Παιδαγωγικά Ι Γνωστικές Λειτουργίες Διδακτικές Μεθοδολογίες Ευαγγελία Παυλάτου Αν. Καθηγήτρια ΕΜΠ
Άδεια Χρήσης Το παρόν υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons και δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Έργου των Ανοικτών Ακαδημαϊκών Μαθημάτων από τη διδάσκουσα Ε.Παυλάτου ΕΜΠ. Για υλικό που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.
Γνωστικές λειτουργίες E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 1
Γνωστικές/Μεταγνωστικές λειτουργίες (α) Είναι η νοημοσύνη λειτουργικότητα του νου, οικοδομείται προοδευτικά και είναι μέσο προσαρμογής του ατόμου στις καταστάσεις της ζωής και αποφέρει επινοητικότητα, λογική κρίση, δυνατότητα αξιοποίησης προηγούμενων εμπειριών Είδη 7 (Η. Gardner 1985): Γλωσσική γλωσσική κατανόηση (Thurstone 1938) Μουσική γλωσσική ευχέρεια Μαθηματική-λογική αριθμητική ικανότητα Χωροταξική αντίληψη χώρου Κιναισθητική μνήμη Διαπροσωπική αισθήματα, κίνητρα, προθέσεις άλλων Εσωπροσωπική αισθήματα, κίνητρα, προθέσεις του ιδίου Συναισθηματική?? Κατανόηση, αντίληψη, έκφραση συναισθημάτων (β) κρίση-κριτική σκέψη, ικανότητα (Το άτομο μαθαίνει να σκέφτεται κριτικά, όταν γνωρίζει τι να ρωτά, πως και πότε και, πώς να σκέφτεται λογικά και ποιες μεθόδους χρησιμοποιεί για να αντιμετωπίσει μια κατάσταση ) Συνδέεται με τη νοημοσύνη!! Επίλυση προβλημάτων! (γ) Αντίληψη (είναι η συνέχεια των αισθήσεων-το άτομο οργανώνει και ερμηνεύει τα εξωτερικά μηνύματα των αισθήσεων για να αποκτήσουν νόημα!!!) π.χ. οπτική, ακουστική αντίληψη. Αφή, όσφρηση, E.A. γεύση, ΠΑΥΛΑΤΟΥ, κιναίσθηση 2015 2
Εξελικτική κατάσταση ατόμου-ωρίμανση Αναπτυξιακή/Εξελικτική Ψυχολογία-Στάδια α) Προ-γεννητική (σύλληψη έως τη γέννηση) β) Νηπιακή (γέννηση μέχρι 2 ετών) γ) Παιδική (3-12 ετών) δ) Εφηβική (13-18(20)) ε) Ενήλικα (21-65) στ) Γεροντική Οι τομείς ανάπτυξης του ατόμου αφορούν τους τομείς: Γνωστικό, συναισθηματικό, κοινωνικό, επαγγελματικό, σωματικόβιολογικό E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 3
Απόψεις του Piaget-Νοημοσύνη Η νοημοσύνη δεν αντιγράφει την πραγματικότητα, τη μεταμορφώνει για να τη γνωρίσει!! Γνωρίζω ένα αντικείμενο σημαίνει ότι ενεργώ πάνω σε αυτό και το μεταμορφώνω για να αντιληφθώ μηχανισμούς σε συνδυασμό με δικές μου μεταμορφωτικές πράξεις! Οι πράξεις αποτελούν πηγή νοητικών δραστηριοτήτων! Στάδια εξέλιξης νοημοσύνης Ι. Αισθησιοκινητική (γέννηση-απόκτηση λόγου)(αντανακλαστικές αντιδράσεις-αισθήσεις, κινήσεις αντικειμένων) ΙΙ. Προσυλλογιστική προενεργητική (απόκτηση λόγου-7 ετών) προεννοιολογικό στάδιο (2-4) και εικονικό (4-7) (συμβολική λειτουργία, ανακλητική μνήμη, σταθεροποίηση πνευματικών εικόνων) Εγωκεντρισμός!! ΙΙΙ. Ενεργητική-Συλλογιστική (7-12 ετών) (αποκτά δυνατότητα νοητικών πράξεων-συλλογισμών συγκεκριμένων στο άμεσο παρών!!!) E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 4
Απόψεις του Piaget-Νοημοσύνη Μειονεκτήματα 1. Η σκέψη είναι συγκεκριμένη 2. Οι κανόνες αναστρεψιμότητας (αναίρεση,αντιστάθμιση) λειτουργούν μεμονωμένα 3. Οι λογικές πράξεις γίνονται σε τάξεις-σχέσεις συγκεκριμένων πραγμάτων παραστάσεων Διδασκαλία με αντικείμενα και όχι μόνο ομιλίες!!! ΙV. Τυπική νοημοσύνη-αφαιρετικής σκέψης (12 ετών και πάνω) Δομικό στοιχείο της σκέψης είναι οι προτάσεις Ανακάλυψη πιθανού-δυνατού (γίνεται ιδεαλιστής) Χρήση υποθετικού-παραγωγικού συλλογισμού Χρήση συνδυαστικών συστημάτων (επιστημονική μέθοδος) Ταυτόχρονη χρήση κανόνων αναστρεψιμότητας και η χρήση προτασιακής λογικής E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 5
Απόψεις του Piaget-Νοημοσύνη Είδη συλλογισμών Παραγωγικός: γενικόαφηρημένο στο ειδικό Επαγωγικός: ειδικό (συγκεκριμένο) στο γενικό Αναλογικός: μερικό προς μερικό E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 6
Απόψεις του Piaget-Νοημοσύνη Τ? σε σχέση με Β και l B=Σταθ, l=μεταβλητό Συνδυαστικά συστήματα-επιστημονική μέθοδος Υπόθεση-επαλήθευση-διατύπωση γενικού κανόνα E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 7
Απόψεις του Piaget-Νοημοσύνη Προτασιακή λογική Αναζήτηση σχέσης 2 μεταβλητών (π.χ. ποσό τροφής-βάρος σώματος) με 4 τιμές (π.χ. πολυφαγίαολιγοφαγία, παχυσαρκίαισχνότητα) α) πολυφαγία παχυσαρκία β) πολυφαγία ισχνότητα γ) ολιγοφαγία παχυσαρκία δ) ολιγοφαγία ισχνότητα Πολλαπλοί συνδυασμοί 2 4 =16 E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 8
Απόψεις του Piaget-Νοημοσύνη Αποκατάσταση ισορροπίας? Μ=B.d Έφηβος: προσθήκη βάρους και μεταβολή μήκους) ΙΝRC(ταυτοποίηση, αναίρεση, αντιστάθμιση, Ταυτόχρονη χρήση 2 μορφών αναστρεψιμότητας συσχέτιση) Αναίρεση: λογική πράξη προς αντίθετη κατεύθυνση με αποτέλεσμα να ακυρωθεί (π.χ. πλαστελίνη αλλαγή σχήματος από σφαιρικό σε κυλινδρικό, η ποσότητα παρέμεινε σταθερή γιατί ξαναφτιάχνω σφαίρα!!) Αντιστάθμιση: Εκμηδενισμός πράξης χωρίς απάλειψη της ίδιας πράξης (π.χ. κύλινδρος: αύξηση μήκους και ελάττωση πλάτους) E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 9
Απόψεις του Piaget-Νοημοσύνη Γνωστικά επιτεύγματα εφήβου 1. Συνδυαστικά συστήματα 2. Αναλογικές σχέσεις (Β1/Β2=Μ1/Μ2) 3. Συντονισμός συστημάτων διπλής αναφοράς (σχετικές κινήσεις!) 4. Έννοια της αρχής της ισότητας δράσης-αντίδρασης 5. Έννοια της πιθανότητας 6. Έννοια της συνάφειας (π.χ. μαθηματικές μεταβλητές και τιμές) 7. Πολλαπλασιαστικές αντισταθμίσεις (π.χ. μεταβολή όγκου) 8. Μορφές διατήρησης E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 10
Απόψεις του Piaget-Νοημοσύνη Έννοια δράσης αντίδρασης Προστιθέμενα βάρη, βάρος μετατοπιζόμενου υγρού στο Β, πυκνότητα υγρού και ύψος!!! E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 11
Αξιολόγηση νοημοσύνης εφήβου Γενετικοί ψυχολόγοι π.χ. Piaget Ψυχομετρικοί: μέτρηση νοημοσύνης DAT: Differential Amplitude test, 8 Τομείς WAIS, WISC (10 τομείς) E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 12
Ανάπτυξη νοημοσύνης Ρευστή: πρωταρχικές βασικές διεργασίες νόησης Μορφοποιημένη: γνώσεις και δεξιότητες μέσω κοινωνικοποιήσης και πολιτιστικής εμπειρίας E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 13
Γλωσσική Ανάπτυξη E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 14
Διδακτικές μεθοδολογίες E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 15
Διδακτικές Μεθοδολογίες Παλιές μέθοδοι διδασκαλίας (ΔΑΣΚΑΛΟΚΕΝΤΡΙΚΕΣ) Στηρίζονται στην αυθεντία και το κύρος του δασκάλου!!! Commenius(1592-1670) Ο μαθητής προσαρμόζεται στον ταχύ ρυθμό μάθησης ώριμου ατόμου και χρησιμοποιούνται πιεστικά μέσα (επιπλήξεις, τιμωρία) Τεχνικές 1. Αποστήθιση 2. Απόλυτη λογικοποίηση (κανόνες γραμματικής, ταξινόμηση κ.ά.) 3. Επανάληψη (μητέρα μάθησης)! Μέθοδοι-τεχνικές: ελκυστική μέθοδος ο δάσκαλος με ήπια και ελκυστικά μέσα προσπαθεί να εντάξει το μαθητή στο ρυθμό της πορείας του (παγίδα!!!). Εποπτική διδασκαλία: επίδειξη οργάνων, πειραμάτων αποκλειστικά από το δάσκαλο!( παγίδα παθητικής μάθησης) E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 16
Διδακτικές Μεθοδολογίες Νέες μέθοδοι διδασκαλίας (ΜΑΘΗΤΟΚΕΝΤΡΙΚΕΣ) Αναπτύσσονται μετά από το 1762 J.J. Rousseau (Παιδαγωγικές απόψεις) «Το παιδί γεννιέται καλό», προσαρμογή των ενδιαφερόντων του μαθητή και επιδιώκω την ανάπτυξη των αυθόρμητων δραστηριοτήτων Α) Μέθοδος Pestalozzi ( 1746-1827) Η διδασκαλία πρέπει να γίνεται με βάση τη θέα πραγματικών ή φυσικών αντικειμένων, γιατί οι λέξεις (εικόνες, αναπαραστάσεις) παρουσιάζουν τα αντικείμενα ως σύμβολα και ως πραγματικότητα Πατέρας της ΕΠΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Ο μαθητής γνωρίζει πρώτα το αντικείμενο (σχήμα, αριθμητική σχέση) και μετά την ονομασία. Η διδασκαλία στηρίζεται σειρά οργανωμένων ασκήσεων που στηρίζονται σε εποπτείες για να αποκτήσει καθαρή αντίληψη. Ξεκινώ από τα κοντινά στα μακρινά και όχι από τα απλά στα σύνθετα!!! Διδασκαλία στη Φύση (διεύρυνση της τάξης) ΣΗΜΕΡΑ: Δραστηριότητες-Επισκέψεις (μουσεία, εκθέσεις, εκδρομές) E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 17
Διδακτικές Μεθοδολογίες Β) Μέθοδος Froebel ( 1782-1852) «Kindergarden» (3-9 ετών). Συνεχιστής της εποπτικής διδασκαλίας, αλλά θέτει ως αρχή εκκίνησης όχι τα ίδια τα αντικείμενα αλλά τα σχηματοποιημένα πράγματα Νόημα σχημάτων για να οδηγηθεί στην αντίληψη της ποιότητας. Παίζουν ρόλο οι εργασίες των χεριών (ψαλλίδισμα, κόλλημα, κ.λ.π.), παιχνίδι και εργασία μαζί! Εισάγει τα σχήματα και θεσπίζει το γεωμετρικό σχήμα με αντιλήψεις (γεωμετρία) Γ) Μέθοδος Decroly ( 1871-1932) Εισάγει τις εικόνες και τις διδακτικές αρχές της επαγωγικότητας και συνολικότητας! Επαγωγικότητα: ξεκινώ από το συγκεκριμένο προς το αφηρημένο Συνολικότητα: Συλλαμβάνεται το ολικό και στη συνέχεια προς το μερικό Πρέπει το μάθημα να στηρίζεται σε συγκεκριμένα κέντρα ενδιαφέροντος του μαθητή! E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 18 Παιχνίδι, εποπτικό υλικό, χρήση φυσικών και όχι αφηρημένων σχημάτων!
Διδακτικές Μεθοδολογίες Δ) Μέθοδος Montessori ( 1870-1952) Μέθοδος που δίνει έμφαση στις αισθησιοκινητικές δραστηριότητες! Ο μαθητής πραγματοποιεί εργασία μέσα στην τάξη εμπνευσμένη από την καθημερινή ζωή (ατομική διδασκαλία)! Ατμόσφαιρα γαλήνης και ηρεμίας συμβουλευτικός ρόλος δασκάλου (μάθημα της σιωπής!) Ε) Μέθοδος Dewy ( 1859-1952) Εισάγει τη μέθοδο Projects (βιωμάτων ή σχεδίων)-learning by doing Είδη βιωμάτων: Φυσικής υγείας, γλωσσικό βίωμα (επικοινωνιακό), τεχνικό και καλλιτεχνικό, κοινωνικό (σχέσεις με άτομα και ομάδες), φυσιογνωστικό, ηθικοθρησκευτικό. Πως γίνεται βίωμα? 1. Βιολογική ανάγκη, 2. Ψυχολογική ανάγκη (ενδιαφέρον) 3. Σχέδιο 4. Έρευνα 5. Διαμόρφωση λύσεων, προβλέψεων, 6. Λύση με έλεγχο! Είναι σειρά πράξεων και όχι αφαιρετικών συλλογισμών (π.χ. δουλεύω μαγαζί στο σχολείο! E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 19
Διδακτικές Μεθοδολογίες ΣΤ) Μέθοδος Winnetka Διδακτική μέθοδος διδασκαλίας και μάθησης με δελτία και είναι ατομική. Τα δελτία περιέχουν πληροφορίες μάθησης, εργασίες και ασκήσεις Είναι τεχνική αυτοδιδασκαλίας, αυτοελέγχου και ατομικοποιημένη διδασκαλία Εμπεριέχονται και εργασίες ομαδικές ομαδική διδασκαλία, κοινωνική αναγνώριση Συμβολή: Καθορισμός του επιπέδου των σχολικών γνώσεων που είναι απαραίτητο για κάθε μαθητή ορισμένης ηλικίας. Ζ) Μέθοδος Cousinet (1880-1973) Αντίποδας της τεχνικής ΒΙΝΝΈΤΚΑ, Μέθοδος ελεύθερης εργασίας με ομάδες Ομάδες 6 ατόμων, εργασίες γνωστικές (σχολικές γνώσεις) και δημιουργικές (φαντασία και σύνθεση) Οι μαθητές αυτό-μορφώνονται με τη συμμετοχή τους σε ελεύθερη ομάδα εργασίας. Εφαρμογή στη Γαλλία (25 χρόνια) και ο μαθητής αποκτά ατομική σκέψη, κρίση, ειλικρίνεια, πνεύμα συνεργασίας και αλληλοσεβασμού προσωπικότητα δημιουργική και E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 20 ελεύθερη
Διδακτικές Μεθοδολογίες Η) Προγραμματισμένη διδασκαλία (Skinner 1954,Cube 1982) (ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ) Το προγραμματισμένο διδακτικό βιβλίο αναλαμβάνει το ρόλο του δασκάλου! Αυτοματοποιημένη διαδικασία με δυνατότητα άμεσου ελέγχου της μαθησιακής διαδικασίας από το μαθητή Εισαγωγή της Κυβερνητικής και Πληροφορίας στη Διδακτική Αποτελείται από σύνολο λογικά αρθρωμένων φραστικών ενοτήτων σε μικρές ενότητες το πρόγραμμα κάθετη και οριζόντια παρουσίαση ενοτήτων, Γραμμική μέθοδος και Μέθοδος διακλαδώσεων πολλαπλής επιλογής Αρχές: ενίσχυσης, μάθηση επέρχεται με πραγμάτωση και αμοιβή, βαθμιαία πρόοδος, προσαρμογή του προγράμματος στις ικανότητες όλων των μαθητών (95% αφομοίωση από το 95% του συνόλου των μαθητών) Παρεμποδίζει την επικοινωνία, τη συνεργασία και την κοινωνική μάθηση, όμως ενισχύει την βαθμό αυτονομίας και υπεύθυνης δράσης του μαθητή ΝΈΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ E.A. ΠΑΥΛΑΤΟΥ, 2015 21
Χρηματοδότηση Το παρόν υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.