Περιβαλλοντική Εκ π αίδευση «Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία» Διεθνής Διάσκεψη «Περιβάλλον και κοινωνία: εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για την αειφορία» UNESCO, Θεσσαλονίκη 1997
«Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» «Η Π.Ε. είναι η διαδικασία που οδηγεί µε την αναγνώριση αξιών και τη διασαφήνιση εννοιών στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στάσεων,, που είναι αναγκαίες για την κατανόηση και εκτίµηση της αλληλοσυσχέτισης ανθρώπου, πολιτισµού και βιοφυσικού περιβάλλοντος. Απαιτεί πρακτική ενασχόληση µε τη λήψη αποφάσεων και τη διαµόρφωση ενός κώδικα συµπεριφοράς για θέµατα που αφορούν την ποιότητα του περιβάλλοντος». (Καλαϊτζίδης και Ουζούνης, 2000)
«Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» Σε γενικές γραµµές, στοχεύει στην ανάπτυξη ενός παγκόσµιου πληθυσµού ο οποίος είναι γνώστης και ευαισθητοποιηµένος για το περιβάλλον και τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει. Ταυτόχρονα, έχει τις γνώσεις, τις στάσεις, τις δεξιότητες, τα κίνητρα και την αφοσίωση να εργαστεί ατοµικά και συλλογικά για την επίλυση των σηµερινών προβληµάτων και την αποφυγή εµφάνισης άλλων στο µέλλον. (Χάρτα του Βελιγραδίου)
Γενικός σκοπός Π.Ε. Η διαµόρφωση περιβαλλοντικά ενεργών, υπεύθυνων και κριτικά σκεπτόµενων παιδιών - πολιτών, τα οποία έχοντας τις απαραίτητες γνώσεις, στάσεις και δεξιότητες, να εµπλέκονται σε συµµετοχικές δράσεις και διαδικασίες, να αξιοποιούν το άµεσο τοπικό τους περιβάλλον, το σχολικό χώρο και την κοινότητά τους, να είναι ικανοί να µετέχουν στη λήψη αποφάσεων και να προτείνουν λύσεις για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος.
Πέντε κατηγορίες στόχων της Π.Ε. (Διακήρυξη της Τιφλίδας, UNESCO 1978) 1. Συνειδητοποίηση: Να βοηθήσει τις κοινωνικές οµάδες και τα άτοµα να αποκτήσουν επίγνωση και ευαισθησία σχετικά µε το περιβάλλον και τα προβλήµατά του. 2. Γνώσεις: Να τους βοηθήσει να αποκτήσουν πληθώρα εµπειριών, καθώς και µία βασική κατανόηση του περιβάλλοντος και των σχετικών µε αυτό προβληµάτων.
3. Στάσεις: Να αποκτήσουν κοινωνικές αξίες, αισθήµατα ενδιαφέροντος για το περιβάλλον και κίνητρα, ώστε να συµµετέχουν ενεργά στην προστασία και βελτίωσή του. 4. Ικανότητες: Να αναπτύξουν τις κατάλληλες δεξιότητες και απαιτούµενες ικανότητες για την αναγνώριση και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβληµάτων, καθώς επίσης να αξιολογούν την πορεία δράσης τους. 5. Συµµετοχή: Να δώσει τη δυνατότητα στα άτοµα και τις κοινωνικές οµάδες να συµµετάσχουν ενεργά και υπεύθυνα σε όλα τα επίπεδα, εργαζόµενοι συλλογικά για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβληµάτων.
Τρόποι διδακτικής προσέγγισης Project Σχέδιο εργασίας ή αναπτυξιακή µελέτη Διερεύνηση Επίλυση προβλήµατος Μελέτη περίπτωσης Επισκόπηση (gallop)( Μελέτη πεδίου Συζήτηση Αντιπαράθεση (Debate)( Κύκλος συζήτησης Παιχνίδια ρόλων προσοµοιώσεις Περιβαλλοντικά µονοπάτια
Project Σχέδιο εργασίας ή αναπτυξιακή µελέτη Επιλογή θέµατος και συνολική εξέτασή του (πρωτοβουλία στα παιδιά) Ορισµός θεµατικών υπο-ενοτήτων Οργάνωση δραστηριοτήτων και κατανοµή τους στις οµάδες. Υλοποίηση δραστηριοτήτων, συγκέντρωση πληροφοριών και καταγραφή λύσεων Αλληλοενηµέρωση των οµάδων, σύνθεση της εργασίας σε τελική µορφή και κοινοποίηση στην κοινότητα. Αυτή είναι µια βιωµατική µέθοδος στα πλαίσια της οποίας έχουν τη δυνατότητα να εφαρµοστούν πολλές από τις υπόλοιπες µεθόδους.
Οποιοδήποτε περιβαλλοντικό πρόβληµα, ερώτηµα ή περιβαλλοντική ανησυχία µπορεί να αποτελέσει θέµα για project. (Μέσα από αποκόµµατα εφηµερίδων και περιοδικών, ντοκιµαντέρ...) Παραδείγµατα: Μέσα συγκοινωνίας στην πόλη Η ζωή στη θάλασσα Ανακύκλωση απορριµµάτων
Από κοινού διαµόρφωση των πλαισίων δράσης: Ποιος θα συµµετέχει στην εξέλιξη του προγράµµατος (project); Ποιες υπο-οµάδες θα σχηµατιστούν; Με τι θα ασχοληθεί η κάθε οµάδα; Ποιες θα είναι οι υποχρεώσεις κάθε µέλους της οµάδας; Ποιες πηγές πληροφόρησης θα χρησιµοποιηθούν; Πόσες επισκέψεις θα πραγµατοποιηθούν και πού; Ποιους ειδικούς θα καλέσουµε ή θα συνεργαστούν µαζί µας; Ποιες δραστηριότητες θα ακολουθηθούν; Ποιος θα είναι ο ρυθµός εργασίας; Πόσο χρονικό διάστηµα θα κρατήσει το πρόγραµµα (χρονοδιάγραµµα); Τι αναµένεται να προκύψει;
Διερεύνηση Τα παιδιά διατυπώνουν υποθέσεις, σχεδιάζουν πειράµατα, εντοπίζουν και ελέγχουν µεταβλητές, παρατηρούν, µετρούν και συγκρίνουν, καταγράφουν αποτελέσµατα, καταλήγουν σε συµπεράσµατα και τα ανακοινώνουν. Είναι σηµαντικό τα παιδιά να λαµβάνουν αποφάσεις και να δουλεύουν οµαδικά.
Επίλυση προβλήµατος Εντοπισµός προβλήµατος ζητήµατος Καθορισµός στόχων για την επίλυσή του Μελέτη εναλλακτικών λύσεων Συγκέντρωση κριτηρίων για την πιθανότερη, πιο ρεαλιστική κι εφικτή λύση (κατάλληλη λύση που διέπεται από τις αρχές της Αειφορίας λαµβάνοντας υπόψη τις µελλοντικές γενιές) Σχέδιο δράσης Εφαρµογή, συνολική αξιολόγηση και παροχή ανατροφοδότησης
Επίλυση προβλήµατος Η Η µεθοδολογική προσέγγιση της επίλυσης προβλήµατος εκλαµβάνεται ως η πλέον αποδοτικότερη και υλοποιήσιµη, αφού υιοθετείται από τα πρότυπα µοντέλα που συνήθως εφαρµόζονται στην Π.Ε. Σύµφωνα µε τη Διάσκεψη της Τιφλίδας (1977) ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της Π.Ε. που έχουν καθοριστεί είναι και ο προσανατολισµός της στη λύση περιβαλλοντικών προβληµάτων. (Καλαϊτζίδης και Ουζούνης, 2000)
Μελέτη περίπτωσης (case study) Αντικείµενό της είναι ένα πραγµατικό γεγονός ή µια ειδική περίπτωση που µπορεί να έχει σαν αφόρµηση ένα άρθρο σε µια εφηµερίδα ή κάποιο ρεπορτάζ στην τηλεόραση. Μετά την κατάληξη των οµάδων σε αποφάσεις για την αντιµετώπιση του θέµατος, αναπτύσσεται ένα σχέδιο δράσης.. Η διαδικασία που έπεται προσοµοιάζει µε αυτή της επίλυσης προβλήµατος.
Επισκόπηση (gallop)( Καταγράφει τις γνώσεις, το βαθµό ενηµέρωσης και κατανόησης, τα συναισθήµατα, το ενδιαφέρον και τις στάσεις µιας κοινότητας ανθρώπων για ένα θέµα µε τη χρήση ερωτηµατολογίου ή συνέντευξης.
Μελέτη πεδίου Λαµβάνει χώρα στο φυσικό ή τεχνητό (δοµηµένο) περιβάλλον και προϋποθέτει την ύπαρξη σκοπού, καλή πληροφόρηση και προετοιµασία, µελέτη της περιοχής µέσα από χάρτες, ετοιµασία και οργάνωση δραστηριοτήτων που θα διεξαχθούν στο πεδίο, αλλά και µετά την επιστροφή στην τάξη.
Συζήτηση Αντιπαράθεση (Debate)( Κύκλος συζήτησης Διευκολύνει την κατανόηση και την ανάλυση ενός θέµατος, προάγοντας τη συνεργατική εργασία. Χρησιµοποιείται για την ανάλυση αντιφατικών θεµάτων,, όπου η µια οµάδα τοποθετείται υπέρ του θέµατος και η άλλη κατά. Τα παιδιά µοιράζονται τις εµπειρίες και τις απόψεις τους πάνω στο θέµα, ενώ τονίζεται έντονα η διαδικασία και το κλίµα της συζήτησης. Επιπρόσθετα, δίνεται έµφαση στη σωστή επικοινωνία, την αυτογνωσία, τον αυτοέλεγχο και στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Παιχνίδια ρόλων προσοµοιώσεις Τα παιδιά υποδύονται ρόλους ατόµων που εµπλέκονται άµεσα ή έµµεσα σ ένα πρόβληµα και συµµετέχουν στις διαδικασίες επίλυσής του. Ένα παιχνίδι ρόλων θα πρέπει να εµπεριέχει συγκεκριµένους στόχους, να είναι ρεαλιστικό και ενδιαφέρον, σύντοµο, προσαρµόσιµο, απλό και να περιέχει ένα δίληµµα ή µια εσωτερική σύγκρουση, περιλαµβάνοντας ξεκάθαρους ρόλους και περιγραφές χαρακτήρων.
Περιβαλλοντικά µονοπάτια Αποτελεί µια έξοδο στη φύση, η οποία ακολουθεί µια οργανωµένη διαδροµή µέσα από διάφορες τοποθεσίες, έτσι ώστε να γίνονται συγκρίσεις και να εξάγονται συµπεράσµατα.
Μερικά παραδείγµατα: Επίλυση προβλήµατος: Κυκλοφοριακό πρόβληµα Μελέτη περίπτωσης: Κατεδάφιση ενός παλιού σπιτιού για το κτίσιµο πολυκέντρου δραστηριοτήτων Μελέτη πεδίου: Βιοποικοιλότητα, είδη φυτών σε µια περιοχή Αντιπαράθεση- Κύκλος συζήτησης: 1. Βιολογική Γεωργία Συµβατική Γεωργία 2. Υβριδικά αυτοκίνητα ή αυτοκίνητα µε µπαταρία Παιχνίδι ρόλων Τουριστική ανάπτυξη σε αγροτικό τεµάχιο
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Μελετά την πραγµατικότητα Εντοπίζει περιβαλλοντικά προβλήµατα Αλλάζει στάσεις και αξίες Ενδυναµώνει Διαµορφώνει οράµατα Καλλιεργεί την επιθυµία για ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ και ΔΡΑΣΗ Βελτιώνει την ποιότητα ζωής για το άτοµο και την κοινωνία λαµβάνοντας υπόψη το µέλλον (επιβίωση µελλοντικών γενεών) ΑΕΙΦΟΡΙΑ