Ψυχολογία της άσκησης σε άτομα με καταχρήσεις

Ψυχολογία της άσκησης σε άτομα με καταχρήσεις

Στο κεφάλαιο αυτό εξετάζεται η σημασία της άσκησης για την ελάττωση ή την διακοπή συμπεριφορών όπως το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, το ντόπιγκ και το κάπνισμα η ανάπτυξη σχετικών προγραμμάτων παρέμβασης

Άσκηση και αλκοόλ Η εξάρτηση από το αλκοόλ θεωρείται ψυχική ασθένεια. Το 24% των αντρών και το 7% των γυναικών πίνουν περισσότερο από το μέσο επιτρεπτό όριο. Η αυτοεκτίμηση είναι συχνά χαμηλή όταν ο ασθενής αντιμετωπίζει την ανάγκη για θεραπεία και καταλαβαίνει την καταστροφή που προκαλείται στην σωματική και στην πνευματική του υγεία (Βeck et al.1976). Καθότι η κανονική άσκηση σχετίζεται με την βελτίωση της ψυχικής υγείας, την μείωση της κατάθλιψης και του άγχους και την αύξηση της αυτοεκτίμησης, και καθότι αυτά αποτελούν τα κυριότερα προβλήματα των αλκοολικών, η χρήση της άσκησης έχει χρησιμοποιηθεί σε αρκετές έρευνες.

Αποτελέσματα ερευνών Οι έρευνες καταλήγουν σε αντικρουόμενα αποτελέσματα. Μεταξύ νεαρών Αφροαμερικανών, εκείνοι που δήλωσαν ότι ασχολούνται με τα σπορ, παρουσίασαν μεγαλύτερο ποσοστό χρήσης τσιγάρου (D Elio et al. 1993). Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται μάλλον στο ότι τα παιδιά που ασχολούνται με τον αθλητισμό μπορεί να είναι πιο ώριμα και οι σχέσεις τους με μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα να τους οδηγούν σε τέτοιες ενέργειες. Σε μία άλλη έρευνα που έγινε στην Νορβηγία από τον Thοrlindsson και τους συνεργάτες του (1990), είχε τα αντίθετα αποτελέσματα με τους ενήλικους που έπαιρναν μέρος σε διάφορα σπορ να καπνίζουν λιγότερο και να καταναλώνουν λιγότερο αλκοόλ.

Ναρκωτικές ουσίες Αναφορικά στη χρήση ναρκωτικών ουσιών φαίνεται οι έρευνες να συγκλίνουν στο γεγονός ότι όσοι είναι χρήστες δεν ασχολούνται με τον αθλητισμό. Γενικότερα δείχνουν να συγκλίνουν οι υγιεινές συμπεριφορές και να διαχωρίζονται από τις αυθυγιεινές Έρευνες Μια εργασία με έφηβους 15-18 χρονών έδειξε ότι όσοι ασχολούνταν με τον αθλητισμό, κάπνιζαν λιγότερο, είχαν κάνει λιγότερο χρήση μαριχουάνας, ακολουθούσαν πιο υγιεινή διατροφή, χρησιμοποιούν πιο συχνά ζώνη ασφαλείας στο αυτοκίνητο, και ένοιωθαν λιγότερο αισθήματα πλήξης και απογοήτευσης σε σχέση με όσους δεν ασχολούνταν με τον αθλητισμό (Baumert, Henderson, & Thompson, 1998).

Οι Laflin, Hirschl, Weis και Haues (1994) σε ένα δείγμα μαθητών γυμνασίου-λυκείου και ένα δείγμα σπουδαστών κολεγίου χρησιμοποίησαν τις μεταβλητές της θεωρίας Αιτιολογημένης Δράσης και την αυτό-αποτελεσματικότητα, για να ελέγξουν την πρόβλεψη της συμπεριφοράς χρήσης ναρκωτικών. Η στάση προς τα ναρκωτικά και το υποκειμενικό πρότυπο προέβλεπαν συμπεριφορά χρήσης ναρκωτικών, ενώ η αυτόαποτελεσματικότητα (αντιλαμβανόμενος έλεγχος συμπεριφοράς) δεν προέβλεπε συμπεριφορά χρήσης ναρκωτικών. Αξιοσημείωτη είναι η μεγάλη συσχέτιση (.83) μεταξύ στάσεων και υποκειμενικού προτύπου.

Έρευνες Οι Morojele και Stephenson (1994) εξέτασαν, με βάση τη θεωρία σχεδιασμένης συμπεριφοράς, την πρόβλεψη της πρόθεσης για συμπεριφορά αποχής από χρήση ναρκωτικών ουσιών δύο μορφών, πρώτον της πρόθεσης για παραδοχή της συμπεριφοράς, και δεύτερον της πρόθεσης για τελική αποχή. Μόνο η μεταβλητή κοινωνικό πρότυπο προέβλεπε σε σημαντικό βαθμό πρόθεση για συμπεριφορά αποχής από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών

Ενισχυτικοί παράγοντες εξάπλωσης του ντόπινγκ Η υπερβολική εμπορευματοποίηση στο χώρο του αθλητισμού. Η έκρηξη των τηλεοπτικών δικαιωμάτων σε συνδυασμό με τα μεγάλα συμβόλαια χορηγίας Οι πολλές αθλητικές διοργανώσεις Τα συμβόλαια των χορηγών που πριμοδοτούν ανάλογα με τα αποτελέσματα ή τα μετάλλια που θα κατακτήσουν οι αθλητές σε μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις. Η πίεση που δέχονται οι αθλητές από τον περίγυρό τους (από τον προπονητή μέχρι το γιατρό, τον αρχηγό της ομάδας και τους συγγενείς), Διάφοροι οικονομικοί παράγοντες που θέλουν να "παράγουν" ακατάπαυστα αθλητές με μεγάλη προβολή από τα μέσα ενημέρωσης οδηγεί σε αύξηση του προσωρινού χαρακτήρα της καριέρας νεαρών αθλητών.

Είναι πολύ σημαντικό να γίνει κατανοητό γιατί κάποιες ουσίες και μέθοδοι στα σπορ θεωρούνται ντόπινγκ. Οι σημαντικότεροι λόγοι είναι δύο: η ανηθικότητα της πράξης οι σημαντικές βλάβες στην υγεία.

Παρενέργειες Η χρήση αναβολικών ουσιών αλόγιστα επηρεάζει όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Μερικές από τις παρενέργειες στην εμφάνιση των αθλητών από λήψη ουσιών είναι η αρρενωπότητα στις γυναίκες, τριχοφυΐα, μεγέθυνση της κλειτορίδας, βαθύτερη φωνή, μείωση της ανάπτυξης στους έφηβους, ακμή, πρήξιμο, φαλάκρα, γυναικομαστία κ.ά. Άλλες παρενέργειες είναι προβλήματα στο γεννητικό σύστημα, ορμονικές μεταβολές, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, καρδιακά προβλήματα, προβλήματα στο νευρικό σύστημα, στο πεπτικό σύστημα, στο ήπαρ, στο δέρμα, κ.ά.

Εφαρμογές Για την προώθηση του αθλητισμού χωρίς φάρμακα και μεθόδους ντόπινγκ μεταξύ των αθλητών, μερικοί από τους τρόπους αντιμετώπισης μπορεί να είναι οι παρακάτω: η εκπαίδευση των προπονητών για το πώς θα αναπτύξουν ικανότητες πρόληψης. η εκπαίδευση των επαγγελματιών στον τομέα της υγείας προγράμματα πρόληψης σε αθλητικούς συλλόγους, σχολεία και πανεπιστήμια, τοπικές κοινότητες και κέντρα υγείας

Εφαρμογών συνέχεια να συμπεριληφθεί η πρόληψη του ντόπινγκ, στα προγράμματα πρόληψης της τοξικομανίας και υγειονομικής εκπαίδευσης να εκπαιδευθούν οι αθλητές από την αρχή της ενασχόλησής τους, σε νεαρή ηλικία, γύρω από το ντόπινγκ και την κατάλληλη πρόληψη να ενισχυθεί η έρευνα γύρω από θέματα αντί ντόπινγκ ενημέρωση των γονέων για τους κινδύνους του ντόπινγκ και να τους ενθαρρύνουν να διδάξουν στα παιδιά τους τις βασικές αρχές της καλής υγείας, του τίμιου παιχνιδιού και του ομαδικού πνεύματος (σχολές γονέων)

Θέμα για συζήτηση Πριν τους Ολυμπιακούς αγώνες της Βαρκελώνης ένας Aυστριακός αθλητής της άρσης βαρών, που είχε προκριθεί για να συμμετάσχει στους αγώνες, βρέθηκε θετικός σε έλεγχο ντόπινγκ για στεροειδή, που του έγινε εκτός αγωνιστικού χώρου. Δεν συμμετείχε φυσικά, στους αγώνες. Το Αυστριακό ινστιτούτο αθλητιατρικής του πρότεινε να λάβει μέρος σε ένα πείραμα. Να παρακολουθήσει ένα προπονητικό πρόγραμμα, επιστημονικά σχεδιασμένο για να δει αν μπορούσε να φτάσει την επίδοση που είχε καταφέρει να πετύχει με τη χρήση των ουσιών. Μετά από 9 μήνες προπονητικής περιόδου με επιστημονική επίβλεψη, σε ζωντανή εκπομπή της τηλεόρασης, έκανε «ατομικό ρεκόρ»! Αυτό δείχνει ότι το ανθρώπινο σώμα με την κατάλληλη επιστημονική υποστήριξη δεν χρειάζεται ντόπινγκ για να πετύχει.

Άσκηση και κάπνισμα Γιατί τα άτομα καπνίζουν;; Ψυχοκοινωνικά κίνητρα Αισθητηριο-κινητικά κίνητρα Αδυναμία-άφεση-ικανοποίηση Διέγερση Καταπράϋνση της ηρεμίας Εξάρτησης Αυτοματισμός Επίσης, για πολλούς τα γενετικά και οικογενειακά στοιχεία που κληρονομούνται μπορούν να δώσουν άλλη μια εξήγηση γιατί τα άτομα καπνίζουν. Οι Carmelli, Swan, Robinette και Fabsitz (1992) πραγματοποιώντας μια έρευνα σε 4774 ζευγάρια διδύμων βρήκαν ότι γενετικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την συμπεριφορά και τις πρακτικές ενός ατόμου σε σχέση με το κάπνισμα.

Ένας άλλος λόγος, που βασίζεται κυρίως σε κοινωνικά και ψυχολογικά αίτια, είναι και η ανησυχία των ατόμων για το σωματικό τους βάρος και την εικόνα τους προς τους άλλους. Είναι γενικά αποδεκτό ότι υπάρχει σχέση μεταξύ του καπνίσματος και του σωματικού βάρους, όταν τα άτομα ξεκινούν το κάπνισμα χάνουν βάρος και το αντίθετο συμβαίνει όταν το κόψουν. Αρκετοί είναι εκείνοι, και κυρίως γυναίκες (Perkins, Mitchell & Epstein, 1995), που καπνίζουν με σκοπό να διατηρούν το βάρος τους στα ίδια επίπεδα (Clark et al., 2004). Αυτός είναι και ένας σημαντικός λόγος που πολλοί αρνούνται να κόψουν το τσιγάρο από το φόβο μήπως πάρουν κιλά και χειροτερέψουν τη σωματική τους εικόνα (King, Matacin, Marcus, Bock, & Tripolone, 2000).

ΕΡΕΥΝΑ ΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Blair et al. (1990) N= 10250 ενήλικες ανώτερη μόρφωση Όσο πιο πολύ γυμνάζονταν, τόσο πιο λίγο κάπνιζαν Copeland et al., (1996) Ν= 3137 τελειόφοιτοι Λυκείου Η άσκηση ελάττωσε το κάπνισμα στα αγόρια Craig et al. 1991 N= 4000 Καναδοί Όσο πιο πολύ γυμνάζονταν, τόσο πιο λίγο κάπνιζαν D Ellio et al., (1993) Νεαροί Αφροαμερικανοί που αθλούνται Η άσκηση βοήθησε στην ελάττωση του καπνίσματος Faulkner, Slattery, (1990) Καναδοί έφηβοι ηλικίας 15-16 χρονών Η άσκηση βοήθησε τα αγόρια να ελαττώσουν το κάπνισμα, όχι όμως τα κορίτσια Hill et al., (1985) Ν= 36 ενήλικους Τα άτομα που κάπνιζαν δεν ελάττωσαν το κάπνισμα λόγω άσκησης Hill et al., (1993) Ν= 96, 43 γυναίκες, και 53 άντρες με μέσο όρο ηλικίας τα 59 χρόνια, με 28 τσιγάρα ημερησίως Τα άτομα που κάπνιζαν δεν ελάττωσαν το κάπνισμα λόγω άσκησης Marcus et al., (1991) Άτομα που ασκούνται και καπνίζουν Τα άτομα που κάπνιζαν δεν ελάττωσαν το κάπνισμα λόγω άσκησης Marcus et al. (1991) N= 20 υγιείς καπνίστριες, με 10 ή περισσότερα τσιγάρα ημερησίως Άτομα που ασχολούνταν με την άσκηση δεν κάπνιζαν τουλάχιστον για περίοδο 1 έτους Marcus et al. (1995) Ν= 20 γυναίκες Δεν υπήρχαν διαφορές μεταξύ της ομάδας ελέγχου και της πειραματικής που ασκούνταν στην ελάττωση του καπνίσματος Marcus et al. (1999) Ν = 281 γυναίκες, με 23 τσιγάρα ημερησίως Η άσκηση βοήθησε στην ελάττωση του καπνίσματος τουλάχιστον για περίοδο 12 μηνών. Marcus et al. (2003a) Ν = 217 γυναίκες, με 21 τσιγάρα ημερισίως Άτομα που ασχολούνταν με την άσκηση δεν κάπνιζαν τουλάχιστον για περίοδο 3 μηνών Marti et al. (1988) Ν= 6592 Ελβετούς ενήλικους Ελάττωση του καπνίσματος στα άτομα που ασχολήθηκαν με την άσκηση. Marti et al., (1988) Ν= 4100 άτομα που έκαναν τζόγκινγκ Η άσκηση δεν βοήθησε στην ελάττωση του καπνίσματος Martin et al., (1997) N= 205, 93 γυναίκες και 113 άντρες, με 27 τσιγάρα ημερησίως. Η άσκηση βοήθησε στην ελάττωση του καπνίσματος Prapavessis (2004) N= 142 γυναίκες Όσο πιο πολύ γυμνάζονταν τόσο πιο λίγο κάπνιζαν Rainey et al., (1996) Μαθητές από διάφορα σχολεία Οι μαθητές που ασχολούνται με τον αθλητισμό δεν κάπνιζαν Russel et al., 1988 N= 42 γυναίκες, με 23 τσιγάρα ημερησίως Τα άτομα που κάπνιζαν δεν ελάττωσαν το κάπνισμα λόγω άσκησης Salonen et al. 1988 Ν= 15088 Φιλανδοί ενήλικες Αυτοί που δεν ασχολούνται με τα σπορ κατανάλωσαν περισσότερα τσιγάρα από αυτούς που ασχολούνται Taylor et al., (1988) N= 58 άτομα που ασκούνται και καπνίζουν Τα άτομα που κάπνιζαν δεν ελάττωσαν το κάπνισμα λόγω άσκησης Thorlindsson et al., (1990) Νορβηγοί ενήλικοι που ασκούνται Άτομα που ασκούνται περιόρισαν το κάπνισμα Ussher et al. (2003) N= 309 άτομα, 188 γυναίκες και 121 άντρες, με 22 τσιγάρα ημερησίως Όσο πιο πολύ γυμνάζονταν τόσο πιο λίγο κάπνιζαν

Έρευνες σε ελληνικούς πληθυσμούς Σε έρευνα στον ελληνικό πληθυσμό (Θεοδωράκης & Παπαιωάννου, 2002), με μαθητές και μαθήτριες γυμνασίων και λυκείων της χώρας, τα αγόρια γυμνάζονται σε συλλόγους σε ποσοστό 37.5% στο γυμνάσιο και 23% τα κορίτσια, ενώ τα ποσοστά αυτά μειώνονται στο λύκειο. Ενώ τα ποσοστά των μαθητών και μαθητριών που καπνίζουν είναι 6.6% και 5% αντίστοιχα στο γυμνάσιο, τα ποσοστά αυτά αυξάνονται δραματικά στο λύκειο, δηλαδή 23.5% και 22.2% αντίστοιχα.

Η ανάλυση των δεδομένων ανέδειξε δύο χαρακτηριστικά προφίλ μαθητών. Η πρώτη και πολυπληθέστερη ομάδα από αυτούς υιοθετούν θετικές στάσεις και συμπεριφορές για έναν υγιεινό και αθλητικό τρόπο ζωής και αρνητικές στάσεις και τρόπο ζωής για μη υγιεινές συμπεριφορές. Η δεύτερη και μικρότερη σε μέγεθος ομάδα υιοθετεί αρνητικές στάσεις και συνήθειες για την άσκηση και την υγιεινή διατροφή, ενώ επιλέγει θετικές στάσεις και συμπεριφορές, για τις μη υγιεινές συμπεριφορές (κάπνισμα, ναρκωτικά, βίαιη συμπεριφορά). Η ανάλυση αυτή δείχνει ότι η διαμόρφωση ενός αθλητικού και υγιεινού τρόπου ζωής δεν καθορίζεται από μεμονωμένες συμπεριφορές, στάσεις και συνήθειες, αλλά από ένα ευρύτερο σύνολο

Σε άλλη έρευνα (Μπεμπέτσος, Θεοδωράκης, & Χρόνη, 2000) εξετάσθηκαν οι στάσεις, οι συμπεριφορές και οι τυχόν διαφορές μεταξύ των νέων καπνιστών και μη καπνιστών ως προς την άσκηση. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η διαμόρφωση θετικών ή αρνητικών στάσεων και συμπεριφορών σε θέματα υγείας έχει μια παράλληλη πορεία. Θετικές στάσεις προς την άσκηση συνδέονται με αρνητικές στάσεις προς το κάπνισμα. Η άσκηση βοηθάει τα άτομα να παραμένουν αρνητικά στην απόκτηση μιας κακής συνήθειας όπως είναι το κάπνισμα. Οι καπνιστές διαχωρίζονται από τους μη καπνιστές στο θέμα της άσκησης. Ο διαχωρισμός αυτός επεκτείνεται σε όλο το φάσμα των στάσεων και των προθέσεων που διαμορφώνουν τις αντίστοιχες συμπεριφορές.

Αποτελέσματα άλλων ερευνών Μάλλον δεν φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο η άσκηση στη διακοπή του καπνίσματος. Παρ όλα αυτά αρκετές έρευνες έχουν καταλήξει σε θετικά αποτελέσματα. Οι Lisspers, Sundin, Ohman, Hofman-Bang, Ryden και Nygren (2005) κατέληξαν ότι ο συνδυασμός άσκησης και αγωγής υγείας πάνω στο κάπνισμα, τη διατροφή και τον έλεγχο του στρες απέφερε χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας και καρδιακών επεισοδίων σε μια ομάδα 46 ασθενών που συμμετείχαν στην παρεμβατική έρευνα σε σχέση με μια ομάδα ελέγχου 42 ασθενών. Ενδεικτικό είναι ότι για την πρώτη ομάδα η θνησιμότητα ακόμα και 6,5 χρόνια μετά την παρέμβαση ήταν μόνο 2,2% (1 στους 46 ασθενείς) ενώ για την ομάδα ελέγχου 14,6% (6 στους 42 ασθενείς). Μακροχρόνια, οι ασθενείς της παρεμβατικής ομάδας υιοθέτησαν πιο υγιείς συμπεριφορές, όπως μείωση ή και διακοπή του καπνίσματος, καλή διατροφή και συχνή άσκηση.

Οι Taylor et al. (2004) σε μια ανασκόπηση 48 παρεμβατικών μελετών, εξετάζοντας την αποτελεσματικότητα της άσκησης ως μέσο αποκατάστασης καρδιοπαθών, βρήκαν ότι η άσκηση παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στις παρεμβατικές διαδικασίες και στην υγεία των ασθενών. Σε 13 από τις έρευνες αυτές βρέθηκε ότι η άσκηση είχε άμεση σχέση με την μείωση του καπνίσματος σε περίπου 839 ασθενείς που έλαβαν μέρος.

Έρευνα σε ελληνικό πληθυσμό των Θεοδωράκη και Χασάνδρα (2005) έδειξε: ότι όσο αυξάνεται η ηλικία των ατόμων, τόσο μειώνεται η ενασχόληση τους με την άσκηση, ενώ αντίθετα αυξάνεται ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζουν. όσο αυξάνονται τα χρόνια ενασχόλησης με την άσκηση τόσο μειώνεται ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζουν. όσοι είναι εν ενεργεία αθλητές καπνίζουν λιγότερο εν συγκρίσει με αυτούς που δεν είναι αθλητές, όσοι ήταν παλαιότερα ασκούμενοι καπνίζουν λιγότερο σε σύγκριση με αυτούς που δεν είχαν ποτέ καμία ενασχόληση με την άσκηση.

Για την προώθηση του αθλητισμού χωρίς φάρμακα και μεθόδους ντόπινγκ μεταξύ των αθλητών, μερικοί από τους τρόπους αντιμετώπισης μπορεί να είναι οι παρακάτω: η εκπαίδευση των προπονητών για το πώς θα αναπτύξουν ικανότητες πρόληψης. η εκπαίδευση των επαγγελματιών στον τομέα της υγείας προγράμματα πρόληψης σε αθλητικούς συλλόγους, σχολεία και πανεπιστήμια, τοπικές κοινότητες και κέντρα υγείας ενημέρωση των γονέων για τους κινδύνους του ντόπινγκ και να τους ενθαρρύνουν να διδάξουν στα παιδιά τους τις βασικές αρχές της καλής υγείας, του τίμιου παιχνιδιού και του ομαδικού πνεύματος (σχολές γονέων) να συμπεριληφθεί η πρόληψη του ντόπινγκ, στα προγράμματα πρόληψης της τοξικομανίας και υγειονομικής εκπαίδευσης να εκπαιδευθούν οι αθλητές από την αρχή της ενασχόλησής τους, σε νεαρή ηλικία, γύρω από το ντόπινγκ και την κατάλληλη πρόληψη να ενισχυθεί η έρευνα γύρω από θέματα αντί ντόπινγκ.

Επίλογος Γενικότερα είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως μπορεί να επιτευχθεί η διακοπή του καπνίσματος με τις λιγότερες ψυχολογικές συνέπειες για τους ανθρώπους. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο όταν ο τρόπος που θα επιλέξει να κόψει κάποιος το κάπνισμα θα είναι ιδιαίτερα προσιτός, αν όχι ευχάριστος. Η άσκηση είναι ένα μέσο που μπορεί να προσφέρει ικανοποίηση και θετικά συναισθήματα γι αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στη ζωή όλων αυτών που αποφασίζουν να περάσουν από μια τέτοια διαδικασία. Η άσκηση μπορεί να γίνει τρόπος ζωής αρκεί να περάσει στη συνείδηση των καπνιστών ως κάτι θετικό και εφικτό.

Ανάπτυξη προγραμμάτων που στηρίζονται σε διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις. Οι θεωρίες που έχουν επιλεγεί για να παρουσιαστούν εδώ είναι η Κοινωνική Γνωστική θεωρία, το μοντέλο των Πιστεύω Υγείας (Health Believe Model), το μοντέλο των Σταδίων Αλλαγής (Transtheoretical Model), και η θεωρία στάσεων της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς. Στα παραδείγματα προστίθενται ιδέες για τη χρήση της άσκησης ως μέσου που βοηθάει.

Tρόποι αλλαγής συμπεριφορών στο κάπνισμα με βάση τη θεωρία της κοινωνικής μάθησης (Bandura,1986. Butler, 2001): Αλλαγή περιβάλλοντος. Αποφεύγονται παρέες, ή χώροι όπου τα άτομα καπνίζουν. Αλλαγή προσδοκιών. Κάποια άτομα καπνίζουν για να είναι αρεστά στην παρέα. Αυτό δεν είναι σοβαρό επιχείρημα. Η προσδοκία αυτή πρέπει να αλλάξει και τα άτομα να εστιαστούν στην καλή τους υγεία. Προβολή προτύπων. Σχολιασμός και κριτική των διάσημων προσώπων και των ΜΜΕ που τους προβάλλουν. Προβολή αυτών που ακολουθούν υγιεινές συμπεριφορές. Δέσμευση. Τα άτομα γράφουν αυτό που θέλουν να πετύχουν και το κρεμάνε σε ένα εμφανές μέρος για να το διαβάζω κάθε μέρα.

Tρόποι αλλαγής συμπεριφορών στο κάπνισμα, σύμφωνα με το μοντέλο των Πιστεύω Υγείας (Rosenstock, 1974): Αντιληπτή σοβαρότητα και αντιληπτή απειλή. Η διαδικασία παρέμβασης εστιάζεται στο να κατανοήσει το άτομο την σοβαρότητα του προβλήματος και την πιθανότητα για ασθένειες, λόγω του καπνίσματος. Οι ασθένειες από τα κάπνισμα συμβαίνουν σε όλους και δεν εναι θέμα τύχης. Αντιληπτά εμπόδια. Καταγραφή πιθανών εμποδίων και αναζήτηση των τρόπων να ξεπεραστούν Αντιληπτά οφέλη. Καταγραφή οφελών από υγιεινές συνήθειες όπως η άσκηση και σχολιασμός.

Tρόποι αλλαγής συμπεριφορών στο κάπνισμα σύμφωνα με το μοντέλο των Σταδίων Αλλαγής από τους Prochaska και DiClemente (1983). Όταν δεν υπάρχει σκέψη για αλλαγή. Να αρχίσει το άτομο να σκέφτεται να κόψει το κάπνισμα, μέσα από πληροφορίες για το ρόλο του τσιγάρου στην υγεία. Να κατανοήσει τα πλεονεκτήματα από την αποχή. Να κατανοήσει την αξία της υγείας. Όταν υπάρχει σκέψη για αλλαγή. Να υιοθετήσει τον άτομο την ιδέα του μη καπνιστή. Καμπάνιες και πληροφορίες με σαφείς οδηγίες για προγράμματα, δραστηριότητες που αυξάνουν την αυτοπεποίθηση και καταγραφή των θετικών και των αρνητικών του καπνίσματο βοηθούν. Όταν γίνεται κάποια αλλαγή. Να υιοθετήσει την άσκηση ως μέσο που βοηθάει. Να αξιολογήσει την κατάσταση της υγείας και να παρακολουθεί τις επιδόσεις και την προσπάθεια. Να κάνει τη νέα συνήθεια μόνιμη. Να διδαχθεί στρατηγικές τροποποίησης της συμπεριφοράς Να κάνει την αποχή από το κάπνισμα μόνιμη, και την άσκηση συνήθεια και χόμπι σταθερό. Όταν η συμπεριφορά γίνεται συνήθεια. Να διατηρείται στο επίπεδο αυτό για όλη του τη ζωή. Επαναξιολόγηση των στόχων. Εισαγωγή ποικιλιών στο πρόγραμμα.

Tρόποι αλλαγής συμπεριφορών στο κάπνισμα, σύμφωνα με τη θεωρία της Σχεδιασμένης συμπεριφοράς (Ajzen, 1988). Συναισθηματικά. Το άτομο και κατανοεί το ρόλο του καπνίσματος στην αύξηση του άγχους, στην άσχημη εξωτερική εικόνα, στην μειωμένη σωματική και πνευματική επίδοση κλπ. Να χρησιμοποιούνται στατιστικά στοιχεία για ασθένειες, καρδιοπάθειες, καρκίνο κλπ. Γνωστικά. Να αυξάνονται οι γνώσεις για το θέμα, να τονίζονται τα προβλήματα από το κάπνισμα. Γιατί πρέπει να μην καπνίζουμε και γιατί πρέπει να γυμναζόμαστε μόνιμα και όχι ευκαιριακά σε όλη μας τη ζωή; Γιατί το κάπνισμα κάνει κακό; Τι συμβαίνει μέσα στον οργανισμό με την εισπνοή του καπνού; Να δίνονται ερεθίσματα μέσα από αφίσες αθλητικές, αντικαπνιστικές κλπ

Οι σημαντικοί άλλοι. Να γίνεται συζήτηση με σημαντικά άλλα πρόσωπα, γονείς, φίλοι, αν καπνίζουν, να κάνουν από κοινού τροσπάθεια διακοπής, να μην προσφέρουν τσιγάρο, να ενθαρρύνουν την κοινή προσπάθεια, αν δεν καπνίζουν να είναι πρότυπα. Αντιληπτός έλεγχος. Να εξηγείται στα άτομα ότι οι πράξεις τους επηρεάζονται από τους ίδιους την πίστη στον εαυτό τους και τις δυνάμεις τους. Να περιορίζονται τα εμπόδια. Να προτείνονται εναλλακτικές δραστηριότητες για να υπάρχει δυνατότητα επιλογής, ιδιαίτερα άσκηση. Συμπεριφορές. Να καταγράφουν τις συνήθειές τους, τις συνήθειες των γονέων ή των φίλων τους και να τις σχολιάζουν.

Θέματα για συζήτηση Συζητήστε το θέμα του ντόπινγκ. Συμπληρώστε και σχολιάστε τον παραπάνω πίνακα. Τι πρέπει να γίνει στα σπορ, στο μποντι μίλντινγ και αλλού. Ποια είναι η άποψή σας για τις ποινές; Μπορεί να περιοριστεί το φαινόμενο; Τι θα κάνατε για να ευαισθητοποιήσετε τους συμφοιτητές σας σε ανθυγιεινές συμπεριφορές όπως το ντόπιγκ ή η κατάχρηση σε αλκοόλ