1 ο ΓΕΛ ΚΙΑΤΟ Θέμα ερευνητικής εργασίας: Διατροφή και καταναλωτικά πρότυπα Τάξη Α Σχολικό έτος: 2013-2014 Α τετράμηνο
Ερευνητικά ερωτήματα 1. Ποιες ήταν οι διατροφικές συνήθειες των αρχαίων μεσογειακών λαών καθώς και του Βυζαντίους και πόσο μας έχουν επηράσει; 2. Τι είναι μεσογειακή διατροφή (χαρακτηριστικά, οφέλη) και πόσο πιστά οι μαθητές μας την ακολουθούν; 3. Πώς οι διαφημίσεις τροφίμων επηρεάζουν τις επιλογές των μαθητών μας στην διατροφή τους; 4. Πώς ο λαός μας μέσα από παροιμίες, γνωμικά και ανέκδοτα κατάφερε να συνδέσει την διατροφή με τις καθημερινές του δραστηριότητες;
Περιεχόμενα Ιστορική αναδρομή στις διατροφικές συνήθειες στους αρχαίους Μεσογειακούς λαούς και στο Βυζάντιο- Συμπεράσματα. Μεσογειακή διατροφή και οι συνέπειες της. Αποτελέσματα έρευνας: α. πόσο πιστά ακολουθούν την μεσογειακή διατροφή οι μαθητές του σχολείου μας. β. πόσο επηρεάζονται από τις διαφημίσεις των ΜΜΕ. Διατροφή και ψυχαγωγία.
Η διατροφή στην Αρχαία Ελλάδα Τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων χαρακτήριζε η λιτότητα κάτι που αντικατόπτριζε τις δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες ζούσαν. Θεμέλιό τους ήταν η λεγόμενη «μεσογειακή τριάδα»: σιτάρι, λάδι και κρασί. Οι αρχαίοι Έλληνες κατανάλωναν: Δημητριακά. Μεγάλες ποσότητες λαχανικών και φρούτων. Όσπρια (κυρίως οι λαϊκές τάξεις, λόγω οικονομικών προβλημάτων). Ελαιόλαδο και ελιές, τα οποία αποτελούσαν κύριο συστατικό της διατροφής τους. Γαλακτοκομικά προϊόντα (κυρίως τυρί και βούτυρο ως υποκατάστατο του λαδιού). Θαλασσινά και κρέας. Η κατανάλωσή τους σχετιζόταν με την οικονομική επιφάνεια του σπιτιού αλλά και τη γεωγραφική του θέση. Επίσης, κρέας έτρωγαν μόνο στις γιορτές. Κρασί αναμεμειγμένο με νερό, για συνοδευτικό του φαγητού.
Διατροφή στην αρχαία Ρώμη Η διατροφή τους περιλάμβανε μεγάλη ποικιλία οστρακοειδών και ψαριών. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι έτρωγαν συγκεκριμένα είδη κρέατος. Κυρίως όμως ήταν χορτοφάγοι. Οι Ρωμαίοι έτρωγαν πολλά φρούτα και λαχανικά. Το πρωινό τους συμπεριλάμβανε ψωμί βουτηγμένο σε κρασί με μέλι, τυρί ή ελιές. Το κρασί το έπαιρναν από την Ελλάδα και τα ελληνικά νησιά και έπιναν μαζί με νερό. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι ήταν γνωστοί για το καλό φαγητό.
Διατροφή στην αρχαία Αίγυπτο Κατανάλωναν δύο με τρία γεύματα την ημέρα. Εκτός από το κρέας (βόδια, πάπιες, χήνες, περιστέρια) σερβίριζαν ψωμί, φρέσκα λαχανικά και φρούτα. Το γλυκό τους ήταν συνήθως ένα είδος κέικ με χουρμάδες και μέλι. Χρησιμοποιούσαν μαγιά του ψωμιού για την παρασκευή μπύρας. Μέσω του εμπορίου εισάγονταν ρόδια, αμύγδαλα, μήλα, βερίκοκα, αχλάδια, δαμάσκηνα, ροδάκινα, φουντούκια, καρύδια, κουκουνάρι και φιστίκια.
Διατροφή στο Βυζάντιο Οι διατροφή των Βυζαντινών ήταν σαν τη μεσογειακή. Προτιμούσαν να τρώνε ψάρια και θαλασσινά, κρέατα, πουλερικά. Τα λαχανικά επίσης είχαν σημαντικά θέση στο τραπέζι των Βυζαντινών. Όχι μόνο επειδή ήταν φθηνά αλλά και νηστίσιμα και αυτό γιατί οι Βυζαντινοί ακολουθούσαν αρκετά τους κανόνες της θρησκείας.τέλος, χρησιμοποιούσαν τα φρούτα και τους καρπούς ως επιδόρπιό τους.
Συμπεράσματα Δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να αντισταθεί στις γεύσεις της αρχαιοελληνικής κουζίνας. Η Μεσογειακή δίαιτα είναι στην πραγματικότητα η δίαιτα των αρχαίων Ελλήνων την οποία διέδωσαν στους γύρω μεσογειακούς λαούς με τα ταξίδια τους. Η ρωμαϊκή κουζίνα ήταν όμοια με την κουζίνα των κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων. Το ίδιο και η βυζαντική κουζίνα. Για παράδειγμα, οι γλυκόξινες γεύσεις που αποτελούσαν χαρακτηριστικό γνώρισμα της αρχαιοελληνικής κουζίνας ήταν δημοφιλής και στο Βυζάντιο. Βέβαια πολλά πράγματα θα άλλαξαν και άλλα θα προστέθηκαν αλλά η Μεσογειακή δίαιτα είναι στην βάση της αρχαιοελληνική. Ας αξιοποιήσουμε την αρχαία μας παράδοση ακόμα και στο θέμα των διατροφικών μας συνηθειών. Οι αρχαίοι Έλληνες μεγαλούργησαν πολιτισμικά.
Μεσογειακή Διατροφή Η παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή ορίστηκε με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Άφθονες φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, ψωμί/δημητριακά, πατάτες, όσπρια). Ελάχιστα επεξεργασμένα προϊόντα. Γαλακτοκομικά προϊόντα (κυρίως τυρί και γιαούρτι) καθημερινά σε μικρές έως μέτριες ποσότητες. Ψάρια και πουλερικά σε μικρές έως μέτριες ποσότητες. Κόκκινο κρέας 2 φορές το μήνα. Ελαιόλαδο ως κύρια πηγή λιπαρών.
Διατροφική πυραμίδα Σύμφωνα με την διατροφική πυραμίδα πρέπει να καταναλώνουμε: 6-11 μερίδες ψωμί, ζυμαρικά κτλπ., 2-4 μερίδες φρούτα, 3-5 μερίδες λαχανικά, 2-3 μερίδες γαλακτοκομικά και 2-3 μερίδες ξηροί καρποί, αυγά, κρέας, πουλερικά, ψάρια και όσπρια Ενώ στα λίπη, έλαια και γλυκά πρέπει να υπάρχει μικρή κατανάλωση. Απ την άλλη το ελαιόλαδο που είναι το βασικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής, χρησιμοποιείται σε καθημερινή βάση.
Οφέλη της Μεσογειακής διατροφής στην υγεία Τα οφέλη της Μεσογειακής διατροφής έχουν διαπιστωθεί από πολλές έρευνες.συγκεκριμένα, όσοι ακολουθούν τη Μεσογειακή διατροφή έχουν μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης: Καρδιαγγειακών παθήσεων. Διαβήτη τύπου 2. Αθηροσκλήρωσης. Αναιμίας. Οστεοπόρωσης. Καρκίνου.
Αποτελέσματα ερευνών Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, εκπονήθηκαν 2 είδη έρευνας. Η 1 η είχε θέμα την Μεσογειακή διατροφή και η 2 η ήταν σχετικά με την διατροφή και την διαφήμιση. Σύνολο Α τάξης: 68 μαθητές Αγόρια: 32 Κορίτσια: 34
Ευρήματα 1 ης έρευνας σχετικά με την Μεσογειακή διατροφή Χρήση ελαιόλαδου στην καθημερινή διατροφή σαλάτα ως συνοδευτικό πιάτο.
Πόσο συχνά τρώνε πρόγευμα/μεσημεριανό/βραδινό;
Πόσο συχνά τρώνε όσπρια/φρούτα/ψάρι; 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% όσπρια φρούτα ψάρι 6-7 φορές την εβδομάδα 3-5 φορές την εβδομάδα 1-2 φορές την εβδομάδα καθόλου
Πόσο συχνά τρώνε γρήγορο φαγητό και τηγανητά; 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% fast food τηγανιτά φαγητά 3-5 φορές την εβδομάδα 1-2 φορές την εβδομάδα καθόλου
Συμπεράσματα 1 ης έρευνας σε αριθμούς -85% χρησιμοποιεί ελαιόλαδο στο φαγητό τους και 60% έχει ως συνοδευτικό τη σαλάτα. -Οι μισοί από τους μαθητές τρώνε πρόγευμα και βραδινό 6-7 φορές την εβδομάδα. Ενώ το 50% 1-2φορές την εβδομάδα καταναλώνει γρήγορο φαγητό. 75% τρώνε μεσημεριανό 6-7 φορές την εβδομάδα. -80% τρώει όσπρια 1-2 φορές την εβδομάδα.70% τρώει 1-2 φορές την εβδομάδα ψάρι. Λιγότερο από τους μισούς τρώνε 6-7 φορές την εβδομάδα φρούτα. Το 60 % καταναλώνει 6-7 φορές την εβδομάδα τροφές με υδατάνθρακες. Ακόμα, το 80% καταναλώνει 1-2 φορές την εβδομάδα κόκκινο και άσπρο κρέας. Οι μισοί τρώνε 1-2 φορές την εβδομάδα τηγανητά και οι άλλοι μισοί 3-5 φορές. -50% τρώνε 1-2 φορές έρευνας μας οδηγούν στο συμπέρασμα πως οι μαθητές ακολουθούν, όσο τους επιτρέπεται, την μεσογειακή διατροφή. Και αυτό γιατί πολλοί παράγοντες (εφηβεία, άγχος) παίζουν ρόλο στις διατροφικές τους συνήθειες.
Γενικές διαπιστώσεις 1 ης έρευνας Η κατάσταση δεν είναι τραγική. Οι μαθητές τείνουν να μην τρώνε συχνά τις βραδινές ώρες. Έχουν μειώσει τη συχνότητα της διατροφής τους από το γρήγορο φαγητό, ώσπου έχουν φτάσει να μην τρώνε και καθόλου. Ακόμα τρώνε σε όλα τα διαστήματα της ημέρας, χωρίς να μειώνουν ιδιαίτερα κάποια ομάδα τροφίμων από την επιτρεπόμενη της μεσογειακής διατροφής μας. Επίσης, το ελαιόλαδο χρησιμοποιείται πολύ στα φαγητά μας και ότι όλα τα γεύματα τις περισσότερες φορές τα συνοδεύουμε με σαλάτα. Τέλος οι μαθητές και οι οικογένειές τους προσαρμόζονται και ακολουθούν όσο μπορούν πιο πιστά την μεσογειακή διατροφή, τουλάχιστον έτσι δηλώνουν.
Η συχνότητα με την οποία οι μαθητές παρακολουθούν εκπομπές μαγειρικής στην τηλεόραση. 30 25 20 15 10 5 κάθε πρωί κάθε μεσημερι κάθε βράδυ δεν παρακολουθούν όλη μερα κάθε πρωί κ βράδυ 0 κοριτσια αγορια
Το ποσοστό των παιδιών που επηρεάζονται από τις διαφημίσεις στις διατροφικές τους συνήθειες. 25 20 πολύ 25 20 λίγο 15 λίγο 15 καθόλου 10 καθόλου 10 5 0 κορίτσια δεν παρακολ ουθούν 5 0 αγόρια δεν παρακολ ουθεί
Πόσο επηρεάζει η διάφημιση στην αγορά προϊόντων διατροφής; 14 12 10 8 6 4 2 0 κορίτσια μουσική σκηνικό 16 14 12 10 8 6 μη μεταλλαγ 4 μένα προϊόντ 2 α ηθοποιοί 0 αγόρια μουσική σκηνικό ηθοποιοί δεν παρακολ ουθεί
Τι είναι πιο σημαντικό κριτήριο κατά την αγορά ενός προϊόντος; Τα 11/32 των αγοριών θεωρούν σημαντικό κριτήριο κατά την αγορά ενός προϊόντος την τιμή του. Τα 13/32 την ποιότητα του. Τα 3/32 τη δημοτικότητα του. Τα 6/32 την αξιοπιστία του. Τα 3/34 των κοριτσιών πιστεύουν πως είναι η τιμή. Τα 30/34 η ποιότητα του. Το 1/34 η αξιοπιστία του.
Πιστεύετε ότι οι διαφημίσεις παρουσιάζουν μόνο τα προτερήματα του προϊόντος διατροφής; 25 14 20 15 10 5 συνήθως ναι πάντα ναι συνήθως όχι 12 10 8 6 4 συνήθως ναι πάντα ναι συνήθως όχι όχι ποτέ 0 κορίτσια 2 0 αγόρια
Συμπεράσματα 2 ης έρευνας Τα αγόρια και τα κορίτσια στο σχολείο μας δεν εντυπωσιάζονται εύκολα από τις διαφημίσεις. Τα αγόρια του σχολείου μας δεν είναι και τόσο παρατηρητικά. Αντίθετα, τα κορίτσια μας που προσέχουν το σώμα τους παρατηρούν περισσότερο τις διαφημίσεις διατροφής. Οι συνήθειες των αγοριών δεν επηρεάζονται εύκολα από τις διαφημίσεις. Το ίδιο ισχύει και για τα κορίτσια. Τα αγόρια ως κριτήριο αγοράς θεωρούν την ποιότητα του προϊόντοςδιατροφής, όπως και τα κορίτσια. Τα αγόρια και τα κορίτσια για άλλη μια φορά συμφωνούν ότι το κύριο χαρακτηριστικό των διαφημίσεων που τους οδήγησαν στην αγορά του προϊόντος-διατροφής είναι το ενδιαφέρον.
Συνέχεια. Τα παιδιά του σχολείου μας: Παρακολουθούν τηλεόραση κυρίως το βράδυ. Πετυχαίνουν διαφημίσεις για την διατροφή 1-4 φορές την μέρα. Η διατροφή τους επηρεάζεται λίγο από τις διαφημίσεις. Επηρεάζονται λίγο από τις διαφημίσεις στην αγορά των προϊόντων τους. Ελκύονται από τις διαφημίσεις ως προς τη μουσική και το σκηνικό. Δεν έχουν αγοράσει προϊόντα επειδή εντυπωσιάστηκαν από τη διαφήμιση. Πιστεύουν ότι το κύριο χαρακτηριστικό των διαφημίσεων είναι το ενδιαφέρον και το έξυπνο σλόγκαν. Πιστεύουν ότι οι διαφημίσεις παρουσιάζουν μόνο τα προτερήματα του προϊόντος. Θεωρούν σημαντικό κριτήριο για την αγορά ενός προϊόντος την ποιότητα. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ
Διατροφή και ψυχαγωγία Γλωσσοδέτες -Πίτα σπανακόπιτα, σπανακολαδοφραγκοσυκοπατζαροκολοκυθόπιτα. -Το κρεμμύδι στην κοπριά πως κρεμμυδοπρόκοψε. -Καριοφύλλι και κανέλα διάλεξέ μου μια κοπέλα από τούτη έως τούτη η καλύτερη είναι τούτη.
Παροιμίες Άλλοι σπέρνουν και θερίζουν κι άλλοι τρων' και μαγαρίζουν. Δίχως ψωμί, δίχως κρασί παγώνει η αγάπη. Αμπέλι για την αφεντιά σου κι ελιά για τα παιδιά σου. Αν βρεις φαγητό όρμα, αν βρεις καβγά φύγε. Από την πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλλα. Άνθρωπος χωρίς υπομονή, λυχνάρι δίχως λάδι. Ο λόγος σου με χώρτασε και το φαΐ σου φάτο. Όποιος καεί στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι. Αγάλι - αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι. Νηστικό αρκούδι δεν χορεύει. Ένα μήλο την ημέρα τον γιατρό τον κάνει πέρα. Δούλεψε να φας και κλέψε να 'χεις. Μήνας που δεν έχει «ρω» βάζε στο κρασί νερό. Ο λόγος σου με χόρτασε και το ψωμί σου φάτο. Αλίμονό του που πεινά κι ελπίζει στη γειτονιά. Καιρός φέρνει τα λάχανα καιρός τα παραπούλια. Φάε λάδι κι έλα βράδυ. Kάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.
Ανέκδοτα Η ΜΥΓΑ Ένας πελάτης φωνάζει τον σερβιτόρο και του λέει με αυστηρό ύφος: - Γκαρσόν, υπάρχει μια μύγα στη σούπα μου. Τι σημαίνει αυτό; - Ακούστε να σας πω, κύριε, εδώ δουλεύω σαν σερβιτόρος, όχι σαν μέντιουμ! Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΖΥΓΑΡΙΑ Ένας πολύ χοντρός κύριος ανεβαίνει σε μια μοντέρνα ζυγαριά και ενώ περιμένει να του γράψει στην οθόνη το βάρος του, η ζυγαριά βγάζει μήνυμα: ένας, ένας παρακαλώ. Ο ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Δεν παίρνετε ούτε ένα κιλό όταν: -τρώτε κουτόχορτο -μασάτε τα λόγια σας -τρώτε καρπαζιές -ρουφάτε καθαρό αέρα -μεθάτε από ευτυχία -γεύεστε την αγάπη -φουσκώνετε από υπερηφάνεια -καταπίνετε τα δάκρυά σας -αναμασάτε την ίδια ιστορία -δαγκώνετε τη λαμαρίνα Πως λένε οι ανθρωποφάγοι έναν άνθρωπο που τρέχει; Fast food!
Βιβλιογραφία -www.iatronet.gr -www.diatrofi.gr -Εγκυκλοπαίδεια υγείας- Μεσογειακή διατροφή -Περιοδικό ΙΧΩΡ (μηνιαία έκδοση) -Υγιεινή διατροφή με μεσογειακή δίαιτα, Χασαπίδου Μ. -Διατροφή του ανθρώπου, Γ. Ζερφυρίδη. -Σύγχρονη διατροφή και διαιτολογία, Γ. Παπανικολάου.
Ομάδες «Επιστήμονες της γεύσης»: Βασιλική Μελέτση, Αικατερίνη Μπελίτση, Φωτεινή Νάστου, Κων/να Νταούταϊ και Ελένη Ντρίμερη. «Τι θα φάμε σήμερα;» : Παναγιώτης Παπανικολάου, Αγησίλαος Πλώτας, Κωνσταντίνος Σούκου, Αντόνιο Σαλίαϊ, Κέλα Σαλίαϊ, Παναγιώτης Σαββόπουλος. «Γεύσεις και αρώματα»: Πυργάκη Πέννυ, Ρίζου Αφροδίτη,Τσάτσαρη Σπυριδούλα, Φέκου Ελένη, Xρυσικού Ιουλία. «Τα σουβλάκια»: Ελεάννα Μπεκιάρη, Σοφία Ξένου, Παυλίνα Νικοπούλου, Βασιλική Παπαγεωργίου,Ιάσονας Μπαλωμένος. «Μαζ τα φάγαμε»: Κωνσταντίνα Σταύρου, Τσιόγκα Βασιλική, Χατζηκυριάκου Άννα, Σπαρτινός Μάριος. «The cooks steins»: Ιάσονας Λιόνας, Νίκος Λούτας, Ανίσα Λέση, Πέγκυ Μικρώνη, Στέφη Μπιμπισίδη. «Οι Ναπολιτάνοι»: Γιάννης Παλογιαννίδης, Σωτήρης Μπαλανος, Μάρκος Μπαγλαπάς, Στέλιος Μαυρονάσιος. «Μασαμπούκες»: Φαίη Πιστεύου, Γιάννης Σμυρναίος, Κώστας Χαιρέτης, Δημήτρης Τσιάνος.
Ευχαριστούμε πολύ! Υπεύθυνη συντονίστρια: Αγγέλα Κουλλουπά