Μετρήσεις βλα τικών αραγόντων Μιχάλης Γαλετάκης Επίκουρος καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης

ΜΟΝΙΜΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΕΕ-ΤΑΚ Ι ΙΩΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ & ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ, ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ & ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Εσ ερίδα, 1 Ιουνίου 2012 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ & ΑΣΦΑΛΕΙΑ Μετρήσεις βλα τικών αραγόντων Μιχάλης Γαλετάκης Επίκουρος καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Τµήµα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Εργαστήριο Ελέγχου Ποιότητας & Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας 1

Τµήµα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Εργαστήριο Ελέγχου Ποιότητας & Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας Εξο λισµός και δραστηριότητες 2

Εξο λισµός για τη µέτρηση χηµικών βλα τικών αραγόντων στο εργασιακό εριβάλλον Σύστηµα συλλογής και µέτρησης στερεών, υγρών και αέριων αεροµεταφερόµενων ρύ ων α οτελούµενο α ό ψηφιακές αντλίες αντιεκρηκτικού τύ ου, κεφαλές δειγµατοληψίας µε φίλτρα και υγρά Χειροκίνητη αντλία ακριβείας µε σωληνάρια άµεσης (χρωµατικής) ένδειξης συγκέντρωσης αερίων/ατµών Ψηφιακός on-line αναλυτής συγκέντρωσης αιωρούµενων σωµατιδίων 0-100mg/m3, λήρης µε καταγραφή µετρήσεων σε µνήµη, λογισµικό σύνδεσης µε Η/Υ, και ροδιαχωριστές PM10, PM2.5, PM1 Φορητό όργανο µέτρησης αερίων: Ο 2, LEL, CO και H 2 S. Ζυγαριά ακριβείας 5 δεκαδικών ψηφίων του γραµµαρίου, για βαρυτοµετρικό ροσδιορισµό της σκόνης Ψηφιακός on-line αναλυτής ταυτόχρονης µέτρησης των αιωρούµενων σωµατιδίων PM10, PM5, PM2, PM0.5, PM0.2. 3

Εξο λισµός για τη µέτρηση βλα τικών αραγόντων στο εργασιακό εριβάλλον Ολοκληρωτικό ηχόµετρο τύ ου Ι κατά IEC 60651, ηχοδοσίµετρα τύ ου ΙΙ και ανεξάρτητο βαθµονοµητή Σύστηµα µέτρησης των µηχανικών κραδασµών για τον ηχεοκαρ ικό άξονα και για ολόκληρο το σώµα Ψηφιακό φωτόµετρο, ολύµετρο, γειωσόµετρο, αναλογικό µεγκώµετρο και ψηφιακό όργανο µέτρησης ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας Θερµικό ανεµόµετρο, υγρασιοθερµόµετρο για τη µέτρησης του δείκτη WBGT για τον έλεγχο της θερµικής κατα όνησης των εργαζοµένων 4

ραστηριότητες Εκπαιδευτικές δραστηριότητες Υγιεινή και Ασφάλεια στην εργασία µε έµφαση στα µεταλλευτικά και υπόγεια έργα Αρχές Σχεδίασης Ασφαλών Βιοµηχανικών Συστηµάτων και Εξοπλισµού (Μεταπτυχιακό) Ερευνητικές δραστηριότητες (πρόσφατα ερευνητικά προγράµµατα) Ποσοτικός προσδιορισµός της συγκέντρωσης αιωρούµενης ινογόνου και αδρανούς σκόνης σε λατοµικές περιοχές της Ελλάδος. Μέτρηση και χαρτογράφηση εργασιακού θορύβου στο χώρο της 115 ΠΜ. Ανάπτυξη πλατφόρµας για την διαχείριση της επικινδυνότητας στα λατοµεία αδρανών υλικών. Μετρήσεις και αναλύσεις βλαπτικών παραγόντων σε εργασιακούς χώρους Μελέτη στρατηγικής των ελληνικών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη πρακτικών αναβάθµισης του περιβάλλοντος εργασίας 5

Περιεχόµενα διάλεξης Στρατηγική και τύποι µετρήσεων βλαπτικών παραγόντων στην εργασία Επεξεργασία αποτελεσµάτων µέτρησης, εκτίµηση αβεβαιότητας και διαδικασία λήψης απόφασης Παράδειγµα µέτρησης βλαπτικών παραγόντων Χηµικοί βλαπτικοί παράγοντες (σκόνες) Συµπεράσµατα 6

Γιατί ρέ ει να γίνονται µετρήσεις βλα τικών αραγόντων στον εργασιακό χώρο; Για να ελέγξουµε τη στάθµη ε ικινδυνότητας του αράγοντα σε σχέση µε την θεσ ισµένη ως ασφαλή για την υγεία του εργαζοµένου Για την εκ λήρωση νοµικών ή εταιρικών υ οχρεώσεων Για να µ ορέσουµε να ε ιλέξουµε τα ιο α οτελεσµατικά µέσα ελέγχου Για να µετρήσουµε την α οτελεσµατικότητα ήδη εφαρµοζόµενων µέτρων ελέγχου Για ερευνητικούς σκο ούς Για να εξαλείψουµε µειώσουµε το άγχος ου ροξενείται στους εργαζόµενους

Τύ οι και στάδια ρογραµµάτων µέτρησης Προκαταρκτική για α όκτηση βασικών ληροφοριών Αρχική ου βασίζεται σε οιοτικές µετρήσεις Λε τοµερής ου βασίζεται σε οσοτικές µετρήσεις Μετρήσεις ρουτίνας ου γίνονται ανά τακτά χρονικά διαστήµατα για τον έλεγχο συµµόρφωσης και ε ιβεβαίωσης της α οτελεσµατικότητας των εφαρµοζόµενων µέτρων 8

Κριτήρια καθορισµού της στρατηγικής της µέτρησης Ποιός; (Οµάδες εργαζοµένων) Πού; (Χώρος εργασίας) Πότε; (Χρονική στιγµή και διάρκεια) Τι; (Παράµετρος βλα τικού αράγοντα) ΠΩΣ Μέθοδος µέτρησης 9

Υ ολογισµός της έκθεσης του εργαζοµένου και λήψη α όφασης Χαµηλή (κατώτερη α ό την θεσ ισµένη ασφαλή τιµή) Υψηλή Λήψη διορθωτικών µέτρων Αδυναµία λήψης α όφασης µε βάση τις υ άρχουσες ληροφορίες (αβεβαιότητα) Α όκτηση ε ι λέον ληροφοριών (Νέες µετρήσεις/συµβουλή συµβουλή α ό εµ ειρογνώµονες) 10

Στοιχεία ου α αιτούνται για τη λήψη α όφασης Είδος αραγωγικής διαδικασίας και εµ ειρία εργαζοµένου Χαρακτηριστικά των χρησιµο οιούµενων υλικών Χαρακτηριστικά εργαζοµένων Αβεβαιότητα για τις µετρήσεις και τα όρια έκθεσης 11

Είδη µετρήσεων Μετρήσεις στον χώρο εργασίας Χρησιµοποιούνται για τον έλεγχο της αποτελεσµατικότητας των εφαρµοζόµενων µέτρων εν λαµβάνουν υπόψη τη µετακίνηση του εργαζοµένου κατά τη διάρκεια του ωραρίου εργασίας Συνήθως δεν αποτελούν µέτρο σύγκρισης για νοµοθετικά θεσπισµένες οριακές τιµές έκθεσης Ατοµικές µετρήσεις στους εργαζόµενους Λαµβάνουν υπόψη τη µετακίνηση του εργαζοµένου κατά τη διάρκεια του ωραρίου εργασίας Είναι συµβατές-συγκρίσιµες συγκρίσιµες µε τις νοµοθετικά θεσπισµένες οριακές τιµές έκθεσης 12

Πόσες µετρήσεις ρέ ει να γίνουν και οια η διάρκεια κάθε µέτρησης; Αριθµός µετρήσεων Μια µέτρηση Πολλές µετρήσεις Αριθµός µετρήσεων βασισµένος σε στατιστικά κριτήρια ιάρκεια µέτρησης Είδος βλα τικού αράγοντα Ε ίδραση λόγω χρόνιας έκθεσης η άµεση ε ί τωση Χρονική διάρκεια και είδη εργασιών ου εκτελούνται 13

Χρονική διάρκεια µετρήσεων Συνεχής όλο το 8ωρο ιαδοχικά δειγµατοληψίες διαστηµάτων, πλήρης κάλυψη 8ωρου ιαδοχικά ή µη δειγµατοληψίες διαστηµάτων, µερική κάλυψη 8ωρου Τυχαία κατανεµηµένες στιγµιαίες µετρήσεις εντός του 8ώρου 14 Χρόνος, ώρες

Μεταβολή της µέσης τιµής και της διακύµανσης σε σχέση µε τον αριθµό των µετρήσεων Εκτίµηση µέσης τιµής Άνω όριο Κεντρική τιµή Κάτω όριο Εκτίµηση τυπικής απόκλισης Αριθµός µετρήσεων Αριθµός µετρήσεων Άνω όριο Κεντρική τιµή Κάτω όριο Πηγή: AIHA (1998) 15

Ποια µέθοδο να εφαρµόσω για την µέτρηση; Εφόσον είναι δυνατόν ε ιλέγουµε άντα ρότυ ες αναγνωρισµένες µεθόδους Για ολλούς κλάδους υ άρχουν νοµοθετικά θεσ ισµένες µέθοδοι Συνήθη ρότυ α µετρήσεων NIOSH UK HSE (MDHS) ISO ACGIH OSHA, κ.α. Οι µετρήσεις µε µη ρότυ ες µέθοδοι ρέ ει να µ ορούν να ε ικυρωθούν α ό εξωτερικούς φορείς 16

Ε εξεργασία των µετρήσεων Με οιο τρό ο θα γίνει η ε εξεργασία των µετρήσεων; Πως θα γίνει η τεκµηρίωση και µε οιο τρό ο θα κοινο οιηθούν στα ενδιαφερόµενα µέρη; Με οια κριτήρια θα χρησιµο οιηθούν για τον χαρακτηρισµό των τιµών ως α οδεκτές ή µη α οδεκτές; Κριτήρια οριζόµενα α ό την νοµοθεσία (εθνική, ευρω αϊκή) Εταιρικά ή κλαδικά κριτήρια ( ου εκ ληρώνουν την εθνική νοµοθεσία) 17

Καθορισµός σχεδίου µετρήσεων βασισµένο σε στατιστικά κριτήρια Πρόκειται για ροσέγγιση ου ανα τύχθηκε και καθιερώθηκε α ό το NIOSH και εριλαµβάνει: Χωρισµός των εργαζοµένων σε οµάδες ου εµφανίζουν αρόµοια έκθεση στον βλα τικό αράγονται (Similar Exposure Group ή SEG) Ε ιλογή ενός τυχαίου δείγµατος α ό κάθε οµάδα και µέτρηση στη συνέχεια Ε ιλογή του µεγέθους του δείγµατος µε βάση ροκαθορισµένο ε ί εδο εµ ιστοσύνης 18

Καθορισµός του α αιτούµενου αριθµού µετρήσεων Ερώτηση: Πόσες µετρήσεις ρέ ει να γίνουν έτσι ώστε τα α οτελέσµατα να είναι στατιστικά αξιό ιστα και να έχουν ρακτική χρησιµότητα; Α άντηση: Εξαρτάται α ό τους σκο ούς ου εξυ ηρετεί η µέτρηση. Νοµική ή εταιρική συµµόρφωση Ερευνητικούς σκο ούς Προκαθορισµένη ε ί εδο εµ ιστοσύνης ( Πρακτικά 6-10 µετρήσεις δίνουν ικανο οιητική ακρίβεια για τις ερισσότερες α αιτήσεις, ΑΗΙΑ,, 1998) 19

έναρξη Μέτρηση Υ ολογισµός έκθεσης Α οδεκτή στάθµη έκθεσης Ε ανάληψη µέτρησης ανά τακτά χρονικά διαστήµατα Αβεβαιότητα Συγκέντρωση ε ι ρόσθετων ληροφοριών Μη α οδεκτή στάθµη έκθεσης Άµεση λήψη µέτρων ελέγχου 20

Μέτρηση σκόνης σε λατοµείο συγκρότηµα αραγωγής αδρανών υλικών Σκο ός της µέτρησης Προσδιορισµός της έκθεσης των εργαζοµένων στην σκόνη (εισπνεύσιµο και αναπνεύσιµο κλάσµα) και έλεγχος συµµόρφωσης σύµφωνα µε τις νοµοθετικά θεσπισµένες τιµές (Κανονισµός Μεταλλευτικών και Λατοµικών Εργασιών, ΥΑ2223 ΦΕΚ122714/06/11, Άρθρο22) 21

Λατοµεία συγκροτήµατα αραγωγής αδρανών υλικών 22

23 Βλα τικοί αράγοντες

Βλα τικοί αράγοντες σε λατοµεία συγκροτήµατα αραγωγής αδρανών υλικών, σκυροδέµατος, ασφαλτοµιγµάτων Κίνδυνοι ου συνδέονται µε χηµικούς αράγοντες Αδρανείς και ινογόνες σκόνες Αέρια αράγωγα των εκρήξεων Χρήση διαλυτών & καθαριστικών ουσιών Κίνδυνοι ου συνδέονται µε φυσικούς αράγοντες Υψηλή στάθµη θορύβου Θερµοκρασία εριβάλλοντος Κραδασµοί και δονήσεις 24

Οµάδες εργαζοµένων σε λατοµείο συγκρότηµα αραγωγής αδρανών υλικών Οµάδα Α ασχόληση Αρ. Εργαζοµένων 1 Λατοµείο - Εξόρυξη 7 2 Μεταφορά Φόρτωση 12 3 Συγκρότηµα θραύσης-κοσκίνισης 14 4 ιαχείριση αδρανών υλικών 8 5 Ζύγιση 3 6 Συνεργείο 4 7 ιοικητικές υ ηρεσίες 4 25

Σύσταση σκόνης - µέγεθος Σύσταση Αδρανείς Ινογόνες (ελεύθερο κρυσταλλικό SiO 2, αµίαντος) Ερεθιστικές Μέγεθος Εισ νεύσιµο Ανα νεύσιµο 26

Σύσταση σκόνης Σύσταση πρώτης ύλης (ασβεστολιθικά πετρώµατα) CaCO3 85-99% CaCO 3 MgCO 3 0.5-8% Κρυσταλλικό SiO 2 (χαλαζίας) 0.2 1.0% Αργιλικά ορυκτά <0.5% Οξείδια σιδήρου <0.5% Περιεκτικότητα σε κρυσταλλικό SiO 2 χαµηλή αλλά δεν γνωρίζουµε αν στο αναπνεύσιµο κλάσµα υπάρχει αυξηµένη συγκέντρωση 27

ΚΜΛΕ, Άρθρο 22: Προστασία των εργαζοµένων από αιωρούµενες σκόνες, αέρια, ατµούς, καπνούς και λοιπούς χηµικούς παράγοντες 28

ΚΜΛΕ, Άρθρο 22: Προστασία των εργαζοµένων α ό αιωρούµενες σκόνες, αέρια, ατµούς, κα νούς και λοι ούς χηµικούς αράγοντες Όριο έκθεσης (Μέση Χρονικά Σταθµισµένη Οριακή Τιµή ή ΜΧΣΟΤ) σε σκόνη ου εριέχει ελεύθερο κρυσταλλικό SiO 2 ΜΧΣΟΤ ( mg / m 3 ) = 10 q + 2 30 q + 3 στο αναπνεύσιµο στο εισπνεύσιµο Ό ου q είναι η εριεκτικότητα % της σκόνης σε ελεύθερο κρυσταλλικό SiO 2 στο ανα νεύσιµο ή εισ νεύσιµο κλάσµα αντίστοιχα. 29

Μέγεθος σωµατιδίων σκόνης & χαρακτηρισµός κλασµάτων Ανθρώ ινη τρίχα ιάµεσος αεροδυναµικής διαµέτρου Ανα νεύσιµο 4 µm Ανα νεύσιµο κλάσµα Θωρακικό 10 µm Εισ νεύσιµο 100 µm Θωρακικό κλάσµα Εισ νεύσιµο κλάσµα 30 1 4 7 10 30 100 µm

Μεθοδολογία µέτρησης ειγµατοληψία και µέτρηση της εισπνεύσιµης και αναπνεύσιµης σκόνης σύµφωνα µε: Μέθοδοι δειγµατοληψίας και προσδιορισµού χηµικών παραγόντων στο περιβάλλον εργασίας (Οδηγός Υπουργείου Εργασίας) MDHS14/316:Μέθοδος δειγµατοληψίας αέρα για προσδιορισµό εισπνεύσιµης και αναπνεύσιµης σκόνης µε τη βαρυτοµετρική µέθοδο MDHS101:Μέθοδος προσδιορισµού του κρυσταλλικού SiO2 στο αναπνεύσιµο κλάσµα επί του φίλτρου µε περιθλασιµετρία ακτίνων- Χ ή υπέρυθρη φασµατοσκοπία 31

Μέθοδοι δειγµατοληψίας και ροσδιορισµού χηµικών αραγόντων στο εριβάλλον εργασίας (Οδηγός Υ ουργείου Εργασίας) 32

Κεφαλή δειγµατοληψίας για το ανα νεύσιµο Έξοδος αέρα κλάσµα- κυκλώνας ιαχωρίζει το ανα νεύσιµο κλάσµα Είσοδος αέρα Πηγή :Airmet Scientific 33

Μέρη κυκλώνα ακτύλιος συγκράτησης Κα άκι κυκλώνα Φιλτροκασέτα Κυκλώνας οχείο α όρριψης της µη ανα νεύσιµης σκόνης Πηγή :Airmet Scientific 34

ειγµατολή της τύ ου I.O.M. για το εισ νεύσιµο κλάσµα ειγµατολή της Πηγή :Airmet Scientific 35

Φιλτροκασέτα IOM ΦΙΛΤΡΟ Φιλτροκασέτα IOM. Το κενό φίλτρο και η κασέτα ζυγίζονται µαζί µε ακρίβεια ριν και µετά την µέτρηση Πηγή :Airmet Scientific 36

Κεφαλή δειγµατοληψίας µε φιλτροκασέτα Το οθετείται η φιλτροκασέτα στην κεφαλή δειγµατοληψίας και στερεώνεται Source :Airmet Scientific 37

Σύστηµα µέτρησης Κεφαλή δειγµατοληψίας Ελαστικός σωλήνας Αντλία Source :Airmet Scientific 38

Έλεγχος ροής-βαθµονόµηση 39 Ρύθµιση τους ρυθµού άντλησης του αέρα µε χρήση ροοµέτρου βαθµονόµησης Source :Airmet Scientific

Εφαρµογή στον εργαζόµενο Ηµισφαίριο διαµέτρου 300mm γύρω α ό την µύτη και το στόµα ΟΛΑ τα όρια έκθεσης αναφέρονται σε ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ Πηγή :Airmet Scientific Και ρέ ει να λαµβάνονται α ό την ζώνη ανα νοής 40

Έναρξη µέτρησης Έναρξη λειτουργίας αντλίας και καταγραφή χρόνου έναρξης Τέλος µέτρησης και καταγραφή χρόνου Πηγή :Airmet Scientific 41

Όργανα άµεσης ένδειξης της συγκέντρωσης της σκόνης Θολορόµετρα (Hund Tyndalometer) Σκέδασης ακτίνων laser 42

Ατοµικές συσκευές συνεχούς καταγραφής 43

44 Ατοµική συσκευή τύ ου TEOM 3600

45 Ενδείξεις σε ραγµατικό χρόνο

Ενδείξεις συσκευής συνεχούς καταγραφής 5 Mass Concentration [mg/m³] 4 3 2 1 Mass Concentration 0 6:00 7:12 8:24 9:36 10:48 12:00 13:12 14:24 15:36 Time Cumulative Concentration Projected Exposure 16:48 18:00 46 Source: CDC-NIOSH Pittsburgh Research Laboratory

47 Ε εξεργασία Ε εξεργασία µετρήσεων µετρήσεων 2.2 2.2 0.924 0.924 2.38 2.38 2.2 2.2 420 420 ιοίκηση ιοίκηση 2.97 2.97 0.924 0.924 2.74 2.74 2.2 2.2 420 420 Φόρτωση Φόρτωση 3.46 3.46 0.924 0.924 3.2 3.2 2.2 2.2 420 420 Μεταφορά Μεταφορά 3.15 3.15 0.924 0.924 2.91 2.91 2.2 2.2 420 420 Θραύση Θραύσηκοσκίνηση κοσκίνηση Συγκέντρωση Συγκέντρωση (mg/m (mg/m 3 ) Όγκος Όγκος αέρα αέρα (m (m 3 ) Αναπνεύσιµη Αναπνεύσιµη σκόνη σκόνη (mg) (mg) Ρυθµός Ρυθµός αντλίας αντλίας (l/min) (l/min) Χρόνος Χρόνος µέτρησης µέτρησης (min) (min) Οµάδα Οµάδα εργαζοµένων εργαζοµένων

Προσδιορισµός της συγκέντρωσης του κρυσταλλικού SiO 2 στην ανα νεύσιµη σκόνη ιάγραµµα περιθλασιµετρίας ακτίνων-χ, µέθοδος προσδιορισµού κατά MDHS 101 15000 14000 13000 12000 11000 Calcite 10000 9000 8000 7000 6000 Sqrt (Counts) 5000 4000 3000 2000 1000 Calcite Quartz Dolomite Calcite Calcite Calcite Calcite Calcite Calcite Calcite 100 10 48 16 20 30 40 50 2-Theta - Scale

Ε εξεργασία µετρήσεων Οµάδα εργαζοµένων Συγκέντρωση αναπνεύσιµης σκόνης, mg/m 3 Κρυσταλ λικό SiO 2 % Όριο ΜΧΣΟΤ mg/m 3 Μέση τιµή είκτης έκθεσης UCL (*) LCL (*) Θραύση- κοσκίνιση 3.15 0.85 3.50 0.90 0.99 0.79 Μεταφορά 3.46 0.65 3.77 0. 929 1.02 0.81 Φόρτωση 2.97 0.71 3.69 0.80 0.92 0.71 ιοίκηση 2.20 ΚΟΑ 5.00 είκτης έκθεσης 49 = Συγκέντρωση ( mg / m 3 ΜΧΣΟΤ ( mg / m ) 3 ) *UCL και LCL είναι το ανώτερο και κατώτερο όριο στατιστικού ελέγχου για σφάλµα εκτίµησης της συγκέντρωσης του SiO 2 0.3% σε επίπεδο εµπιστοσύνης 95%.

Λήψη α όφασης - Κανόνες OSHA Μέση τιµή του δείκτη έκθεσης 1.0 δείχνει ότι δεν υπάρχει υπέρβαση της επιτρεπόµενης έκθεσης. Αν όµως: 1 UCL 0.5 τότε συστήνεται να διερευνηθεί αν υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω µείωσης της έκθεσης των εργαζοµένων. UCL 1.0 απαιτούνται επιπρόσθετες µετρήσεις για διαπιστωθεί µε βεβαιότητα ότι η µέση τιµή του δείκτη έκθεσης είναι 1, καθώς και η λήψη µέτρων για την µείωση της έκθεσης των εργαζοµένων. Μέση τιµή του δείκτη έκθεσης 1.0 δείχνει ότι υπάρχει υπέρβαση της επιτρεπόµενης έκθεσης. Αν όµως: LCL 1.0 τότε είναι πιθανόν να µην έχουµε υπέρβαση της επιτρεπόµενης έκθεσης. Στην περίπτωση απαιτείται να συνεχιστεί το πρόγραµµα µετρήσεων και να ληφθούν µέτρα µείωσης της έκθεσης. LCL 1.0. Έχουµε υπέρβαση της επιτρεπόµενης έκθεσης και απαιτείται να ληφθούν άµεσα µέτρα µείωσης της έκθεσης. 50

Συµ εράσµατα Οι µετρήσεις βλαπτικών παραγόντων αποτελούν πολύτιµο εργαλείο στην προσπάθεια βελτίωσης του εργασιακού περιβάλλοντος Ακριβείς και αξιόπιστες µετρήσεις επιτυγχάνονται µε σωστό σχεδιασµό και υλοποίηση σύµφωνα µε διεθνώς αναγνωρισµένα πρότυπα και οπωσδήποτε µε εκπλήρωση των απαιτήσεων της νοµοθεσίας. Ο αποτελεσµατικός έλεγχος και βελτίωση των εργασιακών παραµέτρων µπορεί να εξασφαλιστεί µόνο αν έχουµε τη δυνατότητα να τους µετρήσουµε µε ακρίβεια και αξιοπιστία. You Can't Manage What You Don't Measure 51

Τέλος Ευχαριστώ για την προσοχή σας 52