150 ANNI DI UNITA D ITALIA 150 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ

37 PUBBLICAZIONE QUADRIMESTRALE 1/2011 ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ 1/2011 150 ANNI DI UNITA D ITALIA 150 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ LEONARDO DA VINCI A SALONICCO LEONARDO DA VINCI ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

LEONARDO DAVINCI 5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ - 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 ΜΥΛΟΣ 25 Μηχανές - Κατασκευές 118 Σχέδια 12 Σταθμοί Multimedia ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ:

Notizie 37 Del presente numero sono state stampate 5.000 copie Το παρόν τεύχος τυπώθηκε σε 5.000 τεμάχια Οποιαδήποτε αναδημοσίευση κειμένων και φωτογραφιών θα πρέπει να γίνεται μόνο με την άδεια του εκδότη. Οι διαφημιστικές καταχωρήσεις αναδημοσιεύονται μόνο με την άδεια του διαφημιστικού γραφείου που έχει επιμεληθεί τις αντίστοιχες διαφημίσεις. L Amministrazione della Camera di Commercio Italo-Ellenica di Salonicco PRESIDENTE ONORARIO Francesco Paolo TRUPIANO Ambasciatore d Italia in Grecia VICE PRESIDENTE ONORARIO Giuseppe GIACALONE Capo dell Ufficio Economico e Commerciale dell Ambasciata d Italia in Grecia Η διοίκηση του Ελληνο-Ιταλικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ Francesco Paolo TRUPIANO Πρέσβης της Ιταλίας στην Ελλάδα ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Giuseppe GIACALONE Επικεφαλής του Οικονομικού και εμπορικού Γραφείου της Πρεσβείας της Ιταλίας στην Ελλάδα PRESIDENTE 1.o VICE PRESIDENTE 2.o VICE PRESIDENTE TESORIERE CONSIGLIERI SEGRETARIO GENERALE REVISORI DEI CONTI Christos SARANTOPULOS Pasqualino LEMBO Sofoklis IOSIFIDIS Antonis BUKALOS Giovanni GAMBINO Domenico FORTINGUERRA Athanasios KARASSULIS Stavros KONSTANTINIDIS Antonio LORENZO Chrisanthi MAMBRETTI-PAPAMICHAIL Nikolaos MARGAROPULOS Elias MATALON Gadiel TOAFF Anna TSUKALA Gary VALARUTSOS Marco DELLA PUPPA Christos PAPANDREU Konstantinos KARULIS ΠΡΟΕΔΡΟΣ Α ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Β ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΑΜΙΑΣ ΜΕΛΗ ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ PRESIDENTE ONORARIO e Rappresentante della Camera di Commercio a Roma SEGRETARIO GENERALE ONORARIO e Consulente Amministrativo della Camera Aldo TERESI Costanzo RAIMONDO ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ και εκπρόσωπος του Ιταλικού Επιμελητηρίου στη Ρώμη ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ και σύμβουλος Διοίκησης του επιμελητηρίου K. Karamanli 47-546 39 THESSALONIKI tel: 2310/951.272, 947.744, fax: 2310/951.542 e-mail: camerait@otenet.gr Κ. Καραμανλή 47-546 39 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ τηλ: 2310/951.272, 947.744, fax: 2310/951.542 www.italchamber.gr

indice περιεχόμενα 6Intervista ad Antonio Lorenzo Συνένευξη του Antonio Lorenzo 10 Leonardo da Vinci a Salonicco Leonardo da Vinci στη Θεσσαλονίκη 16 La Camera di Commercio Italo-Ellenica di Salonicco e la Società Greca di Logistica della Grecia del Nord Το Ελληνο-Iταλικό Επιμελητήριο και η Ελληνικής Εταιρεία Logistics Βορείου Ελλάδος di Eleftherios Iakovou Professore all Università Aristotele di Salonicco Του Ελευθέριου Ιακώβου Καθηγητής Α.Π.Θ. 20 150 anni di Unita d Italia 150 χρόνια από την Ένωση της Ιταλίας 24 Tra storia e innovazione: il successo del Made in Parma Ανάμεσα σε ιστορία και καινοτομία: η επιτυχία του Made in Parma 32 Attivitá Camerali Δραστηριότητες του επιμελητηρίου 38 DIGI - RETAIL : Programma imprenditoriale nazionale Εθνικό επιχειρηματικό πρόγραμμα 40 Il nuovo approccio alle società cipriote Il nuovo approccio alle società cipriote Η νέα προσέγγιση στις Κυπριακές εταιρείες di Michalis Zampartas Tax & Legal Advisor, EUROFAST GLOBAL (Cipro) Του Μιχάλη Ζαμπάρτα Tax & Legal Advisor, EUROFAST GLOBAL (Κύπρο) 44 Europa: cosí vicina cosí lontana Ευρώπη: τόσο κοντά και τόσο μακριά di/του Francesco Maria Autolino 47 Interscambio commerciale Italia-Grecia: calo del 10,1% nel 2010. Εμπορικές συναλλαγές Ιταλίας-Ελλάδας: πτώση κατά 10,1% το 2010. 50 IL 5 TRIESTESPRESSO EXPO Η 5η TRIESTESPRESSO EXPO 53 MOSTRA FOTOGRAFICA VIAGGIO IN UN ITALIA SENZA TEMPO ΕΚΘΕΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΑΞΙΔΙ ΣΕ ΜΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΔΙΧΩΣ ΧΡΟΝΟ EDITORE: CAMERA DI COMMERCIO ITALO-ELLENICA DI SALONICCO RESPONSABILE EDIZIONE: DELLA PUPPA MARCO CONSULENTE EDITORIALE: KOSTAS MAVRIDIS TRADUZIONI A CURA DI: DIAMANTOPOULOS GEORGIOS PUBBLICITA : BETTY MAKRI, GEORGIOS GOLEMAS STUDIO E IMPAGINAZIONE: DWHITE www.dwhite.gr ΕΚΔΟΤΗΣ: ΕΛΛΗΝΟ-ΙΤΑΛΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: DELLA PUPPA MARCO ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ: ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΜΠΕΤΤΥ ΜΑΚΡΗ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΚΟΛΕΜΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ: DWHITE www.dwhite.gr

prologo πρόλογος Christos Sarantopoulos Presidente della Camera di Commercio Italo-ellenica di Salonicco Χρήστος Σαραντόπουλος Πρόεδρος του Ελληνο-ιταλικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Cari Soci e Amici lettori, questo è l anno in cui si decideranno molte cose: se la crisi economica mondiale è veramente alle spalle, se la Grecia finalmente può guardare con ottimismo al futuro e se l Europa rappresenta veramente quel sistema economico e sociale unito che tutti vogliamo. Non sarà facile: bisogna ancora tener duro in attesa dei giusti segnali di ripresa; per la Grecia, l Italia continuerà ad essere quel grande partner commerciale che ha sempre rappresentato, nell augurio che dopo due anni di calo, l interscambio commerciale ritorni a crescere; la nostra Camera è qui per questo: ad infondere nuova fiducia nell imprenditore italiano verso il paese ellenico, ed a spronare invece l imprenditore greco ad affacciarsi in nuovi mercati che potrebbero rappresentare per lui un nuovo orizzonte economico. Questo numero della rivista vogliamo dedicarlo a due cose: ai 150 Anni dell Unità d Italia, che porterà l organizzazione di eventi storici e culturali non solo in Italia ma anche in tutto il mondo e a Leonardo da Vinci: inventore e scienzato, una personalità talmente conosciuta nel mondo per il suo immenso lavoro che rappresenta una preziosa eredita per la nostra civiltà. E un esempio da seguire Leonardo da Vinci: lui ci insegna come questo mondo è ricco di preziosi e meravigliosi contenuti, e lo insegna soprattutto a quelle persone che vogliono vivere la propria vita impegnandosi nella propria attività e vivendo con rispetto, ammirazione e positività. Il genio di Leonardo da Vinci lo si potrà rivivere a Salonicco, presso il centro culturale Mylos, in una mostra che lascerà molti segni positivi in ognuno di noi che l avrà visitata. Buona lettura Αγαπητά Μέλη και φίλοι αναγνώστες, φέτος είναι η χρονιά που θα κριθούν πολλά πράγματα: αν η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει πράγματι περάσει, αν η Ελλάδα θα μπορέσει επιτέλους να κοιτάξει στο μέλλον με αισιοδοξία και αν η Ευρώπη όντως αποτελεί αυτό το ενιαίο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα που όλοι επιθυμούμε. Δεν θα είναι εύκολο: θα πρέπει να κρατήσουμε γερά αναμένοντας τα κατάλληλα σημάδια ανάκαμψης για την Ελλάδα, η Ιταλία θα συνεχίσει να είναι ο μεγάλος εμπορικός εταίρος που ήταν πάντοτε, με την ευχή πως μετά από δυο χρονιές πτώσης, οι εμπορικές συναλλαγές θα επανακάμψουν το Επιμελητήριό μας βρίσκεται εδώ για αυτόν τον σκοπό: να εμφυτεύσει στον Ιταλό επιχειρηματία νέα πίστη προς την Ελλάδα και να παροτρύνει από την άλλη τον Έλληνα επιχειρηματία να βγει σε νέες αγορές που θα μπορούν να αποτελέσουν για αυτόν ένα νέο οικονομικό ορίζοντα. Αυτό το τεύχος του περιοδικού θα θέλαμε να το αφιερώσουμε σε δυο πράγματα: στην Επέτειο για τα 150 Χρόνια από την Ένωση της Ιταλίας, στα πλαίσια της οποίας θα διοργανωθούν ιστορικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις όχι μόνο στην Ιταλία αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο και στον Leonardo da Vinci: εφευρέτη και επιστήμονα, μία προσωπικότητα τόσο γνωστή στον κόσμο για το τεράστιο έργο του που αντιπροσωπεύει μία πολύτιμη κληρονομιά για τον πολιτισμό μας. Ο Leonardo da Vinci Είναι ένα παράδειγμα που θα πρέπει να ακολουθείται: μας διδάσκει πως αυτός ο κόσμος είναι πλούσιος σε πολύτιμα και υπέροχα αγαθά, και το διδάσκει κυρίως σε εκείνα τα άτομα που θέλουν να ζήσουν τη ζωή τους αφοσιωμένοι στη δραστηριότητά τους και να τη ζήσουν με σεβασμό, θαυμασμό και θετική ενέργεια. Την ιδιοφυία του Leonardo da Vinci θα μπορείτε να την ξαναζήσετε στη Θεσσαλονίκη, στο Πολιτιστικό Κέντρο του Μύλου, σε μία έκθεση που θα αφήσει πολλά θετικά σημάδια στον καθένα από εμάς που θα την επισκεφθεί. 6 Καλή Ανάγνωση

intervista συνέντευξη Antonio Lorenzo A colloquio con l Ing. Antonio Lorenzo, Dirigente Edison e Plant Manager della centrale elettrica Elpedison di Salonicco Συνέντευξη με τον Μηχανικό κ. Antonio Lorenzo, Στέλεχος της Edison και Plant Manager του σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Elpedison της Θεσσαλονίκης 8

Ing. Lorenzo, Lei e da pochi mesi in Grecia, incaricato da Edison, una delle societa italiane piu importanti nel settore energetico, ma chi è Edison e perché decide di investire in Grecia? Edison rappresenta il secondo operatore italiano nel settore dell energia e del gas naturale, con una produzione del 15% dell energia elettrica nazionale. Edison dispone di una potenza installata di circa 12 GW (gigawatt), di cui il 17 % della produzione deriva da fonti rinnovabili pure, quali l idroelettrico (68 impianti), l eolico (29 campi) ed un impianto solare; la restante parte della produzione e garantita da 28 centrali termoelettriche alimentate a gas naturale (CCGT - Combined Cycle Gas Turbine), la tecnologia con il più elevato rendimento e il più ridotto impatto ambientale. Con l avvio delle ultime centrali a gas nel 2007, Edison ha completato uno dei più significativi programmi di ampliamento della capacità produttiva in Europa: 7000 MW di nuova capacità dal 2001.Accanto al piano di sviluppo nazionale, Edison persegue l obiettivo della generazione di energia elettrica anche all estero e la presenza in Grecia rientra in questa strategia. In seguito alla creazione di Elpedison, quali sono gli attuali interessi di Edison nel settore elettrico di questo Paese? Con quali obiettivi? L obiettivo perseguito con la creazione di Elpedison, risultato di una joint venture tra Edison ed Hellenic Petroleum e con la partecipazione di importanti soci di minoranza tra i quali Ellaktor, è stato quello di diventare il primo soggetto privato produttore d energia in Grecia vista la progressiva apertura del mercato d energia locale. Questo obiettivo è stato raggiunto grazie alla realizzazione di un nuovo impianto a ciclo combinato da 420 MW presso Thisvi (Viotia) in aggiunta a quello esistente in Salonicco, da 390 MW. Edison intende attraverso Elpedison Power consolidare la propria posizione di secondo produttore elettrico dopo PPC e contribuire tramite la propria esperienza italiana all efficace ed efficiente apertura del mercato elettrico Greco. Anche se la crisi economica nella quale versa al momento l Europa ed in modo particolare la Grecia pesa sulle prospettive di sviluppo, continueremo a monitorare l evoluzione della domanda per cogliere tempestivamente i segnali della ripresa. Lei ora dirige la centrale elettrica di Salonicco che Elpedison gestisce grazie all acquisizione di T-Power; cosa rappresenta per gli interessi della sua società la gestione di questa centrale? Edison, che è probabilmente il principale operatore di cicli combinati a gas in Europa, intende mettere al servizio di Elpedison Power la propria esperienza al fine di ottimizzare la gestione degli impianti di produzione sia dal punto vista economico che della compatibilità ambientale, ma anche per ciò che riguarda la sicurezza e qualità del lavoro. Come funziona un ciclo combinato a gas? Il ciclo combinato (CCGT) alimentato con gas naturale è la tecnologia di produzione di energia termoelettrica più efficiente e rispettosa dell ambiente che consente di coniugare alti rendimenti con basse emissioni inquinanti, oltre che garantire l economicità considerata oggi come requisito essenziale per essere competitivi sul mercato libero. La tecnologia del ciclo combinato associa due fasi di produzione, uno a gas e uno a vapore. Nel primo ciclo, il metano, bruciando e producendo gas di combustione, fa ruotare una turbina che ge- κ. Lorenzo, βρίσκεστε εδώ και λίγους μήνες στην Ελλάδα, διορισμένος από την Edison, μία από τις σημαντικότερες Ιταλικές εταιρίες του ενεργειακού τομέα, αλλά ποια είναι η Edison και γιατί αποφάσισε να επενδύσει στην Ελλάδα; H Edison αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη Ιταλική εταιρία του τομέα της ενέργειας και του φυσικού αερίου, με μία παραγωγή της τάξης του 15% της συνολικής εγχώριας ηλεκτρικής ενέργειας. Η Edison διαθέτει μία εγκαταστημένη ισχύ περίπου 12 GW (γιγαβάτ), το 17 % της οποίας προέρχεται από καθαρές ανανεώσιμες πηγές, όπως η υδροηλεκτρική (68 εγκαταστάσεις), η αιολική (29 πάρκα) και μία ηλιακή εγκατάσταση η υπόλοιπη παραγωγή εξασφαλίζεται από 28 θερμοηλεκτρικούς σταθμούς που τροφοδοτούνται με φυσικό αέριο (CCGT - Combined Cycle Gas Turbine), την τεχνολογία με την πιο υψηλή απόδοση και τη μικρότερη περιβαλλοντική επίδραση. Με την έναρξη λειτουργίας των τελευταίων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο το 2007, η Edison ολοκλήρωσε ένα από τα σημαντικότερα προγράμματα επέκτασης της παραγωγικής δυναμικότητας στην Ευρώπη: 7000 MW νέας δυναμικότητας από το 2001. Παράλληλα με το πρόγραμμα εγχώριας ανάπτυξης, η Edison επιδιώκει και το στόχο της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και στο εξωτερικό και η παρουσία της στην Ελλάδα περιλαμβάνεται σε αυτήν την στρατηγική. Μετά από τη δημιουργία της Elpedison, ποια είναι τα τωρινά ενδιαφέροντα της Edison στον τομέα ηλεκτρικής ενέργειας αυτής της Χώρας; Με ποιους στόχους; Ο επιδιωκόμενος στόχος με τη δημιουργία της Elpedison, αποτέλεσμα μίας κοινοπραξίας ανάμεσα στην Edison και τα Ελληνικά Πετρέλαια με τη συμμετοχή σημαντικών εταίρων μειοψηφίας μεταξύ των οποίων και της Ελλάκτωρ, ήταν να γίνει η πρώτη ιδιωτική εταιρία παραγωγής ενέργειας στην Ελλάδα λαμβάνοντας υπόψη το προοδευτικό άνοιγμα της τοπικής ενεργειακής αγοράς. Αυτός ο στόχος επιτεύχθηκε και χάρη στην κατασκευή μίας νέας μονάδας συνδυασμένου κύκλου φυσικού αερίου των 420 MW στη Θίσβη Βοιωτίας πέραν της ήδη υπάρχουσας στη Θεσσαλονίκη, των 390 MW. Η Edison προτίθεται μέσω της Elpedison Power να παγιώσει τη θέση της ως δεύτερος παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας μετά την PPC και να συνεισφέρει μέσω της Ιταλικής εμπειρίας της στο αποτελεσματικό και αποδοτικό άνοιγμα της Ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού. Αν και η οικονομική κρίση στην οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή η Ευρώπη και ιδιαίτερα η Ελλάδα επιβαρύνει τις προσδοκίες ανάπτυξης, συνεχίζουμε να παρακολουθούμε την εξέλιξη της ζήτησης για να προφτάσουμε άμεσα τα σημάδια ανάκαμψης. Εσείς τώρα διευθύνετε την μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που η Elpedison διαχειρίζεται χάρη στην αγορά της T-Power τι αντιπροσωπεύει για τα συμφέροντα της εταιρίας σας η διαχείριση αυτής της μονάδας; Η Edison, που κατά πάσα πιθανότητα είναι η σημαντικότερη εταιρία συνδυασμένου κύκλου φυσικού αερίου στην Ευρώπη, σκοπεύει να θέσει στη διάθεση της Elpedison Power την εμπειρία της με σκοπό την βελτιστοποίηση της διαχείρισης των εγκαταστάσεων παραγωγής τόσο από οικονομικής πλευράς, όσο και από πλευράς περιβαλλοντικής συμβατότητας, αλλά και σε ότι αφορά την ασφάλεια και την ποιότητα της εργασίας. Πως λειτουργεί ο συνδυασμένος κύκλος φυσικού αερίου; Ο συνδυασμένος κύκλος (CCGT) που τροφοδοτείται με φυσικό αέριο είναι η πιο αποτελεσματική και σεβαστή προς το περιβάλ- 9

intervista συνέντευξη nera l energia meccanica che verrà trasformata in energia elettrica per mezzo di un generatore elettrico ad essa collegato. I fumi ad elevata temperatura scaricati dal primo ciclo vengono sfruttati per produrre il vapore che alimenta una seconda turbina per la produzione di altra energia elettrica, mentre gli stessi fumi, ormai raffreddatisi ad una temperatura inferiore ai cento gradi, vengono convogliati al camino. Il risultato è un rendimento energetico che può arrivare a ca. il 57%, di gran lunga superiore rispetto agli impianti termici tradizionali. L impiego del metano consente inoltre una importante riduzione dell impatto ambientale. A parità di energia prodotta, rispetto ad un impianto convenzionale, il ciclo combinato alimentato a gas non emette ossidi di zolfo e polveri dal camino, consente basse emissioni di CO2 e la riduzione degli ossidi di azoto. Che cosa ci può dire di questa prima fase della sua esperienza imprenditoriale ellenica? Dopo varie esperienze di gestione in Edison in impianti idroelettrici e termoelettrici, la mia presenza a Salonicco è stata programmata con l obiettivo di garantire il management della Centrale e supportare il processo di miglioramento degli standard operativi. La gestione di questa tipologia di impianti impone un importante lavoro di pianificazione per rispondere alle esigenze del mercato dell energia che si configura, oggi, come un mercato altamente competitivo e richiede affidabilità nella generazione di energia e certezza del servizio. In altre parole, se fino a qualche anno fa una centrale termoelettrica poteva pianificare la fermata esclusivamente per la manutenzione dei macchinari, una volta l anno, oggi il mercato dell energia può richiedere che gli impianti abbiano una condizione di marcia assolutamente discontinua: difatti nell ambito della stessa giornata e addirittura possibile che la centrale si fermi e poi riparta, in funzione delle richieste di mercato e della convenienza economica a produrre. Ciò comporta una condizione notevole di stress negli impianti e nel processo operativo, a cui è possibile fare fronte disponendo di macchine tecnologicamente all avanguardia, di personale tecnicamente preparato e pronto a confrontarsi con queste nuove sfide, di sistemi di gestione evoluti che consentano la ripetitività delle performances a livelli di eccellenza. L esperienza presso la Centrale di Salonicco, già da questa prima fase, si configura come una sfida interessante nella quale posso affermare di aver avuto riscontro positivo nella collaborazione del management e del personale greco coinvolto nel miglioramento e nella messa in efficienza degli impianti secondo standard operativi già sperimentati negli impianti Edison. λον τεχνολογία παραγωγής θερμοηλεκτρικής ενέργειας που επιτρέπει το συνδυασμό υψηλών αποδόσεων με χαμηλές εκπομπές ρύπων, ενώ εξασφαλίζει την οικονομία που σήμερα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι κάποιος ανταγωνιστικός στην ελεύθερη αγορά. Η τεχνολογία του συνδυασμένου κύκλου ενσωματώνει δυο φάσεις παραγωγής, μία με φυσικό αέριο και μία με ατμό. Στον πρώτο κύκλο, το μεθάνιο, αφού καίγεται και παράγει αέριο καύσης, γυρίζει μία τουρμπίνα που παράγει τη μηχανική ενέργεια που θα μετατραπεί σε ηλεκτρική ενέργεια μέσω μίας ηλεκτρογεννήτριας που είναι συνδεδεμένη με αυτή. Οι καπνοί υψηλής θερμοκρασίας που εκκενώνονται από τον πρώτο κύκλο αξιοποιούνται για να παράγουν τον ατμό που τροφοδοτεί τη δεύτερη τουρμπίνα για την παραγωγή πρόσθετης ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ οι ίδιοι καπνοί, που έχουν τώρα ψυχθεί σε μία θερμοκρασία κάτω από εκατό βαθμούς, εκτρέπονται προς την καμινάδα. Το αποτέλεσμα είναι μία ενεργειακή απόδοση που μπορεί να φθάσει περίπου μέχρι το 57%, κατά πολύ ανώτερη σε σχέση με τις παραδοσιακές θερμικές εγκαταστάσεις. Η χρήση του μεθανίου επιτρέπει εξάλλου μία σημαντική μείωση της περιβαλλοντικής επίδρασης. Με την ίδια παραγόμενη ενέργεια, σε σχέση με μία κοινή εγκατάσταση, ο συνδυασμένος κύκλος που τροφοδοτείται με φυσικό αέριο δεν εκπέμπει οξείδια του θείου και σκόνες από την καμινάδα, επιτρέπει χαμηλές εκπομπές CO2 και τη μείωση των οξειδίων του αζώτου. Ποιες είναι οι πρώτες σας εντυπώσεις από αυτήν την πρώτη φάση της Ελληνικής επιχειρηματικής σας εμπειρίας; Μετά από διάφορες εμπειρίες διαχείρισης στην Edison υδροηλεκτρικών και θερμοηλεκτρικών εγκαταστάσεων, η παρουσία μου στη Θεσσαλονίκη προγραμματίστηκε με στόχο την εξασφάλιση του management της Μονάδας παραγωγής και τη στήριξη της διαδικασίας βελτίωσης των λειτουργικών προδιαγραφών. Η διαχείριση εγκαταστάσεων αυτού του είδους επιβάλλει μία σημαντική δουλειά προγραμματισμού για να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις της ενεργειακής αγοράς που διαμορφώνεται, σήμερα, ως μία αγορά με μεγάλη ανταγωνιστικότητα που απαιτεί αξιοπιστία στην παραγωγή ενέργειας και βεβαιότητα παροχής της υπηρεσίας. Με άλλα λόγια, αν μέχρι πριν μερικά χρόνια μία θερμοηλεκτρική μονάδα μπορούσε να προγραμματίσει το σταμάτημα αποκλειστικά για τη συντήρηση των μηχανημάτων, μία φορά το χρόνο, σήμερα η αγορά της ενέργειας μπορεί να απαιτήσει οι εγκαταστάσεις να έχουν μία κατάσταση λειτουργίας εντελώς ασυνεχή: πράγματι μέσα στην ίδια μέρα είναι πιθανό η μονάδα να σταματήσει για να ξεκινήσει και πάλι στη συνέχεια, ανάλογα με τη ζήτηση της αγοράς και το οικονομικό συμφέρον να παράγουμε. Αυτό έχει ως συνέπεια συνθήκες μεγάλης πίεσης στις εγκαταστάσεις, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί διαθέτοντας μηχανήματα προηγμένης τεχνολογίας, προσωπικό τεχνικά προετοιμασμένο και έτοιμο να ανταποκριθεί σε αυτές τις νέες προκλήσεις, εξελιγμένα συστήματα διαχείρισης που θα επιτρέπουν την επανάληψη των performances σε υψηλά επίπεδα. Η εμπειρία στη Μονάδα παραγωγής της Θεσσαλονίκης, ήδη από αυτή την πρώτη φάση, διαμορφώνεται σε μία ενδιαφέρουσα πρόκληση στην οποία μπορώ να δηλώσω πως διαπίστωσα θετική ανταπόκριση του Ελληνικού management και προσωπικού για τη βελτίωση και την αποδοτικότητα των εγκαταστάσεων σύμφωνα με τις λειτουργικές προδιαγραφές που έχουν ήδη δοκιμαστεί στις εγκαταστάσεις της Edison. 10

articolo άρθρο Από 5 Φεβρουαρίου έως 11 Ιουνίου 2011 στο ΜΥΛΟ Θεσσαλονίκης Dal 5 febbraio all 11 giugno 2011 al Mylos di Salonicco Leonardo da Scienzato & Inventore Εφευρέτης & Επιστήμονας Vinci Uomo Vitruviano databile 1490, matita ed inchiostro, acquerello in inchiostro d argento, 343x245mm, Galleria dell Accademia di Venezia (Inv.228) Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου π. 1490, πένα και μελάνι, ελαφρύ υδατόχρωμα σε αργυρό μελάνι, 343 x 245 χλστ, Γκαλέρια ντελ Ακαντέμια, Βενετία (Inv. 228) I disegni Precisamente la mostra comprende 118 copie identiche di manoscritti, disegni, schizzi e studi di Leonardo da Vinci che coprono tutti i suoi campi scientifici in 8 grandi sezioni. Costituiscono una delle pochissime collezioni di copie identiche esistenti oggi nel mondo e sono stati creati sotto la supervisione dell Accademia da Vinci per sostituire i particolarmente fotosensibili originali nelle mostre. Il modo di riproduzione è molto interessante ed è l unico che conserva l esatta immagine degli originali e il loro alto valore artistico. Le pagine dei manoscritti o i fogli delle annotazioni di Leonardo sono stati riprodotti nella dimensione originale e in fasi sequenziali, con un processo che riporta in carta fatta a mano di caratteristiche tecniche speciali solo i profili e i bordi dei disegni. Segue la colorazione, che viene fatta a mano, con l uso di colori preparati in modo speciale. Τα σχέδια Συγκεκριμένα η έκθεση περιλαμβάνει 118 «ομοιοτυπικά αντίγραφα» σημειώσεων, σχεδίων, σκίτσων και μελετών του Leonardo da Vinci που καλύπτουν όλους τους τομείς της επιστημονικής του δράσης σε 8 μεγάλες ενότητες. Αποτελούν τη μία από τις ελάχιστες συλλογές «ομοιοτυπικών αντιγράφων» που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο και έχουν δημιουργηθεί υπό την επίβλεψη της Ακαδημίας da Vinci με σκοπό να αντικαθιστούν τα εξαιρετικά φωτοευαίσθητα πρωτότυπα σε εκθέσεις. Ο τρόπος αναπαραγωγής παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον και είναι ο μοναδικός που διατηρεί την ακριβή εικόνα των πρωτοτύπων και την υψηλή καλλιτεχνική αξία τους. Οι σελίδες από τα σημειωματάρια ή τα φύλλα σημειώσεων του Leonardo αναπαρήχθησαν στο πρωτότυπο μέγεθος και σε διαδοχικές φάσεις, με μια διαδικασία που μεταφέρει σε χειροποίητο χαρτί ειδικών προδιαγραφών μόνον τα περιγράμματα και τα πλαίσια των σχεδίων. Ακολουθεί ο επιχρωματισμός, που γίνεται στο χέρι, με τη χρήση ειδικά παρασκευασμένων χρωμάτων. 12

disegni ed annotazioni databile 1497, matita ed inchiostro, 367x264mm, Codice Atlantico, fol 720r (ex 266v-a), Biblioteca Ambrosiana, Milano Σχέδια και σημειώσεις π. 1497, πένα και μελάνι, 367 x 264 χλστ, Ατλαντικός Κώδικας, fol. 720r (ex 266v-a), Αμβροσιανή Βιβλιοθήκη, Μιλάνο Disegno di macchina databile 1493, matita ed inchiostro, 210x150mm, Codice Atlanico, fol.812r, Biblioteca Ambrosiana, Milano Σχέδιο «αυτοκινήτου» π. 1493, πένα και μελάνι, 210 x 150 χλστ, Ατλαντικός Κώδικας fol. 812r, Αμβροσιανή Βιβλιοθήκη, Μιλάνο Modelli tridimensionali delle invenzioni Le 25 costruzioni originali che sono presentate nella mostra coprono la maggioranza dei campi di attività scientifica di Leonardo e tutte le categorie delle sue invenzioni. In combinazione con i disegni, permettono al visitatore di scoprire le problematiche di Leonardo, di conoscere le soluzioni che dava, di ammirare e osservare la loro materializzazione attuale. Questo processo attribuisce alla mostra anche una dimensione scientifica istruttiva e didattica documentata. Il visitatore può toccare la maggioranza delle costruzioni e sperimentarsi con il loro uso. I modelli sono stati costruiti in scala, con materiali che corrispondono pienamente all epoca e alle proposte di Leonardo. Per ogni tipo ma anche per ogni parte di macchina è stato ricercato il tecnico specializzato che, in collaborazione con gli scienziati qualificati, ha proceduto alla riproduzione fatta a mano basandosi sui disegni originali. Mezzi Audiovisivi La mostra viene completata con un materiale audiovisivo importante e ricco che dialoga perfettamente con i disegni e i modelli, offrendo risposte e soluzioni alle domande e ai dubbi che pone lo spettatore per forza davanti alla graqndezza del genio di Leonardo. Sei diversi programmi interattivi che funzionano su 12 monitor con schermo tattile presentano il periodo del Rinascimento, spiegano la situazione del mondo, la vita economica, commerciale, sociale, culturale, ma anche l ambiente scientifico in cui Leonardo si muoveva e agiva. Si tratta di una presentazione moderna, che oltre il numero impressionante di 8.000 immagini che vengono usate, viene completata con testi comprensibili e scientifici documentati. In modo accessibile il visitatore di ogni età può cercare più dettagli per gli studi, le ricerche scientifiche e le invenzioni di Leonardo, giocando letteralmente con i terminali e i monitor con schermo tattile, che accompagnano ogni sezione della mostra. Τρισδιάστατα μοντέλα των εφευρέσεων Οι 25 πρωτότυπες κατασκευές που παρουσιάζονται στην έκθεση καλύπτουν τους περισσότερους τομείς επιστημονικής δραστηριότητας του Leonardo και όλες τις κατηγορίες εφευρέσεών του. Σε συνδυασμό με τα σχέδια, επιτρέπουν στον επισκέπτη να προσεγγίσει τους προβληματισμούς του Leonardo, να γνωρίσει τις λύσεις που έδινε, να θαυμάσει και να περιεργαστεί την σημερινή υλοποίησή τους. Η διαδικασία αυτή προσδίδει στην έκθεση και μία επιστημονικά τεκμηριωμένη εκπαιδευτική και διδακτική διάσταση. Ο επισκέπτης μπορεί να αγγίξει τις περισσότερες κατασκευές και να πειραματιστεί με τη χρήση τους. Τα μοντέλα έχουν κατασκευαστεί υπό κλίμακα, με υλικά που ανταποκρίνονται πλήρως στην εποχή και τις προτάσεις του Leonardo. Για κάθε είδος αλλά και κάθε τμήμα μηχανής αναζητήθηκε ο ειδικευμένος τεχνίτης που, σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες, προχώρησε στην χειροποίητη ανακατασκευή βασισμένος στα πρωτότυπα σχέδια. Οπτικοακουστικά Μέσα Η έκθεση συμπληρώνεται από σημαντικό και πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό που συνδιαλέγεται απόλυτα με τα σχέδια και τα μοντέλα, προσφέροντας απαντήσεις και λύσεις στα ερωτηματικά και τις απορίες που αναγκαστικά θέτει ο θεατής μπροστά στο μεγαλείο της ιδιοφυΐας του Leonardo. Έξι διαφορετικά διαδραστικά προγράμματα που λειτουργούν σε 12 οθόνες αφής, παρουσιάζουν την περίοδο της Αναγέννησης, επεξηγούν την κατάσταση του κόσμου, την οικονομική, εμπορική, κοινωνική, πολιτιστική ζωή, αλλά και το επιστημονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκε και έδρασε ο Leonardo. Πρόκειται για μια σύγχρονη παρουσίαση, που πέρα από τον εντυπωσιακό αριθμό των 8.000 εικόνων που χρησιμοποιούνται, συμπληρώνεται με κατανοητά και επιστημονικά τεκμηριωμένα κείμενα. Με προσιτό τρόπο ο επισκέπτης κάθε ηλικίας μπορεί να αναζητήσει περισσότερες λεπτομέρειες για τις μελέτες, τις επιστημονικές έρευνες και τις εφευρέσεις του Leonardo, παίζοντας κυριολεκτικά με τα τερματικά και τις οθόνες αφής, που συνοδεύουν κάθε ενότητα της έκθεσης. 13

articolo άρθρο Le sezioni della mostra Οι ενότητες της έκθεσης Anatomia Leonardo iniziò gli studi anatomici dopo il 1472 e fu il primo artista che si occupò con autopsie del corpo umano. I risultati delle sue ricerche hanno portato ad un nuovo, realistico approccio della forma umana. Le leggi restrittive imposte dalla Chiesa cattolica permettevano le ricerche anatomiche solo ad un numero limitato di scienziati durante il XV. secolo. Era ancora l epoca in cui dominavano i pregiudizi che impedivano ogni approccio scientifico del corpo. Leonardo però insisteva sull autopsia, esaminando ossa e teschi, asportando la pelle per studiare il sistema nervoso e muscolare. I risultati delle sue ricerche sono esposti nelle sue raffigurazioni di qualità e fedeltà eccezionale, la plasticità e l accuratezza scientifica delle quali furono rimaste impareggiabili fino alla fine del XVIII. secolo. Oggi, Leonardo è considerato il fondatore dell anatomia moderna. Matematica - Geometria La Geometria giocò un ruolo importante negli studi di Leonardo che certamente si influenzò seriamente dal famoso Frate Francescano e Matematico del XV. secolo, Luca Pacioli, con cui strinse una solida amicizia. I suoi studi sui manoscritti di Euclide e di Archimede furono sicuramente influenzate da lui. Il principio di proporzionalità giocò un ruolo fonamentale nella sua opera. Leonardo ricercava modi per convertire il moto rotatorio a moto alternato, elemento necessario per ogni macchina. Tra le sue numerose costruzioni meccaniche e invenzioni spiccano il veicolo automobile e i sistemi con gli ingranaggi. Il loro uso nella creazione della prima scatola di cambio, che non è altro che il predecessore della scatola di cambio dei moderni automobili. Ingegneria Leonardo voleva progettare macchine che avrebbero facilitato i lavori duraturi e faticosi della sua epoca. I suoi schizzi e disegni offrono molte informazioni sull evoluzione delle macchine alla fine del XV. secolo. Sperimentadosi con i componenti essenziali delle machine, Leonardo cercava di scoprire principi generali e norme. Quando arrivava alla soluzione di un problema, disegnava tutte le fasi e i meccanismi di funzionamento e, prima di occuparsi con un nuovo oggetto, esaminava tutti i possibili problemi funzionali. Macchine Volanti La visione del volo aveva incantato Leonardo e i suoi studi furono definiti per un lungo periodo di tempo dalla convinzione che l energia muscolare umana è sufficiente per copiare il volo degli uccelli. Questo spiega i numerosi tentativi che facciò per perfezionare un idea non realistica: un ornitottero con ali mobili. Molto più tardi disegnò macchine con ali fisse. Tra le sue numerose invenzioni c è anche una macchina volante attrezzata con un geniale meccanismo di pilotaggio - il primo nella storia dell aviazione. Ha progettato anche il primo aliante, un invenzione che sfruttava la resistenza del vento per ottenere il volo. 14 Ανατομία Ο Leonardo άρχισε τις ανατομικές μελέτες μετά το 1472 και υπήρξε ο πρώτος καλλιτέχνης που ασχολήθηκε με νεκροψίες ανθρώπινου σώματος. Τα αποτελέσματα των ερευνών του οδήγησαν σε μια νέα, ρεαλιστική προσέγγιση της ανθρώπινης μορφής. Οι περιοριστικοί νόμοι που επέβαλλε η καθολική Εκκλησία δεν επέτρεπαν τις ανατομικές έρευνες παρά μόνο σε πολύ περιορισμένο αριθμό επιστημόνων κατά τον 15ο αιώνα. Ήταν ακόμη η εποχή που κυριαρχούσαν οι προκαταλήψεις οι οποίες απέτρεπαν οποιαδήποτε επιστημονική προσέγγιση του σώματος. Ο Leonardo όμως επέμεινε στην νεκροψία, εξετάζοντας οστά και νεκροκεφαλές, αφαιρώντας το δέρμα για να μελετήσει το νευρικό και μυϊκό σύστημα. Τα αποτελέσματα των ερευνών του αποτυπώνονται στις εξαιρετικής ποιότητας και πιστότητας ανατομικές του αναπαραστάσεις, των οποίων η πλαστικότητα και η επιστημονική ακρίβεια παρέμειναν ασυναγώνιστες μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα. Σήμερα, ο Leonardo θεωρείται θεμελιωτής της σύγχρονης ανατομίας. Μαθηματικά - Γεωμετρία Η Γεωμετρία έπαιξε σημαντικό ρόλο στις μελέτες του Leonardo που σίγουρα επηρεάστηκε σοβαρά από τον περίφημο Φραγκισκανό Μοναχό και μαθηματικό του 15ου αιώνα, τον Luca Pacioli, που υπήρξε φίλος του. Οι μελέτες του πάνω στα γραπτά του Ευκλείδη και του Αρχιμήδη ήταν σίγουρα επηρεασμένες από αυτόν. Η αρχή της αναλογίας έπαιξε σημαντικό ρόλο στο έργο του. Ο Leonardo αναζητούσε τρόπους για να μετατρέψει την κυκλική σε παλινδρομική κίνηση, στοιχείο απαραίτητο σε κάθε μηχανή. Ανάμεσα στις πάμπολλες μηχανικές κατασκευές και τις εφευρέσεις του Leonardo ξεχωρίζουν το αυτοκινούμενο όχημα και τα συστήματα με γρανάζια. Η χρήση τους στην δημιουργία του πρώτου κυτίου ταχυτήτων, δεν είναι παρά ο πρόγονος του κιβώτιου ταχυτήτων των σύγχρονων αυτοκινήτων. Μηχανική Ο Leonardo ήθελε να σχεδιάσει μηχανές που θα διευκόλυναν τις χρονοβόρες και επίπονες εργασίες της εποχής του. Τα σκίτσα και τα σχέδιά του δίνουν πολλές πληροφορίες για την εξέλιξη των μηχανών στα τέλη του 15ου αιώνα. Πειραματιζόμενος με τα βασικά στοιχεία των μηχανών, ο Leonardo προσπαθούσε να ανακαλύψει γενικές αρχές και κανόνες. Όταν έφτανε στην λύση ενός προβλήματος, σχεδίαζε όλες τις φάσεις και τους μηχανισμούς λειτουργίας και, πριν στραφεί σε νέο αντικείμενο, διερευνούσε όλα τα πιθανά λειτουργικά προβλήματα. Ιπτάμενες Μηχανές Το όραμα της πτήσης είχε συνεπάρει τον Leonardo και οι μελέτες του προσδιορίστηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα από την πεποίθηση ότι η ανθρώπινη μυική ενέργεια είναι αρκετή για να μιμηθεί το πέταγμα των πτηνών. Αυτό εξηγεί τις πάμπολλες προσπάθειες που έκανε για να τελειοποιήσει μια μη ρεαλιστική ιδέα: ένα ορνιθόπτερο με κινητά πτερύγια. Πολύ αργότερα σχεδίασε μηχανές με σταθερά πτερύγια. Στις πολυάριθμες εφευρέσεις του περιλαμβάνεται και μια πτητική μηχανή εξοπλισμένη με έναν ιδιοφυή μηχανισμό πλοήγησης τον πρώτο στην ιστορία της αεροπλοΐας. Σχεδίασε ακόμη το πρώτο ανεμοπλάνο, μια εφεύρεση που αξιοποιούσε την αντίσταση του ανέμου για να επιτύχει την πτήση.