
Μία νοητική συνήθεια εκφράζεται ως άποψη. Ηάποψη αποτελείταιαπόσυστάδεςνοηματικών σχημάτων προσδοκίες, πεποιθήσεις, αισθήματα, συμπεριφορές που λειτουργούν ασυνείδητα και διαμορφώνουν τον τρόπο που ερμηνεύουμε την αιτιώδη σχέση.
Η διεργασία της μάθησης μέσω ερμηνευτικών προτύπων Η νοητική συνήθεια είναι ένα σύνολο από παραδοχές που δρουν ως φίλτρα για την ερμηνεία του νοήματος μίας εμπειρίας
Η διαδικασία μέσα από την οποία οι ενήλικοι, ενθαρρύνονται να επανεξετάζουν κριτικά τις νοητικές τους συνήθειες και να τις μετασχηματίζουν ώστε να μπορούν να δίνουν ζωογόνο νόημα στις εμπειρίες τους.
«η διεργασία του να γινόμαστε κριτικά ενήμεροι του πως και του γιατί έχουν φτάσει οι παραδοχές μας να περιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε, κατανοούμε και αισθανόμαστε τον κόσμο, να αλλάζει αυτές τις συνηθισμένες μας προσδοκίες και να γίνεται δυνατή μία πιο περιεκτική, ευδιάκριτη και ολοκληρωμένη οπτική και τελικά, να κάνουμε επιλογές ή αλλιώς, να ενεργούμε στη βάσητωννέωναντιλήψεων»
Αναπόσπαστα μέρη της διαδικασίας του μετασχηματισμού αποτελούν ο κριτικός στοχασμός και ο ορθολογικός διάλογος.
«H αξιολόγηση της εγκυρότητας των προϋποθέσεων επάνω στις οποίες θεμελιώνονται οι νοητικές συνήθειες, καθώς και η διερεύνηση των πηγών και των συνεπειών τους» (Mezirow, 1990).
«ο διανοητικός τρόπος αντιμετώπισης ενός θέµατος, µιας ιδέας ή ενός σκοπού, µε στόχο την κατανόηση ή την αποδοχή του, ήτην τοποθέτησή του στο σωστό πλαίσιο».
Μετασχηματισμός οπτικής Είδη Στοχασμού Στοχασμός επί του περιεχομένου σχετίζεται με την εμπειρία Στοχασμός επί της διεργασίας σχετίζεται με την διαχείριση της εμπειρίας Στοχασμός επί των υποθέσεων σχετίζεται με την ερμηνεία της εμπειρίας Μετασχηματισμός νοητικού σχήματος Μετασχηματισμός νοητικού σχήματος Μετασχηματισμός άποψης Απλός αναστοχασμός Κριτικός αναστοχασμός
Ο κριτικός στοχασμός είναι αναπόσπαστο τμήμα της μετασχηματίζουσας μάθησης. Συμβάλλει στον απώτερο σκοπό της ανάπτυξης των ενηλίκων, που είναι η αυτοπραγμάτωση και η συνεχώς διευρυνόμενη συνειδητοποίηση..
1. Αποπροσανατολιστικό Δίλημμα (αντιμετώπιση ενός σημαντικού περιστατικού ή κατάστασης που λειτουργεί ως καταλύτης και ενεργοποιεί την όλη διεργασία). 2. Αυτοεξέταση των συναισθημάτων (φόβου, θυμού, ενοχής ή ντροπής). 3. Κριτική αποτίμηση (αξιολόγηση) των βασικών παραδοχών. 4. Αναγνώριση της πηγής της δυσαρέσκειας και μοίρασμα της διεργασίας του μετασχηματισμού με άλλα άτομα. 5. Διερεύνηση των επιλογών για νέους ρόλους, σχέσεις και δράσεις. 6. Σχεδιασμός μιας πορείας δράσεων (ενός προγράμματος δράσεων). 7. Απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων για την εφαρμογή των σχεδίων 8. Δοκιμαστική εφαρμογή των νέων ρόλων. 9. Οικοδόμηση ικανοτήτων και αυτοπεποίθησης επάνω στους νέους. ρόλους και στις σχέσεις. 10. Επανένταξη στη ζωή σύμφωνα με τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί από τις νέες προοπτικές.
Kitchener(1983)
Η θεωρία της Μετασχηματίζουσας μάθησης προσθέτει και ένα πέμπτο καθοριστικό τρόπο νοηματοδότησης: να αποκτά κάποιος κριτική συνειδητοποίηση των σιωπηρών παραδοχών και προσδοκιών του ίδιου και των άλλων και να αξιολογεί την σχέση που έχουν αυτά με διατύπωση μιας ερμηνείας. την
«Ο διάλογος στο πλαίσιο της μετασχηματίζουσας μάθησης αποτελεί μια ειδική μορφή διαλόγου που επικεντρώνει στην αναζήτηση της κοινής κατανόησης και εκτίμησης, της αιτιολόγησης μιας ερμηνείας ή μιας πεποίθησης»
Ο μετασχηματισμός είναι μια συνεχής κίνηση στο χρόνο που αναδιατυπώνει παγιωμένα νοηματικά σχήματα διαμέσου της αναδόμησης των κυρίαρχων αφηγηματικών δομών. Η διεργασία αυτή καθαυτή μπορεί να αποτελέσει ένα πλαίσιο αναφοράς.
Η μάθηση που στοχεύει στο να αυξήσει το απόθεμα των γνώσεων μας, να ενισχύσει το ρεπερτόριο των ικανοτήτων μας και να διευρύνει τις ήδη καθιερωμένες γνωστικές μας ικανότητες σε νέα πεδία.
Nοείται ως µια δράση κριτικής αξιολόγησης υποθέσεων, µπορεί επίσης να αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της διαδικασίας για τη λήψη µιας απόφασης.