Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας Πανελλήνιος Σύλλογος ιπλωµατούχων Αγρονόµων και Τοπογράφων Μηχανικών Κέντρο Εκτίµησης Φυσικών Κινδύνων και Προληπτικού Σχεδιασµού Ε.Μ.Π. Αθήνα Τρίτη 11 εκεµβρίου 2007 Ηµερίδα «Πρόληψη - ιαχείριση των Φυσικών Καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού» Ε Ι Σ Η Γ Η Σ Η Π.Σ..Α.Τ.Μ. Εισηγήτρια: Κωνσταντίνα Σχιζοδήµου Μέλος ιοικητικού Συµβουλίου Π.Σ..Α.Τ.Μ. Σύστηµα αναγνώρισης αγροτεµαχίων (LPIS-Land Parcel Identification System) - Πρόληψη και ιαχείριση των Φυσικών Καταστροφών ΜΗΤΡΩΑ ΥΠΑΑΤ Η χώρα γνώριζε την υποχρέωσή της να συντάξει το Αµπελουργικό και Ελαιοκοµικό Μητρώο, πριν και από την ένταξή της στην τότε Ε.Ο.Κ., το 1981. Το 2001, µετά από µία εικοσαετία από την ένταξη, ξεκίνησαν οι εργασίες για τη σύνταξη του Ελαιοκοµικού και Αµπελουργικού Μητρώου, όταν η Ε.Ε.συνέδεσε απόλυτα την καταβολή των επιδοτήσεων µε τα µητρώα (no registers, no funds). Τα µητρώα είναι η πρώτη συστηµατική και οργανωµένη προσπάθεια να υπάρξει στον αγροτικό χώρο ενιαία ψηφιακή χαρτογραφική βάση, δοµηµένη σε Γεωγραφικό Σύστηµα Πληροφοριών ( GIS), εγχείρηµα µε πολλές όµως εγγενείς δυσκολίες. Με τα Μητρώα: Καλύφθηκε για πρώτη φορά σχεδόν του συνόλου της χώρας µε ψηφιακούς Ο/Χ ακρίβειας κλίµακας 1 : 10000 (εκτυπώσεις 1 : 5000), που χρησιµοποιούνται ως υπόβαθρα σε πλήθος εργασιών και φυσικά δηµιουργήθηκε το DTM της Ελλάδας. Εφαρµόστηκαν Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών για 10 εκατ στρέµµατα σε όλη τη χώρα. Βελτιώθηκε ο τρόπος σχεδίασης των αγροτεµαχίων στο ΟΣ Ε, ειδικά από το 2004 και µετά, που η σχεδίαση των δηλουµένων αγροτεµαχίων γινόταν σε διαφάνειες ενοτήτων µε σχεδιασµένα τα αγροτεµάχια των µητρώων. Αυτό επέτρεψε τη σταδιακή διόρθωση των λαθών του ΟΣ Ε (επικαλύψεις κ.λ.π) µε επιτόπιες αυτοψίες, που είχε ως αποτέλεσµα τη βελτίωση της αξιοπιστίας της χαρτογραφικής βάσης του ΟΣ Ε ΟΣ Ε Το ΟΣ Ε (Ολοκληρωµένο Σύστηµα ιαχείρισης και Ελέγχου) αποτελεί τη βάση για την ενιαία ενίσχυση. 1
Το ΟΣ Ε περιλαµβάνει τους ακόλουθους πυλώνες Ηλεκτρονική βάση δεδοµένων Σύστηµα αναγνώρισης αγροτεµαχίων Σύστηµα αναγνώρισης και καταγραφής ζώων Σύστηµα προσδιορισµού και καταγραφής των δικαιωµάτων ενίσχυσης Ενιαία αίτηση παροχής ενίσχυσης Ολοκληρωµένο σύστηµα ελέγχου Μοναδικό Σύστηµα καταγραφής της ταυτότητας κάθε γεωργού που υποβάλει αίτηση για παροχή ενίσχυσης. Αυτό που αφορά στους Αγρονόµους Τοπογράφους Μηχανικούς και µπορούν να παίξουν σηµαντικό ρόλο είναι το Σύστηµα αναγνώρισης αγροτεµαχίων και το Ολοκληρωµένο σύστηµα ελέγχου. Το Σύστηµα αναγνώρισης System) αγροτεµαχίων (LPIS-Land Parcel Identification Ο Κανονισµός 1593/2000 του Συµβουλίου καθορίζει τις βασικές απαιτήσεις για τη δηµιουργία του (LPIS). Συγκεκριµένα µε το άρθρο 4, προσδιορίζεται ότι δηµιουργείται ένα σύστηµα αναγνώρισης αγροτεµαχίων, µε βάση χάρτες ή έγγραφα του κτηµατολογίου ή άλλες χαρτογραφικές αναφορές. Πρέπει να γίνεται χρήση τεχνικών ηλεκτρονικού συστήµατος γεωγραφικών πληροφοριών, το οποίο να περιλαµβάνει κάλυψη µε ορθοεικόνιση, κατά προτίµηση από τον αέρα ή από το διάστηµα, µε ένα οµοιογενές κριτήριο, που να διασφαλίζει ακρίβεια τουλάχιστον ισοδύναµη µε αυτή της χαρτογράφησης σε κλίµακα 1 : 10000. Με τη νέα ΚΑΠ το κριτήριο της επιδότησης µεταφέρεται από την ποσότητα στην έκταση (άµεσα ή έµµεσα), ενώ βάση για την καταβολή της επιδότησης αποτελεί το αγροτεµάχιο. Το αγροτεµάχιο ορίζεται, σύµφωνα µε τους κανονισµούς της Ε.Ε., ως το τµήµα εδάφους το οποίο καλλιεργείται από ένα κάτοχο γεωργικής εκµετάλλευσης µε ένα είδος καλλιέργειας, σε αντίθεση µε το γεωτεµάχιο, που συνδέεται άµεσα µε την ιδιοκτησία και το δικαίωµα της κυριότητας, και αποτελεί το στοιχείο καταγραφής του Εθνικού Κτηµατολογίου. Το αγροτεµάχιο µπορεί να συµπίπτει µε ένα γεωτεµάχιο ή τµήµα του, ή να αποτελείται από πολλά γεωτεµάχια ή τµήµατα αυτών. Το αγροτεµάχιο για να υπολογισθεί στην ενίσχυση πρέπει: να εντοπισθεί και να σχεδιασθεί στο χαρτογραφικό υπόβαθρο του ΥΠΑΑΤ, τους γνωστούς ορθοφωτοχάρτες και να κωδικοποιηθεί στο σύστηµα κωδικοποίησης του ΥΠΑΑΤ, που βασίζεται στις ενότητες (ilots) και είναι ένα γεωγραφικό σύστηµα. Ολοκληρωµένο Σύστηµα Ελέγχων. 2
Προβλέπεται η πραγµατοποίηση διοικητικών, µηχανογραφικών και επιτόπιων ελέγχων (κλασικών ή µέσω τηλεπισκόπησης) για να εξασφαλίζεται η τήρηση των όρων για τη χορήγηση των ενισχύσεων. ηλώσεις ενιαίας ενίσχυσης - Ενιαία χαρτογραφική βάση. Το 2006, πρώτο χρόνο εφαρµογής της νέας ΚΑΠ, οι παραγωγοί υπέβαλαν τις δηλώσεις ενιαίας ενίσχυσης, για την ενεργοποίηση των δικαιωµάτων. Σαν βάση για τη σχεδίαση των δηλούµενων αγροτεµαχίων, χρησιµοποιήθηκαν οι διαφάνειες των ενοτήτων µε σχεδιασµένα από κοινού τα αγροτεµάχια των µητρώων και του ΟΣ Ε. Οι διαφάνειες αυτές ελέγχονται από το ΥΠΑΑΤ µόνο όµως όσον αφορά στο Γεωγραφικό Σύστηµα Πληροφοριών χωρίς να γίνεται και κάποια φωτοερµηνεία. Επισηµαίνονται τα λάθη και εκτυπώνονται ώστε να ληφθούν υπόψη κατά την επόµενη περίοδο των δηλώσεων. εν γίνεται διασταύρωση µε άλλα δεδοµένα όπως κτηµατολόγιο, δασικούς χάρτες κ.λ.π. Επιτόπιοι έλεγχοι Ο επιτόπιος έλεγχος, ως προς το τοπογραφικό του µέρος, συνίσταται στην αποτύπωση µε µεθόδους ακρίβειας καλύτερης του 5%, του αγροτεµαχίου, τη σχεδίαση του στην ενιαία χαρτογραφική βάση (ΕΓΣΑ), τη συσχέτισή του µε το δηλούµενο αγροτεµάχιο, τον υπολογισµό του εµβαδού του και την ταυτοποίηση του. Αυτή η καθαρά τοπογραφική εργασία εκτελείται σχεδόν ολοκληρωτικά χωρίς τη συµµετοχή τοπογράφου, από διµελείς επιτροπές υπαλλήλων της /νσης (γεωπόνοι και διοικητικοί). Η µέθοδος που χρησιµοποιείται είναι κατά κύριο λόγο ο υπολογισµός του εµβαδού από τις πρωτογενείς συντεταγµένες που λαµβάνονται µε GPS ακριβείας 5-10µ. Οι συντεταγµένες αυτές αναγράφονται απλώς στο σκαρίφηµα. εν γίνεται έλεγχος, ούτε για την ύπαρξη χονδροειδούς σφάλµατος, το αγροτεµάχιο δεν σχεδιάζεται στη χαρτογραφική βάση και εποµένως δεν συσχετίζεται µε το δηλούµενο αγροτεµάχιο και ούτε ταυτοποιείται. Σαφώς η µέθοδος αυτή από µόνη της δίνει αποτελέσµατα ακρίβειας χειρότερης του 5%. ηλαδή µε τη µεθοδολογία αυτή δεν µπορεί να γίνουν έλεγχοι συµβατοί µε τους κανονισµούς της Ε.Ε. Σε λίγες περιπτώσεις, όπου λειτουργούν οργανωµένες Υπηρεσίες Τοπογραφικής και υπάρχει διαθέσιµο προσωπικό, οι συντεταγµένες αυτές µεταφέρονται στην υπάρχουσα ψηφιακή χαρτογραφική βάση, σχεδιάζεται το αγροτεµάχιο µε βάση τον Ο/Χ, συσχετίζεται µε το δηλούµενο, διαπιστώνεται η ταυτοποίησή του ή όχι, υπολογίζεται ψηφιακά το εµβαδόν, η ανοχή και το τελικά αποδεκτό εµβαδόν. Σχέση LPIS µε την Πρόληψη και ιαχείριση των Φυσικών Καταστροφών. Το ΟΣ Ε και το Σύστηµα Αναγνώρισης Αγροτεµαχίων (LPIS), είναι πάρα πολύ σοβαρά θέµατα, πρώτα για λόγους κοινωνικούς, επειδή αφορούν στα 2.8 δις ευρώ των επιδοτήσεων που λαµβάνουν κάθε χρόνο 850000 παραγωγοί, αλλά και για επιστηµονικούς λόγους, επειδή χαρτογραφούνται, έστω και σε κλίµακα 1:10000, αγροτεµάχια που καλύπτουν σχεδόν το σύνολο της γεωργικής γης, 40 εκατ στρ, µε τη σύγχρονη δηµιουργία του σχετικού Γεωγραφικού Συστήµατος Πληροφοριών. Όσον αφορά για την πρόληψη και τη διαχείριση των φυσικών καταστροφών, το ΟΣ Ε και το Σύστηµα Αναγνώρισης Αγροτεµαχίων (LPIS), µπορούν να αποτελέσουν σηµαντικά εργαλεία ως προς: 3
1. τη διαδικασία των αποζηµιώσεων, εφόσον υπάρχει η χαρτογραφική βάση σωστά σχεδιασµένη σύµφωνα µε τις επιταγές της Ε.Ε., κι έτσι σε περιπτώσεις καταστάσεων, όπως την αποκατάσταση των καλλιεργειών µετά από µια φυσική καταστροφή, οι ενέργειες των αρµόδιων φορέων να είναι άµεσες και γρήγορες. 2. τη λήψη των κατάλληλων µέτρων προστασίας των καλλιεργειών καθώς και την µελλοντική αλλαγή της δηλουµένης καλλιέργειας σε περίπτωση που αυτό προκύπτει είτε από τους φυσικούς κινδύνους είτε από άλλους λόγους και µε αφορµή τις φυσικές καταστροφές. 3. Επί πλέον η χρήση του DTM µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε πλήθος µελετών που έχουν σχέση µε τις φυσικές καταστροφές. Προτάσεις 1. Τρόπος δηµιουργίας του Συστήµατος Αναγνώρισης Αγροτεµαχίων (LPIS), ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο αξιόπιστη η χαρτογραφική βάση του και να εξαλειφθούν περιπτώσεις σφαλµάτων στη σχεδίαση των αγροτεµαχίων Κατά την υποβολή των δηλώσεων της ενιαίας ενίσχυσης θα πρέπει η καταχώριση των µεταβολών των χωρικών δεδοµένων ή των νέων αγροτεµαχίων στο LPIS να γίνεται µε τοπογραφικά διαγράµµατα, συµβατά µε τους κανονισµούς. Για το λόγο αυτό θα πρέπει κατά την υποβολή δηλώσεων ενιαίας ενίσχυσης να παρίσταται Αγρονόµος Τοπογράφος Μηχανικός που να θεωρεί τον εντοπισµό και οριοθέτηση του Αγροτεµαχίου. Κατά τους επιτόπιους ελέγχους θα πρέπει να χρησιµοποιούνται µέθοδοι που θα δίνουν ακρίβεια καλύτερη του 5% και θα µειώνουν το χρόνο εργασίας. Αυτές µπορεί να αναζητηθούν και στη χρήση GPS ακριβείας 1-1.5µ µε δυνατότητες εφαρµογής λογισµικού GIS πεδίου, ώστε η ταυτοποίηση, το εµβαδόν και ο έλεγχος να ολοκληρώνεται στο χωράφι. Τα αποτελέσµατα των ελέγχων θα πρέπει να διορθώνουν και ενηµερώνουν την χαρτογραφική βάση του LPIS. Στους ελέγχους γραφείου θα πρέπει να λαµβάνεται υπόψη τουλάχιστον το Κτηµατολόγιο αλλά και οι δασικοί χάρτες όπου αυτά υπάρχουν. Επίσης πολλά προβλήµατα θα λύνονται αν, σε σύγχρονους ορθοφωτοχάρτες, γίνεται φωτοερµηνεία ώστε να αποφεύγονται επικαλύψεις καλλιεργειών. 2. Αποδοτικότερη λειτουργία των εµπλεκοµένων υπηρεσιών. Θα πρέπει να ληφθούν ορισµένα µέτρα για τη καλύτερη δηµιουργία, διαχείριση, ενηµέρωση του LPIS, όπως: Καθορισµός αρµοδιοτήτων των εµπλεκοµένων υπηρεσιών και τρόπος συντονισµού Συνεργασία ΥΠΑΑΤ και ΥΠΕΧΩ Ε για την καλύτερη αξιοποίηση των δύο βάσεων και την παραγωγή κοινού χαρτογραφικού υποβάθρου για εξοικονόµηση πιστώσεων και τη βελτίωση της ποιότητας των Ο/Χ. 4
ηµιουργία του µηχανισµού των επιτόπιων ελέγχων Πρόσληψη Τοπογράφων. Αυτοί, που υπάρχουν σήµερα στην κεντρική υπηρεσία και στις Ν.Α. είναι ελάχιστοι σε σχέση µε τις απαιτήσεις του LPIS και των ελέγχων. Χρηµατοδότηση: Μόνο ε τα πρόστιµα µιας χρονιάς, π.χ. τα 235 εκατ ευρώ, που καταλογίσθηκαν για το 2005, θα µπορούσε να στηθεί ο µηχανισµός των ελέγχων µε τη πρόσληψη προσωπικού (γεωπόνοι τοπογράφοι), την προµήθεια του αναγκαίου εξοπλισµού, (GPS απλά, GPS ακρίβειας 1µ µε λογισµικό για εφαρµογές GIS πεδίου, GPS ακρίβειας), τη στελέχωση οµάδας υποστήριξης για τις αναγκαίες εργασίες γραφείου (γεωπόνοι τοπογράφοι- πληροφορικής), την προµήθεια λογισµικού, την εκπαίδευση του προσωπικού, ώστε να γίνονται έγκαιρα, γρήγορα και κυρίως αξιόπιστα οι επιτόπιοι έλεγχοι, ή στις περιπτώσεις που οι υπηρεσίες δεν µπορούν να ανταποκριθούν, µε την ανάθεση µελετών σε σχετικές ιδιωτικές εταιρείες, πάντα µε την ουσιαστική επίβλεψη των καλά στελεχωµένων και εξοπλισµένων υπηρεσιών. Επί πλέον οι κατά τόπους Ενώσεις Αγροτικών Συνεταιρισµών (ΕΑΣ) εισπράττουν από τους αγρότες αρκετά χρήµατα προκειµένου να τους βοηθήσουν στην σύνταξη της δήλωσης. Θεωρούµε ότι αυτή η χρηµατοδότηση µπορεί να εξασφαλίσει µια αξιοπρεπή αµοιβή και για τον ΑΤΜ ώστε να ικανοποιηθεί η ακρίβεια των χωρικών δεδοµένων. 5