ΛΥΚΕΙΟ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ: 2011-2012 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Προτεινόμενα σχέδια μαθήματος ως ερευνητική εργασία με τη μέθοδο project Βασιλική Ι. Παπακίτσου, Φιλόλογος Φιλολογικός Κλάδος Λυκείου ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΔΟΥΚΑ
2 Βασιλική Ι. Παπακίτσου, Φιλόλογος
1 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΑΞΟΝΕΣ: -ΤΙΤΛΟΣ -ΣΚΟΠΟΙ -ΣΤΟΧΟΙ -ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ -ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ -ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΣΕ ΑΛΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ΤΙΤΛΟΣ: Ανδρέας Λασκαράτος, «Η προίκα» ΣΚΟΠΟΙ 1. Να είναι σε θέση να αναλύουν και να κατανοούν το ιστορικό κοινωνικό πολιτιστικό πλαίσιο των κειμένων 2. Να διερευνούν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και πως αποτυπώνονται στη λογοτεχνική παραγωγή 3. Να εντοπίζουν και να αναλύουν/ερμηνεύουν το ρόλο και τα χαρακτηριστικά των φύλων αλλά και τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους 4. Να παρουσιάζουν τεκμηριωμένα ηθογραφικά και ψυχογραφικά στοιχεία των χαρακτήρων των έργων και των μεταξύ τους σχέσεων 5. Να γνωρίσουν τις αφηγηματικές τεχνικές με τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου 6. Να εκφέρουν άποψη για τα θέματα των κειμένων, συνδέοντάς τα με την καθημερινή τους εμπειρία. 7. Να αναπτύξουν τις συνεργατικές και διερευνητικές δεξιότητές τους 8. {Να μπορούν να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείμενα, έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόμενα υποθέματα. 9. Να μπορούν να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείμενα με κινηματογραφικές ταινίες ανάλογης θεματικής.} Υποσημείωση: Τα 6 και 7 στα κείμενα που δίνουν αυτές τις δυνατότητες(αναφέρονται μόνο τότε). 3
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε ιστορικά και λογοτεχνικά βιβλία και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με το μυθιστόρημα. B. ΣΤΟΧΟΙ: 1. Να συγκεντρώσετε στοιχεία σχετικά με το ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο του κειμένου: Σε ποιο ευρύτερο έργο είναι ενταγμένο το κείμενο της προίκας; Ποια ήταν η απήχηση του έργου όταν εκδόθηκε; Ποιες αντιδράσεις συνάντησε και πώς επηρέασαν την προσωπική ζωή του συγγραφέα; Τι δηλώνουν όλα αυτά για τον χαρακτήρα του; (βιογραφικά στοιχεία) Σε ποιο βαθμό είναι επηρεασμένο το κείμενο από το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο γεννήθηκε; 2. Να παρουσιαστεί η άνιση κατανομή των ρόλων σε βάρος των γυναικών στις πατριαρχικές και ανδροκρατούμενες κοινωνίες. 3. Πώς οριοθετούνται οι ανδρικές και γυναικείες υποχρεώσεις; Γιατί πιστεύει ο συγγραφέας ότι γίνεται απωθητικό, για τις κόρες, το σπίτι τους και τι πρέπει να αλλάξει, κατά τη γνώμη του, ώστε να γίνει περισσότερο φιλικό; Πώς πρέπει να γίνεται σύμφωνα με το κείμενο η επιλογή του/της συζύγου; Ποια είναι η αντίληψη του συγγραφέα για την ανατροφή του κοριτσιού προκειμένου να κάνει έναν πετυχημένο γάμο; 4. Με τι στοιχεία ο συγγραφέας επιχειρεί να αναδείξει τον ψυχογραφικό και ηθογραφικό ρόλο του έργου; Χαρακτηρισμός προσώπων και τεκμηρίωσή τους. 5. Να εντοπιστεί και αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίο καυτηριάζεται η ύπαρξη του κοινωνικού φαινομένου της προίκας. Τι συμβαίνει όταν η κοπέλα δεν έχει προίκα; Πώς διαιωνίζεται η φτώχεια και η μιζέρια; Πώς βλάπτει την κόρη η συγκέντρωση της προίκας; 6. Να σχολιαστεί η άποψη περί προίκας και σχέσεων του ανδρόγυνου και από τη σκοπιά του άνδρα. 7. Να συσχετιστούν οι απόψεις του Λασκαράτου για τη γυναίκα και την οικογένεια με τις σημερινές απόψεις. 8. Να εντοπιστούν οι αφηγηματικές τεχνικές και ο λειτουργικός τους ρόλος. 4
9. Να επισημανθούν οι ιδιαιτερότητες της γραφής του Ανδρέα Λασκαράτου και οι ιδιωματισμοί της γλώσσας του Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου του μυθιστορήματος ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Πολιτισμός, τέχνη, χώρος-χρόνος, αλληλεπίδραση ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΣΕ ΑΛΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Πληροφορική, Γλώσσα, Καλλιτεχνικά Ως κριτήρια α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή των λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Τα φύλα στη λογοτεχνία», που εμπεριέχεται στα κείμενα, αλλά και η αναγνώριση των υποθεμάτων τους (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα, η κοινωνική θέση της γυναίκας, ρόλοι φύλων, ιστορικότητα ηλικιών κά.) και η σύνδεσή τους με τη σύγχρονη καθημερινότητα και τις εμπειρίες τους 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στο ιστορικό, κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείμενο καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικώνλογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων 7. {Η ικανότητα να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείμενα, έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόμενα υποθέματα. 8. Η ικανότητα να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείμενα με κινηματογραφικές ταινίες ανάλογης θεματικής. } Υποσημείωση: Τα 7 και 8, στα κείμενα που δίνουν τη δυνατότητα σύγκρισης, αλλά και αξιοποίησης κινηματογραφικών ταινιών. 5
2 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ΤΙΤΛΟΣ: Κ. Θεοτόκης «Η Τιμή και το Χρήμα» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε ιστορικά και λογοτεχνικά βιβλία και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με το μυθιστόρημα. B. ΣΤΟΧΟΙ: 1. Να συγκεντρώσετε στοιχεία σχετικά με το ιστορικό- κοινωνικό - πλαίσιο του κειμένου: Να περιγράψετε την κοινωνία της Κέρκυρας των αρχών του αιώνα με στοιχεία του κειμένου Ποιες απόψεις του Θεοτόκη προβάλλονται στο μυθιστόρημα; (βιογραφικά στοιχεία) Σε ποιο βαθμό είναι επηρεασμένο το κείμενο από το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο γεννήθηκε; Να σχολιάσετε το θέμα της κοινωνικής αδικίας και της άνισης κατανομής του πλούτου όπως περιγράφεται στο κείμενο. 2. Να παρουσιαστεί η άνιση κατανομή των ρόλων σε βάρος των γυναικών στις πατριαρχικές και ανδροκρατούμενες κοινωνίες. Πως προβάλλεται το αντρικό και γυναικείο πρότυπο στο μυθιστόρημα; Να δώσετε παραδείγματα μέσα από το έργο. Να σκιαγραφήσετε το χαρακτήρα της σιόρας Επιστήμης και τη σχέση της τόσο με την οικογένειά της, όσο και με τον Αντρέα. Ποιος ο ρόλος της στο μυθιστόρημα; (θέση της γυναίκας) 3. Η υπόληψη της τιμής και η αξία του χρήματος επηρεάζουν ιδιαίτερα την πλοκή του μυθιστορήματος και τη στάση των ηρώων. Να σχολιάσετε τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό και να εκφράσετε την προσωπικής σας γνώμη. (Προβάλλεται άλλη αξία στο έργο;) 4. Πως κρίνετε τη στάση του Αντρέα στο μυθιστόρημα; Να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας. 5. Να εντοπιστούν οι αφηγηματικές τεχνικές και ο λειτουργικός τους ρόλος. Να παρακολουθήσετε τη δραματική ένταση, α) στον τρόπο που αντιδρούν οι τρεις πρωταγωνιστές και β) στο ρόλο που παίζει ο διάλογος 6
6. Ποιος είναι ο ρόλος της Ρήνης στο μυθιστόρημα; (θέση της γυναίκας). Να σκιαγραφήσετε το χαρακτήρα της και να σχολιάσετε τα λόγια της και τη συμπεριφορά της στο έργο. Ποιο πρότυπο γυναίκας προβάλλει ο Θεοτόκης; Να συσχετιστούν οι απόψεις του Θεοτόκη για τη γυναίκα και την οικογένεια με τις σημερινές απόψεις. Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου του μυθιστορήματος Ως κριτήρια α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Τα φύλα στη λογοτεχνία», που εμπεριέχεται στα κείμενα, αλλά και η αναγνώριση των υποθεμάτων τους (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα, η κοινωνική θέση της γυναίκας, ρόλοι φύλων, ιστορικότητα ηλικιών) 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στο ιστορικό, κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείμενο καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικώνλογοτεχνικών πηγών 5. Η ικανότητα να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείμενα, έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόμενα υποθέματα. 6. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 7. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων 7
ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ 1. Σαχίνης Απ., Το νεοελληνικό μυθιστόρημα, εκδ. Εστία, Αθήνα 1997, σελ.192, 198 2. Παγανός, Γ.Δ., Η νεοελληνική Πεζογραφία, Θεωρία και Πράξη, εκδ. Κώδικας, Θεσ/νίκη 1983, σσ. 190-192 3. Κ. Μπαλάσκας, 2001, Ανάγνωση λογοτεχνίας, Αθήνα: Σαββάλας, σελ.70-71 4. Χουρμούζιος Αιμ., Κ. Θεοτόκης, εκδόσεις των Φίλων 5. Περ. Διαβάζω, τ. 14, 1978 6. Περ. Νέα Εστία, τ. 7 και 8, 1927 και τ. 54, 1953 7. Περ. Αντί, αρ. 463, 5 Απριλίου 1991. 8. Περ. Διαβάζω, αρ. 165, 8 Απριλίου 1987. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ 9. www.ekebi.gr 10. www.elia.org.gr 8
3 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ΤΙΤΛΟΣ: Κ. Θεοτόκης «Η Τιμή και το Χρήμα» Παράλληλο κείμενο: Αλ. Παπαδιαμάντης «Πατέρα στο σπίτι» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε ιστορικά και λογοτεχνικά βιβλία και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με το μυθιστόρημα. Δίνεται παράλληλο κείμενο: «Πατέρα στο σπίτι» Αλ. Παπαδιαμάντη, ώστε να πραγματοποιηθεί σύγκριση B. ΣΤΟΧΟΙ: 1. Να περιγράψετε και να σχολιάσετε συγκρίνοντας τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες (κοινωνικό πλαίσιο/περιβάλλον) που επικρατούσαν στις αθηναϊκές φτωχογειτονιές και στις παρυφές της κερκυραϊκής πρωτεύουσας στις αρχές του 19ου αιώνα Σε ποιο βαθμό είναι επηρεασμένα τα κείμενα από το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο γεννήθηκαν; Ποιος είναι ο κοινωνικός προβληματισμός του διηγήματος; (Πατέρα στο σπίτι) 2. Πως προβάλλεται το αντρικό και γυναικείο πρότυπο στα δύο έργα; Να σκιαγραφήσετε και να συγκρίνετε τα πορτρέτα του Μανόλη και της Γιαννούλας με τα αντίστοιχα του γέροντα Τρίνκουλου και της σιόρας Επιστήμης. 3. Ποια είναι η σχέση του αγοριού με τη μητέρα του; Ποιες είναι οι συνέπειες μιας τέτοιας οικογενειακής ζωής για τις αθώες παιδικές ψυχές, θύματα της κατάστασης που επικρατεί; Στις μέρες μας συναντάμε τέτοιες καταστάσεις; Πως τις αντιμετωπίζουμε ατομικά και κοινωνικά; 4. Η υπόληψη της τιμής και η αξία του χρήματος (Η Τιμή και το Χρήμα) επηρεάζουν ιδιαίτερα την πλοκή του μυθιστορήματος και τη στάση των ηρώων. (Προβάλλεται άλλη αξία στο έργο;) Πως κρίνετε τη στάση του Αντρέα στο μυθιστόρημα; 9
5. Ποιος είναι ο ρόλος της Ρήνης στο μυθιστόρημα; Ποιο πρότυπο γυναίκας προβάλλει; Να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας σχολιάζοντας τα λόγια της και τη συμπεριφορά της στο έργο. Να συσχετιστούν οι απόψεις του Θεοτόκη για τη γυναίκα και την οικογένεια με τις σημερινές απόψεις. 6. Αφού παρακολουθήσετε την ταινία «Η Τιμή της Αγάπης»της Τόνια Μαρκετάκη, να συγκρίνετε τον τρόπο με τον οποίο αποτυπώθηκε το περιεχόμενο και οι ανθρώπινοι χαρακτήρες του λογοτεχνικού κειμένου στην ταινία. Ήταν επιτυχημένη η μεταφορά του βιβλίου ή όχι; Τεκμηριώστε με επιχειρήματα την άποψή σας. Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου του μυθιστορήματος. Ως κριτήρια α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Τα φύλα στη λογοτεχνία», που εμπεριέχεται στα κείμενα, αλλά και η αναγνώριση των υποθεμάτων τους (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα, η κοινωνική θέση της γυναίκας, ρόλοι φύλων, ιστορικότητα ηλικιών) 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στο ιστορικό, κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείμενο καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικώνλογοτεχνικών πηγών 5. Η ικανότητα να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείμενα, έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόμενα υποθέματα. 6. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 7. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων 8. Η ικανότητα να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείμενα, έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόμενα υποθέματα. 10
ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ 1. Σαχίνης Απ., Το νεοελληνικό μυθιστόρημα, εκδ. Εστία, Αθήνα 1997, σελ.192, 198 2. Παγανός, Γ.Δ., Η νεοελληνική Πεζογραφία, Θεωρία και Πράξη, εκδ. Κώδικας, Θεσ/νίκη 1983, σσ. 190-192 3. Κ. Μπαλάσκας, 2001, Ανάγνωση λογοτεχνίας, Αθήνα: Σαββάλας, σελ.70-71 4. Χουρμούζιος Αιμ., Κ. Θεοτόκης, εκδόσεις των Φίλων 5. Περ. Διαβάζω, τ. 14, 1978 6. Περ. Νέα Εστία, τ. 7 και 8, 1927 και τ. 54, 1953 7. Περ. Αντί, αρ. 463, 5 Απριλίου 1991. 8. Περ. Διαβάζω, αρ. 165, 8 Απριλίου 1987. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ 9. www.ekebi.gr 10. www.elia.org.gr 11
4 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ΤΙΤΛΟΣ: Αλ. Παπαδιαμάντης «Η φόνισσα» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε ιστορικά και λογοτεχνικά βιβλία και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με το μυθιστόρημα. B. ΣΤΟΧΟΙ: 1. Να συγκεντρώσετε στοιχεία σχετικά με το ιστορικό- κοινωνικό - πλαίσιο του κειμένου: Να περιγράψετε την κοινωνία της Σκιάθου και να σκιαγραφήσετε τις κοινωνικές και ηθικές δομές της Σκιαθίτικης αλλά και γενικότερα, ελληνικής κοινωνίας της εποχής του 19ου αι. και των αρχών του 20 ου αι. με βάση στοιχεία του κειμένου Ποιες απόψεις του Παπαδιαμάντη προβάλλονται στο μυθιστόρημα; (βιογραφικά στοιχεία). Ποια είναι η στάση του συγγραφέα απέναντι στη φόνισσα; Πώς διαφαίνεται στο κείμενο; Σε ποιο βαθμό είναι επηρεασμένο το κείμενο από το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο γεννήθηκε; 2. Να παρουσιαστεί η άνιση κατανομή των ρόλων σε βάρος των γυναικών στις πατριαρχικές και ανδροκρατούμενες κοινωνίες. Πώς προβάλλεται το γυναικείο και το ανδρικό πρότυπο στο έργο; Ποια είναι η θέση της γυναίκας; 3. Να εντοπιστεί και αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίο καυτηριάζεται η ύπαρξη του κοινωνικού φαινομένου της προίκας. Τι συμβαίνει όταν η κοπέλα δεν έχει προίκα; Πως διαιωνίζεται η φτώχεια και η μιζέρια; 4. Να σχολιαστούν οι τεχνικές που αξιοποιεί ο Παπαδιαμάντης στην αφήγηση (διάλογος και ελεύθερος πλάγιος λόγος, περιγραφή, ειρωνεία κ.ά.). Πώς βοηθούν στην ψυχογραφική διείσδυση των ηρώων; 5. Με τι στοιχεία, ο συγγραφέας, επιχειρεί να αναδείξει τον ψυχογραφικό και ηθικό ρόλο του έργου; Γιατί χαρακτηρίστηκε «κοινωνικόν μυθιστόρημα»; Να περιγράψετε την προσωπικότητα της Φραγκογιαννούς, τεκμηριώνοντας τις απόψεις σας μέσα από το κείμενο. Πώς δικαιολογεί η ίδια τις πράξεις της; 12
6. Στις μέρες μας συναντάμε περιπτώσεις γυναικών που δολοφονούν τα παιδιά τους; Ποια συνήθως είναι τα αίτια που τις οδηγούν σε αυτή την αποτρόπαια πράξη; Σε ποια κοινωνική τάξη ανήκουν συνήθως οι γυναίκες αυτές; Ποια προβλήματα αντιμετωπίζουν στην καθημερινή τους ζωή; Πώς αντιμετωπίζονται από την κοινωνία και τη δικαιοσύνη; Τι πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας; Υπάρχουν κοινά σημεία με την ηρωίδα του Παπαδιαμάντη; 7. Πως εκτιμάτε το τέλος που δίνει ο Παπαδιαμάντης στη Φραγκογιαννού; Ποιο τέλος θα προκρίνατε εσείς και γιατί; Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου του μυθιστορήματος. Ως κριτήρια α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Τα φύλα στη λογοτεχνία», που εμπεριέχεται στα κείμενα, αλλά και η αναγνώριση των υποθεμάτων τους (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα, η κοινωνική θέση της γυναίκας, ρόλοι φύλων, ιστορικότητα ηλικιών) 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στο ιστορικό, κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείμενο καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικώνλογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων 13
ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ 1. Κ.Θ. Δημαράς, Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Ίκαρος 2. Φώτα Ολόφωτα. Ένα αφιέρωμα στον Παπαδιαμάντη και στον κόσμο του, επιμ. Τριανταφυλλόπουλος, Ν.Δ., εκδόσεις των Φίλων 3. Ελύτης, Οδ., Εν Λευκώ, εκδ. Ίκαρος 4. Περ. Διαβάζω, τ. 165 5. Περ. Ομπρέλα, τ. 47 6. Περ. Ν. Παιδεία, τ. 56 7. Περ. Φιλόλογος, τ. 61 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ 8. www.ekebi.gr 9. www.elia.org.gr 14
5 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ΤΙΤΛΟΣ: Μ. Κουμανταρέας «Η Κυρία Κούλα» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε ιστορικά και λογοτεχνικά βιβλία και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με το μυθιστόρημα. B. ΣΤΟΧΟΙ: 1. Να συγκεντρώσετε στοιχεία σχετικά με το ιστορικό- κοινωνικό - πλαίσιο του κειμένου. Συγκεκριμένα: Να περιγράψετε την καθημερινότητα της αθηναϊκής κοινωνίας, το ρυθμό και τα προβλήματά της. Προσπαθήστε, ίσως, να αναγνωρίσετε στοιχεία της δικής σας καθημερινότητας και του δικού σας τρόπου σκέψης 2. Να σκιαγραφήσετε το πορτρέτο της κ. Κούλας, όπως διαγράφεται στο κείμενο. Ποια χαρακτηριστικά της ώριμης μεσοαστής εντοπίζετε στο πρόσωπό της; Ποια είναι η σχέση της με τον άνδρα της και τα παιδιά της; Πώς θα χαρακτηρίζατε την οικογένειά της; 3. Έχει διατυπωθεί η άποψη πως ο Κουμανταρέας στο έργο του «αντιπαραθέτει το ευάλωτο άτομο στην Ιστορία και τη μοίρα, μιλάει για την ατομική και τη συλλογική διάψευση, μέσα από ιστορίες στις οποίες ο καθένας αναγνωρίζει τον εαυτό του». Προσπαθήστε να εντοπίσετε στοιχεία του κειμένου τα οποία τεκμηριώνουν αυτή την άποψη. Η κ. Κούλα, φαίνεται πως έχει παραιτηθεί από τη ζωή και τα όνειρά της. Ίσως και οι προσδοκίες της να έχουν διαψευσθεί. Η ζωή της έχει γίνει ρουτίνα και μοιάζει έρμαιο της ζωής, φαίνεται να περνά δίπλα της, μέχρι που.. Πώς θα αντιδρούσατε εσείς στη θέση της; Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι αντιδράσεις της; Τι θα αποφασίσει για τη ζωή της; 4. Να διερευνήσετε την κοινωνική και ψυχολογική αντίθεση των δύο κεντρικών ηρώων. Προσπαθήστε να τη συνδέσετε με την απλότητα του μύθου του Κουμανταρέα. 15
5. Να παρουσιάσετε τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της μεταπολεμικής πεζογραφίας. Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου του μυθιστορήματος Ως κριτήρια α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Τα φύλα στη λογοτεχνία», που εμπεριέχεται στα κείμενα, αλλά και η αναγνώριση των υποθεμάτων τους (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα, η κοινωνική θέση της γυναίκας, ρόλοι φύλων, ιστορικότητα ηλικιών) 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στο ιστορικό, κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείμενο καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικώνλογοτεχνικών πηγών 5. Η ικανότητα να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείμενα, έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόμενα υποθέματα. 6. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 7. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων 16
ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ 1. Σαχίνης Απ., Το νεοελληνικό μυθιστόρημα, εκδ. Εστία, Αθήνα 1997,σελ.192, 198 2. Α. Κοτζιάς, Καθημερινή, 13/4/78 3. Α. Ζήρας, Σχεδία, τ. 1 4. Περ. Διαβάζω, αρ. 373, Απρίλιος 1997 5. Περ. Διαβάζω, αρ. 333, Απρίλιος 1994 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ 6. www.ekebi.gr 7. www.elia.org.gr 17
6 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ΤΙΤΛΟΣ: Γρ. Ξενόπουλος «Στέλλα Βιολάντη» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε ιστορικά και λογοτεχνικά βιβλία και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με το μυθιστόρημα. B. ΣΤΟΧΟΙ: 1. Να συγκεντρώσετε στοιχεία σχετικά με το ιστορικό- κοινωνικό - πλαίσιο του κειμένου: Να περιγράψετε την κοινωνία της Ζακύνθου των αρχών του αιώνα με στοιχεία του κειμένου ( Ο Ξενόπουλος είναι εισηγητής της αστικής πεζογραφίας) Ποιες απόψεις του Ξενόπουλου προβάλλονται στο μυθιστόρημα; (βιογραφικά στοιχεία) Σε ποιο βαθμό είναι επηρεασμένο το κείμενο από το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο γεννήθηκε; 2. Πώς προβάλλεται το ανδρικό και γυναικείο πρότυπο στο μυθιστόρημα; Να τεκμηριώσετε με παραδείγματα από το κείμενο τις απόψεις σας. Να σκιαγραφήσετε το ρόλο του Παναγή Βιολάντη και της γυναίκας του. Πώς δικαιολογείτε τη στάση του; Να σκιαγραφήσετε τις σχέσεις των μελών της οικογένειας της Στέλλας. Οι γονείς ενδιαφέρονταν πραγματικά για το τι συνέβαινε στη Στέλλα; 3. Με τι στοιχεία ο συγγραφέας επιχειρεί να αναδείξει τον ψυχογραφικό και ηθογραφικό ρόλο του έργου; (Χαρακτηρισμός προσώπων και τεκμηρίωσή τους). Να παρουσιάσετε το ρόλο της Στέλλας στο έργο και να σκιαγραφήσετε το χαρακτήρα της, όπως προβάλλεται μέσα από τα λόγια και τις πράξεις της. Με ποιο τρόπο ορθώνει το ανάστημα της στον πατέρα της; Ποιο πρότυπο γυναίκας προβάλλει ο Ξενόπουλος; Ποιο ήταν το τέλος της Στέλλας και πώς επηρέασε την οικογένειά της; 4. Ποιος είναι ο ρόλος του Χρηστάκη και πώς σκιαγραφείται ο χαρακτήρας του; 5. Να συσχετιστούν οι απόψεις του Ξενόπουλου για τη γυναίκα και την οικογένεια με τις σημερινές απόψεις. Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού 18
Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου του μυθιστορήματος. Ως κριτήρια α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Τα φύλα στη λογοτεχνία», που εμπεριέχεται στα κείμενα, αλλά και η αναγνώριση των υποθεμάτων τους (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα, η κοινωνική θέση της γυναίκας, ρόλοι φύλων, ιστορικότητα ηλικιών) 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στο ιστορικό, κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείμενο καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικώνλογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων 19
ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Γρηγόριου Ξενόπουλου βλ. Μαλαφάντης Κωνσταντίνος Δημ., «Χρονολόγιο Γρηγορίου Ξενόπουλου (1867-1951)» 2. Σπάθης Δημήτρης, «Ξενόπουλος Γρηγόριος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό7. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1987 3. Τροπαιάτης Άλκης, «Ξενόπουλος Γρηγόριος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας10. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. 4. Φαρίνου - Μαλαματάρη Γ., «Γρηγόριος Ξενόπουλος», Η παλαιότερη πεζογραφία μας Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοθ (1900-1914), σ.288-333. Αθήνα, Σοκόλης, 1997 5. Διαβάζω265, 12/6/1991, σ.18-25 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ 6. www.ekebi.gr 7. www.elia.org.gr 20
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Ά Λυκείου Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου Σχολ. Έτος:2011-2012 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ΤΙΤΛΟΣ: Γ. Βιζυηνός: «Το αμάρτημα της μητρός μου» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε ιστορικά και λογοτεχνικά βιβλία και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με το μυθιστόρημα. B. ΣΤΟΧΟΙ: 1. Να συγκεντρώσετε στοιχεία σχετικά με το ιστορικό- κοινωνικό - πλαίσιο του κειμένου: Σε ποιο βαθμό είναι επηρεασμένο το κείμενο από το ιστορικό κοινωνικό και λογοτεχνικό πλαίσιο στο οποίο γεννήθηκε; Εντοπίζετε αυτοβιογραφικά στοιχεία στο διήγημα του Βιζυηνού; Αν ναι, να αναφέρετε δύο παραδείγματα. 2. Πως επιδρά το κοινωνικό περιβάλλον στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων; Να γίνει διασύνδεση με λαϊκές αντιλήψεις, δεισιδαιμονίες, εθιμοτυπίες και άλλα λαογραφικά στοιχεία. 3. Πως προβάλλεται το αντρικό και γυναικείο πρότυπο στο μυθιστόρημα; Σε ποια σημεία του διηγήματος διακρίνετε την κοινωνική καταπίεση και τον κοινωνικό έλεγχο που υφίσταται η γυναίκα; Να δώσετε παραδείγματα μέσα από το έργο. Να σκιαγραφήσετε το χαρακτήρα της μάνας και τη σχέση της τόσο με τον αφηγητή και τα αγόρια της όσο και με την Αννιώ. Πως παρουσιάζεται ο ρόλος του πατέρα; Ποια είναι η στάση του και πως τον χαρακτηρίζετε; 4. Να εντοπιστούν οι αφηγηματικές τεχνικές και ο λειτουργικός τους ρόλος. Να παρακολουθήσετε τη δραματική ένταση, α) στον τρόπο που αντιδρούν οι πρωταγωνιστές β) στο ρόλο που παίζει ο 21
διάλογος γ) η περιγραφή δ) οι ανάδρομες και πρόδρομες αφηγήσεις ε) η αφήγηση 5. Ο Βιζυηνός είναι ο πατέρας του ψυχογραφικού διηγήματος. Στο συγκεκριμένο διήγημα επαληθεύεται αυτός ο χαρακτηρισμός; Να αναφέρετε δύο παραδείγματα και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. 6. Η μητέρα στο τέλος της ιστορίας, συνεχίζει να αισθάνεται ένοχη παρότι πήρε άφεση αμαρτιών από τον πατριάρχη. Ποια αίσθηση σας δημιουργεί αυτή της η στάση; Ποια θα ήταν η δική σας εκδοχή για το τέλος της ιστορίας; Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου του μυθιστορήματος Ως κριτήρια α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Τα φύλα στη λογοτεχνία», που εμπεριέχεται στα κείμενα, αλλά και η αναγνώριση των υποθεμάτων τους (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα, η κοινωνική θέση της γυναίκας, ρόλοι φύλων, ιστορικότητα ηλικιών) 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στο ιστορικό, κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείμενο καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικώνλογοτεχνικών πηγών 5. Η ικανότητα να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείμενα, έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόμενα υποθέματα. 6. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 7. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων 22
ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ 1. Σαχίνη Α., «Το διήγημα του Γ. Βιζυηνού», Επιστημονική Επετηρίς Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Περίοδος Α, 1968, Τόμος Ι, σ. 346-347. 2. Παν. Μουλλάς, Το νεοελληνικό διήγημα και ο Γ.Μ. Βιζυηνός (Εισαγωγή στο Γ.Μ.Βιζυηνός, Νεοελληνικό Διήγημα) Επιμέλεια: Παν. Μουλλάς. 3. Κ. Στεργιόπουλος, «Ο Βιζυηνός και το διήγημα». ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ 4. www.ekebi.gr 5. www.elia.org.gr 23
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Ά Λυκείου Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου Σχολ. Έτος:2011-2012 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» ΠΟΙΗΜΑΤΑ: «Άσμα ασμάτων», Ιωάννης Βηλαράς: «Σαν πεταλούδα στη φωτιά», Μεν. Λουντέμης: «Ερωτικό κάλεσμα», Οδ. Ελύτης: «Το τραγούδι του Αρχιπελάγους» (Έρωτας), Γ. Ρίτσος: «Σαρκικός λόγος» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε ιστορικά και λογοτεχνικά βιβλία και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με το μυθιστόρημα. B. ΣΤΟΧΟΙ: 1. Να εντάξετε τα συγκεκριμένα ποιήματα στο ευρύτερο ιστορικό, κοινωνικό και λογοτεχνικό πλαίσιο που δημιουργήθηκαν. 2. Με ποια εκφραστικά μέσα ποιητικούς τρόπους (εικόνες, μοτίβα, ύφος) αισθητοποιούνται σκέψεις και συναισθήματα (προβάλλουν οι ποιητές τα συναισθήματά τους); Επισημάνετε διασυνδέσεις ανθρώπου-φύσης στα ποιήματα. 3. Πως εκφράζεται ο έρωτας στο καθένα από αυτά τα ποιήματα; Ποια είναι η λειτουργικότητα των εικόνων ως προς το περιεχόμενο και τη μορφή; 4. Στο ποίημα του Βηλαρά, πως παρουσιάζεται το άλλο φύλο; Ποιες αρετές του προβάλλονται; Πετυχαίνει ο νέος το στόχο του; Σήμερα θα μπορούσε να εκφραστεί έτσι ο ερωτευμένος και να πετύχει το στόχο του; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. 5. Ποιες διαφορές εντοπίζετε σε αυτά τα ποιήματα ως προς τη μορφή/ τεχνοτροπία; 6. (Διαφαίνονται κοινά στοιχεία βαθύτερου προβληματισμού στα ποιήματα που μελετήσατε); 24
Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου του μυθιστορήματος Ως κριτήρια α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Τα φύλα στη λογοτεχνία», που εμπεριέχεται στα κείμενα, αλλά και η αναγνώριση των υποθεμάτων τους (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα, η κοινωνική θέση της γυναίκας, ρόλοι φύλων, ιστορικότητα ηλικιών) 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στο ιστορικό, κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείμενο καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικώνλογοτεχνικών πηγών 5. Η ικανότητα να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείμενα, έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόμενα υποθέματα. 6. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 7. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ 1. Κεχαγιόγλου Δημήτρης, «Ιωάννης Βηλαράς», Η παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοβ,2, σ.104-113. Αθήνα, Σοκόλης, 1999. 2. χ.σ., «Βιλλαράς - Βηλαράς Ιωάννης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας3. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.μελάς Σπύρος, «Ιωάννης Βηλαράς», Νεοελληνική Λογοτεχνία, σ.96-104. Αθήνα, Φέξης, 1962. 3. Γιαλουράκης, Μανώλης, Ελύτης Οδυσσέας, Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. 25
4. Νικήτας, Παρίσης, Και με φως και με θάνατον: επτά μελετήματα για τον Οδυσσέα Ελύτη. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2005. 5. Αγάθη Γεωργιάδου, Η ποιητική περιπέτεια, εκδόσεις Μεταίχμιο 2005 6. Διαλησμάς Στέφανος, Εισαγωγή στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1981. 7. Περιοδικό: Νέα Εστία 94, ετ. ΜΖ, Χριστούγεννα 1973, αρ.1115. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ 1. www.ekebi.gr 2. www.elia.org.gr 26