ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 10: Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Εξετάζεται η αλληλεπίδραση μεταξύ θρησκευτικότητας και κοινωνικότητας. Εξηγείται για ποιο λόγο η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό προσδιορίζει και τη σχέση του με τον συνάνθρωπο. Συνδέεται η πράξη της κενωτικής θυσίας με την ηθική της αγάπης, διαχωρίζεται η αρρωστημένη αγάπη από τη γνήσια και παρουσιάζονται οι τρόποι κατανόησης των απαιτήσεων της αληθινής αγάπης. 4
Περιεχόμενα ενότητας Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. 5
10. Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ KAI ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (1/9) Η θρησκευτικότητα και η κοινωνικότητα συνδέονται άμεσα. Η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό προσδιορίζει και τη σχέση του με τον πλησίον. Η κοινωνικότητα του Χριστιανού προλαμβάνει σταυρικό χαρακτήρα. Η κατακόρυφη κεραία του σταυρού δείχνει τη σχέση με τον Θεό, ενώ η οριζόντια τη σχέση με τον συνάνθρωπο. (σχέση κενωτικής θυσίας). 6
10. Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ KAI ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (2/9) Κάθε άνθρωπος κινείται ανάμεσα σε δύο όρια: 1. το ένα είναι η αγάπη για τον Θεό, που φτάνει μέχρι το μίσος του εαυτού και 2. το άλλο είναι η αγάπη για τον εαυτό, που φτάνει μέχρι το μίσος του Θεού. Οτιδήποτε συμβαίνει στην προσωπική μας ύπαρξη, προέρχεται από την πνευματική μας αυτοδιάθεση ανάμεσα σ αυτά τα δύο όρια. 7
10. Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ KAI ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (3/9) Στην ευχή «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ ἐλέησόν με», συμπεριλαμβάνονται όλοι οι άνθρωποι. Η κατανόηση ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε ένα σημαίνει ότι όταν κάποιος προσεύχεται για τον εαυτό του, προσεύχεται για όλους. Η σύγχρονη Βιολογία βοηθάει στην κατανόηση αυτής της αλήθειας. Είναι γνωστό ότι σε κάθε ανθρώπινο κύτταρο υπάρχει ολόκληρος ο άνθρωπος. Δηλαδή κάθε κύτταρο του οργανισμού αναπαράγει ολόκληρο τον οργανισμό. 8
10. Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ KAI ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (4/9) Στον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ, υπήρχαν οι λόγοι διαδοχής ολόκληρου του ανθρώπινου γένους. Αλλά και κάθε άνθρωπος είναι ένα κύτταρο της ανθρωπότητας. Έχει μέσα του ολόκληρη την ανθρωπότητα. Το ότι κληρονομούμε το προπατορικό αμάρτημα σημαίνει ότι είμαστε κοινωνοί της φθοράς και του θανάτου που προκάλεσε στην ανθρώπινη φύση το αμάρτημα αυτό. Και ως κοινωνοί της φθοράς το επαναλαμβάνουμε. Προκαλούμε διάσπαση στη κοινωνία με τον Θεό και τον συνάνθρωπο, δεν αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας και προβάλλουμε το λάθος μας στους άλλους. 9
10. Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ KAI ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (5/9) Το προπατορικό αμάρτημα επαναλαμβάνει κάθε άνθρωπος, όταν αρνείται α) να αναλάβει την ευθύνη του για το κοινό κακό και β) να διατηρήσει την ενότητα του ανθρώπου. Σωτηρία του ανθρώπου είναι λύτρωση από την αμαρτία, λύτρωση από το προπατορικό αμάρτημα, που προκάλεσε διπλή διάσπαση, από τον Θεό και από τον πλησίον. Γι αυτό και ολόκληρη η διδασκαλία του Νόμου και των Προφητών συνοψίζεται στη διπλή εντολή της αγάπης. 10
10. Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ KAI ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (6/9) Η αγάπη φαίνεται δύσκολη γιατί συνοδεύεται με κόπους και θυσίες, ενώ ο εγωκεντρισμός εύκολος. Ο άνθρωπος όμως είναι πλασμένος για την αγάπη, είναι από τη φύση του κοινωνικός. Το ίδιο το σώμα του είναι ανοιγμένο προς τα έξω. Όλες οι αισθήσεις είναι μέσα επικοινωνίας. Ο εγωκεντρισμός στην απόλυτη μορφή του είναι αυτοκτονία. Γι αυτό και όσο ο άνθρωπος ζει έχει κάποια στοιχεία αγάπης, αλληλεγγύης και σεβασμού. 11
10. Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ KAI ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (7/9) Για να αγαπήσει ο άνθρωπος σωστά τον πλησίον του πρέπει πρώτα να αγαπήσει σωστά τον εαυτό του. Ο άνθρωπος όμως αντί να αγαπά τον εαυτό του, τον λατρεύει. Αντικείμενο της λατρείας είναι κάποιο είδωλο του εαυτού του, καθώς ο αληθινός του εαυτός τον απογοητεύει και τον στενοχωρεί. Μερικοί νομίζουν ότι δείχνουν αγάπη στον εαυτό τους όταν ικανοποιούν όλες τις ορέξεις και επιθυμίες τους. Αυτή είναι η αρρωστημένη αγάπη, που υποδουλώνει τον άνθρωπο στα πάθη του. Όποιος αγαπά τον εαυτό του κάνει ό,τι είναι σωστό. Δεν ενεργεί απερίσπαστα. Αποφεύγει κάτι ευχάριστο αν είναι να τον βλάψει, ή κάνει κάτι δυσάρεστο αν πρόκειται να τον ωφελήσει. Αυτή είναι η σωστή αγάπη. 12
10. Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ KAI ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (8/9) Όποιος αγαπάει σωστά τον εαυτό του μπορεί να αγαπήσει σωστά και τους άλλους. (π.χ. η αγάπη των γονιών προς τα παιδιά- ικανοποίηση αναγκών) Η σωστή αγάπη για τον εαυτό μας αποτελεί την προϋπόθεση για την αληθινή κοινωνικότητα. Αντίθετα η αρρωστημένη καλλιεργεί τον εγωισμό και έτσι ματαιώνει την αληθινή κοινωνικότητα. Συχνά οι άνθρωποι κρύβουν τον εγωισμό τους κάτω από το κάλυμμα της κοινωνικής αγάπης. Άλλοι θεωρούν την καλοσύνη αδυναμία, ενεργούν με σκληρό και εγωιστικό τρόπο, ενώ κατευθύνονται από συμπόνοια και αγάπη για τους άλλους. Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που οι άνθρωποι ενεργούν εγωκεντρικά για να δημιουργήσουν προϋποθέσεις κάποιας ιδιαίτερης κοινωνικής προσφοράς. 13
10. Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ KAI ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (9/9) Πώς θα διακρίνει λοιπόν ο άνθρωπος τι απαιτεί η αληθινή αγάπη για τον εαυτό και τον πλησίον, ιδιαιτέρως όταν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων; Γι αυτό και ο καθένας χρειάζεται να ελέγχει διαρκώς τα κίνητρά του, να ζητά τη συμβουλή και την καθοδήγηση των άλλων, που γνωρίζει ότι τον αγαπούν και μπορούν να τον βοηθήσουν. Πρωταρχική θέση έχουν οι πνευματικοί πατέρες. 14
Τέλος Ενότητας
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 16
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 17
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 18