ΟΡΤΚΣΟΛΟΓΙΑ ΣΟΜΕΑ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΜΗΦΑΝΙΚΩΝ ΜΕΣΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΣΑΛΛΟΤΡΓΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 3. ΥΤΙΚΕ ΙΔΙΟΣΗΣΕ ΟΡΤΚΣΩΝ Μαρία Περράκθ, Επίκουρθ Κακθγιτρια
ΑΔΕΙΑ ΦΡΗΗ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άδεια χριςθσ άλλου τφπου, αυτι πρζπει να αναφζρεται ρθτϊσ.
3 1. Μορφι 2. Πολυμορφιςμόσ 3. Ψευδομόρφωςθ 4. Διδυμία-Πολυδυμία 5. Παραμόρφωςθ-κραφςθ 6. χιςμόσ 7. κλθρότθτα 8. Ειδικό βάροσ 9. Λάμψθ 10. Γραμμι κόνεωσ Δίδυμοι από μετατροπι Δίδυμοι ολίςκθςθσ Δίδυμοι ανάπτυξθ 11. Χρϊμα 12. Χρωματικά κζντρα 13. Φκοριςμόσ 14. Ηλεκτρικι αγωγιμότθτα 15. Θερμικι αγωγιμότθτα 16. Φωτοαγωγιμότθτα 17. Πυροθλεκτριςμόσ 18. Πιεηοθλεκτριςμόσ 19. Ραδιενζργεια 20. Μαγνθτιςμόσ
4 ΧΡΩΜΑ Ροη χαλαηίασ Μπλε χαλαηίασ Καπνίασ
5 ΧΡΩΜΑ Ιδιοχρωματικά: Οφείλουν το χρϊμα ςτθ χθμικι ςφςταςι τουσ. Αλλοχρωματικά: Οφείλουν το χρϊμα τουσ ςε ξζνεσ προςμίξεισ ι παρουςιάηουν εςωτερικό ιριδιςμό, λόγω πολλαπλϊν ανακλάςεων και διακλάςεων του φωτόσ ςε επίπεδεσ επιφάνειεσ του εςωτερικοφ του κρυςτάλλου.
6 ΧΡΩΜΑ Ιδιοχρωματικά: Οφείλουν το χρϊμα ςτθ χθμικι ςφςταςι τουσ. Cu Μαλαχίτθσ [Cu 2 CO 3 (OH) 2 ] Αηουρίτθσ [Cu 3 CO 3 ) 2 (OH) 2 ] Κυπρίτθσ : Cu 2 O Συρκουάη [CuAl 6 (PO 4 ) 4 (OH) 8 *5H 2 O] Μn Ροδοχρωςίτθσ MnCO 3 Ροδονίτθσ CaMn 4 (Si 5 O 15 )
7 ΧΡΩΜΑ Ιδιοχρωματικά: Οφείλουν το χρϊμα ςτθ χθμικι ςφςταςι τουσ. Σο Co++ προςδίδει γενικά κόκκινο χρϊμα, ενϊ όταν το Co++ ενδομείται ςε τετραεδρικζσ κζςεισ δίνει μπλε Co Κοβαλτιοφχοσ αςβεςτίτθσ Ca,Co(CO 3 ) 2
8 ΧΡΩΜΑ Ιδιοχρωματικά: Οφείλουν το χρϊμα ςτθ χθμικι ςφςταςι τουσ. Be Βιρυλλοσ Be 3 Al 2 Si 6 O 18 Ακουαμαρίνα : Βιρυλλοσ Fe ++ μαράγδι : Βιρυλλοσ Cr +++
9 ΧΡΩΜΑ Αλλοχρωματικά: Οφείλουν το χρϊμα τουσ ςε ξζνεσ προςμίξεισ ι παρουςιάηουν εςωτερικό ιριδιςμό, λόγω πολλαπλϊν ανακλάςεων και διακλάςεων του φωτόσ ςε επίπεδεσ επιφάνειεσ του εςωτερικοφ του κρυςτάλλου. Φκορίτθσ Χρωματικά κζντρα
10 ΧΡΩΜΑ Αλλοχρωματικά: Οφείλουν το χρϊμα τουσ ςε ξζνεσ προςμίξεισ ι παρουςιάηουν εςωτερικό ιριδιςμό, λόγω πολλαπλϊν ανακλάςεων και διακλάςεων του φωτόσ ςε επίπεδεσ επιφάνειεσ του εςωτερικοφ του κρυςτάλλου. Χαλαηίασ Χρωματικά κζντρα
11 Ζνα ορυκτό μπορεί να εμφανίηεται με διαφορετικά χρϊματα. μαρμαρυγίασ
12 ΛΑΜΨΗ Η ιδιότθτα των ορυκτϊν να ανακλοφν (ι να διακλοφν) το φωσ. ΜΕΣΑΛΛΙΚΗ Χαλκοπυρίτθσ CuFeS 2 Γαλθνίτθσ PbS
13 ΛΑΜΨΗ Η ιδιότθτα των ορυκτϊν να ανακλοφν (ι να διακλοφν) το φωσ. ΜΗ ΜΕΣΑΛΛΙΚΗ ΤΑΛΩΔΗ Χαλαηίασ SiO 2
14 ΛΑΜΨΗ Η ιδιότθτα των ορυκτϊν να ανακλοφν (ι να διακλοφν) το φωσ. ΜΗ ΜΕΣΑΛΛΙΚΗ ΑΔΑΜΑΝΣΩΔΗ Διαμάντι C
15 ΛΑΜΨΗ Η ιδιότθτα των ορυκτϊν να ανακλοφν (ι να διακλοφν) το φωσ. ΜΗ ΜΕΣΑΛΛΙΚΗ ΡΗΣΙΝΩΔΗ Θείο S 2
16 ΛΑΜΨΗ Η ιδιότθτα των ορυκτϊν να ανακλοφν (ι να διακλοφν) το φωσ. ΜΗ ΜΕΣΑΛΛΙΚΗ ΑΛΑΜΠΗ Μαγνθςίτθσ MgCΟ 3
17 ΜΟΡΦΗ ΚΡΤΣΑΛΛΩΝ ΠΡΙΜΑΣΙΚΗ ΒΕΛΟΝΟΕΙΔΗ ΙΝΩΔΗ Αντιμονίτθσ Αμίαντοσ Βιρυλλοσ
18 ΜΟΡΦΗ ΚΡΤΣΑΛΛΩΝ ΦΤΛΛΩΔΗ ΠΛΑΚΩΔΗ Μοςχοβίτθσ Γφψοσ
19 Ανάπτυξθ προσ μία διεφκυνςθ Ινϊδεισ κρφςταλλοι αμιάντου (ινϊδεισ, βελονοειδείσ, ) Ανάπτυξθ προσ δφο διευκφνςεισ Φυλλϊδεισ Κρφςταλλοι Βιοτίτθ (φυλλϊδεισ, πλακϊδεισ, ) Ανάπτυξθ προσ τρεισ διευκφνςεισ (ςιδθροπυρίτθσ, γρανάτεσ, ) Σριςδιάςτατοι Κρφςταλλοι Χαλαηία
20 ΧΙΜΟ Η τάςθ του κρυςτάλλου να ςχίηεται, εφκολα, κατά οριςμζνεσ διευκφνςεισ, οι οποίεσ είναι πάντα παράλλθλεσ προσ κάποιεσ κρυςταλλικζσ ζδρεσ (ςχιςμογενι επίπεδα του κρυςτάλλου). ΧΙΜΟ Σζλειοσ ι ςαφισ Ατελισ ι αςαφισ Βιοτίτθσ Μοςχοβίτθσ
21 ΚΛΗΡΟΣΗΣΑ ΚΛΙΜΑΚΑ Mohs Κάκε ορυκτό ςτθν κλίμακα Mohs χαράςςει το προθγοφμενο και χαράςςεται από το επόμενο. ΧΙΜΟ
22 ΕΙΔΙΚΟ ΒΑΡΟ Σο ειδικό βάροσ ενόσ ορυκτοφ εξαρτάται από το ατομικό βάροσ (Α.Β.) όλων των χθμικϊν ςτοιχείων που το αποτελοφν και από τον τρόπο που αυτά ςυνδζονται. Σο διαμάντι λόγω τθσ πυκνότερθσ δομισ του (του τρόπου που ςυνδζονται τα άτομα του C) ζχει πολφ μεγαλφτερο ειδικό βάροσ από τον γραφίτθ.
23 ΕΙΔΙΚΟ ΒΑΡΟ ΜΕΣΑΛΛΙΚΑ ΟΡΤΚΣΑ ιδθροπυρίτθσ Γαλθνίτθσ Κανονικό (5,0) Βαρφ (7,5)
24 ΕΙΔΙΚΟ ΒΑΡΟ ΜΗ ΜΕΣΑΛΛΙΚΑ ΟΡΤΚΣΑ Θείο Χαλαηίασ Βαρφτθσ Ελαφρφ (2,1) Κανονικό (2,7) Βαρφ (4,5)
25
26 ΠΡΟΒΟΛΗ ΜΕ ΟΞΤ ΑΒΕΣΙΣΗ ΜΑΓΝΗΙΣΗ ΦΑΛΕΡΙΣΗ Αναβράηει με αραιό και ψυχρό HCl Αναβράηει με αραιό και κερμό HCl Εκλφει H 2 S με αραιό και ψυχρό HCl (χαρακτθριςτικι οςμι)
27 ΓΡΑΜΜΗ ΚΟΝΕΩ Ή ΓΡΑΜΜΗ ΚΟΝΗ Γραμμι κόνεωσ ενόσ ορυκτοφ είναι το χρϊμα τθσ γραμμισ που αφινει ζνα ορυκτό, όταν προςτρίβεται πάνω ς ζνα πλακίδιο πορςελάνθσ. Η γραμμι κόνεωσ είναι χαρακτθριςτικι ιδιότθτα των ορυκτϊν. Ο φκορίτθσ, π.χ., μακροςκοπικά μπορεί να ζχει διάφορα χρϊματα, αλλά θ γραμμι κόνεϊσ του είναι πάντα λευκι. Ο αιματίτθσ μακροςκοπικά εμφανίηεται γκρι-μαφροσ αλλά ζχει καςτανζρυκρθ γραμμι κόνεωσ. Ο μαγνθτίτθσ μακροςκοπικά εμφανίηεται μαφροσ και χαρακτθρίηεται από μαφρθ γραμμι κόνεωσ.
28 ΔΙΔΤΜΙΑ - ΠΟΛΤΔΤΜΙΑ Διδυμία: φμφυςθ δφο κρυςτάλλων του ίδιου ορυκτοφ, κατά ζνα επίπεδο, επίπεδο διδυμίασ. Πολυδυμία: φμφυςθ περιςςοτζρων κρυςτάλλων του ίδιου ορυκτοφ, κατά ζνα επίπεδο επίπεδο πολυδυμίασ πολύδυμοι κρύσταλλοι
29 Φωταφγεια (luminescence): Οι κρφςταλλοι μποροφν να απορροφοφν υπεριϊδθ ακτινοβολία και να επανεκπζμπουν τμιμα τθσ, υπό μορφι ορατισ ακτινοβολίασ. Φκοριςμόσ (Fluorescence): όςο διαρκεί θ ακτινοβόλθςθ Φωςφοριςμόσ (Phosphorescence): διαρκεί και μετά τθν ακτινοβόλθςθ
30
31 Μαγνθτιςμόσ: Ορυκτά, όπωσ ο μαγνθτίτθσ, ο μαγνθτοπυρίτθσ κ.λ.π., εμφανίηουν ζντονεσ μαγνθτικζσ ιδιότθτεσ (ιδιότθτα που αξιοποιείται ςτθν τθλεανίχνευςθ και τον εμπλουτιςμό). μαγνθτίτθσ
32 Πολυμορφία Κδια χθμικι ςφςταςθ / διαφορετικι κρυςτάλλωςθ αςβεςτίτθσ αραγωνίτθσ CaCO 3
33 Πολυμορφία Κδια χθμικι ςφςταςθ / διαφορετικι κρυςτάλλωςθ διαμάντι γραφίτθσ C
ΦΡΗΜΑΣΟΔΟΣΗΗ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Σο ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα Ε.Μ.Π.» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθν αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σο ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ.