ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΠΜΣ: Επιστήµη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων Μάθηµα: ιαχείριση Υδατικών Πόρων Μποµπότη Νεφέλη Μπουντάς Νικόλαος Απρίλιος 2013
Το νερό θεωρείται κοινωνικό αγαθό πρέπει να είναι διαθέσιµοσεόλους Νεοκλασική θεωρία Ένα αγαθό αποκτά αξία όταν χαρακτηρίζεται από: Χρησιµότητα Σπανιότητα (στενότητα) 2
«Τίποτα δεν είναι πιο χρήσιµο από το νερό αλλά δεν µπορείς να αγοράσεις τίποτα σε αντάλλαγµα αυτού. Ένα διαµάντι, αντίθετα, έχει λιγοστή αξία χρήσης αλλά µπορείς να αγοράσεις µια πολύ µεγάλη ποσότητα άλλων αγαθών...». Adam Smith Το παράδοξο του Smith (Καλιαµπάκος.,. αµίγος Οικονοµικά του Περιβάλλοντος και των Υδατικών Πόρων,2008) 3
είχνει δηλαδή την ευαισθησία της ζητούµενης ποσότητας του νερού των καταναλωτών στις µεταβολές της τιµής του αγαθού. Η ελαστικότητα του νερού στο παράδειγµα της Αθήνας (Xenos D., et al, 2002) 4
Στη ιεθνή ιάσκεψη του ουβλίνου, το 1992 Στην Αρχή #4 αναφέρεται ότι: «το νερό έχει οικονοµική αξία σε όλες τις ανταγωνιστικές χρήσεις του και θα πρέπει να αναγνωριστεί ως οικονοµικό αγαθό». Πιο συγκεκριµένα αναφέρεται ότι: «είναι υψίστης σηµασίας να αναγνωριστεί το βασικό δικαίωµα σεόλουςτουςανθρώπουςναέχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό και αποχέτευση, σε µία προσιτή τιµή» Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά (2000/60) Άρθρο 9.1: «Μέχρι το 2010 τα Κράτη Μέλη εξασφαλίζουν ότι οι πολιτικές τιµολόγησης του ύδατος παρέχουν κατάλληλα κίνητρα στους χρήστες για να χρησιµοποιούν αποτελεσµατικά τους υδάτινους πόρους και κατά συνέπεια συµβάλλουνστηνεπίτευξητωνπεριβαλλοντικώνστόχωντηςπαρούσας οδηγίας...». 5
Συνιστώσες του συνολικού κόστους των υπηρεσιών νερού (WATECO, 2002) 6
7
Μέθοδος τιµής αγοράς (ή πλεονάσµατος καταναλωτή/παραγωγού) Μέθοδος συνάρτησης παραγωγής Ανάλυση κόστους ταξιδιού Ωφελιµιστική αποτίµηση Μέθοδος υποθετικής ή εξαρτηµένης αξιολόγησης Μέθοδος Πειραµάτων Επιλογής Μέθοδος µεταφοράς οφέλους Μέθοδος αποτρεπτικής συµπεριφοράς: Χρησιµοποιείται κατά κόρον και υπολογίζει την αξία του αγαθού στη βάση πραγµατικών δαπανών που απαιτούνται για την αντικατάσταση, υποκατάσταση ή αποκατάστασή του. 8
Το κόστος πόρου αντιπροσωπεύει το κόστος των απολεσθεισών ευκαιριών (ωφελειών), για άλλες χρήσεις λόγω της µείωσης των υδάτινων πόρων πέραν των φυσικών ρυθµών ανανέωσης ή ανάκτησης Ότανηζήτησηνερού καλύπτεται πλήρως για όλες τις χρήσεις, το κόστος φυσικών πόρων είναι µηδέν. Αντίθετα αυξάνεται σηµαντικά όταν υπάρχει έλλειψη νερού. Υπολογισµός κόστους πόρου (. Βοϊβόντας,. Ασηµακόπουλος,2002) 9
Ορίζεται ως το οριακό κόστος ευκαιρίας που επιβάλλεται στις µελλοντικές γενεές από την εκµετάλλευση µίας επιπλέον µονάδας πόρου σήµερα. Είναι το κόστος της «εξάντλησης» ενός πεπερασµένου πόρου, επειδή τα οφέλη από τον πόρο δεν είναι διαθέσιµαστοµέλλον Είναι άµεσα συνδεδεµένη µε το Β Θερµοδυναµικό Νόµο, εφόσον εκφράζει την πληρωµήγιατην απαξίωση ενός πόρου. Η επίδραση της προσόδου στενότητας στο κόστος εξόρυξης (James E. T. Moncur; Richard L. Pollock,1988) 10
Tο αδιύλιστο νερό της Αθήνας λαµβάνεται από διαφορετικές πηγές µεταφερεται στις µονάδες επεξεργασίας από εναλλακτικές διαδροµές εξαρτάται από την εκάστοτε πολιτική διαχείρισης του υδροδοτικού συστήµατος. 11
` ` σκοπός τους είναι η έρευνα της πιθανότητας επίτευξης προκαθορισµένων στόχων, µε την τήρηση ενός συνόλου περιορισµών τόσο οι εισροές όσο και η ζήτηση είναι µεταβλητές, η εξέλιξη των οποίων δεν είναι γνωστή και αντιµετωπίζεται µε τη µορφή σεναρίων Υπολογιστικό Σύστηµα «Υ ΡΟΝΟΜΕΑΣ» 1. ελαχιστοποίηση της πιθανότητας βλάβης του συστήµατος, για δεδοµένο σύνολο στόχων 2. µεγιστοποίηση της συνολικής ετήσιας απόληψης, για δεδοµένο επίπεδο αξιοπιστίας 3. ελαχιστοποίηση του µέσου ετήσιου κόστους λειτουργίας, για δεδοµένο σύνολο στόχων και δεδοµένο επίπεδο αξιοπιστίας. 12
Σχηµατική παράσταση του µοντέλου του υδροσυστήµατος όπως απεικονίζεται στον Υδρονοµέα Ως δεδοµένα εισόδου χρησιµοποιούνται στατιστικά ισοδύναµες συνθετικές χρονοσειρές µήκους 2000 ετών. Παρήχθησαν µε τολογισµικό Κασταλία. 13
Το ετήσιο χρηµατοοικονοµικό κόστος για το υφιστάµενο δίκτυο, εκτιµάται σε 0.146 /m3, µε την υπόθεση σταθερής ετήσιας ζήτησης 415 hm3 και αξιοπιστίας 99% Μακρόπουλος Χ. κ.ά., Κοστολόγηση αδιύλιστου νερού για την ύδρευση της Αθήνας, Οκτώβριος 2010) 14
Το ετήσιο περιβαλλοντικό κόστος & κόστος πόρου για το υφιστάµενο δίκτυο, εκτιµάται σε 0.0054 /m3, µε την υπόθεση σταθερής ετήσιας ζήτησης 415 hm3 και αξιοπιστίας 99% Συνολικό κόστος Το συνολικό µοναδιαίο κόστος εκτιµάται σε 0.151 /m3. (Μακρόπουλος,Χ. κ.ά., Κοστολόγηση αδιύλιστου νερού για την ύδρευση της Αθήνας, Οκτώβριος 2010) 15
Ένας από τους πιο φιλόδοξους στόχους της Οδηγίας, που επηρεάζει άµεσα όλους τους παραγωγικούς τοµείς και όλες τις χρήσεις, είναι η πρόταση για ανάκτηση του συνολικού κόστους των υπηρεσιών νερού. Παροχή κινήτρων για την αποδοτικότερη χρήση νερού, την υιοθέτηση µέτρων µείωσης της ρύπανσης και εξοικονόµησης νερού. Εξασφάλιση της κάλυψης του κόστους λειτουργίας και συντήρησης και την εξασφάλιση των απαραίτητων κεφαλαίων τόσο για τον εκσυγχρονισµό και την ανανέωση του εξοπλισµού όσο και πιθανώς για τη χρηµατοδότηση νέων επενδύσεων. παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας? 16
Οιβασικοίστόχοιτιµολόγησης του νερού: ηοικονοµική αποδοτικότητα (economic efficiency) η ανάκτηση του συνολικού κόστους (full cost recovery) Ύδρευση Στις χώρες της βορειοδυτικής, κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης επικρατεί το σταθερό ογκοµετρικό τιµολόγιο, ενώ στις νότιες χώρες το τιµολόγιο µε κλιµακωτά αυξανόµενες χρεώσεις σε συνδυασµό µε πάγια τέλη Στην Ελλάδα, οι οικιακοί χρήστες δεν πληρώνουν για την αποχέτευση τους σύµφωνα µε την αρχή του «οριακού κόστους» Τιµολόγηση νερού για διάφορες χώρες (Environment Canadahttp://www.ec.gc.ca/ ) 17
Άρδευση Στις περισσότερες περιπτώσεις η καταναλισκόµενη ποσότητα δεν µετριέται, ενώ η χρέωση γίνεται µε βάσητηναρδευόµενη έκταση και ανεξάρτητα από το είδος της καλλιέργειας, την εποχήήτηµέθοδο άρδευσης. Προτάσεις για αύξηση της αποτελεσµατικότητας: πολιτικές ενθάρρυνσης για αλλαγή της καλλιέργειας υιοθέτηση συγχρόνων αρδευτικών τεχνολογιών χρήση νερού χαµηλής ποιότητας (επαναχρησιµοποίηση νερού επεξεργασµένων αστικών αποβλήτων ή υφάλµυρου νερού) για άρδευση εκστρατείες ενηµέρωσης του κοινού και συµµετοχή των ενδιαφεροµένων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων µη επιχορήγηση φυτοφαρµάκων 18
Efstratiadis, A., D. Koutsoyiannis, and D. Xenos, Minimising water cost in the water resource management of Athens, Urban Water Journal, 1 (1), 3 15, 2004 Environment Canada, http://www.ec.gc.ca European Comission, Directive 2000/60/EC of the European Parliament and the Council of the 23th October 1000 establishing a framework for Community action in the field of water policy, Official Journal L 327/1, December 2000 James E. T. Moncur; Richard L. Pollock,Scarcity Rents for Water: A Valuation and Pricing Model,Land Economics, Vol. 64, No. 1. (Feb., 1988), pp. 62-72. Koutsoyiannis D., The management of the Athens water resource system: Methodology and implementation, A seminar given at the Georgia Water Resources Institute, School of Civil and Environmental Engineering, Georgia Instituteof Technology, Atlanta, 2006 Price Water House Coopers, http://www.nndb.com/company/637/000119280/, 2001 Roth E., Water pricing in the EU. A review, Publication Number 2001/02, European Environmental Bureau, 2001 WATECO, Common Implementation Strategy Working Group, EU Guidance Document: Economics and the Environment. The Implementation Challenge of the Water Framework Directive, August 2002 Ανδρεαδάκης Α., Κοστολόγηση και Τιµολόγηση Νερού στο Πλαίσιο της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας & Κλιµατικής Αλλαγής, 2010 Ασηµακόπουλος., Οικονοµικά εργαλεία στη διαχείριση υδατικών πόρων- H Οδηγία 2000/60 και η ανάκτηση κόστους στην ελληνική πραγµατικότητα Βοϊβόντας, Ασηµακόπουλος., Ανάκτηση κόστους και τιµολόγηση νερού στα πλαίσια της Οδηγίας 2000/60,2002 αµίγος,., και Α. Μπενάρδος, Εκτίµηση του περιβαλλοντικού κόστους και προτάσεις κοστολόγησης, µέτρα και δράσεις για µια πολιτική βιώσιµης ανάπτυξης των υδατικών πόρων, Κοστολόγηση αδιύλιστου νερού για την ύδρευση της Αθήνας, 88 σελίδες, Τοµέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Οκτώβριος 2010. αµίγος,., Μεθοδολογία εκτίµησης περιβαλλοντικού κόστους και κόστους πόρου, Κοστολόγηση αδιύλιστου νερού για την ύδρευση της Αθήνας, 25 σελίδες, Τοµέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Ιούλιος 2010. 19
Ευστρατιάδης Α., Κουτσογιάννης., Ανάλυση προσφοράςκαιζήτησης νερού, Μάθηµα ιαχείρισης ΥδατικώνΠόρων, ΠΜΣ Καλιαµπάκος.,. αµίγος, Οικονοµικά του περιβάλλοντος και των υδατικών πόρων: Βασικές αρχές, Μέθοδοι αποτίµησης, Εφαρµογές, Σηµειώσεις Μαθήµατος Καλιαµπάκος., αµίγος.,οικονοµικά του Περιβάλλοντος και των Υδατικών Πόρων, Αθήνα 2008 Καρακατσάνης Γ., Παρατηρήσεις επί της εργασίας,2013 Καρπούζος., Ι. Κυριαζοπούλου, Ι. Ναλµπάντης, Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών Συστηµάτων σε Σύζευξη µε εξελιγµένο υπολογιστικό σύστηµα Ο ΥΣΣΕΥΣ, Προδιαγραφές ανάλυσης, κωδικοποίησης και κοστολόγησης χρήσεων νερού,τεύχος 14, Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 2000-2006 Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ανταγωνιστικότητα, Αθήνα, Ιούνιος 2005 Κουντουρή Φ., Εφαρµογή των οικονοµικών πτυχών του άρθρου 5 της κοινοτικής οδηγίας περί υδάτων 2000/60/ΕΚ στην Ελλάδα Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών, Υπουργείο Χωροταξίας, Περιβάλλοντος και ηµοσίων Έργων, 2008 Μακρόπουλος, Χ., Α. Ευστρατιάδης, και Α. Κουκουβίνος, Εκτίµηση του χρηµατοοικονοµικού κόστους και προτάσεις ορθολογικής διαχείρισης του υδροσυστήµατος, Κοστολόγηση αδιύλιστου νερού για την ύδρευση της Αθήνας, 73 σελίδες, Τοµέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Οκτώβριος 2010. Μακρόπουλος, Χ., Α. Κουκουβίνος, Α. Ευστρατιάδης, και Ν. Χαλκιάς, Μεθοδολογία εκτίµησης χρηµατοοικονοµικού κόστους, Κοστολόγηση αδιύλιστου νερού για την ύδρευση της Αθήνας, 40 σελίδες, Τοµέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Ιούλιος 2010. Μακρόπουλος, Χ.,. αµίγος, Α. Ευστρατιάδης, Α. Κουκουβίνος, και Α. Μπενάρδος, Συνοπτικήέκθεσηκαιτελικάσυµπεράσµατα, Κοστολόγηση αδιύλιστου νερού για την ύδρευση της Αθήνας, 32 σελίδες, Τοµέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Οκτώβριος 2010. Στράτος Παναγιώτης, Συµπράξεις ηµοσίου Ιδιωτικού Τοµέα (Σ ΙΤ) γιαέργαύδρευσης- Αποχέτευσης, Συµπεράσµατα από την εφαρµογή τους παγκοσµίως- Εκτιµήσεις για την Ελλάδα, Μεταπτυχιακή Εργασία,.Π.Μ.Σ. του Ε.Μ.Πολυτεχνείου Περιβάλλον και Ανάπτυξη, Αθήνα, Οκτώβριος 2009 Χαλκιάς Ν., Εκτίµηση κόστους παροχής αδιύλιστου νερού στην Αττική, ιπλωµατική εργασία, ΠΜΣ Επιστήµη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων, Αθήνα, Ιούνιος 2010 Χρυσάφης Κ. ΠΘ, Οριακή Χρησιµότητα και το παράδοξο του νερού και των διαµαντιών,2000 20
Σας ευχαριστούµε για την προσοχή σας 21