ΔΡΓΑΙΑ ΜΔ ΘΔΜΑ: ΔΛΔΤΘΔΡΗ ΔΝΣΟΛΗ ΚΑΙ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΡΤΘΜΙΗ

ΔΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΥΟΛΗ Ν.Ο.Π.Δ ΣΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΜΔ ΘΔΜΑ: ΔΛΔΤΘΔΡΗ ΔΝΣΟΛΗ ΚΑΙ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΡΤΘΜΙΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟ ΓΙΚΑΙΟ ΓΙΓΑΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΓΗΜΗΣΡΟΠΟΤΛΟ ΑΝΓΡΔΑ ΔΠΙΜΔΛΔΙΑ: ΜΑΝΔΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΑ ΑΜ: 1340201200254 E MAIL: ioannamane_2006@yahoo.gr Α ΔΞΑΜΗΝΟ 1

ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΣΟ ΘΕΜΑ...3 2. ΑΝΣΙΠΡΟΩΠΕΤΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ.4 3. ΕΛΕΤΘΕΡΗ ΕΝΣΟΛΗ 5 4. ΕΛΕΤΘΕΡΗ ΕΝΣΟΛΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΡΤΘΜΙΗ.7 5. ΔΕΜΕΤΣΙΚΗ ΕΝΣΟΛΗ..9 6. ΕΛΕΤΘΕΡΗ ΚΑΙ ΔΕΜΕΤΣΙΚΗ ΕΝΣΟΛΗ ΣΗ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟΠΟΛΙΣΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ..11 7. ΠΕΡΙΛΗΨΗ..13 8. SUMMARY..14 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΕ....15 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...15 2

1. ΣΟ ΘΔΜΑ Σν άξζξν 1 1 ηνπ πληάγκαηνο θαζηεξψλεη ηελ Πξνεδξεπφκελε Κνηλνβνπιεπηηθή Γεκνθξαηία σο ην πνιίηεπκα ηεο Διιάδαο. Ωζηφζν ε ζχγρξνλε δεκνθξαηία έρεη κηθηφ ραξαθηήξα πεξηιακβάλνληαο ζεζκνχο άκεζεο δεκνθξαηίαο, φπσο ην δεκνςήθηζκα (άξζξν 44). πκπεξηιακβάλνληαη δειαδή ζηνηρεία ηφζν ηεο άκεζεο φζν θαη ηεο έκκεζεο δεκνθξαηίαο. ηνηρείν ηεο δεχηεξεο είλαη ε ειεχζεξε εληνιή πνπ ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα. ηελ παξνχζα έξεπλα εμεηάδεηαη ε έλλνηα ηεο ειεχζεξεο εληνιήο αιιά θαη θαηά πφζν θαηέρεη ηζρπξή ζέζε ζην ζεκεξηλφ ζπληαγκαηηθφ θαζεζηψο. Η ειεχζεξε εληνιή πεξηέρεηαη ζε αξθεηέο δηαηάμεηο ηνπ ειιεληθνχ πληάγκαηνο, φπσο ηα άξζξα 51 2 θαη 60 1. Δίλαη φκσο απηέο νη αλαθνξέο αξθεηέο ψζηε λα ππνζηεξηρζεί ε άπνςε πσο θαηνρπξψλεηαη ζπληαγκαηηθά; ηε ζπλέρεηα ηεο κειέηεο ζα δηαπηζηψζνπκε πσο ε ειεχζεξε εληνιή θαη ε ζρέζε ηεο κε ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα δε έρνπλ ηηο βάζεηο ψζηε λα εδξαησζνχλ ζηε ζχγρξνλε ζπληαγκαηηθνπνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα. Αληίζεηα, ε δεζκεπηηθή εληνιή είλαη απηή πνπ δηαζθαιίδεηαη απφ ην χληαγκα θαζψο βξίζθεηαη ζηα πιαίζηα ηεο ηζρχνπζαο θνκκαηηθήο δεκνθξαηίαο, ε νπνία δηαθπιάηηεη ηελ εληαία ζπλνρή θαη εθπξνζψπεζε ησλ θνκκάησλ ζην θνηλνβνχιην. Δλ θαηαθιείδη, ζα εμάγνπκε ην ζπκπέξαζκα πσο ε ειεχζεξε εληνιή δελ πθίζηαηαη ζην ηζρχνλ ζπληαγκαηηθνπνιηηηθφ πιαίζην έρεη φκσο «επηβηψζεη» ζην δηθαίσκα δηαθσλίαο ηνπ βνπιεπηή. Η δεζκεπηηθή σζηφζν ππεξηζρχεη κε ηελ κνξθή ηεο lex imperfecta. 3

2. ΑΝΣΙΠΡΟΩΠΔΤΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ Σν αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα βαζηζκέλν ζηελ αξρή ηεο αληηπξνζψπεπζεο δεκηνπξγήζεθε ζηε Γχζε θαηά ηελ πηψζε ηεο κνλαξρίαο ζε κία πξνζπάζεηα πεξηνξηζκνχ ηνπ ηφηε ηζρχνληνο απνιπηαξρηζκνχ. Η εμνπζία, ζχκθσλα κε ηελ έλλνηα ηεο αληηπξνζψπεπζεο, πεγάδεη απφ ην ιαφ σζηφζν απηφο δελ πξνβαίλεη θαη ζηελ άζθεζή ηεο θαζψο δελ θαζίζηαηαη ηθαλφο. Δπεηδή φκσο ε άζθεζε ηεο εμνπζίαο πξνυπνζέηεη ηθαλφηεηεο πξέπεη λα αλαηίζεηαη ζε πξφζσπα, πνπ ηηο δηαζέηνπλ, ζε «αληηπξνζψπνπο πνηφηεηαο». Η ζέιεζε δειαδή ηνπ corpore απφληνο αληηπξνζσπεπφκελνπ αληηθαζίζηαηαη απφ απηή ηνπ αλψηεξνπ αληηπξνζψπνπ. ηελ αληηπξνζψπεπζε δηαθξίλνληαη δχν κέξε, ν αληηπξφζσπνο θαη ν αληηπξνζσπεπφκελνο. Οη βνπιεπηέο ζηνλ ξφιν ησλ αληηπξνζψπσλ αληηθαζηζηνχλ πιήξσο ηνλ ιαφ, δειαδή ηνλ αληηπξνζσπεπφκελν, εμαθαλίδνληαο θαη αληηθαζηζηψληαο ηε ζέιεζε ηνπ ηειεπηαίνπ κε ηε δηθή ηνπο. Ο ιαφο, ινηπφλ, έρεη κφλν ηελ θπξηφηεηα ηνπ δηθαηψκαηνο θπξηαξρίαο ελψ νη αληηπξφζσπνί ηνπ πξνβαίλνπλ ζηελ άζθεζε ηνπ «αληί ηνπ ιανχ θαη ελ νλφκαηη ηνπ». πλεπψο ν αληηπξνζσπεπφκελνο, εθηφο απφ corpore απψλ, παξακέλεη θαη animo απψλ. Σν αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα ζηεξηδφκελν ζηελ έκκεζε δεκνθξαηία ζπλδέζεθε άξξεθηα κε ηελ ειεπζεξία ησλ αληηπξνζψπσλ θαη θαηνρπξψζεθε ζπληαγκαηηθά φηη νη βνπιεπηέο σο αμηνινγηθά αλψηεξνη δεζκεχνληαη κφλν απφ ηε ζπλείδεζή ηνπο θαη φρη απφ εληνιέο ή ππνδείμεηο. Πξφθεηηαη γηα ην «δφγκα» ηεο ειεχζεξεο εληνιήο (mandat libre), πνπ απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ο βνπιεπηήο απαιιάζζεηαη απφ θάζε λνκηθή επζχλε ή ινγνδνζία πξνο ηνπο εθινγείο ηνπ, θαζψο θαη ζην εθινγηθφ ζψκα εμ νινθιήξνπ θαη ηα πνιηηηθά θφκκαηα κε ηε ζεκαία ησλ νπνίσλ εθιέρζεθε. Η ειεπζεξία, ινηπφλ, ησλ βνπιεπηψλ 4

(αληηπξνζψπσλ) δηαζθαιίδεηαη κε «ζπζία» ηεο Γεκνθξαηίαο ησλ πνιηηψλ (αληηπξνζσπεπφκελσλ). 3. ΔΛΔΤΘΔΡΗ ΔΝΣΟΛΗ Η ειεχζεξε εληνιή απνηειεί ηελ «θαξδηά» ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Υσξίο ειεχζεξε εληνιή δελ λνείηαη θαηά θπξηνιεμία αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα. Οη βνπιεπηέο ζηελ έκκεζε δεκνθξαηία αληηπξνζσπεχνπλ ην έζλνο θαη δελ δεζκεχνληαη απφ ηηο νδεγίεο ησλ εθινγέσλ ηνπο, επνκέλσο δελ είλαη δπλαηφ λα αλαθιεζνχλ. Απνηειεί, ινηπφλ, αλαγθαία ζπλζήθε ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη έηζη έγηλε αληηιεπηή απφ ηε γαιιηθή εζλνζπλέιεπζε ηνπ 1789, φπνπ ν βνπιεπηήο σο πξφζσπν δηαθεξχρηεθε απαξαβίαζην θαη θάζε παξαβάηεο θαζίζηαηαη έλνρνο εζράηεο πξνδνζίαο απέλαληη ζε νιφθιεξν ην έζλνο. Σν πξψην γαιιηθφ χληαγκα ηνπ 1791 επεξεαζκέλν απφ ηελ δηδαζθαιία ηνπ Montesquieu πηνζέηεζε ηελ έλλνηα ηεο ειεχζεξεο εληνιήο. Έηζη, απαληάηαη δηάηαμε πνπ απαγνξεχεη ηε δέζκεπζε ησλ αληηπξνζψπσλ ηνπ έζλνπο, ελψ ζηελ ειιεληθή ζπληαγκαηηθή ηζηνξία, απφ ην «Ηγεκνληθφ» χληαγκα αθφκε εκπεξηέρεηαη δηάηαμε πνπ αθνξά ηελ ειεπζεξία γλψκεο θαη ζπλείδεζεο ησλ βνπιεπηψλ («ςεθίδνπζηλ έθαζηνο θαηά ηελ ζπλείδεζίλ ηνπ»). Σν χληαγκα ηνπ 1975 είλαη ην κφλν, εθηφο ηνπ πξναλαθεξζέληνο, πνπ θαηνρπξψλεη ξεηά ηελ ειεχζεξε εληνιή κε ην άξζξν 60 1 πνπ νξίδεη φηη «νη βνπιεπηέο έρνπλ απεξηφξηζην ην δηθαίσκα ηεο γλψκεο θαη ηεο ςήθνπ θαηά ζπλείδεζε». Ωζηφζν ινγηθά ακθηζβεηείηαη αλ ε έληαμε ηνπο ζε θνηλνβνπιεπηηθέο νκάδεο, δειαδή ζηα πνιηηηθά θφκκαηα, αζθεί επηξξνή ζηε δηακφξθσζε ηεο ζπλείδεζήο ηνπο. Όπσο επίζεο αλ ε ζπλείδεζή ηνπο επηβάιιεη λα δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηηο απνθάζεηο ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ, ζηα νπνία αλήθνπλ θαη κε ηε ζεκαία ησλ νπνίσλ εθιέρζεθαλ. Σν δίιιεκα, ινηπφλ, 5

«θνκκαηηθή πεηζαξρία-γλψκε θαη ςήθνο θαηά ζπλείδεζε» είλαη πνιηηηθφ. Η θαηά ζπλείδεζε γλψκε θαη ςήθνο ηνπ βνπιεπηή, λνκίκσο αληηηάζζεηαη θαηά ηεο θνκκαηηθήο γξακκήο. Η ειεπζεξία ελέξγεηαο πνπ πξνζθέξεη ε ειεχζεξε εληνιή απνηειεί απνηέιεζκα ηεο αμηνινγηθήο ππεξνρήο ηνπ αληηπξνζψπνπ επί ηνπ αληηπξνζσπεπφκελνπ. Ο αληηπξφζσπνο ππφθεηηαη κφλν ζηε ζπλείδεζή ηνπ θαη απνθιείεη ηε δέζκεπζή ηνπ απφ νπνπδήπνηε θη αλ πξνέξρεηαη. Γη απηφ θαη σο φξνο θαίλεηαη αληηθαηηθφο εθφζνλ ρξεζηκνπνηείηαη ζην ζεζκφ ηεο αληηπξνζψπεπζεο. Γηφηη γηα ηνλ αληηπξφζσπν δελ πθίζηαηαη νχηε ειεχζεξε νχηε δεζκεπηηθή εληνιή, παξά κφλν ε αληηπξνζψπεπζε. Οη βνπιεπηέο, ινηπφλ, ιακβάλνπλ απνθάζεηο γηα ην ιαφ ρσξίο θακία δέζκεπζε απέλαληί ηνπ, θαη εθείλνο εθ ησλ πξαγκάησλ βξίζθεηαη εθηφο ηεο άζθεζεο θξαηηθήο εμνπζίαο. Με ηελ αθαίξεζε ηνπ δηθαηψκαηνο άζθεζεο εμνπζίαο ην πνιίηεπκα ράλεη κέξνο απφ ην δεκνθξαηηθφ ηνπ ραξαθηήξα. Έηζη, φζν πεξηζζφηεξε ειεπζεξία ππάξρεη γηα ηνπο αληηπξνζψπνπο, ηφζν ιηγφηεξε δεκνθξαηία γηα ηνπο πνιίηεο. 6

4. ΔΛΔΤΘΔΡΗ ΔΝΣΟΛΗ ΚΑΙ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΡΤΘΜΙΗ Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ ε ειεχζεξε εληνιή ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα. ην ηζρχνλ χληαγκα θαη νη δχν έλλνηεο εληνπίδνληαη ζε δηαηάμεηο. Αλαιπηηθφηεξα ε αληηπξνζσπεπηηθή αξρή θαη ε ειεχζεξε εληνιή εκπεξηέρνληαη ζηα άξζξα 51 2 θαη 60 1 αληίζηνηρα. Άξα θαηνρπξψλεηαη ζπληαγκαηηθά ε ειεχζεξε εληνιή; ην άξζξν 51 2 αλαγξάθεηαη φηη: «Οη βνπιεπηέο αληηπξνζσπεχνπλ ην Έζλνο» απνθιείνληαο φπνηα ζρέζε ζα ήηαλ δπλαηφ λα αλαπηπρζεί κεηαμχ αληηπξνζψπσλ θαη ησλ εθινγέσλ ηνπο. Έηζη, νη βνπιεπηέο αληηπξνζσπεχνπλ φιν ην έζλνο ζε αληίζεζε κε ηα πξνεγνχκελα πληάγκαηα, ηα νπνία θαζηέξσλαλ ηελ επηηαθηηθή εληνιή, φπνπ αληηπξνζψπεπαλ ηελ εθινγηθή πεξηθέξεηα ζηελ νπνία εθιέγνληαλ. Τπφ ην θαζεζηψο ηεο αληηπξνζψπεπζεο δελ ππάξρεη δπλαηφηεηα αλάθιεζεο ηνπ βνπιεπηή. Λφγσ απηνχ ηνπ άξζξνπ, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηελ ειεχζεξε εληνιή, έρεη δηαηππσζεί ε άπνςε πσο ε ειιεληθή δεκνθξαηία ππνζηεξίδεη ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα. Ωζηφζν, ε ζεκεξηλή θνκκαηηθή δεκνθξαηία φπσο απηή εθθξάδεηαη κέζα απφ ηα ζπληαγκαηηθά άξζξα 29 θαη 37, ηα νπνία θαζηεξψλνπλ θαη ζπληαγκαηηθά ηα πνιηηηθά θφκκαηα, απνξξίπηνπλ ηέηνηνπ είδνπο ζεσξίεο. Δπηπξνζζέησο, ζηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 60 1 ηνπ πληάγκαηνο θαηνρπξψλεηαη ην δηθαίσκα ηεο θαηά ζπλείδεζε γλψκεο θαη ςήθνπ ηνπ βνπιεπηή σο έθθξαζε ηεο ειεχζεξεο εληνιήο. ε απηφ ην ζεκείν ε ζπληαγκαηηθή ξχζκηζε δείρλεη λα αγλνεί ην θνκκαηηθφ θαηλφκελν θαζψο θαη ηελ έληαμε ησλ βνπιεπηψλ ζηε θνηλνβνπιεπηηθή νκάδα ηνπ θφκκαηνο κε ηνπο ζπλδπαζκνχο ηνπ νπνίνπ εθιέρζεθε. πγρξφλσο, ην άξζξν 61 1, γλσζηφ σο αλεχζπλν γηα γλψκε θαη ςήθν, αλαθέξεη πσο «Ο βνπιεπηήο δελ θαηαδηψθεηαη νχηε εμεηάδεηαη κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν γηα γλψκε ή ςήθν θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ». 7

Μέζσ απηψλ ησλ δηαηάμεσλ ζπληαγκαηηθνπνηείηαη ε ειεχζεξε εληνιή, ηνπιάρηζηνλ θαηλνκεληθά. Απηφ πνπ επηηξέπεηαη νπζηαζηηθά ζηνλ βνπιεπηή είλαη απιψο ε δπλαηφηεηα λα δηαθσλήζεη κε ηελ θνκκαηηθή γξακκή πνπ αθνινπζεί ην θφκκα ζην νπνίν αλήθεη θαη κε ην νπνίν εθιέρζεθε. Η δηαθσλία απηή ηνπ βνπιεπηή δελ ηνπ ζηεξεί ηε βνπιεπηηθή ηνπ ηδηφηεηα. Παξφιν πνπ ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 60 1 αληηβαίλεη ηεο ζχγρξνλεο θνκκαηηθήο δεκνθξαηίαο, ζπκθσλεί κε ηε κηθηή κνξθή δεκνθξαηίαο πνπ επηθξαηεί αθνχ δίλεη θάπνηα ζηνηρεία ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. πκπεξαζκαηηθά, ηα άξζξα 51 2 θαη 60 1 αλαθέξνπλ ηελ ειεχζεξε εληνιή, φκσο δελ ηελ θαζηεξψλνπλ αθνχ δελ είλαη δπλαηφ λα ιεηηνπξγήζεη ζηα πιαίζηα ηεο ζεκεξηλήο θνκκαηηθήο δεκνθξαηίαο. Η ειεχζεξε εληνιή δελ θαηνρπξψλεηαη ζπληαγκαηηθά κέζσ ηνπ άξζξνπ 51 2, φπσο ππνζηεξίδεηαη, θαζψο νη βνπιεπηέο δελ αληηπξνζσπεχνπλ νιφθιεξν ην έζλνο θαη ηηο ζειήζεηο ηνπ αιιά ηκήκαηά ηνπ πνπ εθθξάδνληαη κέζσ ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ. Απφ ηελ άιιε, νη δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 29 θαη 37 ηνπ πληάγκαηνο θαζηεξψλνπλ ηε κηθηή δεκνθξαηία θαζψο αλαγλσξίδνπλ ηελ ειεχζεξε ιεηηνπξγία ησλ θνκκάησλ. Δπνκέλσο, ν βνπιεπηήο δεζκεπκέλνο απφ ηνπο εθινγείο ηνπ πνπ ηνλ αλέδεημαλ, αθνινπζεί ην πξφγξακκα ηνπ θφκκαηφο ηνπ. 8

5. ΓΔΜΔΤΣΙΚΗ ΔΝΣΟΛΗ Η αληίζεηε έλλνηα ηεο ειεχζεξεο εληνιήο είλαη απηή ηεο επηηαθηηθήο (mandat imperatif), ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη βνπιεπηέο είλαη νη εληνινδφρνη ησλ εθινγέσλ ηνπο, φρη νιφθιεξνπ ηνπ έζλνπο, θαη εμαξηψληαη άκεζα απφ απηνχο. Απφ ηνλ φξν επηηαθηηθή εληνιή ζήκεξα, ιφγσ ηζηνξηθνθνηλσληθνπνιηηηθψλ δηαθνξψλ, πξνηηκφηεξνο είλαη ν φξνο: «δεζκεπηηθή εληνιή». Οη βνπιεπηέο κέιε πνιηηηθψλ θνκκάησλ δελ δεζκεχνληαη απφ ππνδείμεηο ησλ εθινγέσλ ηεο πεξηθέξεηαο, ζηελ νπνία εθιέρζεθαλ, αιιά απφ ην ζχλνιν ησλ ςεθνθφξσλ ζε φιε ηελ επηθξάηεηα πνπ επέιεμαλ ην ζπγθεθξηκέλν θνκκαηηθφ πξφγξακκα. Δπνκέλσο, είλαη εθπξφζσπνη ησλ θνκκάησλ θαη φρη ηεο πεξηθέξεηαο. Η ζχγρξνλε εληνιή έρεη σο θχξηα βάζε ηεο ηελ επαθή ησλ εθιεγνκέλσλ κε ην αληίζηνηρν θνκκαηηθφ πξφγξακκα. Οη ςεθνθφξνη αθνινπζνχλ νξηζκέλε ζεηξά φπνπ πξψηα επηιέγνπλ ην πνιηηηθφ πξφγξακκα πνπ επηζπκνχλ λα εθαξκνζηεί θαη ζηε ζπλέρεηα πξνρσξνχλ ζηελ επηινγή ησλ πξνζψπσλ πνπ ζεσξνχλ νη ίδηνη θαηάιιεινη λα ην εθαξκφζνπλ. Απηή ε ζχλδεζε πνπ δεκηνπξγείηαη κεηαμχ ςεθνθφξσλ θαη πνιηηηθψλ πξνγξακκάησλ απνηειεί θαη ην βαζηθφ πεξηερφκελν ηεο δεζκεπηηθήο εληνιήο. Η δεζκεπηηθή εληνιή ζπλδέεηαη κε ηελ άκεζε δεκνθξαηία θαη κε ηελ εθπξνζψπεζε, θαηά ηελ νπνία ν εθπξνζσπνχκελνο θαη ε ζέιεζή ηνπ ππεξέρεη ηνπ εθπξνζψπνπ. ηελ εθπξνζψπεζε ν εθπξφζσπνο απνηειεί ζπλέρεηα ηνπ εθπξνζσπνχκελνπ θαζψο ε ζέιεζε ηνπ ηειεπηαίνπ κεηαθέξεηαη κέζσ ηνπ πξψηνπ. Γη απηφ ην ιφγν θαη ε εθπξνζψπεζε ζρεηίδεηαη κε ηελ αξρή ηεο ηαπηφηεηαο, θαζψο ηαπηίδνληαη νη ζειήζεηο ησλ δχν (εθπξνζψπνπ-εθπξνζσπνχκελνπ). Οη βνπιεπηέο δεζκεχνληαη απφ ην ζχλνιν ησλ ςήθσλ πνπ έιαβαλ γηα ην πνιηηηθφ πξφγξακκα ηνπ θφκκαηφο κε ηνπ νπνίνπ ηνπο ζπλδπαζκνχο εθιέρζεθαλ, ζχκθσλα κε ηε δεζκεπηηθή εληνιή. Ωζηφζν, δελ είλαη κφλν νη εθπξφζσπνη ηεο πιεηνςεθίαο πνπ έρνπλ σο θχξηα ζπληαγκαηηθή ππνρξέσζε λα θέξνπλ ζε 9

πέξαο ην πνιηηηθφ ηνπο πξφγξακκα, αιιά θαη ηα κέιε ηεο θπβέξλεζεο θαζψο θαη ε αληηπνιίηεπζε. Η θπβέξλεζε, ινηπφλ, νθείιεη λα κεηαηξέπεη ηελ ζέιεζε ηεο πιεηνςεθίαο ζε απφθαζε φινπ ηνπ θξάηνπο. Η δεζκεπηηθή εληνιή ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ αξρή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο, θαηά ηελ νπνία ν ιαφο είλαη ε ππέξηαηε πεγή εμνπζίαο αιιά έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ηελ αζθεί θηφιαο. Η ιατθή θπξηαξρία αλαγλσξίδεηαη απφ ην ειιεληθφ χληαγκα κέζσ ησλ άξζξσλ 1 2 θαη 3, 52 θαη 41 2, ην νπνίν θάλεη ξεηή αλαθνξά ζηε ιατθή εληνιή. Απηή ε ζπληαγκαηηθή αλαγλψξηζε ζέηεη σο ην αλψηεξν φξγαλν ηνπ θξάηνπο ηνλ ιαφ θαη ηηο απνθάζεηο ηνπ ηηο ππέξηεξεο θάζε άιινπ νξγάλνπ. Έηζη, ε δεζκεπηηθή εληνιή απνδεηθλχεηαη σο ε ζπληαγκαηηθνπνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα. 10

6. ΔΛΔΤΘΔΡΗ ΚΑΙ ΓΔΜΔΤΣΙΚΗ ΔΝΣΟΛΗ ΣΗ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟΠΟΛΙΣΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ χκθσλα κε ην άξζξν 52 ηνπ πληάγκαηνο ε ειεχζεξε θαη αλφζεπηε εθδήισζε ηεο ιατθήο ζέιεζεο βξίζθνληαη ζε απφιπηε ζπκθσλία κε ηελ αξρή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο ηνπ άξζξνπ 1 2 ηνπ πληάγκαηνο, ε νπνία απνηειεί ην ζεκέιην ηνπ πνιηηεχκαηνο. Δπνκέλσο, νη ιεηηνπξγνί ηεο πνιηηείαο θαη θπξίσο νη βνπιεπηέο νθείινπλ λα εμαζθαιίδνπλ ζην ιαφ φια ηα ερέγγπα ζε ζρέζε κε ηελ εθαξκνγή ησλ απνθάζεψλ ηνπ. Σν παξαπάλσ άξζξν, ινηπφλ, θαηνρπξψλεη ηε δεζκεπηηθή εληνιή ζην χληαγκα, ε νπνία έρεη άκεζε ζχλδεζε κε ηελ εθπξνζψπεζε θαη ηελ θνκκαηηθή δεκνθξαηία, ε νπνία έρεη θαζηεξσζεί ζήκεξα ζπληαγκαηηθά κέζσ ησλ άξζξσλ 29 θαη 37. Απφ ηελ άιιε, ην άξζξν 60 1 θαηλνκεληθά ζπληαγκαηνπνηεί ηελ ειεχζεξε εληνιή πνπ έρεη ζρέζε κε ηελ έκκεζε δεκνθξαηία. Οπζηαζηηθά φκσο ην παξαπάλσ άξζξν παξαρσξεί ζηνλ βνπιεπηή ην δηθαίσκα δηαθσλίαο κε ην θφκκα ζην νπνίν αλήθεη θαη κέζσ ηνπ νπνίνπ αλαδείρζεθε, αιιά θαη ηελ δπλαηφηεηα λα δηαηεξήζεη ηε βνπιεπηηθή ηνπ ηδηφηεηα. Δλψ πθίζηαληαη άξζξα ζην ηζρχνλ χληαγκα πνπ εκπεξηέρνπλ ηελ έλλνηα ηεο ειεχζεξεο εληνιήο (51 2, 60 1 θαη 61 1), ην άξζξν 52 ππεξηζρχεη απηψλ ιφγσ ηεο ππάξρνπζαο ζπληαγκαηηθνπνιηηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Έηζη, θαηνρπξψλεηαη ζπληαγκαηηθά ε δεζκεπηηθή θαη φρη ε ειεχζεξε εληνιή. πγθεθξηκέλα, ε ζεκεξηλή δεκνθξαηία ηεο ρψξαο έρεη κηθηφ ραξαθηήξα θαζψο πεξηιακβάλεη θαη ζηνηρεία άκεζεο δεκνθξαηίαο, φπσο ην άξζξν 44 ηνπ πληάγκαηνο πνπ αλαθέξεηαη ζην ζεζκφ ηνπ δεκνςεθίζκαηνο. Σα αληίζεηα πνιιέο θνξέο ζηνηρεία πνπ εληνπίδνληαη ζε ηέηνηνπ είδνπο δεκνθξαηηθά πνιηηεχκαηα δεκηνπξγνχλ έλα κεηαβαηηθφ ζηάδην, κέζα ζην νπνίν είλαη δπλαηφ λα ζπλππάξμνπλ γηα παξάδεηγκα ε αξρή ηεο αληηπξνζψπεπζεο θαη ε αξρή ηεο ηαπηφηεηαο. Σν γεγνλφο απηφ φκσο δε ζεκαίλεη πσο ε ειεχζεξε εληνιή θαηνρπξψλεηαη απφ ην χληαγκα. Αληίζεηα, θαζηεξψλεηαη ε δεζκεπηηθή εληνιή κέζα απφ πεξηζζφηεξα άξζξα, γη απηφ θαη 11

ππεξηζρχεη θαη ε αξρή ηεο ηαπηφηεηαο απφ απηή ηεο αληηπξνζψπεπζεο. Αληηθξνπφκελα, ινηπφλ, ζηνηρεία αιιειεπηδξνχλ θαη επεξεάδνληαη δεκηνπξγψληαο κηα λέα πξαγκαηηθφηεηα. Η ζπληαγκαηηθή αλαγλψξηζε ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο (άξζξα 1 2 θαη 3 θαη 52) αλαγάγεη ην ιαφ σο ην ππέξηαην φξγαλν ηεο πνιηηείαο θαη δίλεη ζηηο απνθάζεηο ηνπ ηε κεγαιχηεξε δχλακε απφ θάζε άιιν θξαηηθφ φξγαλν. πλεπψο, φια ηα θξαηηθά φξγαλα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ βνπιεπηψλ θαη θπβέξλεζεο, έρνπλ ηελ ππνρξέσζε λα αθνινπζνχλ ηε ιατθή εληνιή. Γελ ππάξρεη, ινηπφλ, πην ηξαλή απφδεημε φηη ε δεζκεπηηθή εληνιή θαη φρη ε ειεχζεξε είλαη απηή πνπ πξεζβεχεη ηε ζεκεξηλή ζπληαγκαηηθνπνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα. 12

7. ΠΔΡΙΛΗΨΗ Η κηθηή δεκνθξαηία, ε νπνία ηζρχεη ζήκεξα, έρεη ζηνηρεία ηφζν ηεο άκεζεο φζν θαη ηεο έκκεζεο (αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα). Η ηειεπηαία ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηελ ειεχζεξε εληνιή πνπ εληνπίδεηαη σο έλλνηα ζην χληαγκα κέζα απφ ηα άξζξα 51 2, 60 1 θαη 61 1. Ωζηφζν, ην γεγνλφο απηφ δελ πηζηνπνηεί πσο θαηνρπξψλεηαη ζπληαγκαηηθά. Παξάιιεια, ε αληίζεηή ηεο έλλνηα, δεζκεπηηθή εληνιή (Αξ. 41 2 ), πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε ιατθή θπξηαξρία (Αξ. 1 2 θαη 3 θαη 52 ), εληάζζεηαη επθνιφηεξα ζηε ζπληαγκαηηθνπνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα ηεο ηζρχνπζαο θνκκαηηθήο δεκνθξαηίαο (Αξ. 29 θαη 37 ). Η δεκηνπξγία πνιηηηθψλ θνκκάησλ, ινηπφλ, νδήγεζε ζηε δέζκεπζε ηνπ βνπιεπηή, ηνπ νπνίνπ ε εθινγή πξνυπνζέηεη ηελ θνκκαηηθή ηδηφηεηα. Έηζη, ε ειεχζεξε εληνιή παξακέλεη «μέλν ζψκα» ζηα γξαπηά ζπληαγκαηηθά θείκελα. 13

8. SUMMARY The kind of mixed democracy that is applied today includes elements of direct and indirect (representative system) democracy. Indirect is linked to the representative mandate, which under the current Constitution is identified in articles 51 2, 60 1 and 61 1. However, this fact does not certify that representative mandate is ensured constitutionally. Simultaneously, representative mandate s opposite is binding mandate (Art. 41 2 and 53 1) that is associated with popular sovereignty (Art. 1 2 and 3 and 52). Binding mandate suits better to today s political context of partial democracy (Art. 29 and 37). The creation of political parties has led to the commitment of deputy whose election presupposes political status. In conclusion, representative mandate remains estranged from constitutional texts. 14

ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ χληαγκα Αξ. Άξζξν Art. Article Βιβλιογραφία Αλδξέαο Γ. Γεκεηξφπνπινο χζηεκα πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ Β Έθδνζε Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπια Αζήλα-Θεζζαινλίθε 2011 Αληψληνο Παληειήο Δγρεηξίδην πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ Δθδφζεηο Ληβάλε Γεκήηξηνο Σζάηζνο πληαγκαηηθφ Γίθαην Σφκνο Β : Οξγάλσζε θαη Λεηηνπξγία ηεο Πνιηηείαο Β Έθδνζε Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπια 1993 Δ. Β. Βεληδέινο Μαζήκαηα πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ Α Δθδφζεηο Παξαηεξεηήο Κψζηαο Γ. Μαπξηάο πληαγκαηηθφ Γίθαην Σέηαξηε Έθδνζε Δπαπμεκέλε Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπια Αζήλα-Κνκνηελή 2005 Κψζηαο Υ. Υξπζνγφλνο πληαγκαηηθφ Γίθαην Δθδφζεηο άθθνπια Αζήλα-Θεζζαινλίθε Φ. Κ. ππξφπνπινο Δηζαγσγή ζην πληαγκαηηθφ Γίθαην Δθδφζεηο Αλη. Ν. άθθνπια Αζήλα-Κνκνηελή 2006 15