ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΜΕΝΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Α.Ε. Έρευνα ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΤΩΝ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΩΝ Συμπεράσματα Προτάσεις Με τη συνεργασία της Επιστημονικής Εταιρείας Τουρισμού Κέρκυρας Κέρκυρα 2010
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΜΕΝΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Α.Ε. Έρευνα ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΤΩΝ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Δρ Κώστας Τσουμάνης, Επιστημονικός Υπεύθυνος Ιωάννης Σαλαμάνος Φώτιος Τσίπης Αριστείδης Αυγερινός Κέρκυρα 2010 ii
Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων... 1 Πρόλογος... 2 1. Συμπεράσματα... 3 2. Παρεμβάσεις - Προτάσεις... 4 3. Εισαγωγή... 7 4. Ποσοτική έρευνα για τον επισκέπτη κρουαζιέρας στην Κέρκυρα... 9 4.1 Επεξεργασία των πληροφοριών κωδικοποίηση ποινικοποίηση ανάλυση αποτελεσμάτων... 9 5. Ποιοτική έρευνα στους τουριστικούς και ναυτιλιακούς πράκτορες Κέρκυρας... 26 6. Ποιοτική έρευνα στους ξεναγούς Κέρκυρας... 30 7. Η κρουαζιέρα στην Κέρκυρα... 33 7.1 Αφίξεις επιβατών κρουαζιερόπλοιων στην Κέρκυρα... 35 7.2 Εποχικότητα αφίξεων επιβατών - κρουαζιερόπλοιων... 37 8. Μεθοδολογική προσέγγιση της έρευνας... 39 8.1 Σκοπός της έρευνας... 41 8.2 Ποσοτική έρευνα για τον επισκέπτη κρουαζιέρας στην Κέρκυρα... 42 8.3 Στάδια της τουριστικής έρευνας... 43 8.4 Ερευνητική πρόταση - Στόχοι της έρευνας... 44 8.5 Πιλοτική έρευνα για το ερωτηματολόγιο... 45 8.6 Συλλογή στοιχείων... 46 9. Αξιολόγηση αποτελεσμάτων της έρευνας (SWOT Ανάλυση)... 47 9.1 Δυνατά σημεία/πλεονεκτήματα (strengths) της Κέρκυρας... 47 9.2 Αδύνατα σημεία/μειονεκτήματα (weaknesses) της Κέρκυρας... 50 9.3 Ευκαιρίες για την Κέρκυρα (opportunities)... 52 9.4 Απειλές (Threats) για την Κέρκυρα... 53 10. Δυνατότητες και προτάσεις ανάπτυξης Ελλάδας / Κέρκυρας ως προορισμός κρουαζιέρας... 56 10.1 Ανάπτυξη της αγοράς των κρουαζιερών στη Βαρκελώνη και ο ρόλος του Turisme de Barcelona... 62 11. Ιστορικό διάγραμμα των λιμενικών εγκαταστάσεων της Κέρκυρας... 64 12. Ιστορική αναδρομή -ταξίδια θαλάσσιας αναψυχής... 68 13. Η κρουαζιέρα σε διεθνές επίπεδο... 70 14. Η κρουαζιέρα στον ελλαδικό χώρο... 71 14.1 Επιπτώσεις από την ανάπτυξη της κρουαζιέρας...... 72 15. Επίλογος... 74 16. Βιβλιογραφία... 75 17. Υποδείγματα ερωτηματολογίου... 79
Πρόλογος Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να δούμε την Κέρκυρα με τη ματιά του επισκέπτη κρουαζιέρας, που θα μείνει στο νησί και την πόλη για λίγες ώρες. Μέσα από αυτή τη ματιά να διαπιστώσουμε κατά πόσο η Κέρκυρα ικανοποίησε τις προσδοκίες του ή τι θα επιθυμούσε να δει ώστε να αναχωρήσει ικανοποιημένος από το νησί, να τού δημιουργηθεί η επιθυμία να ξαναγυρίσει, και κατά συνέπεια να αποτελέσει μια εν δυνάμει ζωντανή διαφήμιση τού νησιού μας στον τόπο του. Με βάση την παραπάνω σκέψη αποφασίσαμε στον ΟΛΚΕ να διεξάγουμε την παρούσα έρευνα με ένα ερωτηματολόγιο που θα μπορεί να αναδείξει την προσδοκία του ε- πισκέπτη, την ικανοποίηση και την απογοήτευσή του ή για να χρησιμοποιήσουμε οικονομικούς όρους η έρευνα έγινε για να αναδείξει κατά πόσο η προσφορά της Κέρκυρας ως νησί-προορισμός μπορεί να ικανοποιήσει τη ζήτηση τού επισκέπτη. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας καθίσταται ένα εργαλείο πολιτικής με την έννοια ότι καταλήγουμε στα δέοντα, δηλαδή σε αυτά που θα πρέπει να γίνουν ή καλύτερα σε αυτά που όλοι μαζί πρέπει να κάνουμε. Από την έρευνα προκύπτουν δράσεις και παρεμβάσεις που θα πρέπει να υλοποιηθούν από τον ΟΛΚΕ, το Δήμο, τα Επιμελητήρια, τους πράκτορες, τους καταστηματάρχες, τους μεταφορείς και γενικά από όλους όσους άμεσα ή έμμεσα εμπλέκονται με την κρουαζιέρα, η οποία αποτελεί μέρος της βαριάς βιομηχανίας του νησιού. Η έρευνα αυτή δεν θα μπορούσε να διενεργηθεί χωρίς τη συνεργασία της Επιστημονικής Εταιρείας Τουρισμού της Κέρκυρας και τον Πρόεδρό της Κώστα Τσουμάνη, που πρόθυμα αποδέχθηκε την πρόσκλησή μας και που σε αυτόν οφείλεται η ανάλυση των ευρημάτων της έρευνας. Τον ευχαριστούμε βαθύτατα. Η έρευνα δεν θα μπορούσε, επίσης, να ολοκληρωθεί χωρίς την αμέριστη βοήθεια του συνόλου του προσωπικού του ΟΛΚΕ, που υιοθέτησε με ενθουσιασμό αυτή την ιδέα και δούλεψε γι αυτήν. Επίσης, θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στην Πρόεδρο του Σωματείου των Ξεναγών κυρία Σ. Σαββάτη και στα μέλη του, που μας βοήθησαν στη μετάφραση του ερωτηματολογίου και πήραν μέρος στην έρευνα, καθώς επίσης ευχαριστίες οφείλουμε στην κυρία Π. Ζωχιού, τον κ. Αριστείδη Αυγερινό για τη δακτυλογράφηση, πινακοποίηση και επεξεργασία των στοιχείων και τέλος ευχαριστούμε τα μέλη της Επιστημονικής Εταιρείας Τουρισμού Κέρκυρας κ. Ιωάννη Σαλαμάνο και κ. Φώτη Τσίπη για το αμέριστο ενδιαφέρον που επέδειξαν και για τις επιστημονικές επισημάνσεις τους. Χρήστος Τσουβελέκης, Πρόεδρος Σπύρος Στάλιας, Δ/νων Σύμβουλος 2
1. Συμπεράσματα Η έρευνα που διενεργήθηκε στο Λιμάνι της Κέρκυρας από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα, το οποίο συγκεντρώθηκε από 14 κρουαζιερόπλοια μεταξύ 1.012 επισκεπτών κατά την περίοδο 20.09.10 έως 28.09.10, έδωσε τα παρακάτω αποτελέσματα: 48% των ερωτηθέντων είναι ηλικίας άνω των 61 ετών. Ακολουθεί η αμέσως νεότερη ηλικιακή ομάδα 51-60 με 23,3%, η οποία είχε ελάχιστη διαφορά από την ηλικιακή ομάδα 31-30 με 22%. 26% ήταν Αμερικανοί, 20% Ιταλοί, 10% Άγγλοι, 8,5% Γάλλοι, 6% Καναδοί, 3,7% Αυστριακοί, 3% Ισπανοί, 1,8% Γερμανοί και λοιπές εθνικότητες 21%. 44% των επισκεπτών συμμετείχαν σε εκδρομές. Οι συμμετέχοντες στις εκδρομές απεκόμισαν καλή εντύπωση από τη διαδρομή, τις τοποθεσίες, τα αξιοθέατα και την τήρηση του προγράμματος, με 87%, 88% και 93% αντίστοιχα. 52% των ερωτηθέντων μετακινήθηκε με λεωφορείο, 20% με ταξί, 18% μετακινήθηκαν πεζοί, 7% μίσθωσε αυτοκίνητο και 3% έκανε χρήση άλλου μεταφορικού μέσου. 35% των ερωτηθέντων προτίμησε να γνωρίσει τα αξιοθέατα και να κάνει περίπατο. Το 34% επισκέφθηκε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία. Ενώ το 26% επισκέφτηκε τα εμπορικά τουριστικά καταστήματα. Ο βαθμός ικανοποίησης από τις επισκέψεις στα αξιοθέατα ήταν 85%, στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία 88% και από τα εμπορικά και τουριστικά καταστήματα 83%. Το 83% πραγματοποίησε αγορές στην Κέρκυρα. Απ αυτούς το 43% προτίμησε να αγοράσει τουριστικά είδη, το 31% τοπικά προϊόντα και το 17% ένδυση υ- πόδηση. Στους χώρους επίσκεψης ένας στους τέσσερις επισκέπτες αξιολογεί την καθαριότητα από μέτρια έως καθόλου καλή. Ο ένας στους πέντε αξιολογεί την προσβασιμότητα από μέτρια έως καθόλου καλή. Το 89% ένιωθαν ασφάλεια κατά την παραμονή τους στην Κέρκυρα. 83% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι οι Κερκυραίοι είναι φιλόξενοι και εξυπηρετικοί και με το ίδιο ποσοστό (83%), επιθυμεί πολύ στο μέλλον, να επιστρέψει για διακοπές στην Κέρκυρα. Επιθυμεί να επιστρέψει στην Κέρκυρα το 50% με μια άλλη κρουαζιέρα, το 25% επιθυμεί ολιγοήμερη επίσκεψη και το υπόλοιπο 25% επιθυμεί ολιγοήμερη επίσκεψη και το υπόλοιπο 25% επιθυμεί πολυήμερη διαμονή. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες στο λιμάνι της Κέρκυρας αξιολογήθηκαν ως εξής: α) Το 87% έμεινε ευχαριστημένο από την εξυπηρέτηση, β) το 92% βρήκε καθαρούς τους χώρους του λιμανιού και γ) το 94% έμεινε ευχαριστημένο από το προσωπικό του λιμανιού. 3
2. Προτάσεις -Παρεμβάσεις Ζητήθηκαν επίσης οι απόψεις των επαγγελματιών και άμεσα εμπλεκομένων στη διακίνηση και την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, των τουριστικών και ναυτιλιακών πρακτόρων και των ξεναγών. Από την επεξεργασία τόσο των πρωτογενών όσο και των δευτερογενών στοιχείων εξήχθησαν σημαντικά συμπεράσματα και κατανεμήθηκαν σε τρεις (3) εξειδικευμένους άξονες προτεραιότητας και παρεμβάσεων για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους επισκέπτες της κρουαζιέρας. ΑΞΟΝΑΣ 1: Ανάπτυξη και βελτίωση της συνολικής υποδομής του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στα σημεία υποδοχής και προσβασιμότητας των ε- πισκεπτών. Στο λιμάνι Ταχύτερη διευκόλυνση και εξυπηρέτηση των επισκεπτών από το πλοίο προς την έξοδο, ιδιαίτερα ατόμων με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) Επέκταση του λιμενοβραχίονα και των χώρων υποδοχής. Εκτέλεση μικρών λιμενικών έργων που θεωρούνται απαραίτητα για την εξυπηρέτηση των πλοίων. Παροχές στους επισκέπτες όπως: προσωρινοί χώροι προστασίας των επιβατών κάτω από τα κρουαζιερόπλοια, ιατρείο πρώτων βοηθειών, προμήθεια flat λεωφορείων τύπου αεροδρομίου για τη μεταφορά των επιβατών και παροχή Wifi δωρεάν στο χώρο του λιμένα. Στην πόλη Βελτίωση των διαδρομών πρόσβασης στην πόλη, των πεζόδρομων, απομάκρυνση αυτοκινήτων από τα πεζοδρόμια. Νέα οδική σήμανση, που να αναγράφεται και με λατινικούς χαρακτήρες για να μπορεί να διαβάζει και ο επισκέπτης. Βελτίωση της καθαριότητας και τοποθέτηση περισσότερων μικρών κάδων α- πορριμμάτων σε κομβικά σημεία της πόλης. Βελτίωση της συγκοινωνίας από το λιμάνι προς το κέντρο της πόλης. Επαρκείς χώροι προσωρινής στάθμευσης για τα τουριστικά λεωφορεία των εκδρομών στο ιστορικό κέντρο, στη Σπηλιά, στο Mon Repos και στο Κανόνι. 4
Τοποθέτηση χαρτών πόλης ή touch-screen για την καλύτερη ενημέρωση και προσανατολισμό των επισκεπτών. Ευπρεπισμός δημόσιων τουαλετών στα σημεία Άνω και Κάτω Πλατεία, Πλατεία Σαρρόκο, Σπηλιά, Mon Repos και Κανόνι. Ανάδειξη αρχαιολογικών - ιστορικών χώρων και μνημείων. Γραφεία ενημέρωσης - πληροφόρησης επισκεπτών. Έλεγχος της παράνομης στάθμευσης εντός του Ιστορικού Κέντρου. Στο νησί Βελτίωση του οδικού δικτύου. Ευπρεπισμός των κεντρικών οδικών αξόνων του νησιού στα σημεία ενδιαφέροντος. Αξιοποίηση - ανάδειξη τοπίων (θέσεις θέας, χώροι συγκέντρωσης και παραμονής επισκεπτών κρουαζιέρας). Κατασκευή δημόσιων τουαλετών στα πολυσύχναστα σημεία του νησιού. Ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και αξιοθέατων. Βελτίωση παροχών από τους επιχειρηματίες και επαγγελματίες του τουρισμού Ποιοτική αναβάθμιση υποδομών εστίασης και αναψυχής στις επισκέψιμες περιοχές. Αντιμετώπιση των πειρατικών εκδρομών, απ τις δραστηριότητες των οποίων θίγονται τα συμφέροντα των νομίμως λειτουργούντων πλοιοκτητριών εταιρειών. Συνεργασία όλων των επαγγελματιών, επιχειρηματιών και δημόσιων φορέων για την εξυπηρέτηση της κρουαζιέρας. Έλεγχος των τιμών. ΑΞΟΝΑΣ 2: Ανάπτυξη εναλλακτικών τουριστικών προϊόντων - εκδρομών και δραστηριοτήτων με τοπικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Δυνατότητα μεταφοράς των επισκεπτών προς τις κοντινές παραλίες του νησιού, για όσους επιθυμούν να απολαύσουν ένα θαλάσσιο μπάνιο. Δημιουργία νέων θεματικών εκδρομών (καταδύσεις, βοτανικοί, θρησκευτικοί, πολιτιστικοί και αγροτουριστικοί περίπατοι). 5
Συστηματική και μόνιμη διοργάνωση πολιτιστικών, λαογραφικών και αθλητικών εκδηλώσεων κατά την παραμονή των κρουαζιερόπλοιων στο νησί. Δημιουργία θεματικού Πάρκου, που να προβάλλει την πολιτιστική ταυτότητα του νησιού. Διασύνδεση της τοπικής παραγωγής προϊόντων και των επισκεπτών της κρουαζιέρας. Τοποθέτηση προθηκών προβολής τοπικών προϊόντων σε κύρια σημεία, όπως στην αίθουσα αναμονής Ο.Λ.ΚΕ, στα γραφεία πληροφόρησης και στο Επιμελητήριο Κέρκυρας. ΑΞΟΝΑΣ 3: Προβολή, προώθηση και πληροφόρηση των επισκεπτών. Δημιουργία φορέα προώθησης κρουαζιέρας στην Ελλάδα. Η Κέρκυρα έχει περιορισμένες δυνατότητες ώστε να προκαλέσει την ανάπτυξη της κρουαζιέρας από μόνη της. Ο προτεινόμενος φορέας να παρακολουθεί όλες τις εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο στο χώρο της κρουαζιέρας και σε συνεργασία με τα εμπλεκόμενα Υπουργεία και με τους μεγάλους Tour Operators - διακινητές της κρουαζιέρας, να διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις ώστε η χώρα μας να αποτελέσει λόγω των πλεονεκτημάτων της κεντρικός πόλος έλξης της κρουαζιέρας. Έκδοση ετήσιου οδηγού τουριστικών υπηρεσιών προσαρμοσμένες στις ανάγκες των επισκεπτών κρουαζιέρας. Παράλληλα να παρέχεται πληροφόρηση για δραστηριότητες και υπηρεσίες που προσφέρει η Κέρκυρα σε περίπτωση που εκδηλώσουν την επιθυμία να επιστρέψουν για διακοπές στην Κέρκυρα. Τα γραφεία πληροφόρησης εντός της πόλης να βρίσκονται σε σημείο που να έχουν εύκολη πρόσβαση οι επισκέπτες της κρουαζιέρας. 6
3. Εισαγωγή Η μακρά ενασχόληση του ανθρώπου με τη θάλασσα ανέπτυξε πλήθος ατομικών και ομαδικών δραστηριοτήτων που συνδέονται με την αναψυχή και τις διακοπές του. Οι κρουαζιέρες, το yachting, τα θαλάσσια σπορ (καταδύσεις, θαλάσσιο σκι, ιστιοσανίδα κ.λπ.), ο ναυταθλητισμός (ιστιοπλοΐα, κωπηλασία), η λεμβουχία και η ερασιτεχνική αλιεία, αποτελούν ένα ευρύ, εξειδικευμένο και γρήγορα αναπτυσσόμενο πλέγμα δραστηριοτήτων. Ωστόσο στο θαλάσσιο τουρισμό, σύμφωνα και με τους ισχύοντες διεθνείς ορισμούς, πρέπει κανείς να υπολογίσει μόνον τις κρουαζιέρες και το yachting, αφού μόνον σ αυτές πραγματοποιούνται διανυκτερεύσεις. Θαλάσσιος τουρισμός με την ευρύτερη έννοια 1 θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί κάθε δραστηριότητα τουριστική ή αναψυχής που έχει σχέση με τη θάλασσα και τις ακτές, δηλαδή όλο σχεδόν το φάσμα των τουριστικών δραστηριοτήτων. Συνήθως ό- μως ως θαλάσσιο ή ναυτικό τουρισμό εννοούμε τις θαλάσσιες περιηγήσεις - περίπατους - κρουαζιέρες με κρουαζιερόπλοια ή άλλα σκάφη αναψυχής καθώς και ναυταθλητικές δραστηριότητες, όπως ιστιοπλοΐα - yachting με σκάφη αναψυχής - yachts θαλαμηγούς ή τουριστικά σκάφη. Οι μεσογειακές ακτές και θάλασσες, κοινή κληρονομιά της Ευρώπης, είναι ο τελικός προορισμός του μεγαλύτερου ποσοστού του τουρισμού γενικά και του θαλάσσιου τουρισμού ειδικότερα 2. Η Μεσόγειος είναι ένας από τους δύο μεγαλύτερους πόλους θαλάσσιου τουρισμού, ο άλλος είναι η Καραϊβική. Ο θαλάσσιος τουρισμός στη Μεσόγειο, τόσο όσον αφορά την ιδιωτική αναψυχή, όσο και τον επαγγελματικό κλάδο, αποτελεί ένα από τα κυριότερα τουριστικά προϊόντα και μια σημαντική δραστηριότητα με βαθιές ρίζες στους λαούς της, που συμβάλλει στην επικοινωνία τους, στην ανάπτυξή τους και θα πρέπει με κάθε τρόπο να ενισχυθεί 3. Ο θαλάσσιος τουρισμός στην Ελλάδα αναπτύχθηκε παράλληλα με το χερσαίο και μάλιστα σε αξιόλογο βαθμό, αλλά κινείται στο περιθώριο, με ανυπαρξία στατιστικής πληροφόρησης για αξιολόγηση και προγραμματισμό. Εν τούτοις οι δυνατότητες για παραπέρα ανάπτυξη του είναι τεράστιες λόγω των παρακάτω παραγόντων που ευνοούν την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού στη χώρα μας: 1 2 3 O.C.D.E., L impact du tourisme sur l environnement, Παρίσι 1994, σελ. 24. Ό.π., ΕΤΒΑ, σελ. 203. ΑPOSTOLOPOULOS, Y., LOUKISSAS, P., ΚΑΙ LEONTIDOU, L., Mediterranean Tourism, Editions Routledge, Λονδίνο 2001, σελ. 159. 7
α) Η γεωγραφική διαμόρφωση της χώρας, με ένα τεράστιο ανάπτυγμα ακτών (υπολογίζεται σε 16.500 χμ. από τα οποία τα 3.000 χμ. αντιπροσωπεύουν αμμώδεις παραλίες και αξιόλογες ακτές), με αναρίθμητους κολπίσκους και όρμους, μεγάλες προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές και με ένα πολυνησιακό χαρακτήρα στο Αιγαίο και Ιόνιο Πέλαγος (το σύνολο των ελληνικών νησιών υπολογίζεται σε 3.000 - μεγάλα, μικρά, κατοικημένα και μη) δημιουργεί ένα ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα στην ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού και ιδιαίτερα του yachting. β) Οι κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες (το ήπιο κλίμα, οι ήπιοι άνεμοι - που παρουσιάζουν σταθερότητα στην ένταση και την συχνότητά τους το καλοκαίρι -, η διαυγής ατμόσφαιρα, η χαμηλή υγρασία και η έλλειψη ομίχλης) που είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την ανάπτυξη του yachting, και γ) η πολιτιστική κληρονομιά και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας και φυσιογνωμία των ελληνικών νησιών, που με την ποικιλία που τα διακρίνει αποτελούν πόλο έλξης τόσο για το yachting, όσο και για το cruising. 8
4. Ποσοτική έρευνα για τον επισκέπτη κρουαζιέρας στην Κέρκυρα 4.1 Επεξεργασία των πληροφοριών Κωδικοποίηση Πινακοποίηση Ανάλυση αποτελεσμάτων Μετά την ολοκλήρωση της συλλογής των ερωτηματολογίων, άρχισε η αποδελτίωση και η εισαγωγή των στοιχείων στον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή για την στατιστική τους επεξεργασία. Για τη διαδικασία της στατιστικής ανάλυσης των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικά πακέτα λογισμικού SPSS 10.0 και SPSS 11.0, καθώς και το Excel της Microsoft Office 2000 Professional. 1. Δείγμα της έρευνας Πίνακας 1 ΟΝΟΜΑ ΠΛΟΙΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΑΝΑ ΠΛΟΙΟ INSIGNIA 143 COSTA VICTORIA 135 KRISTINA 3 CRYSTAL 71 AZAMARA 40 CELEBRITY 7 COSTA ALLEGRA 88 AZAMARA QUEST 7 BRILLIANCE 56 NEW AMSTERDAM 122 OCEAN VILLAGE 31 SPIRIT 20 MUSICA 204 SPLENDUR 85 ΣΥΝΟΛΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ 1012 9
Διάγραμμα 1 Αριθμός συμμετεχόντων στην έρευνα ανά πλοίο 250 200 204 150 100 50 0 143 135 INSIGNIA COSTA VICTORIA 3 71 KRISTINA CRYSTAL AZAMARA 40 7 88 CELEBRITY COSTA ALLEGRA AZAMARA QUEST 7 56 122 BRILLIANCE NEW AMSTERDAM OCEAN VILLAGE 31 20 SPIRIT MUSICA SPLENDUR 85 Το αντιπροσωπευτικό δείγμα της έρευνας συγκεντρώθηκε από 14 κρουαζιερόπλοια όλων των εταιρειών που άραξαν στο λιμάνι της Κέρκυρας. 2. Φύλλο Διάγραμμα 2 Φύλλο 54% 46% ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 10
Από το σύνολο των 1012 ερωτηματολογίων. Τα 547 ερωτηματολόγια, δηλαδή το 54% εκ του συνόλου συμπληρώθηκε από γυναίκες και το υπόλοιπο 465 ερωτηματολόγια, το 46% συμπληρώθηκε από άνδρες. 3. Ηλικιακές ομάδες του δείγματος Διάγραμμα 3 Ηλικιακές ομάδες δείγματος 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 48% 22% 23% 7,00% 18-30 31-50 51-60 61 και άνω Η πρώτη ηλικιακή ομάδα 61 και άνω είναι η λεγόμενη τρίτη ηλικία με 48%. Ακολουθεί η αμέσως νεώτερη ηλικία 51-60 με 23.2%, με μικρή διαφορά από την 31-50 με 22%. Τελευταία είναι η νεώτερη ηλικιακή ομάδα 18-30 με 7.0%. Παρατηρείται ότι η κρουαζιέρα δεν είναι πλέον αποκλειστικότητα της τρίτης η- λικίας αλλά και της ώριμης ηλικιακής ομάδας 51-60 που βρίσκονται ακόμη σε ενεργή δράση στη ζωή τους. 11
1. Εθνικότητα Διάγραμμα 4 Εθνικότητα 30% 26% 25% 20% 20% 21% 15% 10% 10% 8,50% 6% 5% 3,75% 3% 1,80% 0% Αμερικανοί Ιταλοί Άγγλοι Γάλλοι Καναδοί Αυστριακοί Ισπανοί Γερμανοί Άλλοι Σύμφωνα με το δείγμα της έρευνας, οι επισκέπτες ήταν το 26% Αμερικανοί, 20% Ιταλοί, 10% Άγγλοι, 8,5% Γάλλοι, 6% Καναδοί, 3,7% Αυστριακοί, 3% Ισπανοί, 1,8% Γερμανοί και λοιπές εθνικότητες 21%. Στον παρακάτω Πίνακα 2 ταξινομείται η ηλικία σε συνδυασμό με την εθνικότητα. Διαφαίνεται ότι η πλειοψηφία των Ιταλών ανήκει στις νεότερες ηλικιακές ομάδες (18-30 και 31-50) με ποσοστό 60%. Επίσης, η πλειοψηφία των Ισπανών ανήκει στις παραπάνω ηλικιακές ομάδες κατά 69%. Αντίθετα η πλειοψηφία των Αμερικανών και Καναδών ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 61 και άνω με ποσοστό 59% και 81% αντίστοιχα. ΕΘΝΙΚΟ- ΤΗΤΑ ΗΛΙΚΙΕΣ Πίνακας 2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑ / ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΝΟΛΟ UK IT ES US GER AUS CND FR ΑΛΛΗ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑ 18-30 12 39 6 6 2 9 74 31-50 18 81 1 6 62 3 45 225 51-60 29 52 6 40 3 8 12 17 68 235 61+ 41 29 4 155 15 25 51 69 89 478 12
5. Συμμετοχή σε οργανωμένη εκδρομή Διάγραμμα 5 Συμμετοχή σε οργανωμένη εκδρομή 56% 44% ΝΑΙ ΌΧΙ Το 44% των επισκεπτών της Κέρκυρας συμμετείχε σε εκδρομές. 6. Ο βαθμός ικανοποίησης από την εκδρομή α) Από τη διαδρομή Διάγραμμα 6 Βαθμός ικανοποίησης από τη διαδρομή της εκδρομής 50,0% 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 47,8% 39,2% 11,6% 1,4% Πολύ καλή Καλή Μέτρια Καθόλου καλή Το 87% των συμμετεχόντων στις εκδρομές απεκόμισαν από καλή έως πολύ καλή εντύπωση από τη διαδρομή. 13
β) Από τις τοποθεσίες και αξιοθέατα Διάγραμμα 7 Βαθμός ικανοποίησης από τις τοποθεσίες και τα αξιοθέατα της εκδρομής 50,0% 45,0% 43,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 11,0% 1,0% 0,0% Πολύ καλή Καλή Μέτρια Καθόλου καλή Το 88% απεκόμισε από καλή έως πολύ καλή εντύπωση από τις τοποθεσίες και τα αξιοθέατα που επισκέφθηκα. γ) Η τήρηση του προγράμματος ξενάγησης 48,0%... 45,0% 50,0% 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% Διάγραμμα 8 Τήρηση του προγράμματος ξενάγησης κατά την εκδρομή 6,0% 1,0% Πολύ καλή Καλή Μέτρια Καθόλου καλή Το 93% των συμμετεχόντων στις εκδρομές είχαν από καλή έως πολύ καλή εντύπωση για την τήρηση του προγράμματος ξενάγησης. 14
7. Χρήση μεταφορικού μέσου Διάγραμμα 9 Μίσθωση αυτοκινήτου; 7,0% Πεζός; 18,0% Χρήση μεταφορικού μέσου Άλλο μέσο; 3,0% Λεοφωρείο; 52,0% Ταξί; 20,0% Το 52% των επισκεπτών μετακινήθηκαν με λεωφορείο, το 20% με ταξί, το 18% μετακινήθηκαν πεζοί, το 7% μίσθωσε αυτοκίνητο και το 3% έκανε χρήση άλλου μεταφορικού μέσου. Σημείωση: Από μια δεύτερη επεξεργασία των στοιχείων διαφαίνεται ότι σ αυτή την ερώτηση απάντησαν και επισκέπτες που συμμετείχαν σε εκδρομή αλλά μετά το πέρας της εκδρομής επισκέφτηκαν την πόλη και η πλειοψηφία επέλεξε το λεωφορείο για την επιστροφή τους και ένα μικρό ποσοστό το ταξί. 8. Βαθμός ικανοποίησης μετακίνησης με μεταφορικό μέσο και πεζών Διάγραμμα 10 Βαθμός ικανοποίησης μετακίνησης με μεταφορικό μέσο και πεζός 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 1,0% 10,0% 39,0% 50,0% 2,0% 11,0% 34,0% 53,0% 4,0% 13,0% 47,0% 36,0% Λεωφορείο Ταξί Μίσθωση αυτοκινήτου 7,0% 26,0% 48,0% 19,0% Πεζός Πολύ καλή Καλή Μέτρια Καθόλου καλή 15
Σύμφωνα με τα ευρήματα οι μετακινήσεις με μεταφορικό μέσο (λεωφορείο, ταξί και ενοικίαση αυτοκινήτου) ο βαθμός εξυπηρέτησης ήταν ικανοποιητικός. Όσοι μετακινήθηκαν πεζοί, ο ένας στους τρεις δεν έμεινε ικανοποιημένος. 9. Χώροι επίσκεψης Διάγραμμα 11 Χώροι επίσκεψης Εμπορικά-τουριστικά καταστήματα; 26,0% Άλλο; 5,0% Αξιοθέατα - περίπατος; 35,0% Αρχαιολογικοί χώροι & μουσεία; 34,0% Το 35% προτίμησε να γνωρίσει τα αξιοθέατα και να κάνουν περίπατο. Το 34% επισκέφθηκε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία. Το 26% επισκέφτηκε τα εμπορικά τουριστικά καταστήματα. Κάθε επισκέπτης επέλεξε 1,8 από τις προαναφερόμενες δραστηριότητες. 10. Βαθμός ικανοποίησης από τους χώρους επίσκεψης Διάγραμμα 12 Βαθμός ικανοποίησης από τους χώρους επίσκεψης 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 1,0% 14,0% 46,0% 39,0% 2,0% 10,0% 52,0% 36,0% Αρχαιολογικοί χώροι-μουσεία 3,0% 14,0% 52,0% 31,0% Αξιοθέαταπερίπατος Εμπορικάτουριστικά καταστήματα 2,0% 11,0% 30,0% 57,0% Άλλο Πολύ καλή Καλή Μέτρια Καθόλου καλή 16
Το 85% ικανοποιήθηκε από την επίσκεψη στα αξιοθέατα. Το 88% ικανοποιήθηκε από τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία. Το 83% ικανοποιήθηκε από τα ε- μπορικά και τουριστικά καταστήματα. 11. Αγορές Διάγραμμα 13 Πραγματοποίηση αγορών στην Κέρκυρα 18% 82% Το 82% των επισκεπτών πραγματοποίησε αγορές στην Κέρκυρα. 12. Προϊόντα προτίμησης Διάγραμμα 14 Προϊόντα προτίμησης 45,0% 43,0% 40,0% 35,0% 31,0% 30,0% 25,0% 20,0% 17,0% 15,0% 10,0% 9,0% 5,0% 0,0% Τουριστικά είδη Τοπικά προϊόντα Ένδυση-υπόδηση Άλλο 17
Το 43% προτίμησε να αγοράσει τουριστικά είδη. Το 31% τοπικά προϊόντα, το 17% ένδυση υπόδηση και το 9% κάτι άλλο. 13. Ταξινόμηση ανά είδος αγορών εθνικότητα και ηλικία. Πίνακας 3 ΧΩΡΑ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΝΔΥΣΗ ΥΠΟΔΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΛΛΑ UK 18-30 2 3 10 0 0 31-50 3 2 2 0 0 51-60 11 12 16 0 2 61+ 14 12 13 0 5 GER 18-30 0 0 0 0 0 31-50 0 0 0 0 0 51-60 0 2 0 0 0 61+ 3 2 2 0 0 FR 18-30 0 0 0 0 0 31-50 0 0 0 0 0 51-60 5 1 4 0 1 61+ 16 5 18 0 3 IT 18-30 12 9 27 0 7 31-50 27 16 56 2 4 51-60 17 10 35 0 4 61+ 10 0 15 0 1 CND 18-30 0 0 0 0 0 31-50 0 0 0 0 0 51-60 3 0 3 0 1 61+ 15 10 19 1 6 AUS 18-30 0 0 1 0 0 31-50 1 0 1 0 1 51-60 2 2 3 0 2 61+ 6 9 15 0 2 SPAIN 18-30 2 2 3 0 1 31-50 5 1 10 0 0 51-60 2 0 3 0 1 61+ 2 1 0 0 1 US 18-30 2 2 2 0 1 31-50 28 7 24 0 2 51-60 11 1 12 0 3 61+ 47 19 47 1 11 ΑΛΛΗ 18-30 1 3 3 0 1 31-50 12 11 10 0 5 51-60 10 7 13 0 5 61+ 17 12 26 0 8 Το είδος αγορών που προτιμούν οι επισκέπτες κρουαζιέρας εξαρτάται από την εθνικότητα και την ηλικία. Συγκεκριμένα: Οι Άγγλοι προτίμησαν σε απόλυτους αριθμούς τα τουριστικά είδη 29, τα τοπικά προϊόντα 25 και ένδυση-υπόδηση 24. Οι Γερμανοί προτίμησαν ένδυση-υπόδηση 4, τοπικά προϊόντα 4 και τουριστικά είδη 2. Οι Γάλλοι προ- 18
τίμησαν τουριστικά είδη 22, τοπικά προϊόντα 21 και ένδυση-υπόδηση 6. Οι Ιταλοί προτίμησαν τουριστικά είδη 133, τοπικά προϊόντα 49 και ένδυση-υπόδηση 35. Οι Α- μερικανοί προτίμησαν τοπικά προϊόντα 88, τουριστικά είδη 85 και ένδυση-υπόδηση 30. 14. Αξιολόγηση παρεχομένων υπηρεσιών σε χώρους επίσκεψης. Διάγραμμα 15 Αξιολόγηση παρεχομένων υπηρεσιών σε χώρους επίσκεψης 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 6,0% 22,0% 50,0% 22,0% 2,0% 18,0% 57,0% 23,0% 1,0% 10,0% 51,0% 38,0% 8,0% 20,0% 47,0% 25,0% Καθαριότητα Προσβασιμότητα Ασφάλεια Σήμανση / σηματοδότηση δρόμων Πολύ καλή Καλή Μέτρια Καθόλου καλή Ο ένας στους τέσσερις επισκέπτες αξιολογεί την καθαριότητα από μέτρια έως καθόλου καλή. Ο ένας στους πέντε αξιολογεί την προσβασιμότητα από μέτρια έως καθόλου καλή. Το 89% ένιωθε ασφάλεια κατά την παραμονή τους. Το 28% αξιολογεί τη σήμανση και τη σηματοδότηση από μέτρια έως καθόλου καλή. 19
15. Αξιολόγηση φιλοξενίας και εξυπηρέτησης των Κερκυραίων Διάγραμμα 16 Αξιολόγηση φιλοξενίας και εξυπηρέτησης των Κερκυραίων 14,0% 3,0% 31,0% 52,0% Πολύ καλή Καλή Μέτρια Καθόλου καλή Το 83% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι οι Κερκυραίοι είναι φιλόξενοι και εξυπηρετικοί. 16. Ικανοποίηση από την επίσκεψη τους στην Κέρκυρα Διάγραμμα 17 Ικανοποίηση από την επίσκεψή τους στην Κέρκυρα 14,0% 3,0% 31,0% 52,0% Πολύ καλή Καλή Μέτρια Καθόλου καλή Το 83% των ερωτηθέντων έμειναν ευχαριστημένοι από την επίσκεψή τους στην Κέρκυρα. 20
17. Επιθυμία επιστροφής στην Κέρκυρα Διάγραμμα 18 Επιθυμία επιστροφής στην Κέρκυρα 15,0% 2,0% 83,0% ΝΑΙ ΌΧΙ Δεν γνωρίζω Το 83% των ερωτηθέντων επιθυμεί πολύ, στο μέλλον, να επιστρέψει για διακοπές στην Κέρκυρα. 18. Αν επιστρέψουν με ποιο τρόπο; Διάγραμμα 19 Επανεπίσκεψη, με ποιο τρόπο; 25,0% 25,0% 50,0% Κρουαζιέρα Πολυήμερη διαμονή Ολιγοήμερη διαμονή Το 50% επιθυμεί να επιστρέψει με μια άλλη κρουαζιέρα, το 25% επιθυμεί ολιγοήμερη επίσκεψη και το υπόλοιπο 25% επιθυμεί πολυήμερη διαμονή. 21
19. Αξιολόγηση παρεχομένων υπηρεσιών στο λιμάνι της Κέρκυρας Διάγραμμα 20 Αξιολόγηση παρεχόμενων υπηρεσιών στο λιμάνι της Κέρκυρας 100,0% 6,0% 0,0% 8,0% 0,0% 1,0% 12,0% 80,0% 60,0% 58,0% 55,0% 59,0% 40,0% 20,0% 36,0% 37,0% 28,0% 0,0% Προσωπικό Καθαριότητα Εξυπηρέτηση Πολύ καλή Καλή Μέτρια Καθόλου καλή Το 87% έμεινε ευχαριστημένο από την εξυπηρέτηση στο λιμάνι της Κέρκυρας. Το 92% των επισκεπτών βρήκαν καθαρούς του χώρους του λιμανιού. Το 94% των επισκεπτών έμεινε ευχαριστημένο από το προσωπικό του λιμανιού. 20. Για ποιο λόγο να επισκεφτούν ξανά την Κέρκυρα 1. Να δουν περισσότερα πράγματα στο νησί 43 2. Η ομορφιά του νησιού και της πόλης 38 3. Ο πολιτισμός, η ιστορία και η αρχιτεκτονική 18 4. Η φιλικότητα και η εξυπηρέτηση των ντόπιων 16 5. Οι παραλίες 12 6. Το κλίμα 8 7. Για ψώνια 7 8. Φαγητό 3 9. Ασφάλεια 3 10. Καθαρό νησί 2 22
Διάγραμμα 21 Για ποιο λόγο να επισκεφτούν ξανά την Κέρκυρα 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 43 Να δουν περισσότερα πράγματα στο νησί 38 31 18 Η ομορφιά Για τουρισμό - Ο πολιτισμός, του νησιού και της πόλης διακοπές η ιστορία και η αρχιτεκτονική 16 Η φιλικότητα και η εξυπηρέτηση των ντόπιων 12 8 7 3 3 2 Οι παραλίες Το κλίμα Για ψώνια Φαγητό Ασφάλεια Καθαριότητα 21. Για ποιο λόγο δεν θα επισκεφτούν ξανά την Κέρκυρα. Να επισκεφτώ κι άλλες περιοχές 17 Δεν υπάρχουν πολλά πράγματα να δω 9 Οι άνθρωποι δεν ήταν εξυπηρετικοί 8 Πολύ μακριά 6 Λόγω ηλικίας 4 Βρωμιά, μυρωδιές 4 Ελλιπής σήμανση κ οργάνωση 2 Διάγραμμα 22 Για ποιο λόγο δεν θα επισκεφτούν ξανά την Κέρκυρα 18 17 16 14 12 10 8 6 4 2 9 8 6 4 4 2 0 Δεν υπάρχουν πολλά πράγματα να δω Για να επισκεφτώ άλλες περιοχές Οι άνθρωποι δεν ήταν εξυπηρετικοί Πολύ μακριά Λόγω ηλικίας Βρωμιά, μυρωδιές Ελλιπής σήμανση και οργάνωση 23
22. Σχόλια για το λιμάνι Πολύ καλό 14 Πολύ καθαρό 12 Εξυπηρετικό το προσωπικό 10 Καλή οργάνωση 8 Ευχάριστη ατμόσφαιρα και οι φωτογραφίες στους τοίχους 6 Η μεταφορά από το καράβι στο σταθμό επιβίβασης δεν είναι καλή για τους ηλικιωμένους 2 Διάγραμμα 23 Σχόλια για το λιμάνι 16 14 12 10 8 14 12 10 8 6 4 2 4 2 0 Πολύ καλό Πολύ καθαρό Εξυπηρετικό προσωπικό Καλή οργάνωση Ευχάριστη ατμόσφαιρα και οι φωτό στους τοίχους Μεταφορά & επιβιβίβαση για ηλικιωμένους προσεγμένη 23. Σχόλια θετικά για την Κέρκυρα Ευχάριστη διαμονή 36, Καλό νησί 10, Φιλικοί άνθρωποι 6, Τοπικά προϊόντα 4 24
Διάγραμμα 24 Σχόλια θετικά 40 35 36 30 25 20 15 10 5 10 6 4 0 Ευχάριστη διαμονή Καλό νησί Φιλικοί άνθρωποι Τοπικά προϊόντα 24. Σχόλια αρνητικά για την Κέρκυρα Ελλιπής οδική σήμανση 14, Κλειστά καταστήματα 9, Ταξί ακριβά αγενείς 7, Βρώμικη πόλη 7, Τουαλέτες 4, Αχίλλειο πολύς κόσμος 3 Διάγραμμα 25 Σχόλια αρνητικά 16 14 14 12 10 8 9 7 7 6 4 2 4 3 0 Ελειπής οδική σήμανση Κλειστά καταστήματα Ταξί ακριβά, αγενείς Καθαριότητα πόλης Τουαλέτες Αχίλλειο - πόλη - κόσμος 25
5. Ποιοτική έρευνα στους τουριστικούς και ναυτιλιακούς πράκτορες Κέρκυρας Τουριστικοί και ναυτιλιακοί πράκτορες της Κέρκυρας εκπροσωπούν τους επισκέπτες της κρουαζιέρας και τους παρέχουν κάθε τουριστική και ναυτιλιακή υπηρεσία. Ως επαγγελματίες και άμεσα εμπλεκόμενοι στη διακίνηση και την εξυπηρέτηση των επισκεπτών ζητήθηκαν οι απόψεις των διότι θεωρούνται σημαντικές στην παρούσα ερευνητική διαδικασία. Οι έξι (6) αντιπρόσωποι ανταποκρίθηκαν θετικά και διεξήχθηκαν τα παρακάτω αποτελέσματα: i. Εκτίμηση τουριστικής προόδου Η τρέχουσα τουριστική περίοδος (2010) για την κρουαζιέρα στην Κέρκυρα είχε θετικό πρόσημο. ii. Απαιτούμενα έργα υποδομής Για τη βελτίωση των υπηρεσιών στις κρουαζιέρες θεωρούν αναγκαία έργα υποδομής τα εξής: α. Στο Λιμάνι Λεωφορεία περισσότερα για τη μεταφορά των επιβατών από το πλοίο προς τον επιβατικό σταθμό. Προσκρουστήρες στον προβλήτα κρουαζιερόπλοιων και στον προβλήτα μπροστά από το Λιμεναρχείο. Προβλήτες περισσότερες ή προέκταση του υπάρχοντος λιμενοβραχίοντα. Επέκταση χώρων υποδοχής και αναμονής. Υπήνεμος μόλος για να ελευθερωθούν οι υπάρχουσες ράμπες και να εξυπηρετούνται καλύτερα τα πλοία της Γραμμής Ιταλίας. Προσωρινοί χώροι προστασίας των επιβατών κάτω από τα κρουαζιερόπλοια από αντίξοες καιρικές συνθήκες (τέντες, σκέπαστρα). Διαγράμμιση κατά μήκος των προβλητών για διαχωρισμό των επιβατών και των οχημάτων των πλοίων της Γραμμής Ιταλίας και των κρουαζιερόπλοιων. Ιατρείο πρώτων βοηθειών στον επιβατικό σταθμό. Καθίσματα -παγκάκια κατά μήκος των προβλητών των κρουαζιερόπλοιων για τους επιβάτες. Flat λεωφορεία τύπου αεροδρομίου για τη δωρεάν μεταφορά των επιβατών των κρουαζιερόπλοιων και της Γραμμής Ιταλίας. 26
WiFi internet δωρεάν στον χώρο του λιμένα. Εκβάθυνση της λιμενολεκάνης μπροστά στον σταθμό Αφαίρεση ράμπας πλοίων Ιταλίας στον προβλήτα των κρουαζιερόπλοιων. Δέστρες στον προβλήτα Αφαίρεση αλυσίδων των προσκρουστήρων από τις δέστρες. Επισκευή φρεατίων στον προβλήτα. β. Στην Πόλη Βελτίωση της καθαριότητας. Σήμανση από το λιμάνι προς το κέντρο της πόλης για τους πεζούς επιβάτες. Οργανωμένη μεταφορά προς και από στην πόλη έτσι ώστε να μην υπάρχει κυκλοφοριακό πρόβλημα. Επαρκείς χώροι στάθμευσης για τα λεωφορεία των εκδρομών στο ιστορικό κέντρο όταν βρίσκονται περισσότερα του ενός κρουαζιερόπλοιων στο λιμάνι. Βελτίωση της συγκοινωνίας από το λιμάνι προς το κέντρο της πόλης. Έλεγχος του παράνομου εμπορίου. Χάρτες της πόλης ή touch-screen για την καλύτερη ενημέρωση των επισκεπτών. Ευπρεπισμός κτιρίων γ. Στο Νησί Η πολύ κακή κατάσταση των δρόμων Διαπλάτυνση σε σημεία του δρόμου που πηγαίνουν εκδρομές (Λάκωνες, Γαστούρι). Ελλιπής συντήρηση αρχαιολογικών χώρων και αξιοθέατων. Η έλλειψη χώρων στάθμευσης στους αρχαιολογικούς χώρους του Mon Repos και του Αχιλλείου. Η έλλειψη δημόσιων τουαλετών στα πολυσύχναστα τουριστικά σημεία του νησιού π.χ. Κανόνι. Ευπρεπισμός των κεντρικών οδικών αξόνων του νησιού. 27