Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων 9.10.2015 2015/2094(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τις γυναίκες που απασχολούνται ως οικιακές βοηθοί και ως προσωπικό φροντίδας στην ΕΕ (2015/2094(INI)) Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων Εισηγήτρια: Κωνσταντίνα Κούνεβα Συντάκτρια γνωμοδότησης (*): Tania González Peñas, Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων (*) Διαδικασία συνδεδεμένων επιτροπών Άρθρο 54 του Κανονισμού PR\1075472.doc PE569.470v02-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
PR_INI ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ...3 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ...11 (*) Διαδικασία συνδεδεμένων επιτροπών Άρθρο 54 του Κανονισμού PE569.470v02-00 2/2 PR\1075472.doc
ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τις γυναίκες που απασχολούνται ως οικιακές βοηθοί και ως προσωπικό φροντίδας στην ΕΕ (2015/2094(INI)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδίως το προοίμιο και τα άρθρα 3 και 6, έχοντας υπόψη τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως τα άρθρα 1, 3, 27, 31, 32 και 33, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 13ης Σεπτεμβρίου 2011, σχετικά με την κατάσταση των γυναικών που πλησιάζουν την ηλικία συνταξιοδότησης 1, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 19ης Οκτωβρίου 2010, σχετικά με τις εργαζόμενες γυναίκες με επισφαλείς θέσεις απασχόλησης 2, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 6ης Ιουλίου 2010, σχετικά με τις άτυπες συμβάσεις, την εξασφαλισμένη επαγγελματική πορεία, την ευελιξία με ασφάλεια και τις νέες μορφές κοινωνικού διαλόγου 3, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 18ης Νοεμβρίου, 2008 που περιέχει συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της ισότητας των αμοιβών μεταξύ εργαζομένων ανδρών και γυναικών 4, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 20ής Σεπτεμβρίου 2001, σχετικά με την παρενόχληση στον χώρο εργασίας 5, έχοντας υπόψη τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη της 3ης Μαΐου 1996, και ειδικότερα το μέρος I και το άρθρο 3 του μέρους II, έχοντας υπόψη την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ECHR), συγκεκριμένα το άρθρο 4.1, το οποίο προβλέπει την απαγόρευση της δουλείας και της ειλωτείας, και το άρθρο 14, το οποίο προβλέπει την απαγόρευση των διακρίσεων, έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία κατά την περίοδο 2014-2020 (COM(2014)0332), έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής της 24ης Μαΐου 2006 με τίτλο 1 ΕΕ C 51 E της 22.2.2013, σ. 9. 2 ΕΕ C 70 E της 8.3.2012, σ. 1. 3 ΕΕ C 351 E της 2.12.2011, σ. 39. 4 ΕΕ C 16 E της 22.1.2010, σ. 21. 5 ΕΕ C 77 E της 28.3.2002, σ. 138. PR\1075472.doc 3/3 PE569.470v02-00
«Προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους Η συμβολή της Ένωσης στην εφαρμογή της ατζέντας της αξιοπρεπούς εργασίας στον κόσμο» (COM(2006)0249), έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 23ης Μαΐου 2007, σχετικά με την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους 1, έχοντας υπόψη την Ευρωπαϊκή Σύμβαση σχετικά με το νομικό καθεστώς των διακινούμενων εργαζομένων (1977), έχοντας υπόψη τη Διεθνή Σύμβαση για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των μεταναστών εργαζομένων και των μελών των οικογενειών τους (1990), έχοντας υπόψη τις εκθέσεις IV(1) και IV(2) του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας με τίτλο «Decent work for domestic workers» (Αξιοπρεπής εργασία για απασχολούμενους σε οικιακές εργασίες), που καταρτίστηκαν στο πλαίσιο της 99ης συνόδου της Διεθνούς Διάσκεψης Εργασίας που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2010, όπως και τις εκθέσεις IV(1) και IV(2) (δημοσιεύθηκαν σε δύο τόμους) με τίτλο «Decent work for domestic workers» (Αξιοπρεπής εργασία για απασχολούμενους σε οικιακές εργασίες), που καταρτίστηκαν στο πλαίσιο της 100ής συνόδου της Διεθνούς Διάσκεψης Εργασίας που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2011, έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση του ειδικευμένου τμήματος «Απασχόληση, Κοινωνικές Υποθέσεις, Δικαιώματα του Πολίτη» της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, της 12ης Μαΐου 2010, με θέμα «Η επαγγελματοποίηση των οικιακών εργασιών» 2, έχοντας υπόψη την έκθεση του 2008 του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για την Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας με τίτλο «Measures to tackle undeclared work in the European Union» (Μέτρα για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση) και την έκθεσή του, του 2013, με τίτλο «Tackling undeclared work in 27 EU Member States and Norway: Approaches and measures since 2008» (Αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ και τη Νορβηγία: προσεγγίσεις και μέτρα από το 2008), έχοντας υπόψη την έκθεση του 2007 του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας με τίτλο «Working conditions in the European Union: The gender perspective» (Συνθήκες εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση: η προοπτική του φύλου), έχοντας υπόψη το άρθρο 52 του Κανονισμού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων και τη γνωμοδότηση της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων (A8-0000/2015), A. λαμβάνοντας υπόψη ότι στις βιομηχανικές χώρες οι οικιακές εργασίες αντιστοιχούν στο 5 % με 9 % της συνολικής απασχόλησης και ότι, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του 1 ΕΕ C 102 E της 24.4.2008, σ. 321. 2 SOC/372 CESE 336/2010 fin. PE569.470v02-00 4/4 PR\1075472.doc
Διεθνούς Γραφείου Εργασίας ΔΟΕ, η πλειονότητα των εργαζομένων σε αυτόν τον τομέα είναι γυναίκες, καθώς το ποσοστό τους υπερβαίνει το 83 % και μεταφράζεται σε 2,5 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι το 29,9 % των οικιακών βοηθών εξαιρούνται πλήρως από την εθνική εργατική νομοθεσία, με αποτέλεσμα οι οικιακοί βοηθοί συχνά να μην θεωρούνται τυπικοί ή κανονικοί εργαζόμενοι και, κατά συνέπεια, να έχουν πολύ περιορισμένα δικαιώματα απασχόλησης και ανεπαρκή κοινωνική προστασία 1 Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι για τους οικιακούς βοηθούς που εξαιρούνται από την εργατική νομοθεσία είναι αδύνατο να διασφαλιστεί ασφαλές και υγιές περιβάλλον εργασίας ή να αποφευχθούν οι διακρίσεις στον χώρο εργασίας λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι οι οικιακοί βοηθοί δεν έχουν δικαίωμα ή δεν γνωρίζουν πώς να συμμετέχουν σε συνδικαλιστικές οργανώσεις ή άλλες μορφές συλλογικής διαπραγμάτευσης, γεγονός που τους καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ οι οικιακές εργασίες εκτελούνται με τη μορφή αδήλωτης εργασίας στο πλαίσιο της άτυπης οικονομίας, γεγονός που επιτρέπει την άνιση μεταχείριση και την κακομεταχείριση ή την παρενόχληση, δεδομένου ότι οι εργαζόμενοι αυτοί είναι «αόρατοι» και απομονωμένοι από άλλους εργαζόμενους που εκτελούν παρόμοια καθήκοντα και εργασίες E. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι οικιακοί βοηθοί καλούνται συχνά να εργαστούν υπερβολικά πολλές ώρες και ότι το 45 % των οικιακών βοηθών δεν δικαιούνται εβδομαδιαία άδεια ή ετήσια άδεια μετ αποδοχών 2 λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εσωτερικοί οικιακοί βοηθοί και ιδίως το προσωπικό φροντίδας έχουν ευθύνες και καθήκοντα που δεν τους επιτρέπουν να αναπαύονται επαρκώς σε συνεχόμενη βάση ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι πάνω από το ένα τρίτο των γυναικών οικιακών βοηθών δεν δικαιούνται άδεια μητρότητας και συναφή δικαιώματα και επιδόματα 3 Z. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι οικιακοί βοηθοί εργάζονται συχνά υπό άθλιες ή επικίνδυνες συνθήκες ή δεν διαθέτουν κατάλληλη κατάρτιση για την εκτέλεση συγκεκριμένων καθηκόντων, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς την ώρα της εργασίας τους, για τους οποίους, επιπλέον, δεν διαθέτουν πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι οικιακοί βοηθοί και το προσωπικό φροντίδας είναι στην πλειονότητά τους μετανάστριες και, ως εκ τούτου, δεν γνωρίζουν συχνά τα δικαιώματά τους, έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες ή αντιμετωπίζουν προβλήματα πρόσβασης στις εν λόγω υπηρεσίες, έχουν περιορισμένη γνώση της τοπικής γλώσσας και η κοινωνική τους ένταξη είναι περιορισμένη Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μετανάστες εργαζόμενοι, όπως οι οικιακοί βοηθοί, μπορεί να εκτίθενται σε πολλαπλές διακρίσεις, καθώς συχνά εργάζονται υπό κακές, παράτυπες συνθήκες λαμβάνοντας υπόψη ότι πρέπει να καταβληθούν συγκεκριμένες προσπάθειες 1 Domestic workers across the world: global and regional statistics and the extent of legal protection (Οι οικιακοί βοηθοί ανά τον κόσμο: παγκόσμιες και περιφερειακές στατιστικές και η έκταση της νομικής προστασίας),διεθνές Γραφείο Εργασίας, Γενεύη: ΔΟΕ 2013. 2 Στο ίδιο. 3 Στο ίδιο. PR\1075472.doc 5/5 PE569.470v02-00
για να αποφευχθούν η κακομεταχείριση, η μη κανονική πληρωμή και οι πράξεις βίας ή σεξουαλικής κακοποίησης σε βάρος των μεταναστών εργαζομένων Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μετανάστριες αποφασίζουν συχνά ή αναγκάζονται να αναζητήσουν απασχόληση στον τομέα των οικιακών εργασιών και της παροχής φροντίδας, καθώς οι θέσεις αυτές θεωρούνται προσωρινές και απαιτούν χαμηλές δεξιότητες ΙΑ. ΙΒ. ΙΓ. ΙΔ. ΙΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυξανόμενη ζήτηση για οικιακή βοήθεια έχει οδηγήσει στην αύξηση του ποσοστού των γυναικών μεταξύ των μεταναστών που εισέρχονται στην Ευρώπη λαμβάνοντας υπόψη ότι πρακτορεία τρίτων χωρών συνδέονται ενίοτε με την εμπορία γυναικών και με δίκτυα καταναγκαστικής εργασίας ή με άλλες παράνομες δραστηριότητες που αφορούν την παράνομη πρόσληψη γυναικών και τη χειραγώγησή τους με διάφορους τρόπους λαμβάνοντας υπόψη ότι η γενεαλογική διάσταση χαρακτηρίζει έντονα ολοένα και περισσότερες μη τυποποιημένες ή άτυπες συμβάσεις, οι οποίες αφορούν κυρίως τις νεαρές γυναίκες λαμβάνοντας υπόψη ότι η εργασία του οικιακού βοηθού ή του προσωπικού φροντίδας συχνά υποτιμάται και ότι, ως εκ τούτου, αμείβεται ανεπαρκώς, γεγονός που εμποδίζει τις προσπάθειες αυτών των εργαζομένων να καταστούν ανεξάρτητοι και να κερδίσουν αρκετά χρήματα ώστε να ζήσουν αξιοπρεπώς και να υποστηρίξουν μια οικογένεια λαμβάνοντας υπόψη ότι τα περισσότερα από τα καθήκοντα που σχετίζονται με τις οικιακές εργασίες και την παροχή φροντίδας θεωρούνται «γυναικεία εργασία» και εργασία χαμηλού κύρους, με αποτέλεσμα οι γυναίκες αυτού του τομέα να λαμβάνουν χαμηλότερο μισθό σε σύγκριση με την πλειονότητα των γυναικών που έχουν άλλες θέσεις εργασίας ή ακόμα και το ίδιο είδος θέσης εργασίας αλλά σε άλλους τομείς, όπως επίσης και χαμηλότερο μισθό σε σύγκριση με τους άνδρες που εργάζονται ως οικιακοί βοηθοί ΙΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι οικιακές ευθύνες βαρύνουν τις γυναίκες πολύ περισσότερο από ό,τι τους άνδρες και ότι δεν αξιολογούνται με χρηματικά κριτήρια ή υπό το πρίσμα της αναγνώρισης της αξίας τους λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχει άμεση συνάρτηση μεταξύ του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών και των οικογενειακών τους υποχρεώσεων λαμβάνοντας υπόψη ότι περισσότεροι από 20 εκατομμύρια Ευρωπαίοι (εκ των οποίων τα δύο τρίτα είναι γυναίκες) φροντίζουν ενήλικα εξαρτώμενα άτομα, γεγονός που τους εμποδίζει να εργαστούν σε θέσεις πλήρους απασχόλησης ΙΖ. ΙΗ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η χρηματοπιστωτική και κοινωνική κρίση στην ΕΕ έχει πλήξει σοβαρά τους πολίτες και τους κατοίκους της, επιδεινώνοντας τα φαινόμενα της επισφαλούς απασχόλησης, της φτώχειας, της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού, και οδηγώντας σε περιορισμένη ή μηδενική πρόσβαση στην κοινωνική περίθαλψη και στις υπηρεσίες που σχετίζονται με τα νοικοκυριά λαμβάνοντας υπόψη ότι οι συνήθειες, τα ήθη και οι μορφές των οικογενειών έχουν εξελιχθεί σημαντικά, οδηγώντας αναπόφευκτα σε νέες ανάγκες για περίθαλψη και PE569.470v02-00 6/6 PR\1075472.doc
στήριξη στα σύγχρονα νοικοκυριά, ιδίως για τις γυναίκες που εργάζονται εκτός της οικίας τους και για τις μονογονεϊκές οικογένειες ΙΘ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι οικονομικά προσιτές οικιακές βοηθοί και το προσωπικό φροντίδας αποδεσμεύουν τις άλλες γυναίκες, επιτρέποντάς τους να σταδιοδρομούν και να απολαμβάνουν την κοινωνική τους ζωή Κ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η απασχόληση οικιακών βοηθών και προσωπικού φροντίδας πραγματοποιείται συχνότερα μέσω διμερών συμφωνιών μεταξύ του εργαζομένου και του ιδιοκτήτη του νοικοκυριού ή του εξαρτώμενου ατόμου, και σπανιότερα μέσω επίσημων οδών όπως οι κρατικές δομές ή οι εταιρείες και επιχειρήσεις ΚΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο περισσότεροι ιδιώτες εργοδότες των οικιακών βοηθών δεν κατανοούν τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους ΚΒ. ΚΔ. ΚΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι οικιακοί βοηθοί και το προσωπικό φροντίδας έχουν δικαίωμα σε αξιοπρεπή ζωή και πρέπει να απολαμβάνουν τα ίδια κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα με τους υπόλοιπους εργαζόμενους λαμβάνοντας υπόψη ότι η σύμβαση αριθ. 189 της ΔΟΕ σχετικά με την αξιοπρεπή εργασία για απασχολούμενους σε οικιακές εργασίες έχει ως στόχο να παράσχει νομική αναγνώριση στις οικιακές εργασίες, να επεκτείνει τα δικαιώματα σε όλους τους οικιακούς βοηθούς και να αποτρέψει τις παραβιάσεις και την κακομεταχείριση λαμβάνοντας υπόψη ότι, αν και 48 κράτη έχουν ήδη κυρώσει τη Διεθνή Σύμβαση για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των μεταναστών εργαζομένων και των μελών των οικογενειών τους (1990) και άλλα 18 κράτη την έχουν υπογράψει, δεν την έχει ακόμα υπογράψει ή κυρώσει κανένα κράτος μέλος της ΕΕ 1. θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να υπάρξει κοινή αναγνώριση σε επίπεδο ΕΕ των οικιακών εργασιών ως πραγματικής εργασίας και όχι απλώς ως προέκτασης των μη αμειβομένων οικιακών εργασιών και της παροχής φροντίδας 2. τονίζει ότι είναι αναγκαία μια κανονιστική προσέγγιση των οικιακών εργασιών και της παροχής φροντίδας και καλεί την Επιτροπή να αναλάβει νομοθετική πρωτοβουλία προς την κατεύθυνση αυτή θεωρεί ότι η εν λόγω πρωτοβουλία πρέπει να εστιάζει: α) στον καθορισμό ποιοτικών κατευθυντηρίων γραμμών για τις οικιακές εργασίες και την παροχή φροντίδας στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων εξειδικευμένων συστάσεων για τις γυναίκες και τους μετανάστες δεδομένου ότι οι οικιακοί βοηθοί εμπίπτουν κυρίως σε αυτές τις δύο μείζονες υποκατηγορίες και, στις περισσότερες περιπτώσεις, ανήκουν και στις δύο β) στη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την επαγγελματοποίηση των οικιακών εργασιών και της παροχής φροντίδας, με στόχο την αναγνώριση και την τυποποίηση των σχετικών επαγγελμάτων και δεξιοτήτων 3. δεσμεύεται να συντάξει έκθεση νομοθετικής πρωτοβουλίας για την καθιέρωση κοινών κανόνων για τις οικιακές εργασίες και την παροχή φροντίδας στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων κανόνων που να εστιάζουν στις γυναίκες και PR\1075472.doc 7/7 PE569.470v02-00
τους μετανάστες που απασχολούνται σε οικιακές εργασίες και στην παροχή φροντίδας 4. ζητεί από τα κράτη μέλη να ρυθμίσουν, στο μεταξύ, οποιαδήποτε εργασιακή σχέση μεταξύ ιδιοκτητών νοικοκυριών, όταν αυτοί ενεργούν ως εργοδότες, και υπαλλήλου/εργαζομένου που παρέχει αμειβόμενες υπηρεσίες εντός του νοικοκυριού του εργοδότη 5. καλεί τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν τους οικιακούς βοηθούς και το προσωπικό φροντίδας στο σύνολο της εθνικής εργατικής νομοθεσίας και της νομοθεσίας κατά των διακρίσεων 6. τάσσεται απερίφραστα υπέρ της σύμβασης αριθ. 189 της ΔΟΕ σχετικά με την αξιοπρεπή εργασία για απασχολούμενους σε οικιακές εργασίες, η οποία συμπληρώνεται από τη σύσταση αριθ. 201, καθώς στη σύμβαση αυτή καλύπτεται συνολικά η ανάγκη κάλυψης των εργαζομένων από την εργατική νομοθεσία και διατυπώνεται το αίτημα για κοινωνικά δικαιώματα, απουσία διακρίσεων και ίση μεταχείριση ζητεί ως εκ τούτου από τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν, να κυρώσουν και να εφαρμόσουν τη σύμβαση της ΔΟΕ το συντομότερο δυνατό 7. θεωρεί αναγκαία την καταπολέμηση της επισφαλούς και αδήλωτης εργασίας, δεδομένου ότι το φαινόμενο αυτό πλήττει σοβαρά τους οικιακούς βοηθούς και ιδίως τις μετανάστριες εργαζόμενες, επιδεινώνοντας έτσι την ήδη ευάλωτη θέση τους 8. ζητεί από τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν άμεσα τις κατευθυντήριες γραμμές που απορρέουν από την οδηγία 2006/54/ΕΚ σχετικά με την ισότητα των αμοιβών και την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών στην απασχόληση 9. επιβεβαιώνει την ανάγκη για αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων που προστατεύουν ήδη τους μετανάστες οικιακούς βοηθούς και ζητεί να γίνουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ή να θεσπιστούν οι πρόσθετες ρυθμίσεις που απαιτούνται για τον σκοπό αυτό σε επίπεδο ΕΕ 10. παροτρύνει τα κράτη μέλη να καταβάλουν τις αναγκαίες προσπάθειες και να βρουν καινοτόμες μεθόδους ελέγχου, προκειμένου να εξαλειφθούν η κακομεταχείριση, η οικονομική εκμετάλλευση και οι πράξεις βίας ή σεξουαλικής κακοποίησης σε βάρος των οικιακών βοηθών 11. καλεί τα κράτη μέλη να εγκρίνουν χάρτες πορείας που να στοχεύουν στην ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων σχετικά με τον αντίκτυπο της επισφαλούς εργασίας προτείνει στα κράτη μέλη να δημιουργήσουν κέντρα πληροφόρησης και γραμμές παροχής βοήθειας για τους οικιακούς βοηθούς, ούτως ώστε να μπορούν να λαμβάνουν εύκολα προσιτές πληροφορίες για τα δικαιώματά τους 12. καλεί τις συνδικαλιστικές οργανώσεις να προσεγγίζουν όλους όσους εκτελούν οικιακές εργασίες και παρέχουν φροντίδα με την δέουσα προσοχή, χρησιμοποιώντας μεθόδους που να είναι προσαρμοσμένες στο συγκεκριμένο εργασιακό περιβάλλον αυτών των εργαζομένων και στις επισφαλείς συνθήκες της εργασίας τους τονίζει τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις στην οργάνωση και την ενημέρωση των εργαζομένων σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους σημειώνει ότι με τον τρόπο αυτόν οι οικιακοί βοηθοί μπορούν να PE569.470v02-00 8/8 PR\1075472.doc
εκπροσωπούνται με μία φωνή, να διαπραγματεύονται συλλογικά τις συμβάσεις τους και να υπερασπίζονται τα δικαιώματα και τα συμφέροντά τους 13. τονίζει επίσης ότι είναι σημαντικό να συσπειρωθούν οι εργοδότες σε ομοσπονδίες ή άλλα είδη οργανώσεων σε εθνικό επίπεδο, καθώς θεωρεί ότι χωρίς την ύπαρξη τέτοιων οργανώσεων εργοδοτών θα είναι μάταιες οι προσπάθειες τόσο για τη νομιμοποίηση των οικιακών εργασιών και της παροχής φροντίδας όσο και για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και της ελκυστικότητας αυτών των θέσεων εργασίας 14. ζητεί επιτακτικά από τα κράτη μέλη να μην τιμωρούν τους αδήλωτους οικιακούς βοηθούς ή το προσωπικό φροντίδας όταν αποφασίζουν να εξέλθουν από τον φαύλο κύκλο της «κρυφής» εργασίας, αλλά αντιθέτως να τους στηρίζουν και να τους προστατεύουν 15. καλεί την Επιτροπή να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για τη σύσταση ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου για τις οικιακές εργασίες και την παροχή φροντίδας, με σκοπό την καλύτερη παρακολούθηση και καταγραφή του ευάλωτου και υποτιμημένου επαγγέλματος των οικιακών βοηθών και του προσωπικού φροντίδας και να προτείνει μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου 16. ζητεί από την Επιτροπή και τους αρμόδιους ευρωπαϊκούς οργανισμούς να εκπονήσουν μελέτη στην οποία θα γίνεται σύγκριση διαφόρων συστημάτων οικιακών εργασιών που υπόκεινται σε ρυθμίσεις και να συλλέξουν δεδομένα σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στα κράτη μέλη 17. τονίζει ότι είναι αναγκαίο τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν ευρύτερη πρόσβαση σε εύκολα διαθέσιμες, οικονομικά προσιτές και υψηλής ποιότητας εγκαταστάσεις φροντίδας για παιδιά, άτομα με αναπηρία και ηλικιωμένους, ελαχιστοποιώντας με τον τρόπο αυτό τους λόγους εκτέλεσης των καθηκόντων αυτών σε άτυπη ή επισφαλή βάση και βελτιώνοντας την αναγνώριση της αξίας του έργου που επιτελούν όσοι παρέχουν φροντίδα σε επαγγελματική βάση 18. θεωρεί ότι η υιοθέτηση και η προσαρμογή βέλτιστων πρακτικών από ορισμένες περιφέρειες ή κράτη μέλη μπορούν να οδηγήσουν σε νόμιμες μορφές απασχόλησης για τους οικιακούς βοηθούς και το προσωπικό φροντίδας 19. παροτρύνει την ΕΕ και τα κράτη μέλη να θεσπίσουν και να επιβάλουν πολιτικές και μέτρα που να διορθώνουν τον αποκλεισμό των οικιακών βοηθών και του προσωπικού φροντίδας από την κοινωνία 20. καλεί τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν τους οικιακούς βοηθούς και το προσωπικό φροντίδας στα εκπαιδευτικά τους συστήματα και να εξασφαλίσουν ότι οι οικιακοί βοηθοί νεαρής ηλικίας δεν θα εγκαταλείπουν το σχολείο για να εργαστούν 21. σημειώνει ότι ο ιδιώτες οικιακοί εργοδότες μπορούν να διαδραματίσουν πρωταρχικό ρόλο στην τήρηση των δίκαιων εργασιακών προτύπων και δικαιωμάτων καλεί τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι οι σχετικές πληροφορίες θα είναι υποχρεωτικά διαθέσιμες στους εργοδότες και τους εργαζόμενους 22. ζητεί από τα κράτη μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο θέσπισης κινήτρων για τους PR\1075472.doc 9/9 PE569.470v02-00
εργοδότες, όπως επιδοτήσεις ή φορολογικές ελαφρύνσεις, με σκοπό να ενθαρρυνθεί η χρήση δηλωμένων οικιακών βοηθών και προσωπικού φροντίδας 23. θεωρεί χρήσιμο να προσαρμοστεί η νομοθεσία προκειμένου να δημιουργηθούν ευέλικτες, αλλά κυρίως ασφαλείς, συμβατικές ρυθμίσεις μεταξύ των οικιακών βοηθών και του προσωπικού φροντίδας και των οικιακών εργοδοτών, προκειμένου να βοηθηθούν αμφότερα τα μέρη στη χρήση/προσφορά των οικιακών υπηρεσιών υπό τις καλύτερες δυνατές συνθήκες, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των εργαζομένων 24. καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν απλουστευμένα διοικητικά διαδικαστικά συστήματα σε όλους τους οικιακούς βοηθούς και το προσωπικό φροντίδας, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό στους εργοδότες να αναπτύσσουν εύκολα νόμιμη εργασιακή σχέση μαζί τους 25. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή και στο Διεθνές Γραφείο Εργασίας. PE569.470v02-00 10/10 PR\1075472.doc
Ζήτημα ανθρώπινης αξιοπρέπειας ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Σε επιστολή προς τον αδερφό του, ο Άντον Τσέχοφ έγραφε: «Οι πολιτισμένοι άνθρωποι πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να πληρούν τα παρακάτω κριτήρια: να σέβονται τα ανθρώπινα όντα ως άτομα...» Το ζήτημα των οικιακών βοηθών και του προσωπικού φροντίδας αποτελεί πρωτίστως ζήτημα σεβασμού της αξιοπρέπειας των ατόμων και, στο συγκεκριμένο πλαίσιο, της αξιοπρέπειας των γυναικών. Αν και στην παρούσα έκθεση προτείνεται η λήψη μέτρων για την προστασία των γυναικών και, ως εκ τούτου, όταν αναφερόμαστε σε εργαζόμενους εννοούμε εργαζόμενες γυναίκες, είναι αυτονόητο ότι τα μέτρα που προτείνονται στην παρούσα έκθεση πρέπει να ισχύουν για όλους τους εργαζόμενους στους τομείς αυτούς καθώς η αξιοπρέπεια δεν αποτελεί προνόμιο κάποιου φύλου, μολονότι η παραβίασή της μπορεί να είναι πιο συχνή και πιο σοβαρή στην περίπτωση των γυναικών. Ορισμοί Πρέπει καταρχάς να προσπαθήσουμε να ορίσουμε τι είναι «οικιακές εργασίες» και τι «παροχή φροντίδας». Είναι πράγματι αδύνατο να μην υπάρχει σημείο αναφοράς όταν συζητούμε για το ζήτημα αυτό. Μέχρι στιγμής, εκτός από τον ακαδημαϊκό χώρο, από όλους τους επίσημους φορείς που ασχολούνται με εργασιακά ζητήματα σε εθνικό, ευρωπαϊκό ή διεθνές επίπεδο, μόνο η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) έχει διατυπώσει βασικό ορισμό για τις οικιακές εργασίες και τους οικιακούς βοηθούς. Έτσι, σύμφωνα με τους ορισμούς της ΔΟΕ: - ως «οικιακές εργασίες» νοούνται «οι εργασίες που εκτελούνται σε ένα ή για ένα ή περισσότερα νοικοκυριά», και - ως «οικιακός βοηθός» νοείται κάθε πρόσωπο που εκτελεί οικιακές εργασίες στο πλαίσιο μιας εργασιακής σχέσης». Μολονότι συμφωνούμε με τον ορισμό αυτό, θεωρούμε ότι πρέπει να αναθεωρηθεί προκειμένου να καλύπτει και «τις εργασίες μερικής απασχόλησης που εκτελούνται περιστασιακά ή σποραδικά». Η έκθεσή μας καλύπτει άλλωστε και αυτήν την κατηγορία εργαζομένων. Η παρούσα έκθεση καλύπτει επίσης την κατηγορία του «προσωπικού φροντίδας» για το οποίο δεν υφίσταται ορισμός που να έχει πιστοποιηθεί και να εφαρμόζεται ευρέως. Τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη, και κυρίως οι ερευνητές, χρησιμοποιούν διαφορετικούς ορισμούς σύμφωνα με την οπτική γωνία των μελετών τους. Ως προσωπικό φροντίδας νοείται συνήθως το πρόσωπο που προσφέρει σε περισσότερο ή λιγότερο συστηματική βάση βοήθεια και υπηρεσίες σε ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρία, ασθένειες ή παθήσεις. Η δυσκολία ορισμού του προσωπικού φροντίδας αποκαλύπτει επίσης τις διαφορετικές προσεγγίσεις των κρατών μελών όσον αφορά την αντίληψη της δραστηριότητάς αυτής, γεγονός που αποτυπώνεται και στα αντίστοιχα συστήματα πρόνοιάς τους. Ποιοι είναι οικιακοί βοηθοί και προσωπικό φροντίδας PR\1075472.doc 11/11 PE569.470v02-00
Η πλειοψηφία των ατόμων που ανήκουν στις δύο ευρείες κατηγορίες των οικιακών βοηθών και του προσωπικού φροντίδας είναι γυναίκες. Οι περισσότερες από τις γυναίκες αυτές είναι επίσης μετανάστριες. Έχουν συνήθως χαμηλές εκπαιδευτικές δεξιότητες και έχουν ανάγκη να εργαστούν είτε για να επιβιώσουν είτε, επιπλέον, για να συντηρήσουν τις οικογένειές τους. Γιατί χρειαζόμαστε οικιακούς βοηθούς και προσωπικό φροντίδας Τις τελευταίες δεκαετίες συντελέστηκαν σημαντικές δημογραφικές και κοινωνικοοικονομικές αλλαγές στην Ευρώπη. Ο πληθυσμός γερνά και εμφανίζει μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής ενώ ο αριθμός των γεννήσεων μειώνεται. Τα μοντέλα των οικογενειών ομοίως αλλάζουν. Τα μεγαλύτερα νοικοκυριά έχουν αντικατασταθεί από μικρότερα νοικοκυριά, γεγονός που έχει προκαλέσει αλλαγές στον επιμερισμό των ευθυνών. Παράλληλα, συμμετέχουν στην αγορά εργασίας πολύ περισσότερες γυναίκες. Το βιοτικό επίπεδο έχει αυξηθεί λόγω της αύξησης του ΑΕγχΠ στην Ευρώπη. Λόγω αυτών των αλλαγών, τα καθήκοντα που παραδοσιακά εκτελούνταν εντός των οικιών κυρίως από τις γυναίκες πρέπει πλέον να αναλαμβάνονται από επαγγελματίες (καθαριότητα, παροχή φροντίδας σε μέλη της οικογένειας που έχουν ανάγκη, κ.λπ.). Τα εθνικά συστήματα πρόνοιας δεν έχουν προβλέψει στην πλειονότητά τους την κάλυψη των αναγκών αυτών (τουλάχιστον όχι στον απαιτούμενο βαθμό), γεγονός που αποτελεί επίσης συνέπεια της γενικότερης υποβάθμισης του κράτους πρόνοιας. Ποια είναι τα κυριότερα επίμαχα ζητήματα Τα κράτη μέλη γνωρίζουν τις ανάγκες για οικιακές εργασίες και παροχή φροντίδας αλλά επιτρέπουν να καλύπτονται οι ανάγκες αυτές στο πλαίσιο της παραοικονομίας καθώς προτιμούν να μειώνουν τις δημόσιες δαπάνες και να εκμεταλλεύονται τα αυξημένα κύματα μεταναστών ως νέο εργατικό δυναμικό έτοιμο να καλύψει τις ελλείψεις στις εν λόγω υπηρεσίες. Λόγω της έλλειψης σε πολλές περιπτώσεις κατάλληλων επίσημων δομών για την κάλυψη των υπηρεσιών οικιακών εργασιών και παροχής φροντίδας και λόγω της μεγάλης ζήτησης, οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται συνήθως σε άτυπη βάση, γεγονός που προκαλεί διάφορα προβλήματα και δημιουργεί αλυσιδωτές επιπλοκές. A. Παράνομος χαρακτήρας Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ οι οικιακές εργασίες και η παροχή φροντίδας εκτελούνται με τη μορφή αδήλωτης εργασίας καταδικάζοντας τους εργαζόμενους να ζουν στη σκιά, να είναι αόρατοι και να στερούνται θεμελιωδών δικαιωμάτων και κοινωνικής προστασίας. Επιπλέον, η κατάσταση αυτή ενισχύει την άτυπη οικονομία, συμβάλλοντας στον φαύλο κύκλο αποδυνάμωσης της βιωσιμότητας των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Β. Μη κάλυψη από την εργατική νομοθεσία Ένα άλλο παράδοξο σχετικά με τις εργασίες που παρέχονται εντός οικίας, ιδίως όσον αφορά PE569.470v02-00 12/12 PR\1075472.doc
τους εσωτερικούς οικιακούς βοηθούς και το προσωπικό φροντίδας, είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις οι εργαζόμενοι αυτοί δεν καλύπτονται από την εργατική νομοθεσία υπό την έννοια ότι δεν πρόκειται για επαγγέλματα που ρυθμίζονται από τις εθνικές νομοθεσίες και, ως εκ τούτου, δεν αναγνωρίζονται ως εργαζόμενοι. Η σοβαρή αυτή έλλειψη εμποδίζει τους εργαζόμενους να απολαμβάνουν δικαιώματα όπως αυτά που αφορούν τον καθορισμό των μισθών, την οργάνωση του χρόνου εργασίας, την εβδομαδιαία, ετήσια άδεια και την άδεια μητρότητας, καθώς και τα συναφή επιδόματα. Επιπλέον, δεν επιτρέπει να διασφαλιστεί ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον εργασίας. Οι οικιακοί βοηθοί και το προσωπικό φροντίδας εκτίθενται συχνά σε επικίνδυνες εργασιακές συνθήκες ή δεν διαθέτουν εκπαίδευση για την εκτέλεση ειδικών καθηκόντων, γεγονός που τους καθιστά επιρρεπείς σε ατυχήματα, ενώ δεν έχουν πάντα πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Γ. Παρενόχληση Όταν δεν παρέχεται ασφάλεια σχετικά με τα εργασιακά δικαιώματα και την κοινωνική προστασία, υπάρχει περιθώριο για διακρίσεις, κακομεταχείριση ή ακόμη και κακοποίηση και βία, ενώ στην περίπτωση των γυναικών σημειώνονται ακόμα και άκρως κατακριτέα κρούσματα σεξουαλικής κακοποίησης. Συγκεκριμένα ζητήματα που σχετίζονται με τους μετανάστες / Εμπορία ανθρώπων Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί οικιακοί βοηθοί και εργαζόμενοι που απασχολούνται ως προσωπικό φροντίδας αφορά το γεγονός ότι είναι μετανάστες. Οι άνθρωποι αυτοί αναγκάζονται συχνά να έρθουν στην Ευρώπη υπό παράτυπες συνθήκες και δεν γνωρίζουν καθόλου τα δικαιώματά τους. Κατά συνέπεια, είναι ακόμη περισσότερο ευάλωτοι. Οι γυναίκες που έρχονται να εργαστούν στην Ευρώπη έχουν συχνά δεχθεί υποσχέσεις για μια καλύτερη ζωή ή θεωρούν ότι θα απασχοληθούν για περιορισμένο χρονικό διάστημα προκειμένου να σώσουν την οικογένειά τους από μια δύσκολη κατάσταση, ενώ καταλήγουν να εργάζονται σε συνθήκες που δεν μπορούν να ελέγξουν όσον αφορά τα καθήκοντα που τους ζητείται να εκτελέσουν ή τις συνθήκες υπό τις οποίες προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες δίκτυα εμπορίας και καταναγκαστικής εργασίας εμπλέκονται στην πρόσληψη και χειραγώγηση γυναικών εργαζομένων. Οι γυναίκες αυτές είναι εντελώς αβοήθητες και απομονωμένες λόγω και του πρόσθετου γλωσσικού εμποδίου, καθώς το πιθανότερο είναι να μην μιλούν τη γλώσσα της χώρας στην οποία καταλήγουν. Δ. Κοινωνικός αποκλεισμός / Φτώχεια / Έλλειψη προοπτικών Ζώντας υπό επισφαλείς συνθήκες και χωρίς κανένα εργασιακό ή κοινωνικό δικαίωμα, οι οικιακοί βοηθοί και το προσωπικό φροντίδας μπορεί να καταλήξουν να ζουν υπό συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, νιώθοντας ότι έχασαν τη ζωή τους. Η έλλειψη πρόσβασης σε δομές υποστήριξης και προσωπικής βελτίωσης (π.χ. εκπαίδευση) τους στερεί την προοπτική βελτίωσης της ζωής τους και μπορεί να καταδικάσει τους ίδιους και τα παιδιά τους στον φαύλο κύκλο της φτώχειας. E. Ψυχολογική επιβάρυνση Το συναισθηματικό βάρος που επωμίζονται σε ορισμένες περιπτώσεις οι εσωτερικοί ιδίως εργαζόμενοι επειδή αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις όσον αφορά τους ασθενείς που φροντίζουν, καθώς και η κακή ψυχολογική διάθεση στην οποία ενδεχομένως βρίσκονται PR\1075472.doc 13/13 PE569.470v02-00
λόγω των κακών εργασιακών συνθηκών τους και λόγω του γεγονότος ότι συχνά ζουν μακριά από τα σπίτια και τις οικογένειές τους, αποτελούν πρόσθετους παράγοντες που επηρεάζουν την κατάστασή τους. ΣΤ. Έλλειψη πρόσβασης σε πληροφορίες, δομές προστασίας, συνδικαλιστικές οργανώσεις Ενώ μεγάλος αριθμός οικιακών βοηθών και προσωπικού φροντίδας αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα καθώς δεν διαθέτουν επαρκή δικαιώματα, σε περίπτωση που αποφασίσουν να ζητήσουν βοήθεια δεν ξέρουν πού να απευθυνθούν. Ακόμα και σε χώρες στις οποίες η νομοθεσία για τις οικιακές εργασίες και την παροχή φροντίδας προσπαθεί να ρυθμίσει τα εν λόγω επαγγέλματα, δεν είναι εύκολο να προσεγγιστούν οι ενδιαφερόμενοι εργαζόμενοι προκειμένου να ενημερωθούν για τα δικαιώματά τους. Ούτε και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις συμπεριλαμβάνουν σταθερά αυτούς τους εργαζόμενους στις τάξεις τους, γεγονός που καθιστά τις συλλογικές διαπραγματεύσεις πρακτικά αδύνατες. Επιπλέον, καθώς οι εν λόγω εργαζόμενοι είναι συχνά μετανάστες χωρίς επίσημα έγγραφα, νόμιμη άδεια διαμονής ή έγκυρη θεώρηση εργασίας, φοβούνται να απευθυνθούν σε οποιονδήποτε φορέα λόγω των συνεπειών που μπορεί να αντιμετωπίσουν. Z. Οι γυναίκες πλήττονται περισσότερο Η εργασία που χαρακτηρίζεται ως οικιακή εργασία και παροχή φροντίδας παρεχόταν παραδοσιακά και για πολλά χρόνια από γυναίκες, υπό την ιδιότητα της συζύγου, της μητέρας ή της κόρης και της αδελφής, με αποτέλεσμα η εργασία αυτή να μην χαίρει επαρκούς εκτίμησης, να μην θεωρείται πραγματική εργασία ή να γίνεται αντιληπτή ως υποδεέστερη εργασία. Συνεπώς, οι μισθοί στους τομείς αυτούς μπορούν να είναι χαμηλοί και, κατά συνέπεια, να μην εξασφαλίζουν αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο και να μην παρέχουν στις γυναίκες που προσφέρουν οικιακές εργασίες και φροντίδα την αναγνώριση που τους αξίζει. Δεδομένου ότι τις υπηρεσίες αυτές προσφέρουν κατά κύριο ρόλο γυναίκες, υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα γυναικείο εργατικό δυναμικό δύο ταχυτήτων. Έχει καίρια σημασία οι γυναίκες που έχουν την οικονομική δυνατότητα να απασχολούν άλλες γυναίκες, αλλά και οι εργοδότες γενικότερα, να συνειδητοποιήσουν ότι οι οικιακές βοηθοί και το προσωπικό φροντίδας τούς δίνουν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν την επαγγελματική και κοινωνική τους ζωή, γεγονός που έχει καθοριστική σημασία για την προσωπική ισορροπία οποιουδήποτε ατόμου. Με τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να βοηθούν τα άτομα αυτά να οικοδομούν τη δική τους ασφαλή ζωή λαμβάνοντας υπόψη τις αντίστοιχες ανάγκες τους. Επιπλέον, η μεγάλη ζήτηση για γυναίκες σε αυτές τις θέσεις εργασίας και το γεγονός ότι οι μετανάστες είναι χαμηλότερου κόστους εργαζόμενοι και μπορούν εύκολα να αποτελέσουν αντικείμενο εκμετάλλευσης, οδηγούν στην αύξηση του ποσοστού των γυναικών μεταξύ των μεταναστών. Ποιες είναι οι λύσεις Πρέπει να ληφθούν συνδυασμένα μέτρα σε διαφορετικούς αλλά αλληλένδετους τομείς πολιτικής προκειμένου να αντιμετωπιστεί το περίπλοκο πρόβλημα της επισφάλειας που χαρακτηρίζει τις οικιακές εργασίες και την παροχή φροντίδας. Είναι αναγκαίο να υπάρξουν τόσο νομοθετικές όσο και μη νομοθετικές πρωτοβουλίες, καθώς και δεσμεύσεις σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να προετοιμάσει το έδαφος συντάσσοντας έκθεση PE569.470v02-00 14/14 PR\1075472.doc
νομοθετικής πρωτοβουλίας με την οποία θα ζητείται η καθιέρωση κοινών κανόνων για τις οικιακές εργασίες και την παροχή φροντίδας στην ΕΕ. Στην πρόταση πρέπει να περιλαμβάνονται συγκεκριμένοι κανόνες που να εστιάζουν στις γυναίκες και τους μετανάστες, καθώς σε αυτές τις κατηγορίες του πληθυσμού ανήκουν κατά κύριο λόγο οι οικιακοί βοηθοί και το προσωπικό φροντίδας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει: - να ακολουθήσει το Κοινοβούλιο αναλαμβάνοντας νομοθετική πρωτοβουλία όπως προαναφέρθηκε - να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για την επαγγελματοποίηση των οικιακών εργασιών και της παροχής φροντίδας ως πραγματικών και διακριτών τομέων εργασίας με στόχο την αναγνώριση και την τυποποίηση των σχετικών επαγγελμάτων και δεξιοτήτων - από κοινού με τους αρμόδιους ευρωπαϊκούς οργανισμούς να εκπονήσει μελέτη στην οποία θα γίνεται σύγκριση διαφόρων συστημάτων οικιακών εργασιών που υπόκεινται σε ρυθμίσεις και να συλλέξει δεδομένα σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στα κράτη μέλη - να συμβάλει στην υιοθέτηση και την προσαρμογή βέλτιστων πρακτικών από ορισμένες περιφέρειες ή κράτη μέλη - να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για τη σύσταση ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου για τις οικιακές εργασίες και την παροχή φροντίδας, με σκοπό την καλύτερη παρακολούθηση και καταγραφή των υποτιμημένων αυτών επαγγελμάτων και να προτείνει μέτρα για την αντιμετώπιση της επισφάλειας στους τομείς αυτούς - να λάβει άμεσα μέτρα για τη μεταρρύθμιση και έγκριση της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με τις μεταναστευτικές πολιτικές ώστε να διευκολυνθεί η νομιμοποίηση των μεταναστών. Τα κράτη μέλη πρέπει: - να συμπεριλάβουν τους οικιακούς βοηθούς και το προσωπικό φροντίδας, μετά την επαγγελματοποίησή τους, στο σύνολο της εθνικής εργατικής νομοθεσίας και της νομοθεσίας για την αντιμετώπιση των διακρίσεων - να επικυρώσουν και να εφαρμόσουν χωρίς καθυστέρηση τη σύμβαση αριθ. 189 της ΔΟΕ σχετικά με την αξιοπρεπή εργασία για απασχολούμενους σε οικιακές εργασίες, καθώς η σύμβαση αυτή αντιμετωπίζει τις ανάγκες τους συνολικά - να επιβάλουν αποτελεσματικά τους υφιστάμενους κανόνες - να μην τιμωρούν τους αδήλωτους οικιακούς βοηθούς ή το προσωπικό φροντίδας όταν αποφασίζουν να βγουν από τον φαύλο κύκλο της «κρυφής» εργασίας, αλλά αντιθέτως να τους στηρίζουν και να τους προστατεύουν - να εφαρμόσουν άμεσα τις κατευθυντήριες γραμμές που απορρέουν από την οδηγία 2006/54/ΕΚ σχετικά με την ισότητα των αμοιβών και την ίση μεταχείριση μεταξύ ανδρών και γυναικών στην απασχόληση - να καταβάλουν τις αναγκαίες προσπάθειες και να βρουν καινοτόμους τρόπους ελέγχου προκειμένου να εξαλειφθούν η κακομεταχείριση και η βία ή ακόμα και η σεξουαλική κακοποίηση και η οικονομική εκμετάλλευση σε βάρος των οικιακών βοηθών - να καταρτίσουν χάρτες πορείας για την ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων σχετικά με τις επιπτώσεις της επισφαλούς εργασίας και να δημιουργήσουν κέντρα πληροφόρησης και γραμμές παροχής βοήθειας για τους εργαζόμενους, ώστε να μπορούν να λαμβάνουν εύκολα προσιτές πληροφορίες για τα δικαιώματά τους - να αντιμετωπίσουν την αδήλωτη εργασία, δεδομένου ότι το φαινόμενο αυτό πλήττει σοβαρά τους οικιακούς βοηθούς και τις μετανάστριες εργαζόμενες ειδικότερα η υπό σύσταση «Ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την ενίσχυση της συνεργασίας για την πρόληψη και την PR\1075472.doc 15/15 PE569.470v02-00
αποτροπή της αδήλωτης εργασίας» πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως καθοριστικής σημασίας εργαλείο για τον σκοπό αυτό - να οργανώσουν εκτεταμένες εκστρατείες προκειμένου να ενημερωθούν οι εργοδότες και το κοινό για τα οφέλη και την ευθύνη που έχουν ώστε να εφαρμόζουν δίκαια εργασιακά πρότυπα και δικαιώματα - να συμβάλουν στην ομαδοποίηση των εργοδοτών σε ομοσπονδίες ή άλλα είδη οργανώσεων, καθώς οι ιδιώτες εργοδότες μπορούν να διαδραματίσουν πρωταρχικό ρόλο στη νομιμοποίηση των οικιακών εργασιών και της παροχής φροντίδας και στη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών άλλωστε, οι εργοδότες των οικιακών βοηθών και του προσωπικού φροντίδας εργάζονται και οι ίδιοι σε άλλους τομείς και, ως εκ τούτου, είναι σε θέση να κατανοήσουν το δικαίωμα σε εργασιακά δικαιώματα και προστασία - να προβλέψουν κίνητρα για τους εργοδότες, όπως επιδοτήσεις ή φορολογικές ελαφρύνσεις, για όσους βρίσκονται σε ανάγκη, με σκοπό να ενθαρρυνθεί η χρήση δηλωμένων οικιακών βοηθών και προσωπικού φροντίδας - να εφαρμόσουν απλουστευμένα διοικητικά διαδικαστικά συστήματα για την πρόσληψη οικιακών βοηθών και προσωπικού φροντίδας, με σκοπό να διευκολυνθεί η ανάπτυξη νόμιμων εργασιακών σχέσεων - να εξασφαλίσουν ευρύτερη πρόσβαση σε εύκολα διαθέσιμες, οικονομικά προσιτές και υψηλής ποιότητας εγκαταστάσεις μέριμνας για παιδιά, άτομα με αναπηρία και ηλικιωμένους, ελαχιστοποιώντας με τον τρόπο αυτό τους λόγους εκτέλεσης των καθηκόντων αυτών σε άτυπη ή επισφαλή βάση - να συμπεριλάβουν τους οικιακούς βοηθούς και το προσωπικό φροντίδας στα εκπαιδευτικά τους συστήματα και να εξασφαλίσουν ότι οι οικιακοί βοηθοί νεαρής ηλικίας δεν θα εγκαταλείπουν το σχολείο για να εργαστούν Επιπλέον, η συμμετοχή των συνδικαλιστικών οργανώσεων μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική εάν προσεγγίσουν τους οικιακούς βοηθούς και το προσωπικό φροντίδας με κατάλληλες μεθόδους οι οποίες θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στην ιδιομορφία του εργασιακού περιβάλλοντος αυτών των εργαζομένων οι συνδικαλιστικές οργανώσεις πρέπει να προσπαθήσουν να οργανώσουν και να ενημερώσουν τους εν λόγω εργαζόμενους για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και να τους βοηθήσουν να εκπροσωπούνται με μία φωνή και να διαπραγματεύονται συλλογικά, καθώς και να τους προσφέρουν νομική στήριξη. Οι οικιακές εργασίες και η παροχή φροντίδας πρέπει σε τελική ανάλυση να αποτελούν ελεύθερη επαγγελματική επιλογή η οποία θα καλύπτει σε επαρκή και ανθρώπινο βαθμό τους εργαζόμενους που προσλαμβάνονται στους τομείς αυτούς όσον αφορά τα δικαιώματα, την προστασία, την αξιοπρεπή διαβίωση και τις προοπτικές προσωπικής ανάπτυξης. PE569.470v02-00 16/16 PR\1075472.doc