Εβδομαδιαία Πρακτική Άσκηση Η Εξαμήνου: Οδηγίες για την «Ημερολογιακή Έκθεση» Ι. Εισαγωγικά Οι οδηγίες αυτές έχουν σκοπ ό να σας διευκολύνουν στη συγγραφή της «ημερολογιακής έκθεσης», την οπ οία πρέπ ει να π αραδώσετε εντός δεκαημέρου μετά την ολοκλήρωση της αυτοδύναμης εβδομαδιαίας διδασκαλίας του Η Εξαμήνου στο Γραφείο του υπ εύθυνου καθηγητή, π ροκειμένου να καταχωρηθεί στη Γραμματεία του Τμήματος η ολοκλήρωση της π ρακτικής σας άσκησης. Διευκρινίζεται ότι η εν λόγω έκθεση δεν βαθμολογείται, αλλά γίνεται απ οδεκτή μόνο αν π ληροί τις βασικές π ροδιαγραφές μιας ημερολογιακής έκθεσης στοχαστικοκριτικής μορφής. Συγκεκριμένα, μια στοχαστικοκριτική ημερολογιακή έκθεση ( reflective journal) π εριλαμβάνει δύο ειδών στοιχεία. Πρώτον, π ληροφορίες και διευκρινίσεις ( α) για τον π ρογραμματισμό της διδασκαλίας, ( β) τη διεξαγωγή της διδασκαλίας και ( γ) την κριτική αυτο- αξιολόγηση της διδασκαλίας. Δεύτερον, στοιχεία προσωπ ικών π ροβληματισμών, αμφιβολιών, σχολιασμών, συγκρούσεων, συναισθημάτων και αξιακών τοπ οθετήσεων του γράφοντος, π ου σχετίζονται και με τις τρεις παραπ άνω φάσεις της διδακτικής π ράξης (π ρογραμματισμός, διεξαγωγή και αυτο- αξιολόγηση). Τα προσωπ ικά αυτά στοιχεία χαρακτηρίζουν τη στοχαστική ημερολογιακή έκθεση και την αντιδιαστέλλουν ως είδος γραφής από ένα επ ιστημονικό άρθρο, ή μια απ λή ημερολογιακή καταγραφή των προσωπ ικών μας κινήσεων. Η αξία των στοχαστικών ημερολογιακών εκθέσεων, μάλιστα, θεωρείται μεγάλη, διότι συμβάλλουν στην επ αγγελματική ανάπ τυξη του στοχαστικο- κριτικού δασκάλου, ο οπ οίος απ οτελεί τον τύπ ο δασκάλου π ου απ αιτούν τα δεδομένα της επ οχής μας. Στη συνέχεια π ροτείνουμε μια ενδεικτική δομή της ημερολογιακής έκθεσης, καθώς και μια σειρά ερωτημάτων π ου αναφέρονται τόσο στην π εριγραφή των φάσεων και δραστηριοτήτων, όσο και στον προσωπ ικό στοχασμό. Όλα αυτά μπ ορείτε να τα χρησιμοπ οιήσετε για να π εριγράψετε τρεις ωριαίες διδασκαλίες ( μία διδασκαλία στο μάθημα της Γλώσσας, μία στα Μαθηματικά και μία σε κάπ οιο άλλο μάθημα επ ιλογής σας όπ ως Μελέτη του Περιβάλλοντος, Ιστορία, Θρησκευτικά κτλ.), τις οπ οίες πρέπ ει να π αρουσιάσετε στο π λαίσιο της ημερολογιακής έκθεσης. Εξυπ ακούεται ότι τα παραπάνω στοιχεία δεν είναι δεσμευτικά και μπ ορείτε να τα τροποπ οιήσετε και να τα εμπ λουτίσετε κατά π ερίσταση. Είναι, απ λώς, ενδεικτικά και έχουν βοηθητικό ρόλο. ΙΙ. Δομή Ημερολογιακής Έκθεσης Α. Προγραμματισμός της Διδασκαλίας Ο π ρογραμματισμός έχει σκοπ ό να σας βοηθήσει να απ αντήσετε στον τριπ λό προβληματισμό π ου πρέπ ει να π ροηγείται κάθε διδασκαλίας: 1. Πού οδηγώ τους μαθητές μου; ( Επ ιλογή και Αιτιολόγηση Διδακτικών Στόχων) 2. Πώς θα φθάσουν εκεί ; ( Επ ιλογή και Αιτιολόγηση Διδακτικών Δραστηριοτήτων) 3. Πώς θα γνωρίζω ότι έφθασαν ; ( Προετοιμασία Κριτηρίων και Διαδικασιών Αξιολόγησης της Διδασκαλίας) Οι απ αντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα βοηθούν στην καλύτερη π ροετοιμασία του δασκάλου για την διδασκαλία π ου θα ακολουθήσει. 1. Επ ιλογή και Αιτιολόγηση Διδακτικών Στόχων Η π ρώτη απ ό τις παραπ άνω τρεις ερωτήσεις απ αιτεί απ ό το δάσκαλο να ορίσει με σαφήνεια τους διδακτικούς σκοπ ούς και στόχους της ενότητας π ου διδάσκει. Οι στόχοι, βέβαια, δεν ορίζονται αυθαίρετα, αλλά σχετίζονται με τους γενικότερους σκοπ ούς της εκπ αίδευσης (π. χ. ανάπ τυξη της κριτικής σκέψης και κοινωνικοπ οίηση) και, κυρίως, με τους σκοπ ούς του διδακτέου μαθήματος (π. χ. κατανόηση εννοιών και ανάπ τυξη π εριβαλλοντικής ευαισθησίας).
Με βάση, λοιπ όν, τους γενικούς σκοπ ούς της εκπ αίδευσης, τους σκοπ ούς του συγκεκριμένου μαθήματος, αλλά και τα δεδομένα της συγκεκριμένης τάξης θα κάνετε την επ ιλογή των διδακτικών στόχων για τη συγκεκριμένη διδακτική ενότητα. Επιπ λέον, θα αναπ τύξετε εν συντομία το σκεπ τικό της επ ιλογής, την π ροβληματική π ου π ροηγήθηκε, τα κριτήρια π ου εφαρμόσατε και τη στοχοταξινομία με βάση την οπ οία, τελικά, διαμορφώσατε τους στόχους της ενότητας. Ερωτήσεις π ου θα σας βοηθήσουν να αναπ τύξετε αυτό το σημείο του ημερολογίου είναι οι π αρακάτω: α ) Ποιοι είναι οι γενικότεροι σκοπ οί π ου εξυπ ηρετούνται απ ό τους συγκεκριμένους στόχους αυτής της διδασκαλίας; β ) Τι θα μπ ορούν να κάνουν οι μαθητές μετά την ολοκλήρωση της συγκεκριμένης διδασκαλίας; γ ) Γιατί επ ιλέξατε τους συγκεκριμένους και όχι κάπ οιους άλλους στόχους για το συγκεκριμένο μάθημα; δ ) Ποιες βαθύτερες αντιλήψεις σας και απ όψεις σας εκφράζουν οι στόχοι που επ ιλέξατε; ε ) Ποιοι π αράγοντες και με π οιον τρόπ ο π ιστεύετε ότι σας επ ηρέασαν κατά τη στοχοθεσία; στ ) Ποιες επιπ τώσεις θα έχουν στους μαθητές σας οι διδακτικοί στόχοι π ου επ ιλέξατε; ζ ) Η προσωπ ική σας εμπ ειρία απ ό την εκπ αίδευση με π οιον τρόπ ο σας επ ηρέασε στην επ ιλογή της στοχοθεσίας; η ) Πόσο εξισορροπ ημένοι είναι οι στόχοι π ου ορίσατε; 2. Επ ιλογή και Αιτιολόγηση Διδακτικών και Μαθησιακών Δραστηριοτήτων Μετά τον καθορισμό των διδακτικών στόχων, θα επ ιλέξετε διδακτικές και μαθησιακές δραστηριότητες και υλικά π ου απ αιτούνται για την υλοπ οίηση των στόχων π ου έχετε θέσει. Στη συνέχεια, τις διδακτικο- μαθησιακές δραστηριότητες π ου επ ιλέξατε θα τις οργανώσετε σε στρατηγικές, οι οπ οίες συνήθως π εριλαμβάνουν τις εξής τέσσερις φάσεις διδασκαλίας: (i) Φάση Προετοιμασίας : κατά την οπ οία γ ίνεται η ψυχολογική-γνωστική π ροετοιμασία των μαθητών σχετικά με τη νέα γνώση π ου θα διδαχτούν. Πολύ σημαντικό είναι να κερδίσει ο εκπ αιδευτικός το ενδιαφέρον των μαθητών ( Εδώ αναφέρονται τεχνικές π ροσέλκυσης του ενδιαφέροντος των μαθητών). (ii) Φάση Επ εξεργασίας των Δεδομένων : κατά την οπ οία οι μαθητές έρχονται με άμεσο ή έμμεσο τρόπ ο σε επ αφή με τα δεδομένα της διδασκαλίας και εμπλέκονται στην επ εξεργασία τους. (iii) Φάση Εφαρμογής-Εμπ έδωσης : κατά την οπ οία οι μαθητές εμπ λέκονται σε μαθησιακές δραστηριότητες εφαρμογής και εμπ έδωσης της νέας γνώσης και μεταφοράς της σε νέες καταστάσεις. (iv) Φάση Αξιολόγησης : Γι αυτήν γίνεται διεξοδικά λόγος π αρακάτω. Ερωτήσεις π ου θα σας βοηθήσουν στο σημείο αυτό είναι οι π αρακάτω: α ) Ποιες διδακτικές και μαθησιακές δραστηριότητες θα επ ιλέξετε και π ώς θα τις οργανώσετε σε ολοκληρωμένη στρατηγική με εσωτερική συνοχή; β ) Γιατί επ ιλέξατε τις συγκεκριμένες δραστηριότητες και π ώς σχετίζονται με τους στόχους σας; γ ) Ποιες βαθύτερες αντιλήψεις και απ όψεις σας αναδεικνύει η επ ιλογή της διδακτικής στρατηγικής με τις συγκεκριμένες διδακτικές δραστηριότητες; δ ) Σε τι μαθησιακές δραστηριότητες θα εμπ λακούν οι μαθητές για να εμπ εδώσουν τη νέα γνώση; ε ) Πώς θα π εριγράφατε τη ροή του μαθήματος σε συνάδελφο, για να μπ ορέσει να την κάνει κι εκείνος;
στ ) Τι θα κάνει ο δάσκαλος στη διδασκαλία αυτή για να διευκολύνει τη μάθηση και να διαχειριστεί τις διάφορες δραστηριότητες; ζ ) Με π οιον τρόπ ο θα ολοκληρωθεί/ τελειώσει η διδασκαλία; η ) Η προσωπ ική σας εμπ ειρία απ ό την εκπ αίδευση κατά π όσον σας επ ηρέασε στην επ ιλογή της διδακτικής στρατηγικής; 3. Προετοιμασία Κριτηρίων και Διαδικασιών Αξιολόγησης της Διδασκαλίας Η αξιολόγηση μιας διδασκαλίας πρέπ ει να είναι π άντοτε σε αντιστοίχηση με τους στόχους που τέθηκαν και να γίνεται με κριτήρια και διαδικασίες π ου δεν π εριορίζονται στις απομνημονευτικές επ ιδόσεις των μαθητών, αλλά αναφέρονται στην κατανόηση εννοιών, γενικεύσεων, αρχών, γνώσεων και, γενικά, στην ικανότητά τους να μεταφέρουν την καινούργια γνώση σε νέες καταστάσεις εφαρμογών και επ ίλυσης π ροβλημάτων. Η αξιολόγηση κάθε διδασκαλίας είναι απ αραίτητη διαδικασία τόσο για τον εκπ αιδευτικό όσο και για το μαθητή. Είναι η αναγκαία ανατροφοδότηση π ου σας δίνει τις απ αραίτητες π ληροφορίες για να μπ ορείτε να λαμβάνετε απ οφάσεις, π ου θα είναι εναρμονισμένες με την π ραγματικότητα, και να π ροσαρμόζετε τη συμπ εριφορά σας. Σε αυτό το σημείο ε ίναι π ολύ σημαντικό να καθορίσετε τη μορφή με την οπ οία θα π αρουσιαστούν τα π ροϊόντα της μάθησης. Τέτοιες εναλλακτικές μορφές είναι ο λόγος, τα σχήματα, οι εννοιολογικοί χάρτες, τα μοντέλα, οι εφαρμογές, η επ ίλυση π ροβλημάτων, τα δρώμενα, οι κατασκευές κτλ. Μπ ορείτε να ακολουθήσετε οποιαδήπ οτε απ ό τις γνωστές τεχνικές αξιολόγησης ( Τριλιανός, 1998 «Μεθοδολογία»: 105-142 Ματσαγγούρας, 2000 «Στρατηγικές»: 293-327), τις οπ οίες φυσικά εναρμονίζετε με τους στόχους και τη στρατηγική διδασκαλίας π ου έχετε επ ιλέξει. Στην ανάπ τυξη αυτού του σημείου του ημερολογίου θα σας βοηθήσουν ερωτήσεις όπ ως οι π αρακάτω: α ) Ποια είναι η μορφή με την οπ οία θα π αρουσιάσουν οι μαθητές τα όσα έμαθαν; β ) Ποια ή π οιες τεχνικές αξιολόγησης θα ακολουθήσετε; γ ) Γιατί π ροτιμήσατε τη συγκεκριμένη τεχνική και όχι κάπ οια άλλη; δ ) Ποιες βαθύτερες αντιλήψεις και πεπ οιθήσεις σας αναδεικνύουν οι επ ιλογές σας στην αξιολόγηση; ε ) Η προσωπ ική σας εμπ ειρία απ ό την εκπ αίδευση π όσο σας επ ηρέασε στην επιλογή της αξιολόγησης; Β. Διεξαγωγή της Διδασκαλίας Γίνεται σύντομη, αλλά ολοκληρωμένη, π εριγραφή του τρόπ ου με τον οπ οίο «κύλησε» η διδασκαλία. Ειδική αναφορά γίνεται στα στοιχεία του π ρογραμματισμού π ου υλοπ οιήθηκαν κατά τη διεξαγωγή της διδασκαλίας, σε εκείνα π ου τροποπ οιήθηκαν και σε εκείνα π ου, τελικά, αποδείχθηκαν ανεφάρμοστα. Πέρα απ ό την παραπ άνω «γενική π εριγραφή» της διδασκαλίας, γίνεται και «ειδική π εριγραφή» επ ιμέρους αξιοσημείωτων π εριστατικών π ου σας αιφνιδίασαν και σας π ροβλημάτισαν ιδιαίτερα και σας έκαναν να νιώσετε ότι δεν ήσασταν έτοιμοι να τα αντιμετωπ ίσετε. 1. Ερωτήσεις για τη «γενική π εριγραφή» της διδασκαλίας: α ) Πήγε η διδασκαλία σύμφωνα με το σχεδιασμό; β ) Αν όχι, τι ήταν αυτό π ου την ανέτρεψε; γ ) Πώς νιώθατε κατά τη διεξαγωγή της διδασκαλίας ιδιαίτερα στα σημεία που ανέτρεψαν τον π ρογραμματισμό σας; δ ) Πώς αντέδρασαν τα π αιδιά στη διδασκαλία αυτή; ε ) Πώς εκτιμάτε ότι ένοιωθαν τα π αιδιά κατά τη διεξαγωγή της διδασκαλίας; στ ) Σε τι βαθμό τα π αιδιά συμμετείχαν και τι καθόρισε το μεγάλο ή μικρό βαθμό συμμετοχής; ζ) Υπ ήρξαν π ροβλήματα μάθησης και συμπ εριφοράς; Ποια και π ου κατά τη γνώμη σας οφείλονται;
η ) Εκείνη τη στιγμή, με την ανατροφοδότηση π ου είχατε, π ώς αξιολογούσατε, «ἐν θερμ ῷ», την π ορεία της διδασκαλίας σας; 2. Ερωτήσεις για τα επ ιμέρους αξιοσημείωτα περιστατικά: α ) Γιατί π ροβληματιστήκατε απ ό το γεγονός αυτό; β ) Εκείνη τη στιγμή («ἐ ν θερμ ῷ») π ώς αντιδράσατε; γ ) Τι σκεφτήκατε εκείνη τη στιγμή («ἐ ν θερμ ῷ») και το αντιμετωπ ίσατε με το συγκεκριμένο τρόπ ο; δ ) Τι άλλες επ ιλογές είχατε στο μυαλό σας εκείνη τη στιγμή; ε ) Πώς καταλήξατε στην επ ιλογή π ου π ήρατε; ( απ ό κεκτημένη ταχύτητα, απ ό τυχόν εμπ ειρία; υπ ό την επ ιρροή συναισθημάτων; κτλ.) στ ) Πώς νοιώσατε εκείνη τη στιγμή; Είναι π ολύ σημαντικό στις π εριγραφές σας να αναφέρεστε και στο συναισθηματικό σας κόσμο. Η εργασία αυτή είναι μία καταγραφή της προσωπ ικής εμπ ειρίας σας και χωρίς τα συναισθήματά σας θα είναι ελλιπ ής και, ίσως, ανούσια. Γ. Κριτική Αυτο- αξιολόγηση της Διδασκαλίας μετά τη Διεξαγωγή της Η διδασκαλία δεν ολοκληρώνεται με τη διεξαγωγή της. Ο εκπ αιδευτικός οφείλει μετά το πέρας μίας διδασκαλίας να π ροβεί στην εκ των υστέρων αξιολόγησή της με την ηρεμία π ου του π ροσφέρει η άνεση του χρόνου και η αποστασιοπ οίησή του απ ό τα γεγονότα. Για τις ανάγκες της εργασίας π ου θα π αραδώσετε στα π λαίσια των π ρακτικών θα πρέπ ει (i) Να αξιολογήσετε τη διδασκαλία γενικά και (ii) Να αξιολογήσετε το γεγονός ή τα γεγονότα τα οπ οία π εριγράφετε στη διεξαγωγή της διδασκαλίας: (i) Αξιολόγηση της Διδασκαλίας Γενικά Για τη γενική αξιολόγηση της διδασκαλίας θα σας βοηθήσουν ερωτήσεις όπ ως: α ) Πήγε η διδασκαλία σύμφωνα με το σχεδιασμό; ( Ναι/ Όχι) Πού απ οδίδετε το ότι όλα π ήγαν σύμφωνα με τον π ρογραμματισμό ή όχι; β ) Εκ των υστέρων τι εικόνα σχηματίζετε για τη διδασκαλία; γ ) Τα απ οτελέσματα της αξιολόγησης είναι τα αναμενόμενα; Επ ιτεύχθηκαν οι στόχοι π ου θέσατε; δ ) Αν όχι, τι ήταν αυτό π ου ανάτρεψε τις π ροσδοκίες σας και τον προγραμματισμό σας; ε ) Πού απ οδίδετε την επ ιτυχία/ απ οτυχία της διδασκαλίας σας; στ ) Ήταν η οργάνωσή σας επ αρκής; ζ ) Πώς αισθάνεστε εκ των υστέρων για τη διδασκαλία σας; η ) Αν την οργανώνατε απ ό την αρχή τι θα αλλάζατε; θ ) Αν την οργανώνατε απ ό την αρχή τι θα π αρέμενε σίγουρα ίδιο; ι ) Συγκρίνοντας τη διδασκαλία σας με διδασκαλίες π ου έχετε βιώσει ( ή π ου έχετε π αρακολουθήσει) στο π αρελθόν ( και π ιθανόν έχετε διδάξει) π ώς την αξιολογείτε και π ώς την σχολιάζετε; (ii) Αξιολόγηση των Συγκεκριμένων Αξιοσημείωτων Γεγονότων Μερικές ερωτήσεις π ου θα πρέπ ει να σας απ ασχολήσουν: α ) Γιατί νοιώσατε ανεπ αρκής, ανέτοιμος ή αιφνιδιάστηκαν απ ό το γεγονός αυτό; β) Υπ άρχουν θεωρητικές ερμηνείες π ου να αφορούν άμεσα αυτό το γεγονός ( αναφέρετε π οιες); γ ) Πιστεύετε ότι οι θεωρίες αυτές είναι επ αρκείς για τη διαχείριση αυτού του γεγονότος και π αρόμοιων; Γιατί; δ ) Συζητήσατε με κάπ οιον εκ των υστέρων για το γεγονός αυτό; Τι σας είπ ε (πολύ σύντομα); Συμφωνείτε; Διαφωνείτε; Γιατί; ε ) Με τις νέες π ληροφορίες π ου εκ των υστέρων έχετε, π ροέκυψαν νέες
εναλλακτικές επ ιλογές; Ποιες; στ ) Εκ των υστέρων με όσες π ληροφορίες απ οκομίσατε θα αντιδρούσατε πάλι με τον ίδιο τρόπ ο; Αν όχι, τι θα απ οφασίζατε τώρα; Γιατί; ζ) Υπ άρχουν π ροηγούμενες εμπ ειρίες σας π ου μπ ορούν να συνεισφέρουν σημαντικά, όταν σκέφτεστε για το γεγονός αυτό; Ποιες; Πώς; η ) Τι μάθατε απ ό αυτήν την εμπ ειρία; θ ) Πώς αλλάξατε απ όψεις μετά απ ό αυτήν την εμπ ειρία; ι ) Η εμπ λοκή σας σε αυτό το γεγονός π ρόκειται να επ ηρεάσει τον τρόπ ο με τον οποίο διδάσκετε; Γιατί; Πώς; ια ) Πώς νοιώθετε εκ των υστέρων για το γεγονός αυτό; ιβ ) Συγκρίνοντας τις αντιδράσεις σας με αντίστοιχες αντιδράσεις π ου έχετε βιώσει / έχετε παρακολουθήσει στο π αρελθόν π ώς τις αξιολογείτε και π ώς τις σχολιάζετε; ΙΙΙ. Διευκρινίσεις και Προτάσεις Α. Ερωτήματα και Διευκρινίσεις Απ ό την εμπ ειρία μας των τελευταίων ετών, έχουμε διαπ ιστώσει ότι κατά την π ροετοιμασία της «ημερολογιακής έκθεσης» οι φοιτητές έχουν διάφορες απ ορίες αναφορικά : (1) με την έκταση της «ημερολογιακής έκθεσης», (2) με το χρόνο συγγραφής της και (3) με το «είδος» και το «ύφος» της. 1. Έκταση της Ημερολογιακής Έκθεσης Παρόλο π ου η έκταση μιας εργασίας δεν είναι σε καμία περίπ τωση καθοριστική της ποιότητας του π εριεχομένου της, συνήθως βοηθάει αυτούς π ου την εκπ ονούν ( τουλάχιστον αυτό έχει δείξει η εμπ ειρία των π ροηγουμένων ετών) να γνωρίζουν την αναμενόμενη έκτασή της. Η αναμενόμενη έκταση, λοιπ όν, για τις τρεις διδασκαλίες της ημερολογιακής έκθεσης είναι 4-5 σελίδες ανά διδασκαλία, ήτοι συνολικά 12 με 15 περίπ ου σελίδες για τις τρεις διδασκαλίες. Παραθέτουμε ενδεικτικά κατανομή σελίδων ανά διδασκαλία: ( Α) Προγραμματισμός της Διδασκαλίας ( 2 σελίδες συνολικά) (i) Στοχοθεσία (½ σελίδα) (ii) Επ ιλογή διδακτικής στρατηγικής (1 σελίδα) (iii) Οργάνωση της αξιολόγησης των στόχων της διδασκαλίας (½ σελίδα) ( Β) Πραγματοπ οίηση της Διδασκαλίας (1 σελίδα συνολικά) (i) Μία γενική π εριγραφή (½ σελίδα) (ii) Μία ειδική διεξοδική π εριγραφή σε ένα μικρό γεγονός (½ σελίδα) ( Γ) Κριτική Αυτο- αξιολόγηση της Διδασκαλίας ( 1-2 σελίδες συνολικά) (i) Γενική Αξιολόγηση της Διδασκαλίας (½-1 σελίδα) (ii) Αξιολόγηση του μικρού γεγονότος (½-1 σελίδα) Συμπ ληρωματικά, με τη μορφή π αραρτήματος, π αρατίθενται στο τέλος της εργασίας φωτοτυπ ίες απ ό τα φυλλάδια δραστηριοτήτων π ου π ροέρχονται απ ό τις π εριγραφόμενες διδασκαλίες, καθώς επ ίσης, και συμπ ληρωμένα δείγματα εργασιών απ ό μαθητές της τάξης όπ ου αυτό είναι δυνατόν. 2. Χρόνος Σύνταξης και Κατάθεσης της Ημερολογιακής Έκθεσης Στοιχεία για τη συγγραφή του ημερολογίου πρέπ ει να συγκεντρώνετε καθημερινώς κατά τον π ρογραμματισμό και μετά τη διεξαγωγή των π ρος π εριγραφή διδασκαλιών. Αυτά απ οτελούν το υλικό το οπ οίο θα επ εξεργασθείτε κατάλληλα μετά την ολοκλήρωση της εβδομαδιαίας π ρακτικής. Υπενθυμίζεται ότι το κείμενο του ημερολογίου σε μορφή ολιγοσέλιδης εργασίας κατατίθεται εντός δεκαημέρου στο Γραφείο του Υπ εύθυνου Καθηγητή και π ριν απ ό την έναρξη των θερινών εξετάσεων σε έντυπ η και σε ηλεκτρονική μορφή - και με βάση αυτό ο Καθηγητής δηλώνει στη Γραμματεία του Τμήματος τα ονόματα των φοιτητών π ου ολοκλήρωσαν επ ιτυχώς την π ρακτική άσκηση. Χωρίς αυτή τη δήλωση δεν μπ ορεί κανείς να κάνει αίτηση ορκωμοσίας για π τυχίο!
3. «Είδος» και «ύφος» της ημερολογιακής έκθεσης Η ημερολογιακή έκθεση π ου π ρόκειται να συγγράψετε δεν απ οτελεί επ ιστημονικό άρθρο. Γι αυτό ακριβώς το λόγο δεν χρειάζεται να υπ άρχουν βιβλιογραφικές παραπομπ ές. Επιπ ρόσθετα, δεν χρειάζεται να γίνεται αναδιατύπ ωση γνωστών επ ιστημονικών θεωριών, ενώ αναμένεται να υπ άρχει ένα π ιο προσωπ ικό και οικείο ύφος σε σχέση με το φορμαλισμένο επιστημονικό λόγο. Εν αντιθέσει με τις επ ιστημονικές εργασίες, όπ ου τα συναισθήματα και οι αξιολογικές κρίσεις πρέπ ει να π εριορίζονται, εδώ ζητείται ακριβώς το αντίθετο. Ο π ροσδιορισμός της έκθεσης αυτής ως «ημερολογιακής» έχει σκοπ ό να υπ ογραμμίσει τον εντελώς προσωπ ικό τρόπ ο διατύπ ωσης απ όψεων, σκέψεων, αντιλήψεων, π ροβληματισμών και συναισθημάτων του γράφοντος. Ακριβώς γι αυτό το λόγο η έκθεση δε βαθμολογείται, αλλά χαρακτηρίζεται ως επ αρκής ή μη επ αρκής. Η π ληρότητά της έγκειται στην αναφορά και στις τρεις π τυχές της διδακτικής πράξης (π ρογραμματισμός, πραγματοπ οίηση και αξιολόγηση της διδασκαλίας ). Δεν αξιολογείται, ούτε λαμβάνεται υπ όψη η θετική ή η αρνητική έκβαση της διδασκαλίας, ούτε, φυσικά, οι απ όψεις π ου διατυπ ώνονται σε αυτή. Μάλλον αυτό π ου είναι π ραγματικά ενδιαφέρον να καταγραφεί στο ημερολόγιο αυτό είναι τα σημεία στα οπ οία τα π ράγματα δεν εξελίχθηκαν ομαλά. Φυσικά στην απ οτίμησή της π ληρότητας λαμβάνεται υπ όψη η υπ ευθυνότητα με την οποία αντιμετωπ ίστηκε το π όνημα, η σχετική επ ιμέλεια καθώς και το κατά π όσον ανταπ οκρίνεται στις οδηγίες. Δείγματα «Ημερολογιακών Εκθέσεων» π ροηγουμένων ετών, τις οπ οίες διασκεύασε στα αδύνατα σημεία τους ο υπ οψήφιος διδάκτορας Μιχ. Κασούτας, π ου συμμετείχε στη μορφοπ οίηση του π αρόντος, θα αναρτηθούν στο «ιστοπ αράθυρο» του Καθηγητή κ. Ματσαγγούρα στην ιστοσελίδα του Τμήματος (http://www.cc.uoa.gr/ptde/) ή μέσω της ιστοσελίδας «η- τάξη» ( http :// eclass. uoa. gr ). Β. Δυσκολίες και Προτάσεις Απ ό την εμπ ειρία μας έχουμε διαπ ιστώσει ότι οι φοιτητές δυσκολεύονται ιδιαίτερα στα εξής σημεία: 1. Στη στοχοθεσία Συνήθως π αρατηρείται μία δυσκολία η οπ οία αφορά κυρίως την ανυπ αρξία στόχων π ου να ανταπ οκρίνονται στις ανώτερες μορφές γνώσης και σκέψης. Επ ίσης αρκετά απ ό τα ημερολόγια π αρουσιάζουν ανεπ άρκεια στην αιτιολόγηση της στοχοθεσίας. Για να ξεπ εραστεί το π ρόβλημα αυτό π ροτείνουμε να θέσετε ένα σχετικά ικανό αριθμό επ ιμέρους στόχων (3-6) ανά διδακτική ενότητα καθώς και το να συμβουλευτείτε κάπ οια στοχοταξινομία. Προσοχή χρειάζεται και κατά τη διατύπ ωση των διδακτικών στόχων έτσι ώστε αυτή να γίνεται με σαφήνεια. Καλό είναι να μην π εριορίζεστε σε διατυπ ώσεις γενικές και αόριστες, όπ ως «Να επ ιλύουν τα σχετικά π ροβλήματα» ή «Να κατακτήσουν οι μαθητές το νόημα του κειμένου», αλλά να τις εξειδικεύετε σε διατυπ ώσεις σαφείς όπ ως: «Να μπορούν να επ ιλύουν π ροβλήματα π ου έχουν ως ζητούμενο το εμβαδό κυλίνδρου, όταν τους δίνονται οι διαστάσεις αυτού» ή «Να είναι σε θέση να π αρουσιάσουν τα κύρια σημεία του κειμένου». 2. Στην επ ιλογή δραστηριοτήτων και διδακτικής στρατηγικής. Οι δυσκολίες π ου π αρατηρούνται εδώ έχουν να κάνουν με τη μετατροπ ή των διδακτικών στόχων σε διδακτικο- μαθησιακές δραστηριότητες και στην οργάνωση των δραστηριοτήτων σε ενιαία στρατηγική διδασκαλίας με επ αρκή αιτιολόγηση. Και εδώ χρειάζεται σαφής διατύπ ωση. Δεν αρκεί να αναφέρουμε γενικά π. χ. ότι οι μαθητές θα εργαστούν σε ομάδες συνεργατικά και ανακαλυπ τικά. Πρέπει να αναφερόμαστε και στις ειδικές δραστηριότητες π. χ. «Θα οργανώσουν τριμελείς ομάδες π ου θα κάνουν το π είραμα. Θα καταγράψουν τα. Θα συζητήσουν για το π ώς μπ ορούν να τα συσχετίσουν και να διατυπ ώσουν με δικά τους λόγια το νόμο της.» 3. Στην αξιολόγηση της διδασκαλίας Το συνηθέστερο π ρόβλημα π ου π αρατηρείται είναι ότι δεν αξιολογούνται/ ελέγχονται όλοι οι στόχοι π ου έχουν τεθεί. Επιπ λέον, υπ άρχει μία εμμονή μόνο στον γραπ τό ή π ροφορικό λόγο στους τρόπ ους π αρουσίασης της γνώσης π ου απ οκτήθηκε και δεν αξιοπ οιούνται οι εναλλακτικές δυνατότητες
π ου μας π αρέχει η θεωρία των πολλαπ λών τύπ ων νοημοσύνης. 4. Στην π εριγραφή της διδασκαλίας Το π ιο συχνό π ρόβλημα είναι η αναπ αραγωγή των στοιχείων π ου έχουν καταγραφεί ήδη στον π ρογραμματισμό της διδασκαλίας. Αυτό π ου ενδιαφέρει στο συγκεκριμένο κομμάτι έχει να κάνει με όλα εκείνα τα «ζωντανά» στοιχεία μιας διδασκαλίας π ου την κάνουν μοναδική και ανεπανάληπ τη. Επιπ λέον, έντονη δυσκολία π αρουσιάζεται συχνά και στον εντοπ ισμό και τη διεξοδική π εριγραφή ενός ειδικού αξιοσημείωτου π εριστατικού. Αυτό π ου στην π ραγματικότητα ζητείται είναι να κάνετε εις βάθος ανάλυση και αναστοχασμό σε ένα μικρό συμβάν της διδασκαλίας, κάτι π ου θα ήταν π ολύ κουραστικό αν γινόταν σε όλη την έκταση της ημερολογιακής έκθεσης. Αν, δηλαδή, η εργασία δίνει συνθετικά μια γενική εικόνα και αποτίμηση της διδασκαλίας, η διεξοδική π εριγραφή ειδικών π εριστατικών δείχνει αναλυτικά τον τρόπ ο π ου σκέφτεστε και απ οφασίζετε σε ειδικές καταστάσεις/π εριστάσεις, οι οπ οίες σας αιφνιδιάζουν ή σας π ροξενούν π ροβληματισμό. Καλό είναι σε αυτό το κομμάτι να δείχνετε όλους τους π αράγοντες π ου λάβατε υπ όψη ή σας επ ηρέασαν τόσο στην «ἐ ν θερμ ῷ» λήψη της απόφασης όσο και για την εκ των υστέρων αξιολόγηση των αντιδράσεών σας. 5. Στην π εριγραφή προσωπ ικών γνωμών, αντιλήψεων, εντυπ ώσεων και συναισθημάτων. Οι φοιτητές συνήθως π αρουσιάζουν σχετική άνεση στην π αράθεση «επ ιστημονικής γνώσης» δυσκολεύονται, όμως στην π αράθεση προσωπ ικών σκέψεων, και, κυρίως, συναισθημάτων. Οι «ημερολογιακές εκθέσεις», όμως, χαρακτηρίζονται για το «προσωπ ικό στοιχείο», στην υπ ηρεσία του οπ οίου θέτουν το «επ ιστημονικό». Καλή Επ ιτυχία!