ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΠΑΙΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΠΑΙΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 4 ο ΜΑΘΗΜΑ «ΟΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ» Δρ. Κατσιφή Χαραλαμπίδη Σπυριδούλα Σχολική Σύμβουλος ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2016-17 Β ΕΞΑΜΗΝΟ Λιβαδειά

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Τι είναι η μάθηση; Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές ανάμεσα στη θεωρία της σύζευξης, της κλασικής εξαρτημένης μάθησης και της συντελεστικής μάθησης; Αναφέρετε παραδείγματα των τεσσάρων μορφών συνεπειών που μπορούν να ακολουθήσουν κάθε μορφή συμπεριφοράς, και ποιο αποτέλεσμα μπορεί να έχει η καθεμία απ' αυτές στη μελλοντική συμπεριφορά; Πώς θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε την εφαρμοσμένη ανάλυση της συμπεριφοράς (συνέπειες για την ομάδα, προγράμματα ανταλλάξιμων ανταμοιβών, συμβόλαια συνάφειας), για να αντιμετωπίσετε συνηθισμένα προβλήματα απόδοσης ή συμπεριφοράς; Τι είναι η γνωστική τροποποίηση της συμπεριφοράς και πώς εφαρμόζεται στη διδασκαλία;

ENOTHTEΣ 1 η : ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΜΑΘΗΣΗ 2 η : ΟΙ ΠΡΩΙΜΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ 3 η : Η ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ 4 η : Η ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ 5 η : Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΑΞΗΣ 6 η : ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ 7 η : ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ 3

1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΜΑΘΗΣΗ Μάθηση: Η διεργασία μέσω της οποίας η εμπειρία προκαλεί μόνιμες αλλαγές στη γνώση ή στη συμπεριφορά. Η μάθηση μπορεί να είναι ακούσια ή εκούσια, σωστή ή εσφαλμένη, συνειδητή ή ασυνείδητη Συμπεριφοριστικές θεωρίες της μάθησης: Ερμηνείες της μάθησης σύμφωνα με τις οποίες η αιτία των αλλαγών σε μια παρατηρήσιμη συμπεριφορά είναι τα εξωτερικά γεγονότα (περιβαλλοντικά ερεθίσματα). Στις συμπεριφοριστικές διεργασίες της μάθησης, περιλαμβάνονται η μάθηση της σύζευξης, η κλασική εξαρτημένη μάθηση και η συντελεστική μάθηση. 4

2/1. ΟΙ ΠΡΩΙΜΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ (Pavlov) Αριστοτέλης: θυμόμαστε τα πράγματα μαζί όταν: 1. είναι παρόμοια, 2. αντιπαραβάλλονται, 3. παρουσιάζονται μαζί στο χώρο ή στο χρόνο («μάθηση μέσω συνειρμών») Αρχή συνάφειας: Αν αρκετά συχνά δύο ή περισσότερες αισθήσεις εμφανίζονται ταυτόχρονα, τότε αρχίζουν να συσχετίζονται μεταξύ τους. Αργότερα, όταν μόνο μία από τις αισθήσεις (ένα ερέθισμα) εμφανίζεται, το άτομο ανακαλεί την άλλη αίσθηση στη μνήμη του (μία αντίδραση) Η συνάφεια «παίζει» σημαντικό ρόλο στην Κλασική Εξαρτημένη Μάθηση Α. Σύζευξη: Η συσχέτιση δύο γεγονότων (ερεθίσματος- αντίδρασης) λόγω του επανειλημμένου συνδυασμού τους Ερέθισμα: Ένα γεγονός που ενεργοποιεί τη συμπεριφορά (πχ. τροφή) Αντίδραση: Η παρατηρούμενη απάντηση σ' ένα ερέθισμα (πχ. σιελόρροια) 5

2/2. ΟΙ ΠΡΩΙΜΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ (Pavlov) Β. Κλασική εξαρτημένη μάθηση: εστιάζει στη μάθηση των ακούσιων ή φυσιολογικών αντιδράσεων όπως ο φόβος, το τρέμουλο ή η σιελόρροια. Περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι υπάρχουσες μορφές συμπεριφοράς (αυτόματες αντιδράσεις) μπορούν να συσχετιστούν με καινούργια ερεθίσματα. Όμως δεν εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο αποκτώνται καινούργιες συντελεστικές (εκούσιες, σκόπιμες) μορφές συμπεριφοράς Πώς ένα ουδέτερο ερέθισμα μετατρέπεται σε εξαρτημένο; Όταν ένα ουδέτερο ερέθισμα (πχ. κουδούνισμα) συνδυάζεται συνεχώς με ένα ερέθισμα (πχ. τροφή) που προκαλεί μία συναισθηματική ή φυσιολογική αντίδραση (πχ. σιελόρροια). Αργότερα, το προηγουμένως ουδέτερο ερέθισμα (πχ. κουδούνισμα) προκαλεί μόνο του την αντίδραση (πχ. σιελόρροια) 6

2/3. ΟΙ ΠΡΩΙΜΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ (Pavlov) Κλασική εξαρτημένη μάθηση και τρεις άλλες διεργασίες της Γενίκευση: Η αντίδραση με τον ίδιο τρόπο σε παρόμοια ερεθίσματα Διάκριση: Η αντίδραση με διαφορετικό τρόπο σε παρόμοια, αλλά όχι πανομοιότυπα, ερεθίσματα. Απόσβεση/Εκμηδένιση: Η σταδιακή εξαφάνιση μιας μαθημένης αντίδρασης συντελείται όταν ένα εξαρτημένο ερέθισμα (ένας συγκεκριμένος ήχος) παρουσιάζεται επανειλημμένως, αλλά δεν ακολουθείται από το μη εξαρτημένο ερέθισμα (τροφή). 7

3/1. Η ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ (ΣΕΜ)(Skinner, Thorndike) Η Κλασική Εξαρτημένη Μάθηση ευθύνεται μόνο για ένα μικρό ποσοστό των μαθημένων μορφών συμπεριφοράς. Πολλές μορφές συμπεριφοράς είναι συντελεστικές και όχι απαντητικές. Η Συντελεστική Εξαρτημένη Μάθηση: Μορφή μάθησης στο πλαίσιο της οποίας η εκούσια, σκόπιμη συμπεριφορά ενισχύεται ή αποδυναμώνεται από τις συνέπειες ή τα προηγηθέντα γεγονότα. Σύμφωνα με τη συντελεστική μάθηση του Skinner, οι άνθρωποι μαθαίνουν μέσω των αποτελεσμάτων των ηθελημένων τους αντιδράσεων Ο νόμος του αποτελέσματος: (ένας σημαντικός νόμος της μάθησης) οποιαδήποτε πράξη παράγει ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα σε μια δεδομένη κατάσταση τείνει να επαναλαμβάνεται, όποτε αυτή η κατάσταση παρουσιάζεται ξανά (Thorndike) 8

3/2. Η ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ (ΣΕΜ) ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ- ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ- ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ (ABC) ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ: Γεγονότα που προηγούνται μιας ενέργειας. ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ: η αντίδραση ή η δράση που το άτομο κάνει σε μια συγκεκριμένη κατάσταση ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: Γεγονότα που έπονται μιας ενέργειας. Καθώς μια συμπεριφορά συνεχίζεται, μια δεδομένη συνέπεια γίνεται το προηγηθέν γεγονός για την επόμενη αλληλουχία ABC Οι έρευνες σχετικά με την ΣΕΜ δείχνουν ότι: Η συντελεστική συμπεριφορά μπορεί να αλλάξει, αν μεταβληθούν τα προηγηθέντα γεγονότα, οι συνέπειες ή και τα δυο. Οι συνέπειες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το κατά πόσο ένα άτομο θα επαναλάβει τη συμπεριφορά που οδήγησε στις συνέπειες. Το είδος και ο χρόνος των συνεπειών μπορούν να ενισχύσουν ή να αποδυναμώσουν τις μορφές συμπεριφοράς. 9

3/3. Η ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ (ΣΕΜ Ερέθισμα- Συμπεριφορά- συνέπεια (ενίσχυση)- αποτέλεσμα (ενδυνάμωση συμπεριφοράς) Η ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΩΣ ΘΕΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Ενίσχυση: Η χρησιμοποίηση των συνεπειών για την ενδυνάμωση μιας συμπεριφοράς. Μια συνέπεια θεωρείται ενίσχυση (θετική ή αρνητική), εάν ενδυναμώνει ή διατηρεί την αντίδραση που την προκάλεσε. Ο Skinner δεν εξήγησε τους λόγους για τους οποίους οι ενισχύσεις ενδυναμώνουν μια συμπεριφορά. Πίστευε ότι δεν έχει νόημα να μιλάμε για φανταστικά πράγματα. Θετική ενίσχυση: εμφανίζεται όταν η συμπεριφορά προκαλεί ένα καινούργιο ερέθισμα Παραδείγματα: 1 ο : με επιδοκιμάζουν που φορώ ένα ωραίο παλτό και για αυτό το ξαναφορώ, 2 ο : ο μαθητής πέφτει από την καρέκλα ή κάνει μια «βλακεία», οι συμμαθητές του γελάνε, του αρέσει και το ξανακάνει Η Θ.Ε. μπορεί να προκύψει ακόμα και όταν ο δάσκαλος δε θεωρεί «θετική» τη συμπεριφορά που ενισχύεται. Η ΘΕ απρόσφορων μορφών συμπεριφοράς συντελείται ακούσια στην τάξη και οι δάσκαλοι 10 συμβάλλουν στη διατήρηση προβληματικών συμπεριφορών χωρίς να το θέλουν πχ. οι άτυποι κανόνες.

3/4. Η ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ (ΣΕΜ) Ερέθισμα- Συμπεριφορά- συνέπεια (ενίσχυση)- αποτέλεσμα (ενδυνάμωση συμπεριφοράς) Η ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΩΣ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ Αρνητική ενίσχυση: Ονομάζεται η διεργασία όταν η συνέπεια που ενδυναμώνει μια συμπεριφορά είναι η εξαφάνιση (αφαίρεση) ενός ερεθίσματος. Εάν μια ενέργεια σταματάει ή συμβάλλει στην αποφυγή μιας δυσάρεστης εμπειρίας, τότε η ενέργεια αυτή είναι πιθανόν να επαναληφθεί σε παρόμοιες καταστάσεις Παραδείγματα: Ο μαθητής όταν «αρρωσταίνει» συνεχώς και αποφεύγει το τεστ, έτσι απομακρύνει μόνος του το ερέθισμα. Ο δάσκαλος υποχωρεί και δεν βάζει το τεστ όταν οι μαθητές διαμαρτύρονται, έτσι ο δάσκαλος ενδυναμώνει (ενισχύει) τις επιθυμητές συμπεριφορές, απομακρύνοντας ένα αποστροφικό ερέθισμα (εκνευριστικό ή δυσάρεστο) τη στιγμή που η επιθυμητή συμπεριφορά συντελείται. Η συμπεριφορά που ενισχύεται δεν είναι απαραίτητα «αρνητική». Συνδέστε τη θετική και την αρνητική ενίσχυση με την πρόσθεση ή αφαίρεση κάποιου στοιχείου που ακολουθεί μια συμπεριφορά και το οποίο ενδυναμώνει αυτή τη συμπεριφορά. 11

3/5. Η ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ (ΣΕΜ) Ερέθισμα- Συμπεριφορά- συνέπεια (τιμωρία)- αποτέλεσμα (αποδυνάμωση ή μείωση της συμπεριφοράς) ΤΙΜΩΡΙΑ Μια συνέπεια θεωρείται τιμωρία, εάν μειώνει ή καταστέλλει την αντίδραση (συμπεριφορά) που την προκάλεσε. Μια συμπεριφορά την οποία ακολουθεί μια «τιμωρία», είναι λιγότερο πιθανό να επαναληφθεί σε μια παρόμοια κατάσταση στο μέλλον. Το αποτέλεσμα είναι που προσδιορίζει μια συνέπεια ως τιμωρία, και διαφορετικοί άνθρωποι έχουν διαφορετικές αντιλήψεις σχετικά με το τι είναι τιμωρία. Εξαρτάται από το άτομο που δρα, δηλ. πώς αντιλαμβάνεται μια συνέπεια, ως ενίσχυση ή ως τιμωρία πχ. ένας μαθητής μπορεί να θεωρεί ότι η αποβολή του από το σχολείο είναι τιμωρία, ενώ ένας άλλος να μη στενοχωρηθεί καθόλου. Υπάρχουν δύο μορφές τιμωρίας: Τιμωρία Τύπου Ι, εμφάνισης: Μείωση των πιθανοτήτων να εκδηλωθεί ξανά η συμπεριφορά µε την παρουσίαση ενός αποστροφικού ερεθίσματος που ακολουθεί τη συμπεριφορά πχ. επιπλήττουν μια συμπεριφορά, αναθέτουν επιπλέον δουλειά, ή κάνουν γύρους στην αυλή. Τιμωρία Τύπου ΙΙ, απομάκρυνσης: Μείωση των πιθανοτήτων να εκδηλωθεί ξανά µια συμπεριφορά µε την απομάκρυνση ενός ευχάριστου ερεθίσματος που ακολουθεί τη συμπεριφορά πχ. στέρηση προνομίων (δεν θα δουν τηλεόραση για μια βδομάδα) 12

3/6/1.ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΜΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Πρόγραμμα Συνεχούς Ενίσχυσης: Όταν οι άνθρωποι καλούνται να μάθουν µια καινούργια συμπεριφορά, θα τη μάθουν πιο γρήγορα αν ενισχύονται για κάθε σωστή αντίδραση Πρόγραμμα Διαλείπουσας Ενίσχυσης: όταν τα άτομα έχουν πλέον μάθει τη νέα συμπεριφορά, θα τη διατηρήσουν καλύτερα, αν ενισχύονται περιοδικά και όχι κάθε φορά μετά από κάθε απάντηση. Υπάρχουν δύο βασικά είδη προγραμμάτων διαλείπουσας ενίσχυσης. 1 ο : Πρόγραμμα μεσοδιαστήματος: βασίζεται στο χρόνο που πρέπει να περάσει ανάμεσα στους ενισχυτές. 2 ο : Πρόγραμμα αναλογίας: βασίζεται στον αριθμό των απαντήσεων (αντιδράσεων) που δίνουν οι μαθητές ανάμεσα στους ενισχυτές. Τα προγράμματα μεσοδιαστήματος και αναλογίας μπορεί να είναι είτε σταθερά (προβλέψιμα) είτε μεταβλητά (µη προβλέψιμα). 13

3/6/2. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΜΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Τα αποτελέσματα των διάφορων προγραμμάτων ενίσχυσης Α. Η ταχύτητα της απόδοσης εξαρτάται από τον έλεγχο. Εάν η ενίσχυση βασίζεται στον αριθμό των αντιδράσεών σας (προγράμματα αναλογίας), τότε ελέγχετε περισσότερο την ενίσχυση, ενθαρρύνετε μεγαλύτερα ποσοστά της αντίδρασης. Όσο πιο γρήγορα συγκεντρώσετε το σωστό αριθμό αντιδράσεων, τόσο πιο γρήγορα θα συντελεστεί η ενίσχυση. Πχ. Ένας δάσκαλος που λέει, «Μόλις λύσετε σωστά αυτά τα δέκα προβλήματα, μπορείτε να βγείτε έξω στο προαύλιο», μπορεί να περιμένει μεγαλύτερο ποσοστό απόδοσης των μαθητών από ένα δάσκαλο που λέει, «Προσπαθήστε να λύσετε αυτά τα δέκα προβλήματα για τα επόμενα 20 λεπτά. Μετά θα ελέγξω τις κόλλες σας, και οι μαθητές µε δέκα σωστές απαντήσεις μπορούν να βγουν έξω στο προαύλιο». 14

3/6/3. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΜΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Τα αποτελέσματα των διάφορων προγραμμάτων ενίσχυσης Β. Η επιμονή στην απόδοση εξαρτάται από τη µη προβλεψιμότητα. Η συνεχής ενίσχυση και τα δύο είδη της σταθερής ενίσχυσης (πρόγραμμα αναλογίας και πρόγραμμα μεσοδιαστήματος) είναι αρκετά προβλέψιμες. Αναμένουμε την ενίσχυση σε συγκεκριμένες στιγμές και συνήθως τα παρατάμε γρήγορα, όταν η ενίσχυση δεν πληροί τις προσδοκίες µας. Για να ενθαρρύνουμε τη διατήρηση της αντίδρασης, τα μεταβλητά προγράμματα (που βασίζονται στους μεταβλητούς αριθμούς των απαντήσεων ή στα μεταβλητά χρονικά μεσοδιαστήματα) είναι πιο κατάλληλα ενθαρρύνουν τη διατήρηση των αντιδράσεων. Πράγματι, εάν το πρόγραμμα μεταβάλλεται σταδιακά έως ότου γίνει «ισχνό» - δηλαδή, έχουμε ενίσχυση µόνο μετά από πολλές απαντήσεις ή μετά από ένα μεγάλο μεσοδιάστημα - τότε τα άτομα μπορούν να μάθουν να εργάζονται για εκτεταμένες χρονικές περιόδους χωρίς καμία ενίσχυση πχ. «φρουτάκια» 15

3/6/3. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΜΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Τα αποτελέσματα της πλήρους διακοπής της ενίσχυσης Η πλήρης διακοπή της ενίσχυσης οδηγεί στην απόσβεση/ εκμηδένιση. Όμως, μπορεί να χρειαστεί κάποιος χρόνος για να ολοκληρωθεί η διαδικασία της απόσβεσης/ εκμηδένισης. Παράδειγμα: Όταν προσπαθήσετε να κατασιγάσετε το θυμό ενός παιδιού αγνοώντας το, πολλές φορές το παιδί κερδίζει δηλ. σταματάτε να το αγνοείτε και αντί για απόσβεση συντελείται διαλείπουσα ενίσχυση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πιο επίμονα ξεσπάσματα θυμού. 16

3/7/1. ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Στη ΣΕΜ, τα προηγηθέντα γεγονότα µας δίνουν πληροφορίες σχετικά µε το ποιες συμπεριφορές οδηγούν σε θετικά αποτελέσματα και ποιες σε αρνητικά. Πολλές φορές, αντιδρούμε σ' αυτές τις προηγηθείσες νύξεις χωρίς να συνειδητοποιούμε πλήρως ότι επηρεάζουν τη συμπεριφορά µας. Όλοι μαθαίνουμε να διακρίνουμε - να ερμηνεύσουμε τις καταστάσεις. Παράδειγμα: Η παρουσία του διευθυντή του σχολείου στο διάδρομο (προηγηθείσα νύξη) βοηθάει τους μαθητές να διακρίνουν τις πιθανές συνέπειες που θα προκύψουν αν αρχίσουν να τρέχουν στο διάδρομο ή αν προσπαθήσουν να ανοίξουν ένα ερμάρι που δεν είναι δικό τους. 17

3/7/2. ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Οι δάσκαλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν εσκεμμένα αυτές τις νύξεις (απλή νύξη/σήμα και πρόσθετη νύξη/σήμα) μέσα στην αίθουσα. Η νύξη/σήμα είναι ένα ερέθισμα που εμφανίζεται ακριβώς πριν συντελεστεί μια συγκεκριμένη συμπεριφορά και προκαλεί την επιθυμητή συμπεριφορά Η πρόσθετη νύξη/σήμα αποτελεί μια επιπλέον νύξη/σήμα που ακολουθεί την πρώτη. ΟΔΗΓΙΕΣ: Βεβαιωθείτε ότι το περιβαλλοντικό ερέθισμα που θέλετε να χρησιμοποιήσετε ως νύξη/σήμα εμφανίζεται αμέσως πριν από την πρόσθετη νύξη/σήμα που χρησιμοποιείτε, έτσι ώστε οι μαθητές να μάθουν να αντιδρούν στη νύξη/σήμα και να μη βασίζονται στην πρόσθετη χρήση τους. Στη συνέχεια, απομακρύνετε την πρόσθετη, νύξη/σήμα όσο το δυνατό πιο σύντομα, ώστε οι μαθητές να μην εξαρτώνται απ' αυτή πχ. νύξη/σήμα: η εργασία σε ομάδες, πρόσθετη νύξη/σήμα: κάρτες καθηκόντων ρόλων στην εργασία με ομάδες 18

4/1/1. Η ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Εφαρμοσμένη ανάλυση της συμπεριφοράς: Η εφαρμογή των αρχών της συμπεριφοριστικής θεωρίας για τη μάθηση, προκειμένου να κατανοήσουμε και να τροποποιήσουμε τη συμπεριφορά. Τροποποίηση της συμπεριφοράς: Συστηματική αξιοποίηση των προηγηθέντων γεγονότων και των συνεπειών προκειμένου να αλλάξουμε τη συμπεριφορά. Ποια είναι τα βήματα που ακολουθούνται στην εφαρμοσμένη ανάλυση της συμπεριφοράς; (1) Προσδιορίζουμε µε σαφήνεια τη συμπεριφορά που θέλουμε να αλλάξουμε, και παρατηρούμε το τρέχον επίπεδό της. (2) Σχεδιάζουμε µια σαφή παρέμβαση µε βάση τα προηγηθέντα γεγονότα, τις συνέπειες ή και τα δύο. (3) Παρακολουθούμε τα αποτελέσματα και τροποποιούμε το σχεδιασμό µας, αν αυτό είναι απαραίτητο. Στο πλαίσιο των ερευνών για την ΕΑΣ συνήθως χρησιμοποιείται ο σχεδιασμός ΑΒΑΒ (αρχική μέτρηση συμπεριφοράς, παρέμβαση, διακοπή της παρέμβασης, επαναφορά της παρέμβασης) 19

4/1/2. Η ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Μέθοδοι (στρατηγικές) για την ενθάρρυνση συγκεκριμένων μορφών συμπεριφοράς Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αρκετούς τρόπους για να ενθαρρύνουμε μια ήδη υπάρχουσα συμπεριφορά ή να διδάξουμε καινούργιες μορφές συμπεριφοράς ενισχύοντάς την με τους επαίνους, την αρχή του Premack, τη σταδιακή διαμόρφωση της συμπεριφοράς και τη θετική εξάσκηση. Σύμφωνα με τη ΣΕΜ ο δάσκαλος μπορεί να αυξήσει τη μάθηση και την επιθυμητή συμπεριφορά αν συνδέσει με άμεσο και σαφή τρόπο τα προνόμια και τις ανταμοιβές με τη μάθηση και τη θετική συμπεριφορά 1. Ενίσχυση με την προσοχή του δασκάλου: Έρευνες δείχνουν ότι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βελτιώσουν τη συμπεριφορά των μαθητών αγνοώντας εκείνους που παραβαίνουν τους κανόνες (αγνοούν τα σφάλματα και την κακή διαγωγή) και επαινώντας εκείνους που τους ακολουθούν (δίνουν έμφαση στη θετική συμπεριφορά). Όμως με την "Επαινώ- και - αγνοώ" προσέγγιση ΔΕΝ λύνονται όλα τα προβλήματα. Επιπλέον τα θετικά αποτελέσματα επιτεύχθηκαν όταν οι δάσκαλοι επαινούσαν τους μ. με προσοχή και σύστημα: 1. οι έπαινοι πρέπει να είναι συναφείς με τη συμπεριφορά που θέλουμε να ενισχύσουμε, 2. να προσδιορίζουν με σαφήνεια τη συμπεριφορά που ενισχύεται και 3. να είναι πιστευτοί. Δηλ. ο έπαινος να είναι μια ειλικρινής αναγνώριση μιας καλά προσδιορισμένης συμπεριφοράς έτσι ώστε οι μ. να καταλάβουν τι έκαναν για να αξίζουν τον έπαινο 20

4/3. Η ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Μέθοδοι (στρατηγικές) για την ενθάρρυνση συγκεκριμένων μορφών συμπεριφοράς 2. Επιλογή των ενισχυτών (η αρχή του Premack ή «κανόνας της γιαγιάς») Σύμφωνα µε αυτήν, µια συμπεριφορά µε υψηλή συχνότητα (µια προσφιλής δραστηριότητα) μπορεί να λειτουργήσει ως αποτελεσματικός ενισχυτής για µια συμπεριφορά χαμηλής συχνότητας (µια λιγότερο προσφιλή δραστηριότητα). Όμως για να έχει αποτελέσματα η χαμηλής συχνότητας (η λιγότερο προσφιλής δραστηριότητα) πρέπει να προηγείται, "κάνε αυτό που θέλω εγώ πρώτα και μετά αυτό που θέλεις εσύ". Ο καλύτερος τρόπος για τον προσδιορισμό των καταλληλότερων ενισχυτών για τους μαθητές σας είναι η παρακολούθηση των δραστηριοτήτων τους στον ελεύθερο χρόνο τους πχ. για τους περισσότερους μαθητές προσφιλείς δραστηριότητες είναι το να μιλάνε μεταξύ τους, να περιφέρονται στην αίθουσα, να κάθονται μαζί µε ένα φίλο τους, να απαλλάσσονται από εργασίες ή τεστ, να διαβάζουν περιοδικά, ή να παίζουν διάφορα παιχνίδια. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει και για το διάβασμα στο σπίτι 21

4/1/3. Η ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Μέθοδοι (στρατηγικές) για την ενθάρρυνση συγκεκριμένων μορφών συμπεριφοράς 3. Σταδιακή διαμόρφωση της συμπεριφοράς (shaping) ή στρατηγική των βαθμιαίων προσεγγίσεων: Η ενίσχυση κάθε μικρού βήματος προόδου που συντελείται προς την επίτευξη του επιθυμητού στόχου ή συμπεριφοράς, βοηθάει τους μαθητές να αναπτύξουν καινούργιες αντιδράσεις, λίγες κάθε φορά, και έτσι η μέθοδος αυτή είναι αποτελεσματική όταν θέλουμε να αναπτύξουμε σύνθετες δεξιότητες, να εργαστούμε προς την επίτευξη δύσκολων στόχων, και να αυξήσουμε την επιμονή, τη διάρκεια, την ορθότητα ή την ταχύτητα. Περιλαμβάνει τη προοδευτική ενίσχυση και όχι την αναμονή της τελειότητας. Ο δ. πρέπει να αναλύσει την τελική σύνθετη συμπεριφορά που πρέπει να μάθει ο μ. σε ένα μικρό αριθμό βημάτων (ανάλυση έργου) δηλ. "σπάει" τις δεξιότητες και τις διεργασίες σε υποδεξιότητες και υποδιεργασίες - μια λογική αλληλουχία βημάτων που οδηγεί στον τελικό σκοπό. Έτσι ο δ. διαγιγνώσκει τις απαραίτητες δεξιότητες που πρέπει να ξέρει ο μ. και τι τον δυσκολεύει. Βήματα: 1. ενισχύει την κάθε υποδεξιότητα, 2. ενισχύουμε τις βελτιώσεις, 3. ενισχύουμε όλο και μεγαλύτερες περιόδους επίδοσης ή συμμετοχής Επειδή η σταδιακή διαμόρφωση της συμπεριφοράς είναι, όμως, µια χρονοβόρα διαδικασία, δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται, εάν μπορούμε να οδηγηθούμε στην επιτυχία µέσω κάποιων άλλων πιο απλών μεθόδων, όπως είναι η παροχή νύξεων. 4. Θετική εξάσκηση: Η εξάσκηση, του ατόμου στις σωστές απαντήσεις (μάθηση και συμπεριφορά) αμέσως μετά τα λάθη. 22

4/2/1. Η ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Αντιμετώπιση της ανεπιθύμητης επικίνδυνης συμπεριφοράς Αρνητική ενίσχυση Ο δ. ενδυναμώνει τις συμπεριφορές απομακρύνοντας ένα αποστροφικό ερέθισμα, μόλις εκδηλώνεται η συμπεριφορά. Η Α.Ε. μπορεί να εφαρμοστεί και για την προαγωγή της μάθησης. Για να επιτύχετε κάτι τέτοιο, μπορείτε να θέσετε τους μ. σε ελαφρώς δυσάρεστες καταστάσεις από τις οποίες θα μπορέσουν να "διαφύγουν" όταν βελτιωθεί η συμπεριφορά τους πχ. να τελειώσουν τις εργασίες τους και να παίξουν (ή να συμμετέχουν σε μια πιο ενδιαφέρουσα δραστηριότητα που κάνουν οι συμμαθητές τους που έχουν ήδη τελειώσει). Η ΑΕ δίνει την ευκαιρία στους μ. να ασκήσουν τον έλεγχο. Μόλις εκτελέσουν την επιθυμητή συμπεριφορά, η δυσάρεστη κατάσταση παίρνει τέλος. Αντίθετα η τιμωρία λαμβάνει χώρα μετά το γεγονός, και ο μ. δεν μπορεί τόσο εύκολα να την ελέγξει ή να την τερματίσει. Κανόνες της ΑΕ: Περιγράψτε την επιθυμητή αλλαγή με ένα θετικό τρόπο μην μπλοφάρετε, βεβαιωθείτε ότι μπορείτε να επιβάλετε τη δυσάρεστη κατάσταση που θέλετε, εμμείνετε σε αυτήν παρά τα παράπονα των μ., επιμένετε στις πράξεις και όχι στις υποσχέσεις. Τις υποσχέσεις τις δεχόμαστε και μάλιστα τις ενισχύουμε μόνον αν οι μ. τις τηρούν. 23

4/2/2. Η ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Αντιμετώπιση της ανεπιθύμητης επικίνδυνης συμπεριφοράς Κορεσμός: Μέθοδος κατά την οποία απαιτούμε από ένα άτομο την επανάληψη μιας προβληματικής συμπεριφοράς, αφού ξεπεράσει το ενδιαφέρον ή το κίνητρό του γι' αυτή τη συμπεριφορά. Επιμένουμε στην αρνητική συμπεριφορά του μαθητή έως ότου υποχωρήσουν ο μ., όχι ο δ. Μήπως υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι; μήπως εκληφθεί ως αρνητική ενίσχυση; Επιπλήξεις: Επικρίσεις για την κακή συμπεριφορά, παρατηρήσεις. Ιδιωτικά βοηθάει, ενώ δημόσια ενισχύεται ή συνεχίζεται η αρνητική συμπεριφορά Κόστος αντίδρασης: Απώλεια των ενισχυτών με σειρά πχ. προειδοποίηση, εγγραφή στον κατάλογο, απώλεια προνομίων Κοινωνική απομόνωση (διακοπή από την ενίσχυση): Απομάκρυνση ενός άτακτου μαθητή από την τάξη για 5 έως 10 λεπτά σε ένα άδειο δωμάτιο, και όχι σε ένα θρανίο στο πίσω μέρος της αίθουσας ή στο γραφείο του διευθυντή Τιμωρία, τι πρέπει να προσέχουμε: Η ίδια η τιμωρία δεν οδηγεί σε κάποια θετική συμπεριφορά. Όποτε σκέφτεστε να εφαρμόσετε τη μέθοδο της τιμωρίας, αυτή θα πρέπει να αποτελεί μέρος μιας διμέτωπης επίθεσης. Πρώτον, θα πρέπει να επιβάλετε την τιμωρία και να εξαλείψετε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Δεύτερον, καθορίστε ποια συμπεριφορά θα πρέπει να αντικαταστήσει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά και ενισχύστε τις επιθυμητές πράξεις. 24

5/1. Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΑΞΗΣ Τι είναι η κατάκτηση της μάθησης: Μέθοδος διδασκαλίας στο πλαίσιο της οποίας το μάθημα διαιρείται σε μικρές ενότητες, οι μαθητές πρέπει να μάθουν καλά µια ενότητα και να περάσουν το τεστ (βαθμολογία 80% - 90%), πριν προχωρήσουν στην επόμενη ενότητα. Βασίζεται στην υπόθεση ότι, αν δώσουμε αρκετό χρόνο και παρέχουμε τη σωστή διδασκαλία, τότε οι περισσότεροι μ. μπορούν να κατακτήσουν τους μαθησιακούς στόχους. Ο δάσκαλος ενημερώνει τους μαθητές για τους αντικειμενικούς στόχους του μαθήματος και για τα κριτήρια που χρειάζονται για την επίτευξη τους. Οι μαθητές που δε φτάνουν στο ελάχιστο επίπεδο της κατάκτησης της μάθησης, μπορούν να επαναλάβουν τη συγκεκριμένη ενότητα. Εφαρμόζουμε διαφοροποιημένη και διορθωτική διδασκαλία. 25

5/2. Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΑΞΗΣ Ομαδικές συνέπειες: Ανταμοιβές ή τιμωρίες που δίνονται σε όλη την τάξη για την τήρηση ή την παράβαση των κανόνων καλής διαγωγής Παιχνίδι της καλής συμπεριφοράς: Μέθοδος κατά την οποία η τάξη χωρίζεται σε ομάδες και η κάθε ομάδα λαμβάνει αρνητικούς βαθμούς για την παραβίαση των από κοινού καθορισμένων κανόνων καλής συμπεριφοράς. Προσοχή στην αποδοχή των συμμαθητών. Σύστημα ανταλλάξιμων ανταμοιβών: Σύστημα στο πλαίσιο του οποίου οι μαθητές κερδίζουν κουπόνια (ή βαθμούς, σημάδια έλεγχου, τρύπες πάνω σε κάρτες, πατατάκια, κ.λπ.) για τη σχολική τους επίδοση και για τη θετική τους συμπεριφορά μέσα στην τάξη, τα οποία μπορούν να ανταλλάξουν µε κάποια επιθυμητή ανταμοιβή (μικρά παιχνίδια, σχολική ύλη, ελεύθερος χρόνος, ειδικά καθήκοντα ή προνόμια στην τάξη). Μια παραλλαγή αυτού του συστήματος είναι το να επιτρέπουμε στους μ. να κερδίζουν τα κουπόνια μέσα στην τάξη και να τα ανταλλάσσουν με ανταμοιβές στο σπίτι. Αν όμως αυτό είναι αφορμή για τιμωρία στο σπίτι; 26

5/3. Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΑΞΗΣ Σύστημα ανταλλάξιμων ανταμοιβών (συνέχεια): πρέπει να χρησιμοποιείται σε τρεις περιπτώσεις: 1. Για την παροχή κινήτρων στους μ. που δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τα μαθήματα και οι άλλες προσεγγίσεις δεν έχουν αποδώσει, 2. Για τους μ. που αποτυγχάνουν συνέχεια να σημειώσουν πρόοδο στα μαθήματά τους ως ενθάρρυνση, 3. Και για την αντιμετώπιση μιας τάξης εκτός ελέγχου. Οι μ. με νοητική στέρηση, τα παιδιά που έχουν συχνές αποτυχίες, οι μ. με λίγες δεξιότητες και οι μ. με προβλήματα συμπεριφοράς φαίνεται να αντιδρούν θετικά στη συγκεκριμένη μορφή ενίσχυσης. Πριν εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα ανταλλάξιμων ανταμοιβών, θα πρέπει να ελεγχθούν: οι μέθοδοι διδασκαλίας, η καταλληλότητα της διδακτικής ύλης, τα υπάρχοντα κίνητρα, η λειτουργία των κανόνων 27

5/3. Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΑΞΗΣ Συμβόλαιο συνάφειας: Ένα ατομικό συμβόλαιο ανάμεσα στο δάσκαλο και το μαθητή που προσδιορίζει αυτά που πρέπει να κάνει ο μαθητής, για να κερδίσει ένα συγκεκριμένο προνόμιο ή ανταμοιβή. Σε ορισμένα προγράμματα οι μ. συμμετέχουν στη διαδικασία καθορισμού των συμπεριφορών που πρέπει να ενισχυθούν και των ανταμοιβών που μπορούν να κατακτηθούν. Είναι μια εκπαιδευτική εμπειρία γιατί οι μ. μαθαίνουν να θέτουν στόχους και να τους υλοποιούν συμμορφώνοντας με τους όρους του συμβολαίου (επειδή συμμετέχουν, δεσμεύονται περισσότερο). Ο δάσκαλος πρέπει να εφαρμόζει αυτά τα προγράμματα µε προσοχή, δίνοντας έμφαση στη μάθηση και όχι απλώς στην «καλή» συμπεριφορά. 28

6/1. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ: Αυτορρύθμιση και Γνωστική Τροποποίηση της Συμπεριφοράς ΟΡΟΛΟΓΙΑ Αυτοδιαχείριση: Η εφαρμογή των αρχών της συμπεριφοριστικής θεωρίας για τη μάθηση προκειμένου να αλλάξετε τη δική σας συμπεριφορά. Αυτοενίσχυση: Η διαδικασία µέσω της οποίας προσφέρετε θετικές συνέπειες στον εαυτό σας, συναφείς µε την επίτευξη μιας συγκεκριμένης μορφής συμπεριφοράς. Γνωστική τροποποίηση της συμπεριφοράς: Διαδικασίες που βασίζονται τόσο στις συμπεριφοριστικές όσο και στις γνωστικές αρχές για τη μάθηση και που αφορούν στην αλλαγή της συμπεριφοράς σας µέσω του λόγου που απευθύνετε στον εαυτό σας και της αυτο-καθοδήγησης. Αυτο-καθοδήγηση: Η πρακτική σύμφωνα µε την οποία το άτομο, μιλώντας στον εαυτό του, τον καθοδηγεί ώστε να φέρει εις πέρας µια εργασία 29

6/2. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ: Αυτορρύθμιση και Γνωστική Τροποποίηση της Συμπεριφοράς Ποια είναι τα βήματα που ακολουθούμε στη διαδικασία της αυτοδιαχείρισης; Διαφορετικές ερευνητικές και θεωρητικές σχολές συγκλίνουν στην εξής ιδέα: Η ευθύνη και η ικανότητα για μάθηση εξαρτώνται από το μ. Οι μαθητές μπορούν να εφαρμόσουν την ανάλυση της συμπεριφοράς µόνοι τους, προκειμένου να διαχειριστούν τη δική τους συμπεριφορά. Οι δάσκαλοι μπορούν να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των δεξιοτήτων της αυτοδιαχείρισης, επιτρέποντας στους μαθητές να συμμετέχουν: στη θέσπιση στόχων (και στη δημοσιοποίησή τους), στην παρακολούθηση της προόδου (ακόμα και οι εργασίες που δίνονται στο σπίτι: οι μ. κρατούν ένα ημερολόγιο, δημιουργούν ένα διάγραμμα ή μια λίστα έλεγχου καταγράφοντας τη συχνότητα ή τη διάρκεια της συμπεριφοράς που παρακολουθείται), στην αξιολόγηση (αυτό- αξιολόγηση) των επιτευγμάτων βάσει κριτηρίων, στην αυτοδιόρθωση και στην επιλογή και παροχή των δικών τους ενισχυτών. Μπορείτε να στρατολογήσετε και γονείς για να μάθουν οι μ. να αναπτύξουν ικανότητες αυτοδιαχείρισης. 30

6/3/1. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ: Αυτορρύθμιση και Γνωστική Τροποποίηση της Συμπεριφοράς (Meichenbaum) Οι μαθητές διδάσκονται άμεσα τον τρόπο µε τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνική της αυτο-καθοδήγησης Ένας ενήλικος-πρότυπο εκτελεί µια εργασία ενώ μιλάει στον εαυτό του δυνατά (γνωστική μίμηση προτύπων). Το παιδί εκτελεί την ίδια εργασία υπό την καθοδήγησή του ενηλίκου-προτύπου (έκδηλη, εξωτερική καθοδήγηση). Το παιδί εκτελεί την εργασία ενώ καθοδηγεί δυνατά το ίδιο τον εαυτό του (έκδηλη, αυτοκαθοδήγηση). Το παιδί ψιθυρίζει στον εαυτό του τις οδηγίες καθώς διεκπεραιώνει την εργασία (φθίνουσα, έκδηλη αυτο-καθοδήγηση). Το παιδί εκτελεί την εργασία ενώ καθοδηγεί τον εαυτό του µέσω του εγωκεντρικού (ιδιωτικού) λόγου (έκδηλη αυτο-καθοδήγηση) Οι Brenda Manning και Beverly Payne (1996) καταγράφουν τέσσερις δεξιότητες που μπορούν να αυξήσουν τη μάθηση των μαθητών: ακούω, προγραμματίζω, εργάζομαι, και ελέγχω. Με ποιον τρόπο η γνωστική αυτο-καθοδήγηση μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν αυτές τις δεξιότητες; Μία δυνατότητα είναι η χρησιμοποίηση προσωπικών φυλλαδίων ή αφισών μέσα στις τάξεις, οι οποίες να ωθούν τους μαθητές να «μιλούν στον εαυτό τους» γι' αυτές τις δεξιότητες. 31

6/3/2. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ: Αυτορρύθμιση και Γνωστική Τροποποίηση της Συμπεριφοράς (Meichenbaum) Περιλαμβάνει πολλά περισσότερα από την απλή διδασκαλία των μαθητών να χρησιμοποιούν την τεχνική της αυτο-καθοδήγησης όπως: το διάλογο και την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο μαθητή και το δάσκαλο, τη μίμηση προτύπων, την κατευθυνόμενη ανακάλυψη, τις στρατηγικές κινητοποίησης, την ανατροφοδότηση, την προσεκτική εναρμόνιση της εργασίας µε το αναπτυξιακό επίπεδο του μαθητή και άλλες αρχές της καλής διδασκαλίας. Ο μαθητής συμμετέχει ενεργά και στο σχεδιασμό του προγράμματος και φαίνεται να γενικεύει τις δεξιότητες που αναπτύσσει µέσω της γνωστικής τροποποίησης της συμπεριφοράς και σε καινούργιες καταστάσεις μάθησης 32

7. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Ποιες είναι οι πιο σημαντικές επικρίσεις που έχουν δεχτεί οι συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις Οι μαθητές χειραγωγούνται; Οι άνθρωποι επενεργούν στον κόσμο και τον αλλάζουν, και αλλάζουν και αυτοί με τη σειρά τους, λόγω των συνεπειών των πράξεών τους. Μαθαίνουν καλύτερα στο πλαίσιο ενός απαντητικού περιβάλλοντος. Οι δάσκαλοι που επαινούν ή ανταμείβουν την επίδοση των μ. παρέχουν ένα τέτοιο περιβάλλον. Αυτό είναι ανήθικο (Skinner); Μετατρέπεται η μάθηση από σκοπό σε μέσο που θα αποκτήσουν κάτι; Η κακή εφαρμογή ή η κατάχρηση των συμπεριφοριστικών μεθόδων της μάθησης είναι ανήθικη. Οι επικριτές των συμπεριφοριστικών μεθόδων τονίζουν επίσης ότι υπάρχει ο κίνδυνος να μειωθεί µε την ενίσχυση το ενδιαφέρον του μαθητή για τη μάθηση, εξαιτίας της υπερβολικής έμφασης στις ανταμοιβές, καθώς και ότι η ενίσχυση μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα και στους άλλους μαθητές. Πρέπει οι μαθητές να ανταμείβονται για τη μάθησή τους; Εδώ και χρόνια, οι ψυχολόγοι και οι εκπαιδευτικοί διαφωνούν για το κατά πόσο οι μαθητές θα πρέπει να ανταμείβονται για την εργασία τους και τα επιτεύγματα τους στο σχολείο. 33

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Woolfolk, Α. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις ΕΛΛΗΝ. (Ελληνική έκδοση του βιβλίου Educational Psychology. New York: Pearson. Επιμ. Ε. Μακρή- Μπότσαρη). Elliott S, Kratochwill T, Littlefield-Cook J, Travers J. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Εκδόσεις Gutenberg. Slavin, R. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία Θεωρία και Πράξη. Εκδόσεις Μεταίχμιο (Ελληνική έκδοση του βιβλίου Educational Psychology: Theory and practice Boston : Allyn & Bacon, Επιμ. Κ. Κόκκινος). 34