Ι ΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH απάνες και Πολιτικές Υγείας στην Ελλάδα την Περίοδο του Μνηµονίου Shaping the Future of Healthcare in Greece Τρίτη, 21 η Ιουνίου 2011 Γιάννης Στουρνάρας Καθηγητής Τµήµατος Οικονοµικών Επιστηµών Πανεπιστηµίου Αθηνών & Γενικός ιευθυντής ΙΟΒΕ
Αιτίες Αύξησης απάνης Υγείας Κοινωνικοοικονοµικοί και δηµογραφικοί παράγοντες Αλλαγή της ηλικιακής σύνθεσης του πληθυσµού -γήρανση του πληθυσµού- λόγω αύξησης του προσδόκιµου επιβίωσης Αύξηση του αριθµού των µεταναστών Εξελίξεις στην ιατρική τεχνολογία και τη βιοτεχνολογία Ακριβότερα νέα φάρµακα που ενσωµατώνουν υψηλότερες δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης Αλλάκαι...
Σπατάλες Συστήµατος Υγείας Ανυπαρξία ελέγχου, µέτρησης και αξιολόγησης των παρεχόµενων υπηρεσιών Έλλειψη µηχανοργάνωσης στο σύνολο του συστήµατος υγείας Μη εφαρµογή αναλυτικής λογιστικής στα δηµόσια νοσοκοµεία Έλλειψη συστήµατος αποζηµίωσης µε εφαρµογή κριτηρίων οικονοµικής αποτελεσµατικότητας Έλλειψη ελέγχου στις τιµές του ιατροτεχνολογικού εξοπλισµού και των διαγνωστικών εξετάσεων: Υπερτιµολόγηση ιατρικών εξετάσεων (οι πιο ακριβές ιατρικές εξετάσεις στην Ελλάδα µεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών), ιατρικών συσκευών (στην Ελλάδα στοιχίζουν 300% - 500% περισσότερο από ότι στις χώρες της Β. Ευρώπης) καιειδικώνυλικών (στεντς, βηµατοδότες, τεχνητές κεφαλές κλπ) Αντίθετα οι τιµές στο φάρµακο καθορίζονται αγορανοµικά
Σπατάλες Συστήµατος Υγείας Έλλειψη ελέγχου στην αλυσίδα διακίνησης φαρµάκων Έλλειψη ελέγχου της συνταγογράφησης των ιατρών Χαµηλός ανταγωνισµός σε επίπεδο τιµών µεταξύ πρωτοτύπων και γενοσήµων: οι τιµές µεταξύ πρωτοτύπων και γενοσήµων εξισώνονται µετά τη λήξη της πατέντας σε υψηλό επίπεδο
απάνηυγείαςως % τουαεπ, 2008 %ΑΕΠ απάνη Υγείας ως % ΑΕΠ, χώρες ΟΟΣΑ, 2008 16 16,0 14 12 10 8 6 11,2 10,7 10,5 10,5 10,410,2 9,9 9,9 9,8 9,7 9,7 9,4 9,1 9,1 9,0 9,0 8,7 8,7 8,5 8,5 8,4 8,1 7,8 7,3 7,2 7,1 7,0 6,9 6,5 6,0 5,9 4 2 ΗΠΑ Γαλλία Eλβετία Αυστρία Γερµανία Kαναδάς 0 Βέλγιο 1 Ολλανδία Πορτογαλία 2 Νέα Ζηλανδία 1 ανία 3 Ελλάδα 3 Σουηδία Ισλανδία Ιταλία Ισπανία ΟΟΣΑ Ιρλανδία Ηνωµένο Βασίλειο Αυστραλία 3 Νορβηγία Φινλανδία Ιαπωνία 3 Σλοβακία Ουγγαρία Λουξεµβούργο 2 Τσεχία Πολωνία Χιλή Κορέα Τουρκία 3 Mεξικό 1. Προσωρινή απάνη, 2. Στοιχεία 2006, 3. Στοιχεία 2007. Πηγή: ΟΟΣΑ 2010 Η Συνολική απάνη Υγείας ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα διαµορφώθηκε σε υψηλότερα επίπεδα από αυτά του ΟΟΣΑ το 2007
ΕτήσιααύξησηκατάκεφαλήνδαπάνηςυγείαςκαιΑΕΠ, 2000-2008 12 Πραγματική ετήσια αύξηση κατά κεφαλήν δαπάνης υγείας, 2000-2008 (%) 10 8 6 4 2 PRT ITA LUX ESP NZL GBR NLD OECD DNK SWE USA CAN MEX BEL AUS AUT FRA CHE JPN NOR DEUISL FIN IRL CHL KOR POL GRC TUR CZE HUN SVK 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Σημ: 2000-2006: Λουξεμβούργο & Πορτογαλία. Πηγή: ΟΟΣΑ 2010 2000-2007: Αυστραλία, Δανία, Ελλάδα, Ιαπωνία & Τουρκία. 2000-2009: Ισλανδία. Source: OECD Health Data 2010. Ταχύτερη αύξηση της κατά κεφαλήν απάνης Υγείας (6,9%) σε σχέση µε το κατά κεφαλήν ΑΕΠ (3,8%) την περίοδο 2000-2008 Πραγματική αύξηση κατά κεφαλήν ΑΕΠ, 2000-2008 (%)
απάνη Υγείας και Φαρµάκου ΕΛΛΑ Α 2000 2001 2002 2003* 2004* 2005* 2006* 2007* Συνολική απάνη Υγείας ( εκατ.) 10.589 12.513 13.638 14.792 15.261 17.762 19.487 20.996 Συνολική απάνη Υγείας ως % του ΑΕΠ 7,8% 8,5% 8,7% 8,6% 8,2% 9,0% 9,1% 9,2% ηµόσια απάνη Υγείας ( εκατ.) 6.444 7.832 8.264 9.208 9.509 11.212 12.616 13.212 ηµόσια ως % της Συνολικής απάνης Υγείας Συνολική Φαρµακευτική απάνη ( δισ.) Φαρµακευτική απάνη ως % της απάνης Υγείας 60,9% 62,6% 60,6% 62,2% 62,3% 63,1% 64,7% 62,9% 1.884 1.941 2.073 2.528 2.718 3.114 3.761 4.542 17,8% 15,5% 15,2% 17,1% 17,8% 17,5% 19,3% 21,6% Φαρµακευτική απάνη ως % του ΑΕΠ 1,38% 1,33% 1,32% 1,48% 1,46% 1,58% 1,76% 1,99% ηµόσια Φαρµακευτική απάνη ( εκατ.) ηµόσια ως % της Συνολικής Φαρµακευτικής απάνης 1.278 1.502 1.805 2.165 2.515 2.918 3.494 4.298 67,8% 77,4% 87,1% 85,6% 92,5% 93,7% 92,9% 94,6% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ * προσωρινά στοιχεία Το 2007 η συνολική φαρµακευτική δαπάνη αποτελούσε το 21,6% της συνολικής δαπάνης υγείας Το 2007 η δηµόσια φαρµακευτική δαπάνη αποτελούσε το 32,5% της δηµόσιας δαπάνης υγείας Το 2007 η συνολική φαρµακευτική δαπάνη αποτελούσε το 1,99% του ΑΕΠ Το 2007 η δηµόσια φαρµακευτική δαπάνη αποτελούσε το 1,88% του ΑΕΠ
ηµόσια Φαρµακευτική απάνη 2004-2010 6 5 4 Κατάργηση θετικής λίστας συνταγογραφούµενων φαρµάκων Εισαγωγή 1.952 νέων φαρµάκων στην αγορά 4,53 2,87 3,51 (22,4%) 4,04 (15,0%) (12,1%) 5,09 (12,4%) 4,25 (-16,5%) δισ. 3 2,43 (18,3%) 2 1 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009* 2010* Πηγή: Γενική Γραµµατεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ιεύθυνση Φαρµακευτικής Οίκου του Ναύτου *εκτίµηση Την περίοδο 2004-2009 η φαρµακευτική δαπάνη των ασφαλιστικών ταµείων αυξήθηκε κατά 0,5 δισ./έτος. Εκτιµάταιότιτο 2010 ηδαπάνηµειώθηκεκατά 850 εκατ., δηλαδήκατά 16,5% σεσχέσηµετο 2009.
Το 2010 ηπολιτείαπροχώρησεσεσειράµέτρωνµε στόχοτονπεριορισµότηςδαπάνης, εστιάζοντας στο φάρµακο Γενική ανατιµολόγηση σε συνδυασµό µε την επιβολή πλαφόν στις µέγιστες µεταβολές των τιµών Εισαγωγή συστήµατος ηλεκτρονικής συνταγογράφησης Είσπραξη των οφειλόµενων επιστροφών (rebate) από τις φαρµακευτικές εταιρίες Εξοικονόµηση 850 εκατ. Μείωση ηµόσιας Φαρµακευτικής απάνης κατά 16,5% σεσχέσηµετο 2009, σε 4,25 δισ.* *Εκτίµηση
Στόχοι Μνηµονίου Οικονοµικής Πολιτικής Εκτενής µεταρρύθµιση συστήµατος υγείας ιατήρηση της Συνολικής ηµόσιας απάνης Υγείας 6% ΑΕΠ Μείωση ηµόσιας Φαρµακευτικής απάνης Εξοικονόµηση 2 δισ. έως το 2012 Το 1 δισ. µέσαστο 2011 ηµόσια Φαρµακευτική απάνη = 1% ΑΕΠ
Μέτρα Μνηµονίου & Κυβέρνησης για Εθνικό Σύστηµα Υγείας Μηχανοργάνωση νοσοκοµείων Κοστολόγηση των ιατρικών πράξεων Εισαγωγή διπλογραφικού λογιστικού συστήµατος στα νοσοκοµεία Λειτουργία Παρατηρητηρίου Τιµών για προµήθειες νοσοκοµείων Μείωση αποδοχών στο ΕΣΥ Συγχωνεύσεις νοσοκοµείων Η είσπραξη του αντιτίµου από τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκοµείων και η αύξησή του από 3 σε 5 Ενοποίηση της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας κάτω από την οµπρέλα του ΕΟΠΥΥ
Εκτιµήσεις Εξοικονόµησης από Μέτρα Μνηµονίου & Κυβέρνησης Εθνικό Σύστηµα Υγείας Μέτρο Εξοικονόµηση 2011 (εκατ. ) ιενέργεια διαγωνισµών για προµήθειες Περικοπές αποδοχών στο ΕΣΥ Συνταξιοδοτήσεις 1:5 Απογευµατινή λειτουργία νοσοκοµείων Αύξηση εισιτηρίου από 3 σε 5 στα νοσοκοµεία 266,4 εκατ. 460,6 εκατ. 85 εκατ. 46,6 εκατ. 12,7 εκατ. Τιµολόγηση κλειστού ενοποιηµένου νοσηλίου (DRGs) (09/2011) 12,5 εκατ. Μείωση λειτουργικών εξόδων λόγω συγχωνεύσεων νοσοκοµείων (09/2011) 4,5 εκατ. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ 888,3 κατ. Πηγή: ΙΟΒΕ, ΕΣ Υ, ΥΥΚΑ Προσωρινά αποτελέσµατα µελέτης «απάνες Υγείας και Πολιτικές Υγείας στην Ελλάδα την Περίοδο του Μνηµονίου»
Μέτρα Μνηµονίου & Κυβέρνησης για Φάρµακο Μείωση των ποσοστών κέρδους των χονδρεµπόρων και των φαρµακοποιών Πλήρηςεφαρµογήτουσυστήµατοςτιµολόγησηςβάσειτων 3 χαµηλότερων τιµών της ΕΕ-22, δηλαδή άρση των πλαφόν που είχαν επιβληθεί το Σεπτέµβριο του 2010 ηµοσίευση αρνητικής λίστας συνταγογράφησης & λίστας µη συνταγογραφούµεων φαρµάκων Επαναφορά θετικής λίστας συνταγογραφούµενων φαρµάκων Αύξηση ανταγωνισµού µεταξύ γενοσήµων και πρωτοτύπων σε επίπεδοτιµής µε καθορισµό της τιµής των γενοσήµων στο 60% της τιµής των πρωτοτύπων Σύνταξη θεραπευτικών και διαγνωστικών πρωτοκόλλων συνταγογράφησης Μεταφορά στο Υπουργείο Υγείας του συνόλου ευθύνης για το φάρµακο (τιµολόγηση, από Γεν. Γραµ Εµπορίου στο ΥΥΚΑ) Ένταξη όλων των ασφαλιστικών ταµείων στο σύστηµα της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης
Εκτιµήσεις Εξοικονόµησης από Μέτρα Μνηµονίου & Κυβέρνησης Νοσοκοµειακό Φάρµακο Μέτρο Εξοικονόµηση 2011 (εκατ. ) Μείωση τιµών 2010- carry over 2011 Μείωση κέρδους χονδρεµπόρων (05/2011) Άρση πλαφόν (07/2011) Μείωση όγκου κατανάλωσης στα νοσοκοµεία το 2011 Αύξηση στη διείσδυση των γενοσήµων το 2011 Τιµολόγηση γενοσήµων στο 60% των πρωτοτύπων (07/2011) Νοσοκοµειακή συσκευασία (10/2011) Επιστροφές από φαρµακευτικές επιχειρήσεις (rebate) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ 47,9 εκατ. 16,9 εκατ. 30,7 εκατ. 59,5 εκατ. 8,4 εκατ. 15,5 εκατ. 17,7 εκατ. 37,1 εκατ. 233,7 εκατ. Πηγή: ΙΟΒΕ, ΕΣ Υ, ΕΟΦ, ΥΥΚΑ, Παρατηρητήριο Τιµών Φαρµάκου *Συζητείται µεταξύ ΕΟΦ και ΥΥΚΑ Προσωρινά αποτελέσµατα µελέτης «απάνες Υγείας και Πολιτικές Υγείας στην Ελλάδα την Περίοδο του Μνηµονίου»
Εκτιµήσεις Εξοικονόµησης από Μέτρα Μνηµονίου & Κυβέρνησης Φάρµακο Κοινωνικής Ασφάλισης Μέτρο Εξοικονόµηση 2011 (εκατ. ) Μείωση τιµών 2010- carry over 224 εκατ. Άρση πλαφόν & επαναξιολόγηση τιµών (07/2011) 128,5 εκατ. Εισαγωγή αρνητικής λίστας (04/2011) 132 εκατ. ιεύρυνση λίστας ΜΗΣΥΦΑ (06/2011) 20,9 εκατ. ιεύρυνση λίστας φαρµάκων για σοβαρές παθήσεις Ν.3816* (07/2011) Ηλεκτρονική συνταγογράφηση Μείωση κέρδους χονδρεµπόρων (06/2011) 36,7 εκατ. 340,7 εκατ. 47,6 εκατ. Τιµολόγηση γενοσήµων στο 60% των πρωτοτύπων (07/2011) 35,3 εκατ. Επιστροφές φαρµακευτικών επιχειρήσεων 2011 (rebate) 70,1 εκατ. Επιστροφές φαρµακοποιών (rebate) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ 75,6 εκατ. 1.111,4 εκατ. Πηγή: ΙΟΒΕ, ΕΣ Υ, ΕΟΦ, ΥΥΚΑ, Παρατηρητήριο Τιµών Φαρµάκου *Συζητείται µεταξύ ΕΟΦ και ΥΥΚΑ Προσωρινά αποτελέσµατα «απάνες Υγείας και Πολιτικές Υγείας στην Ελλάδα την Περίοδο του Μνηµονίου»
Εκτιµήσεις Εξοικονόµησης από Μέτρα Μνηµονίου & Κυβέρνησης Στους υπολογισµούς δεν έχει συµπεριληφθεί η εφαρµογή της θετικής λίστας και άλλων µέτρων που έχουν ανακοινωθεί, λόγω έλλειψης των απαραίτητων στοιχείων εδοµένου ότι µε την εφαρµογή των παραπάνω µέτρων ικανοποιούνται µε το παραπάνω οι δεσµεύσεις του Μνηµονίου δεν κρίνεται σκόπιµη η εφαρµογή µιας λίστας: Η λίστα στο παρελθόν δεν κατάφερε να συγκρατήσει τη φαρµακευτική δαπάνη Η λίστα θα οδηγούσε στην περαιτέρω πτώση των τιµών των φαρµάκων µε συνέπειες όπως: ηµιουργία κινήτρων επανα-εξαγωγής των φαρµάκων σε χώρες που έχουν υψηλότερες τιµές και ελλείψεις φαρµάκων στην ελληνική αγορά Πιθανό αποκλεισµό παλαιών φθηνών φαρµάκων µε αποτέλεσµα την αντικατάστασή τους από νεότερα και ακριβότερα φάρµακα και την αύξηση της φαρµακευτικής δαπάνης
Εξέλιξη είκτη Τιµών Υγείας, Νοσοκοµειακής Περίθαλψης, Φαρµάκου & Γενικού είκτη Τιµών Καταναλωτή Εξάλλου ο έλεγχος των τιµών των φαρµάκων δεν αρκεί: Ελλάδα ΕΕ-27 130 120 Μονάδες είκτη Τιµών 120 110 100 90 80 70 60 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Μονάδες είκτη Τιµών 110 100 90 80 70 60 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Γ..Τ.Κ. Φαρµακευτικά προϊόντα Υγεία Νοσοκοµειακή περίθαλψη Γ..Τ.Κ. Υγεία Φαρµακευτικά προϊόντα Νοσοκοµειακή περίθαλψη Πηγή: ΕΛΛ. ΣΤΑΤ., Eurostat Στην Ελλάδα και στην ΕΕ-27 οι τιµές των φαρµάκων µεταβάλλονται µε χαµηλότερο ρυθµόαπόότιοιτιµές: της συνολικής αγοράς υγείας της νοσοκοµειακής περίθαλψης τουσυνόλουτωναγαθώντηςαγοράς
Σχετικές Τιµές Υγείας και Σχετική κατά Κεφαλή απάνη Υγείας 2007, (ΕΕ-27= 100) Ιρλανδία Φιλανδία Λουξεµβούργο Ιταλία Βέλγιο Γαλλία Αυστρία Γερµανία Κύπρος Ολλανδία ΕΕ-27 Κύρια αιτία διόγκωσης των δαπανών υγείας αποτελεί η υπερκατανάλωση των υπηρεσιώνκαιόχιητιµή τους Πορτογαλία Ισπανία Ελλάδα Σλοβενία Μάλτα Σλοβακία 0 25 50 75 100 125 150 175 200 Σχετικές Τιµές Υγείας Σχετική απάνη Υγείας κατά κεφαλή Πηγή: ΠΟΥ, Eurostat
Έλεγχος Όγκου Κατανάλωσης Βασικός εργαλείο η καθολική εφαρµογή του συστήµατος ηλεκτρονικής συνταγογράφησης για φάρµακα, ιατρικές πράξεις και διαγνωστικές εξετάσεις Μπορεί να εξασφαλίσει τον έλεγχο της σπατάλης και να βοηθήσει στον σχεδιασµό των κατάλληλων µηχανισµών και κινήτρων για την αποδοτικότερη λειτουργία της αγοράς υγείας και φαρµάκου
Συµπεράσµατα Το φάρµακο είναι µόνο ένα µικρό µέρος του προβλήµατος της σπατάλης στο χώρο της υγείας, αποτελώντας µόλις το 20% της συνολικής δαπάνης υγείας. Σε µια περίοδο αυξηµένης ζήτησης για δηµόσιες υπηρεσίες υγείας η περιστολή της σπατάλης στο υπόλοιπο 80% της δαπάνης είναι επιτακτική. Μέτρα που προβλέπονται από το Μνηµόνιο και υλοποιούνται από την Κυβέρνηση όπως: Η µηχανοργάνωση, Η εισαγωγή του διπλογραφικού λογιστικού συστήµατος στα νοσοκοµεία, Η κοστολόγηση των ιατρικών πράξεων, Η λειτουργία του Παρατηρητηρίου Τιµών για προµήθειες ιατροτεχνολογικού εξοπλισµού και Η ενοποίηση της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας κάτω από την οµπρέλα του ΕΟΠΥΥ, αποτελούν απαραίτητες ενέργειες πάνω στις οποίες θα κριθεί ουσιαστικά η βιωσιµότητα του ΕΣΥ