Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική

Transcript

1 Θεωρίες ανάπτυξης και μάθησης του παιδιού σε σχέση με τη μουσική Κληρονομικότητα ή Περιβάλλον; Ζωή Διονυσίου

2 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 10-2

3 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

4 Θεωρία Κοινωνικής μάθησης Lev Vygotsky ( ) H συγκρότηση γνώσεων και η μαθησιακή συμπεριφορά αποτελούν απόρροια όχι μόνο της νοητικής αλλά ταυτόχρονα και της κοινωνικής ανάπτυξης του ανθρώπου επειδή υπάρχουν ισχυρές επιδράσεις από τον οικογενειακό, τον εκπαιδευτικό και τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο. μάθηση μέσα από διαπροσωπικές σχέσεις, ή κοινωνική μάθησης (social learning) ρόλος των κοινωνικών παραγόντων στη μάθηση. zone of proximal development ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης

5 Ενδεικτικές εφαρμογές της θεωρίας της κοινωνικής μάθησης στο μάθημα της μουσικής Ο δάσκαλος μουσικής να λειτουργεί ως μοντέλο για τους μαθητές του, ο οποίος καθοδηγεί την μάθησή τους. Το μοντέλο που προβάλει ο δάσκαλος χρειάζεται να είναι όσο πιο μουσικό και αυθεντικό είναι δυνατόν. Οι μαθητές μεταφέρουν στην τάξη τις δικές του εμπειρίες μάθησης μαζί τους (συστηματικής και μη προγραμματισμένης). Οι μαθητές μπορούν να γίνουν μουσικά μοντέλα από τα οποία μπορούν να μάθουν κι άλλοι σε μια τάξη (μαθητές και δάσκαλοι). Το σχολείο και η τάξη μπορούν να αντιμετωπιστούν σαν μια κοινότητα μουσικής μάθησης.

6 Συναισθηματική ανάπτυξη Erick Erickson ( ) Οκτώ αναπτυξιακές κρίσεις ανάλογα με κάθε ηλικιακή περίοδο: Βασική εμπιστοσύνη - Δυσπιστία (α βρεφική ηλικία) Αυτονομία - Αμφιβολία (β βρεφική ηλικία) Πρωτοβουλία - Ενοχή (νηπιακή ηλικία) Φιλοπονία - Κατωτερότητα (α παιδική ηλικία) Ταυτότητα - Σύγχυση ρόλων (β παιδική ηλικία) Οικειότητα - Απομόνωση (εφηβική ηλικία) Πανανθρώπινο ενδιαφέρον - Αυτοαπορρόφηση (ενηλικίωση) Καταξίωση - Απόγνωση (γεροντική ηλικία)

7 O JEROM BRUNER (1915-) ΚΑΙ Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ Η ουσία της εκπαίδευσης δεν βρίσκεται τόσο μέσα στην ίδια την γνώση όσο μέσα στην βιωματική εμπειρία Υιοθετούμε διάφορους τρόπους αναπαράστασης λόγω της ανάγκης μας να αποθηκεύσουμε τη γνώση που με το πέρασμα των χρόνων αυξάνεται και γίνεται όλο και πιο σύνθετη Eνεργητική Αναπαράσταση: Αποθήκευση πληροφοριών με μορφή κιναισθητικών αναμνήσεων Εικονική Αναπαράσταση: Αποθήκευση πληροφοριών με μορφή αισθητηρίων εικόνων Συμβολικά Αναπαράσταση: Αποθήκευση πληροφοριών με χρήση συμβόλων

8 Θεωρία Πολλαπλής Νοημοσύνης (Howard Gardner, 1983) Γλωσσική (linguistic) νοημοσύνη: Ικανότητα ευχερούς χρήσης της γλώσσας και ολοκληρωμένης επικοινωνίας μέσω αυτής. Παιδιά με ανεπτυγμένη τη Γλ.Ν. μαθαίνουν καλύτερα μέσω αφηγήσεων, λογοτεχνίας και μεθόδων που χειρίζονται το γραπτό ή προφορικό λόγο. Λογικο-μαθηματική (logical-mathematical) νοημοσύνη: Ικανότητα αντίληψης του φυσικού κόσμου μέσω αριθμών και συμβόλων των οποίων η επεξεργασία οδηγεί σε κανόνες και διαδικασίες ερευνητικής σκέψης. κλίση στα μαθηματικά, ανάπτυξη ερευνητικών τεχνικών και μεθόδων Χωρική (spatial) νοημοσύνη: Ικανότητα χρήσης οπτικών συμβόλων και των αισθήσεων κατά την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. καλλιτεχνικές και χειρονακτικές ικανότητες Μουσική (musical) νοημοσύνη: Ικανότητα χρήσης μουσικών σχημάτων και τεχνικών ως εργαλείου σκέψης, έκφρασης και επικοινωνίας που προχωρά σε ατομικές δημιουργικές παραγωγές. ευνοούνται όταν η μάθηση έχει και μουσικό πλαίσιο Σωματική-κιναισθητική (bodily-kinesthetic) νοημοσύνη: Ικανότητα χρήσης του σώματος και της κίνησης για παραγωγή και επεξεργασία νοητικών εικόνων και έκφραση συναισθημάτων μάθηση μέσω εμπλοκής σώματος και κίνησης

9 Gardner (συνέχεια) Διαπροσωπική (interpersonal) νοημοσύνη: Ικανότητα κατανόησης των αισθημάτων, των επιθυμιών και των σκέψεων των άλλων. Άνεση στην αλληλεπίδραση με τους άλλους σε πολλαπλές καταστάσεις, ευχέρεια στη συνεργασία και κοινωνική συμπεριφορά. μάθης σε πλαίσιο που ευνοεί την επικοινωνία και τη συνεργασία με άλλους (ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων) Ενδοπροσωπική (intrapersonal) νοημοσύνη: Ικανότητα κατανόησης του εαυτού μας, ανάλυσης των συναισθημάτων μας, των επιθυμιών και γενικά των αξιών και των πεποιθήσεων που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας. εργάζονται πιο αυτόνομα, μαθαίνουν καλύτερα σε ένα πλαίσιο με συναισθηματική βάση, εφαρμόζοντας τη μέθοδο της δοκιμής και της πλάνης. Φυσική (naturalist) νοημοσύνη: Ικανότητα αναγνώρισης και προσαρμογής στο φυσικό περιβάλλον, ανεύρεση ενδιαφέροντος και υπαρξιακού νοήματος στην αλληλεπίδραση με τα στοιχεία της φύσης. μαθαίνουν καλύτερα όταν έρχονται σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον. Υπαρξιακή (existential) νοημοσύνη: Ικανότητα αντιμετώπισης και βαθύτερης ανάλυσης των βασικών ερωτημάτων της ύπαρξης του ανθρώπου σε ένα φιλοσοφικό πλαίσιο στο οποίο υπάρχει συνεχής αναζήτηση εύρεσης νοήματος για κάθε ανθρώπινη ενέργεια. ενασχόληση με θέματα που αφορούν στην ποιότητα ζωής, στις αξίες που διέπουν τις διάφορες συμπεριφορές, και στην ανεύρεση θεωρητικής στήριξης σε κάθε ανθρώπινη λειτουργία και συμπεριφορά. Συνεπώς, η εκπαίδευση λαμβάνοντας υπόψη τη μοναδικότητα αυτή οφείλει να προσαρμόζεται εξατομικευμένα στις δυνατότητες και στα ενδιαφέροντα κάθε ανθρώπου προκειμένου να είναι αποτελεσματική.

10 Δομολειτουργισμός (constructivism) Dewey, Bruner, Gagne, Ausebel, Otto, Decroly, Key, Montessori κ.ά.): Η νοητική ικανότητα, η ικανότητα συγκρότησης γνώσεων και η αλλαγή της συμπεριφοράς (μάθηση) βελτιώνονται εφόσον η γνώση προσκτάται βιωματικά, με αυτενέργεια. Η απομνημόνευση λεπτομερειών, η εξαντλητική επανάληψη και η λογοκοπία δεν πρέπει να αποτελούν διδακτικούς στόχους και δεν πρέπει να αποτελούν σκοπούς του εκπαιδευτικού συστήματος! Συνεπώς η μάθηση πρέπει να είναι συμμετοχική, ανακαλυπτική, βιωματική! Η μάθηση αυτής της μορφής συνάδει με τη διερευνητική φύση του ανθρώπου, είναι ελκυστική και ενδιαφέρουσα, προϋποθέτει ανάπτυξη συνεργασιών, αποδοχής και εμπιστοσύνης του άλλου! Η μάθηση προάγει τη συμετοχικότητα και τη βιωματική πρόσκτηση της νέας γνώσης μέσω όλων των αισθήσεων. Η μάθηση δεν εντοπίζεται στις παραδοσιακές, εξ καθέδρας μεθόδους διδασκαλίας και δεν εντοπίζεται σ ένα δασκαλοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα! Η μάθηση αυτής της μορφής εντοπίζεται στις σύγχρονες μεθόδους βιωματικής και συμμετοχικής διδασκαλίας, όπως π.χ. η ανάπτυξη διαθεματικών σχεδίων εργασίας ή μέθοδος project

11 Η ΘΕΩΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ KEITH SWANWICK (1985) Τα τέσσερα στρώματα μουσικής ανάπτυξης σύμφωνα με τον Swanwick μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω: Υλικά: νότες, διάρκεια και ποιότητα ήχου, ηχόχρωμα, ένταση, τεχνική επιδεξιότητα. Έκφραση: το παιδί ελέγχει την εκφραστική απόδοση των φράσεων. Φόρμα/Δομή: ο μαθητής ελέγχει τη δομή των μουσικών έργων, τη σύνδεση των μουσικών φράσεων και να δίνει μια ενιαία μορφή στα έργα. Αξία: εκτιμά τη μουσική ως φορέα πολιτισμικών αξιών και αποκτά ανεξάρτητη κριτική σκέψη στη μουσική