ΠΩΣ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΤΕ ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ... 4 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ... 6 Παρουσιάστε τα συναισθήματα σας... 8. Πώς να νιώσετε καλύτερα...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΩΣ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΤΕ ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ... 4 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ... 6 Παρουσιάστε τα συναισθήματα σας... 8 Πώς να νιώσετε καλύτερα... 9 ΤΙ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ, ΤΙ ΔΕΝ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ- ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ, ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ... 11 Ζώνες του σώματός μου... 12 Δίκαιη πάλη... 13 Δύναμη ή βία μια ματιά στο παρασκήνιο... 14 Απεικόνιση ενός δίκαιου παιχνιδιού πάλης?... 15 Θύμα εκφοβισμού... 16 Καμία προσέγγιση επίπληξης... 17 Πορτρέτο ρομπότ... 18 Τι θα μπορούσε να έχει συμβεί εδώ;... 19 Το παιχνίδι του πιγκουίνου... 20 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ... 22 Το παιχνίδι του ελέφαντα... 23 Διαπραγματευόμενος μια σύμβαση... 24 Καθορισμός της έννοιας της βίας... 26 Κάντε ένα βήμα μπροστά... 28 ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΩΝ... 30 Δικαιώματα παιδιών: ανάγκες και επιθυμίες... 31 Μαραθώνιος αγκαλιασμάτων... 33 Λάμπω όπως ένα αστέρι... 36 Τα δικαιώματα του κουνελιού... 37 Τυφλή εμπιστοσύνη... 40 Οδηγώντας ένα αμάξι... 42-2 -

Σκοτεινή σήραγγα... 44 Η ανθρώπινη ψηφιακή κάμερα... 45 ΑΛΗΛΛΕΓΓΥΗ... 47 Ζώντας μαζί... 48 Συνθέτοντας ένα παζλ... 50 Η τσάντα με τα νομίσματα... 51 Ο κόμπος... 53 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ... 55 Βρίσκοντας νέα ονόματα... 56 Παιδί στο Πηγάδι... 58 Συναντώντας μαριονέτες... 59 Το Δίκτυο... 60 ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΤΕ ΤΙΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ;... 63 Κραυγή «σταμάτα»... 64 Άσκηση Παραβάτη-Θύματος... 65 Γωνία διαλόγου... 67 ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΞΕΚΟΥΡΑΣΗΣ... 68 Καλή συμπεριφορά... 69 Ασημένια και χρυσά αστέρια... 71 Μάχη με τις πλάτες... 73 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 74 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Κάρτες συναισθημάτων... 74 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. Δείγμα Επαφής... 77 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3. Κάρτες ρόλων... 78-3 -

ΠΩΣ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΤΕ ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Προκειμένου να πετύχετε θετικά αποτελέσματα: 1. Διαβάστε προσεκτικά το παιχνίδι εκ των προτέρων 2. Προετοιμάστε το δωμάτιο και τα απαραίτητα υλικά 3. Ακολουθήστε τις οδηγίες 4. Συζητήστε την δραστηριότητα με την ομάδα 5. Να είστε προσεκτικός με τις ενεργητικές δραστηριότητες/ασκήσεις 6. Αισθανθείτε ελεύθερος να προσαρμόσετε τα παιχνίδια στις ανάγκες της συγκεκριμένης ομάδας 7. Σιγουρευτείτε ότι τα παιδιά καταλαβαίνουν το σκοπό της άσκησης. Περιγραφή της δομής, για παράδειγμα χρησιμοποιούμε το παιχνίδι «αισθάνομαι καλά» 1. Όνομα του παιχνιδιού, π.χ. «αισθάνομαι καλά» 2. Το ψαλίδι σημαίνει ότι χρειάζεστε πρόσθετα υλικά για το παιχνίδι 3. Θέματα των παιχνιδιών και των ασκήσεων, π.χ. «συναισθηματική νοημοσύνη» 4. Αναφορά στο εγχειρίδιο εκπαιδευτικών, π.χ. κεφάλαιο 7 - συναισθηματική νοημοσύνη 5. Επίπεδο πολυπλοκότητας/ δείχνει εάν είναι εύκολο, μέσο ή δύσκολο να προετοιμαστεί και να εκτελεστεί μια άσκηση - εύκολο - μέσο - δύσκολο 6. Η ηλικία των παιδιών, δείχνει το εύρος ηλικίας των συμμετεχόντων, π.χ. 4-6 έτη 7. Η διάρκεια, παρουσιάζει το χρόνο που απαιτείται για το παιχνίδι ή την άσκηση, χρησιμοποιήστε έξτρα χρόνο για την προετοιμασία και λάβετε υπόψη, ότι ο χρόνος ποικίλλει ανάλογα με το μέγεθος της ομάδας, π.χ. 35 λεπτά 8. Το μέγεθος της ομάδας, δείχνει το βέλτιστο αριθμό των συμμετεχόντων παιδιών, π.χ. 10-15 χρονών, σιγουρευτείτε ότι έχετε αρκετό χώρο για το παιχνίδι 9. Ο τύπος δραστηριότητας, δείχνει εάν είναι μια συζήτηση/ένα παιχνίδι/μια δράση/ηρεμία/ενεργητικός/τέχνη, π.χ. ηρεμία, τέχνη, συζήτηση 10. Στόχος είναι η γενική εστίαση του παιχνιδιού, δείχνει τι ο εκπαιδευτικός μπορεί να αναμείνει να επιτύχει στο τέλος του παιχνιδιού, π.χ. «να αναγνωρίσει ο καθένας τις δικές του δυνατότητες για να τις μετατρέψει από αρνητικές σε θετικές» 11. Οι στόχοι περιγράφουν τους τρόπους με τους οποίους θα επιτευχθεί ο σκοπός «Μοιράσου με την ομάδα τα αρνητικά συναισθήματα για να ενθαρρύνεις το διάλογο» 12. (παιδιά) εξετάζονται αρμοδιότητες, π.χ. «εκφράζοντας συναισθήματα» 13. Προετοιμασία, τι πρέπει να κάνετε πριν ξεκινήσει το παιχνίδι ή η άσκηση π.χ. προετοιμασία των υλικών 14. Υλικά που θα χρειαστούν για το παιχνίδι, π.χ. χαρτιά, μαρκαδόροι - 4 -

15. Οδηγίες, βήμα βήμα πως πρέπει να γίνει το παιχνίδι 16. Εκβάσεις και αποτελέσματα μάθησης, κάτι που κάνετε στο τέλος κάθε παιχνιδιού. Μπορεί να είναι μια συζήτηση σχετικά με αυτό που συνέβη, πώς να μετατραπεί το αρνητικό σε θετικό, κ.λπ. - 5 -

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ Όταν μιλάμε για τη συναισθηματική νοημοσύνη, αναφερόμαστε στη γνώση ενός ατόμου, καθώς επίσης και στη δυνατότητά του να απεικονίζει και να μιλάει για τα συναισθήματα του. Μπορεί να θεωρηθεί επίσης και η ικανότητα κάποιου να χρησιμοποιεί τα συναισθήματα του προκειμένου να πετύχει επαγγελματικούς στόχους ή να βελτιώσει τις προσωπικές του σχέσεις. Η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να χωριστεί σε δύο μέρη: Προσωπική νοημοσύνη και διαπροσωπική νοημοσύνη. Οι ικανότητες ενός παιδιού να αναπτύξει κοινωνικές και συγγενικές σχέσεις είναι καλύτερες, εάν εξετάζει τα συναισθήματα του και χρησιμοποιήσει ενσυναίσθηση για να προσπαθήσει να καταλάβει διαφορετικές απόψεις. Κάνοντας δραστηριότητες και παίζοντας, ενθαρρύνονται αυτές οι δυνατότητες και χωρίς αμφιβολία διευκολύνεται το χτίσιμο της μεγαλύτερης κατανόησης και επίγνωσης των ατόμων. - 6 -

Κάρτες συναισθημάτων Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 4 επικοινωνία 4 6 έτη Μέγεθος ομάδας 2-20 Επισκόπηση Τύπος δραστηριότητας Προετοιμασία 25 λεπτά Τα παιδιά μιλούν για τα διαφορετικά συναισθήματα τους Συζήτηση, τέχνη Στόχοι Να γνωρίζουν για τα διαφορετικά συναισθήματα Όχι Διαφορετικές καταστάσεις προκαλούν διαφορετικά αισθήματα Υλικά Κάρτες συναισθημάτων Οδηγίες: 1. Δώστε τις κάρτες συναισθημάτων στα παιδιά. Αφήστε τα να κάνουν τα πρόσωπα. 2. Εξηγήστε τους διαφορετικές καταστάσεις, π.χ.: Έχω πάρει ένα νέο παιχνίδι. Αύριο θα πάω στον οδοντίατρο. Ο αδελφός/η αδελφή μου με ενοχλεί όταν παίζω. Είμαι μόνος σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Πηγαίνω στον κινηματογράφο με τους γονείς μου. Το αγαπημένο παιχνίδι μου έχει σπάσει. 3. Αφήστε τα παιδιά να παρουσιάσουν τα συναισθήματα τους. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πως αισθανθήκατε όταν παίζατε το παιχνίδι; 2. Έχετε αισθανθεί ποτέ αυτά τα συναισθήματα (λύπη, χαρά, κ.λπ.); 3. Αναγνωρίσατε τα συναισθήματα των άλλων; 4. Πώς νιώσατε βλέποντας το φίλο σας χαρούμενο/λυπημένο κ.λπ.; Παραλλαγές: 1. Τα παιδιά χρωματίζουν τα συναισθήματα μόνα τους. - 7 -

Παρουσιάστε τα συναισθήματα σας Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη 4 6 έτη 5 λεπτά Μέγεθος ομάδας 6 20 Επισκόπηση Τύπος δραστηριότητας Προετοιμασία Τα παιδιά τριγυρίζουν και παρουσιάζουν τα αισθήματα τους Δράση, παιχνίδι Στόχοι Να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να διακρίνουν συναισθήματα Υλικά Όχι Όχι Οδηγίες: 1. Κάνετε έναν κύκλο με τα παιδιά.. 2. Εξηγήστε στα παιδιά ότι θα διαβάσετε διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις και πρέπει να τις απεικονίσουν. 3. Παραδείγματα/καταστάσεις: Αν είστε πολύ ευτυχείς, χοροπηδάτε και χαμογελάτε. Είναι νωρίς το πρωί και είστε νυστάζετε πολύ Κάποιος έχει πάρει μαζί το αγαπημένο παιχνίδι σας, και είστε πολύ νευριασμένοι. Ο ήλιος λάμπει, έχει ζέστη έξω και χαμογελάτε. Μαθησιακά αποτελέσματα: 5. Πως αισθανθήκατε όταν παίζατε το παιχνίδι; 6. Έχετε αισθανθεί ποτέ αυτά τα συναισθήματα (λύπη, χαρά, κ.λπ.); 7. Αναγνωρίσατε τα συναισθήματα των άλλων; 8. Πώς νιώσατε βλέποντας το φίλο σας χαρούμενο/λυπημένο κ.λπ.; - 8 -

Πώς να νιώσετε καλύτερα Θέματα Συναισθηματική νοημοσύνη Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Οδηγίες: Στόχοι Preparation Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη 4-6 έτη 35 λεπτά (10+10+5+10 λεπτά) 10-15 παιδιά Ησυχία, τέχνη, συζήτηση Υλικά Να αναγνωρίσουν τις δυνατότητες που έχουν να μετατρέπουν τα αρνητικά συναισθήματα σε θετικά. Να δώσουν στα παιδιά την ευκαιρία να προσδιορίσουν και να συζητήσουν με τα υπόλοιπα παιδιά της ομάδας τα αρνητικά συναισθήματα που μετατράπηκαν σε θετικά Να μοιραστούν με την ομάδα τα αρνητικά συναισθήματα για να ενθαρρύνουν το διάλογο. Να συζητήσουν πώς τα αρνητικά συναισθήματα μπορούν να μετατραπούν σε θετικά Μετασχηματισμός συναισθημάτων Προετοιμασία του δωματίου για την άσκηση, κάνοντας ένα κύκλο με τα παιδιά Προετοιμασία υλικών για σχέδια Χαρτιά Μαρκαδόροι 1. Ζητήστε από τα παιδιά να καθίσουν στο πάτωμα σε έναν κύκλο. 2. Σιγουρευτείτε όλοι είναι άνετοι και έχουν αρκετό χώρο να κινηθούν. 3. Εξηγήστε τους ότι θα σκεφτούν αρχικά ένα αρνητικό συναίσθημα. 4. Τα παιδιά θα ζωγραφίσουν πρώτα στη μισή τη σελίδα. Για αυτό, δώστε τους χαρτί και μαρκαδόρους διαφορετικών χρωμάτων. 5. Ρωτήστε τα παιδιά προτού αρχίσουν να ζωγραφίζουν ποιο συναίσθημα θα ζωγραφίσουν 10 λεπτά/ παραδείγματα αρνητικών συναισθημάτων: είμαι ενοχλημένος, κλαίω, φωνάζω, είμαι απελπισμένος, φοβάμαι, 6. Στη συνέχεια, συζητείστε για τα σχέδια (5 λεπτά) με την ομάδα προκειμένου να δουν πώς μπορούν να αλλάξουν την πρώτη αρνητική εικόνα σε θετική(συναίσθημα) 7. Κατόπιν, αφήστε τα για 10 λεπτά να σχεδιάσουν τα θετικά συναισθήματα, τα αντίθετα αυτών που είχαν επιλέξει προηγουμένως. - 9 -

Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Συμβουλές για το πλαίσιο: Τα παιδιά παρουσίασαν θετικά και αρνητικά συναισθήματα μέσω των σχεδίων τους. Έμαθαν να συσχετίζουν τα αρνητικά συναισθήματα τους με τα θετικά. Συνεπώς, τα μαθησιακά αποτελέσματα: θα είναι μια συζήτηση που πρέπει να εστιάσει στα θετικά αποτελέσματα και την μετατροπή τους από τα προηγούμενα κακά συναισθήματα/συμπεριφορές. 2. Ερωτήσεις: Ήταν εύκολο να εκφράσετε τα συναισθήματα σας; Πώς αισθανθήκατε εκφράζοντας το συναίσθημα σας; Πώς αισθανθήκατε βλέποντας τους άλλους να εκφράζουν τα συναισθήματα τους; Ήταν εύκολο να μετατραπεί από αρνητικό σε θετικό; Πως το μετατρέψατε; Πληροφορίες και πηγές: 1. http://sfasko.people.udmercy.edu/goodbehaviorgamemanual.pdf - 10 -

ΤΙ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ, ΤΙ ΔΕΝ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ- ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ, ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ «Η θετική σκέψη αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό χαρακτηριστικό ενός ορίου, καθώς επίσης και μια σημαντική διαφορά μεταξύ ορίων και κανόνων. Τα όρια, λαμβάνουν υπόψη τις επιθυμίες και τις ανάγκες που προσπαθούν να παρακινήσουν οι μαθητές.» Πώς μπορούν τα όρια να επηρεάσουν θετικά τους εκπαιδευτικούς και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας; Τρία βασικά βήματα για την επιτυχή ρύθμιση ορίων θα βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να θέσουν τα επιθυμητά όρια. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν κατά νου τον ακόλουθο οδηγό. Ακλουθώντας αυτά τα βήματα μπορείτε να βρείτε τη σωστή ισορροπία μεταξύ του να κρατάτε τα παιδιά ασφαλή και του να τους επιτρέπετε να κάνουν λάθη. Για περαιτέρω αναφορές στα όρια, παρακαλώ δείτε τις ιστοσελίδες του Dr. Jane Bluestein στο εγχειρίδιο εκπαιδευτικών. - 11 -

Ζώνες του σώματός μου Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Τι μου αρέσει, τι δεν μου αρέσει Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 3 Θέτοντας τα όρια μου 4 6 έτη Μέγεθος ομάδας 2-20 Επισκόπηση Τύπος δραστηριότητας Προετοιμασία 20 λεπτά Τα παιδιά σημειώνουν το μέρος του σώματός τους όπου δεν θέλουν να χτυπηθεί κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Για παράδειγμα με κόκκινες τελείες. Συζήτηση, ηρεμία Στόχοι Αυτή η άσκηση έχει ως στόχο να δείξει ότι ο καθένας μας έχει σημεία όπου δεν θέλει να χτυπηθούν Είναι σημαντικό να ξέρεις τα όριά σου για να προσδιορίσεις τις παραβιάσεις αυτών Ο εκπαιδευτής ζωγραφίζει τα κύρια σημεία του παιδιού σε ένα μεγάλο χαρτί Υλικά Χαρτί και μαρκαδόροι (τουλάχιστον ένας κόκκινος και ένας μαύρος) Οδηγίες: 1. Εξηγήστε την δραστηριότητα και σιγουρευτείτε ότι τα παιδιά τα έχουν καταλαβαίνει όλα καλά. 2. Ζητήστε από τα παιδιά να προσδιορίσουν που δεν θα ήθελαν να χτυπηθούν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. 3. Βάλτε έναν κόκκινο σταυρό ή ένα σημείο στο χαρτί σύμφωνα με τις απαντήσεις των παιδιών. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πού δεν επιθυμείτε να χτυπηθείτε; 2. Γιατί σας κάνει να νιώθετε έτσι; 3. Πώς αισθάνεστε όταν σας χτυπάνε σε εκείνα τα σημεία; 4. Είναι σημαντικό ή όχι να πείτε στους άλλους που δεν θέλετε να σας χτυπήσουν; - 12 -

Δίκαιη πάλη Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Επισκόπηση Τύπος δραστηριότητας Τι μου αρέσει, τι δεν μου αρέσει Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 3 Θέτοντας τα όρια μου 4 6 έτη 30 λεπτά 4 ομάδες από 2 παιδιά Μετά από τον καθορισμό «των σημείων που δεν θέλουν να χτυπηθούν», τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να εκπαιδεύσουν στο να θέτουν όρια Παιχνίδι, δράση, ενέργεια Στόχοι Να βοηθηθούν τα παιδιά στο να μάθουν να εφαρμόζουν αυτά που έμαθαν για τους εαυτούς τους στο παιχνίδι «ζώνες του σώματός μου» μέσω μιας δραστηριότητας. Να τονιστεί το πόσο σημαντικό είναι να βάζουμε όρια και να λέμε «ΣΤΟΠ» Προετοιμασία Προτείνουμε να πραγματοποιηθεί πρώτα το παιχνίδι οι «ζώνες του σωματός μου» Υλικά Μαλακά ραβδιά αφρού (π.χ. θερμικές μονώσεις για τους σωλήνες. Προσοχή! Εξετάστε τους πρώτα με τους συναδέλφους σας.) Οδηγίες: 1. Ο εκπαιδευτής εισάγει τα μαλακά ραβδιά αφρού για το παιχνίδι «δίκαιη πάλη 2. Ο εκπαιδευτής ζητά από την ομάδα να καθίσει σε κύκλο και δύο παιδιά να μπουν στο κέντρο αυτού του κύκλου. 3. Ο εκπαιδευτής εξηγεί την κατάσταση: «Θέλετε πραγματικά να κάνετε μια δίκαιη πάλη για διασκέδαση (πρέπει να χρησιμοποιήσετε τα ραβδιά αφρού). Ξέρετε τις ζώνες του σώματος σας που δεν θέλετε να χτυπηθούν και τα συναισθήματά σας. Παρακαλώ πείτε στο συνεργάτη σας, που δεν θέλετε να χτυπηθείτε. 4. «Εάν υπάρχει παραβίαση πρέπει να πείτε ΣΤΟΠ.» 5. Μόλις τεθούν οι κανόνες, τα άλλα παιδιά παρατηρούν την κατάσταση και δίνουν ανατροφοδότηση μετά από την πάλη. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Τι συνέβη; 2. Που υπήρξαν παραβιάσεις κανόνων; 3. Τι είναι δίκαιη πάλη; 4. Πως αισθάνθηκαν οι «μαχητές»; 5. Τι μάθατε; - 13 -

Δύναμη ή βία μια ματιά στο παρασκήνιο Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Τι μου αρέσει, τι δεν μου αρέσει Κεφάλαιο 1 κατανόηση της έννοιας της βίας Κεφάλαιο 3 Θέτοντας τα όρια μου Κεφάλαιο 6 αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη 4-6 έτη Μέγεθος ομάδας 4-24 Επισκόπηση Τύπος δραστηριότητας 20 λεπτά Τα παιδιά πρέπει να πάνε σε ζευγάρια Ενέργεια, δράση, παιχνίδι Στόχοι Να παρουσιαστεί στα παιδιά πόσο εύκολο είναι να ξεπεραστούν τα όρια μεταξύ ενός παιχνιδιού και βίας Προετοιμασία Κάνετε μια γραμμή στο πάτωμα χρησιμοποιώντας σχοινί/ ταινία Οδηγίες: Υλικά σχοινί κολλητική ταινία 1. Ο εκπαιδευτής χωρίζει την ομάδα σε ζευγάρια. 2. Κατόπιν κάθε ζευγάρι πρέπει να σταθεί πρόσωπο με πρόσωπο σύμφωνα με μια γραμμή στο πάτωμα. 3. Τα παιδιά βάζουν τις παλάμες των χεριών τους μαζί και κάνουν ένα ή δύο βήματα πίσω έως ότου στηρίζονται το ένα στο άλλο. 4. Σε αυτήν την θέση τα παιδιά προσπαθούν να αναγκάσουν το συνεργάτη τους να πάει αργά πίσω. 5. Ο κανόνας είναι ότι τίποτα ανεπιθύμητο δεν πρέπει να συμβεί. 6. Ο εκπαιδευτής και τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να πουν «ΣΤΟΠ» σε οποιαδήποτε στιγμή της άσκησης. 7. Η διαδικασία πραγματοποιείται δύο φορές. Ο εκπαιδευτικός ενημερώνει την άσκηση μετά από κάθε προσπάθεια. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Μετά από λίγα λεπτά σταματά το παιχνίδι και ρωτάει: Πώς αισθανθήκατε παίζοντας το παιχνίδι; Τι συνέβη; Ήταν δίκαιο παιχνίδι; αν όχι, γιατί; Ποια είναι η επιθυμία σας για τον επόμενο γύρο; 2. *Η διαδικασία ξεκινάει πάλι.* 3. Μετά από τη δεύτερη προσπάθεια ρωτάει ξανά: Τι συνέβη τώρα? Υπήρξε οποιαδήποτε βία; Τι παρατηρήσατε; Αισθανθήκατε ότι το παιχνίδι ήταν δικαιότερο; - 14 -

Απεικόνιση ενός δίκαιου παιχνιδιού πάλης? Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Τι μου αρέσει, τι δεν μου αρέσει Κεφάλαιο 1 κατανόηση της έννοιας της βίας Κεφάλαιο 3 Θέτοντας τα όρια μου 4 6 έτη Μέγεθος ομάδας 4-24 Επισκόπηση Τύπος δραστηριότητας 10-30 λεπτά Ο εκπαιδευτικός ζητά από τα παιδιά για να μοιραστούν τα συναισθήματά τους για το παιχνίδι «δίκαιη πάλη» Συζήτηση, ηρεμία Στόχοι να λύσει τη σύγκρουση και να διαχειριστεί την ένταση να βοηθήσει τα παιδιά για να μιλήσουν ελεύθερα για τα συναισθήματά τους Προετοιμασία Προτείνουμε να παίξουν πρώτα το παιχνίδι «δίκαιη πάλη» προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα αποτελέσματα της άσκησης Υλικά Όχι Οδηγίες και αντανάκλαση στο παιχνίδι «δίκαιη πάλη: 1. Αμέσως μετά το παιχνίδι, ο εκπαιδευτικός κάθεται μεταξύ των παιδιών και τους ζητά να πουν τι συνέβη. 2. Τα παιδιά αρχίζουν την ιστορία αρχικά νευρικά, αλλά βαθμιαία αρχίζουν να είναι περισσότερο ήρεμα και χαλαρωμένα και είναι σε θέση να διηγηθούν με διαφορετικό τρόπο. 3. Το να επιτρέπουμε στα παιδιά να εκφράσουν την ενέργειά τους χρησιμοποιώντας το διάλογο είναι μια καλή λύση για να λυθούν συγκρούσεις και να αποτραπεί η βία. - 15 -

Θύμα εκφοβισμού Θέμα Τι μου αρέσει, τι δεν μου αρέσει Αναφορά στο εγχειρίδιο του Κεφάλαιο 1 κατανόηση της έννοιας της βίας Κεφάλαιο 3 Θέτοντας τα όρια μου εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία 6 έτη Διάρκεια 50-60 λεπτά Μέγεθος ομάδας 4-24 Επισκόπηση Τα παιδιά καλούνται να φανταστούν μια κατάσταση στην οποία φοβερίζονται και έπειτα να συζητήσουν πιθανούς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να αντιδράσουν Τύπος Συζήτηση, ηρεμία δραστηριότητας Στόχοι Να τονιστεί η σημασία του να ακούνε και να είναι ευαίσθητοι ο ένας με τον άλλον μέσα στην ομάδα. Να μιμηθούν μια φανταστική κατάσταση βίας και δημιουργικά να βρουν έναν τρόπο να την αντιμετωπίσουν. Προετοιμασία Κάρτες παιχνιδιού ρόλου Υλικά Αντίγραφα των καρτών παιχνιδιού ρόλου Οδηγίες: 1. Χωρίστε τα παιδιά σε ομάδες των 2-4 2. Διαβάστε τις κάρτες παιχνιδιού ρόλου στη τάξη 3. Δώστε μια κάρτα σε κάθε ομάδα 4. Μέσα στην ομάδα, ζητήστε από έναν ή περισσότερους μαθητές να φανταστούν ότι είναι το πρόσωπο στην κάρτα παιχνιδιού ρόλου. 5. Μπορούν έπειτα να μιλήσουν στην ομάδα για το πώς αισθάνονται 6. Έπειτα, ζητήστε από το υπόλοιπο της ομάδας να προτείνει τρόπους για να λυθεί το πρόβλημα Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πώς αισθανθήκατε; 2. Ποιοι ήταν οι φόβοι σας; 3. Ποιες λύσεις βρήκατε; Ζητήστε από τους μαθητές να προτείνουν ιδέες για ιστορίες με τις δικές τους λύσεις για κάθε κάρτα ρόλου - 16 -

Καμία προσέγγιση επίπληξης Θέμα Τι μου αρέσει, τι δεν μου αρέσει Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία 4 6 έτη Διάρκεια 30 λεπτά Μέγεθος ομάδας 2-10 Επισκόπηση Κεφάλαιο 1 κατανόηση της έννοιας της βίας Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 4 - επικοινωνία Μια τεχνική που χρησιμοποιείται για να αντιμετωπίσει τη φοβέρα στο σχολείο. Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα για αυτήν την προσέγγιση είναι ότι αποφεύγει σκόπιμα τις κατηγορίες, την επίπληξη και την τιμωρία. Τύπος Συζήτηση, τέχνη, ηρεμία δραστηριότητας Στόχοι Να βοηθηθούν τα φοβερισμένα παιδιά ε να εκφράζουν τα συναισθήματα και τον κίνδυνό τους Να ενθαρρύνουν τη λήψη ευθυνών για τις ενέργειές κάποιου Προετοιμασία N/A Υλικά Μολύβια, χρώματα, λευκό χαρτ Οδηγίες και προβληματισμός 1. Πάρτε συνέντευξη από το θύμα, με σκοπό να ανακαλύψετε πώς αισθάνονται. 2. Ζητήστε από το παιδί να ζωγραφίσει μια εικόνα ή να γράψει κάτι για να γνωστοποιήσει την ανησυχία του/της. 3. Με την πλήρη γνώση και έγκριση του παιδιού, το επόμενο βήμα περιλαμβάνει συγκέντρωση των παιδιών που συμμετέχουν στη φοβέρα (συμπεριλαμβανομένων των παρισταμένων) και ίσως μερικά μη-παριστάμενα παιδιά.. 4. Αυτή η ομάδα (που δεν περιλαμβάνει το θύμα) θα ενημερωθεί έπειτα για τον κίνδυνο του θύματος και θα ενθαρρυνθεί να πάρει την ευθύνη για τις ενέργειές τους και να βρει ιδέες για να κάνει το φοβερισμένο άτομο να αισθανθεί καλύτερα. 5. Πρέπει να αναφερθεί ότι το παιχνίδι «καμία προσέγγιση επίπληξης» (που μπορεί εσφαλμένα να αντιμετωπισθεί ως τεχνική που συγχωρεί τη φοβέρα) μπορεί επίσης να περιγραφεί ως προσέγγιση της ομάδας στήριξης. - 17 -

Πορτρέτο ρομπότ Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Τι μου αρέσει, τι δεν μου αρέσει Κεφάλαιο 1 κατανόηση της έννοιας της βίας Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 4 - επικοινωνία 6 έτη Μέγεθος ομάδας 9-24 Επισκόπηση Τύπος δραστηριότητας 30 λεπτά Τα παιδιά επεξηγούν πώς κάθε συμμετέχων μπορεί να αισθάνεται, να σκέφτεται να μιλάει και να πράττει σε μια κατάσταση φοβέρας Συζήτηση, τέχνη, ηρεμία Στόχοι Να επιτραπεί στα παιδιά να δ μια κατάσταση φοβέρας από όλες τις οπρικές γωνίες Προετοιμασία N/A Υλικά Χαρτόνι, μαρκαδόροι, κόλλα, χρωματισμένο χαρτί Οδηγίες και αντανακλάσεις: 1. Διαιρέστε την τάξη σε τρεις ομάδες. 2. Κάθε ομάδα θα αντιπροσωπεύσει έναν διαφορετικό ρόλο σε μια κατάσταση φοβέρας αυτός που θα φοβερίζει, το θύμα και οι θεατές. 3. Κάθε ομάδα χρωματίζει μια μεγάλη σκιαγραφία στο χαρτόνι για να αντιπροσωπεύσει κάθε ρόλο. 4. Οι μικρές κάρτες τοποθετούνται έπειτα στα διαφορετικά μέρη του σώματος: στο κεφάλι, τι μπορεί να σκέφτεται, στα χέρια, τι μπορεί να κάνει, στο στόμα, τι μπορεί να πει, στην καρδιά, πως μπορεί να αισθάνεται. 5. Μόλις τελειώσουν, και οι τρεις ρόλοι παρουσιάζονται, συγκρίνονται και συζητιούνται στην τάξη. - 18 -

Τι θα μπορούσε να έχει συμβεί εδώ; Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Τι μου αρέσει, τι δεν μου αρέσει Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 4 - επικοινωνία 5 6 έτη Μέγεθος ομάδας 6-20 Επισκόπηση Τύπος δραστηριότητας 20 λεπτά Τα παιδιά χρωματίζουν το πιθανό τέλος μιας ιστορίας Τέχνη, ηρεμία, συζήτηση Στόχοι Να επιτραπεί στα παιδιά να δ μια κατάσταση φοβέρας από όλες τις οπρικές γωνίες Προετοιμασία N/A Υλικά βιβλίο εικόνων/ιστοριών, χαρτί, χρωματιστά μολύβια Οδηγίες: 1. Διαβάστε την ιστορία στα παιδιά αλλά όχι μέχρι το τέλος. Η ιστορία πρέπει να είναι για τη βία, τη φοβέρα ή κάποιο άλλο σημαντικό θέμα 2. Πείτε στα παιδιά να χρωματίσουν πώς η ιστορία θα μπορούσε να τελειώνει. Δεν είναι για να χρωματίσουν το «σωστό» ή «λανθασμένο» τέλος της ιστορίας. Είναι για να αρχίσουν να σκέφτονται πώς οι καταστάσεις θα μπορούσαν να αναπτυχθούν. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πώς αισθανθήκατε; 2. Το τέλη της ιστορίας θα μπορούσατε να επιννοήσετε; 3. Συζητήστε το γεγονός ότι σχεδόν σε κάθε κατάσταση εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο κάποιος αντιδρά.. Παραλλαγές: Ανάλογα με τα θέματα που είναι επί του παρόντος στην ομάδα, θα μπορούσατε να επιλέξετε την εικόνα της ιστορίας. - 19 -

Το παιχνίδι του πιγκουίνου Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Τι μου αρέσει, τι δεν μου αρέσει Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 5 - διαπολιτισμική εκμάθηση 4 6 έτη 10-15 λεπτά Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Σκοπός Κατάλληλο για όλες τις ομάδες Δράση, παιχνίδι Να προωθήσει τη συνεργασία και την υπευθυνότητα μέσα στην ομάδα Στόχοι Να κάνει την ομάδα να συνεργάζεται, να τονίσει τη σημασία της ομάδας, να αναπτύξει μια αίσθηση κοινότητας Προσδιορίστε τις ακόλουθες αρμοδιότητες ευαισθητοποίηση της ομάδας, δυνατότητα να διακρίνουν τι τους αρέσει και τι όχι Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Προετοιμάστε ένα μεγάλο φύλλο χαρτιού στο πάτωμα Για να είναι πιό δραστικό, ο εκπαιδευτής μπορεί να ντυθεί ως ήλιος που λειώνει τον πάγο Προετοιμαστείτε τον εαυτό σας με σημειώσεις και γράψτε όλα τα αξιοπρόσεκτα πράγματα, να θυμάστε ότι είναι ένα παιχνίδι για ζέσταμα Υλικά Ένα μεγάλο χαρτί Ένα προσχέδιο ήλιου (προαιρετικό) Οδηγίες: 1. Ζητήστε από τα παιδιά να σταθούν επάνω από το φύλλο που θα τοποθετήσετε στο πάτωμα 2. Σιγουρεύεστε ότι όλοι είναι άνετοι και έχουν αρκετό χώρο να κινηθούν στην αρχή 3. Εισάγετε τα παιδιά στο παιχνίδι μέσα από την επόμενη ιστορία: «είστε πιγκουίνοι πάνω σε ένα κομμάτι πάγου, και ξαφνικά το κομμάτι πάγου αρχίζει κινείται αργά σε θερμότερο νερό» είστε ο ήλιος, και έτσι μπορείτε να προσεγγίσετε το φύλλο και να ρωτήσετε τα παιδιά: Τι συνέβη; 4. Συνεχίστε με την ιστορία όταν απαντούν σωστά τα παιδιά ότι ο πάγος αρχίζει να λιώνει. 5. Αρχίζετε να σπάτε το φύλλο, και τους λέτε ότι ο στόχος του παιχνιδιού είναι να μην πέσει κανένας στο νερό επειδή υπάρχουν επικίνδυνοι καρχαρίες 6. Κόψτε σε κομμάτια το χαρτί μέχρι 3 από τα παιδιά να πέσουν «στο νερό» (είναι σημαντικό να πέσουν πάνω από ένας πιγκουίνοι, έτσι ώστε να μην υπάρχουν παιδιά που «χάνουν» - 20 -

7. Χρησιμοποιείστε αυτό το παιχνίδι μέσα από διάφορες συνεδριάσεις, για να βελτιώνετε κάθε φορά τα αποτελέσματα της προηγούμενης Συλλογισμοί στα μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους. 2. Μοιραστείτε με τρόπο απλό και τίμιο. 3. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά. 4. Δώστε προσοχή σε εκείνα τα παιδιά με «λιγότερες» κοινωνικές δυνατότητες. 5. Κάντε όλη την ομάδα να συμμετέχει στη δραστηριότητα. 6. Ερωτήσεις στα παιδιά: Τι συνέβη? Ποιος ένιωσε καλά και ποιος όχι? Πως αισθάνθηκαν τα παιδιά που έπεσαν? Ποιο ήταν το συναίσθημα μεταξύ των υπόλοιπων πιγκουίνων στο κομμάτι του πάγου? Τι μπορεί να κάνει ο καθένας για να μην υπάρχει καμία πτώση στο νερό; 7. Ολοκληρώστε την άσκηση λέγοντας τους ότι όλοι είναι νικητές και μπορούν να βελτιώσουν τα αποτελέσματα την επόμενη φορά, το πιο σημαντικό είναι η ομάδα - ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ Η ΝΙΚΗΤΕΣ. Πληροφορίες και πηγές 1. Sommer, Jan (2007). Alles über gute und schlechte Gefühle. JENA - 21 -

ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ Οι καθημερινές εμπειρίες που παρέχουμε στα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι ισχυρές, όχι μόνο για να αποτραπεί η βία τώρα και αργότερα αλλά και για την αύξηση των πιθανοτήτων να έχουν τα παιδιά μια παραγωγική, ευτυχισμένη ζωή. Η έρευνα δείχνει ότι η υψηλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση μπορεί να περιορίσει τα προβλήματα συμπεριφοράς στην μετέπειτα παιδική ηλικία. Σε προσχολικό στάδιο, οι εκπαιδευτές μπορούν να παρουσιάσουν στα μικρά παιδιά αποτελεσματικούς τρόπους για να διαχειρίζονται το θυμό τους, να τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της βίας, και να τους προστατεύουν από την ανάμιξη στη βία. Σαν πρότυπα και οδηγοί, οι προσχολικοί εκπαιδευτικοί μπορούν να δείξουν πώς να διαχειριστούν τη σύγκρουση και τα αρνητικά συναισθήματα με θετικούς τρόπους. Με αυτό το ίδρυμα της γνώσης και της ικανότητας, τα παιδιά είναι πιθανότερο να αναπτύξουν θετικές σχέσεις με άλλα παιδιά, να απολαύσουν την ακαδημαϊκή επιτυχία, να ολοκληρώσουν το σχολείο, και οδηγηθούν σε παραγωγικότερες ενήλικες ζωές - 22 -

Το παιχνίδι του ελέφαντα Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Κατανόηση της έννοιας της βίας Κεφάλαιο 1- κατανόηση της βίας Κεφάλαιο 3 Θέτοντας τα όρια μου 4 6 έτη 30 λεπτά Μέγεθος ομάδας 8-24 Επισκόπηση Μια ομάδα παιδιών προσπαθεί να κολλήσει μαζί ενώ οι άλλες προσπαθούν να τους χωρίσουν. Τύπος Δράση, παιχνίδι, ενέργεια δραστηριότητας Στόχοι Να προσδιορίσουν και να εκφράσουν τη βία Να θέσει τους κανόνες και να δοκιμάσουν το ρόλο του παραβάτη και του θύματος Προετοιμασία Προαιρετικός: Δώστε κάποιο υπόβαθρο του παιχνιδιού υπό μορφή Υλικά ιστορίας. Όχι Οδηγίες: 1. Χωρίστε τα παιδιά σε δύο ομάδες. 2. Υπάρχουν δύο ομάδες- η οικογένεια ελεφάντων (θέλουν να μείνουν μαζί) και οι παραβάτες (θέλουν να κυνηγήσουν τους ελέφαντες) α.οι ελέφαντες κάθονται στο πάτωμα και προσπαθούν να κάνουν έναν μεγάλο κόμβο. β.οι παραβάτες σκέφτονται μια στρατηγική για να χωρίσουν τους ελέφαντες. 3. Τα παιδιά που δεν θέλουν να συμμετέχουν μπορούν να είναι παρατηρητές. 4. Υπάρχει μόνο ένας κανόνας: καμία βία. 5. Εάν υπάρχει παραβίαση ο καθένας θα μπορούσε να πει«στοπ». Κατόπιν το παιχνίδι σταματά αμέσως. 6. Έπειτα το παιχνίδι ξεκινά. Οι παραβάτες επιτίθενται στην ομάδα ελεφάντων και προσπαθούν να πάρουν τα παιδιά. Σπρώχνουν, τραβάνε και.. 7. Φροντίστε όλα τα παιδιά! 8. Κάντε ένα διάλειμμα (πείτε ΣΤΟΠ!) εάν γίνει επικίνδυνο. Συχνά τα παιδιά ξεχνούν να πουν «ΣΤΟΠ». 9. Εάν κάποιος πει «ΣΤΟΠ», ο εκπαιδευτής σταματά, ρωτά τι συνέβη και δημιουργεί έναν νέο κανόνα. Συλλογισμοί στα Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Υπήρξε οποιαδήποτε βία, παρά τον κανόνα «καμία βία;» 2. Τραυματίστηκε κανένας; 3. Ήταν αυτό μόνο ένα παιχνίδι ή ήταν μια σοβαρή σύγκρουση; 4. Σας άρεσε το παιχνίδι; - 23 -

Διαπραγματευόμενος μια σύμβαση Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Κατανόηση της έννοιας της βίας Κεφάλαιο 1- κατανόηση της βίας Κεφάλαιο 4 - επικοινωνία Κεφάλαιο 7 - δικαιώματα των παιδιών 4 6 έτη 30-40 λεπτά Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Γύρω στα 15-20 παιδιά Δράση, σχέδια, συζήτηση Στόχοι Προετοιμασία της ομάδας για τις επόμενες δραστηριότητες και εκπαιδεύσεις Να θεσπιστούν κανόνες κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης Να διευκρινιστεί η έννοια της εκπαίδευσης Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Προετοιμάστε έναν κατάλογο περιεχομένων στις εικόνες που πρέπει να εμφανιστούν στη σύμβαση Υλικά Ένα μεγάλο φύλλο χαρτιού Ένα σχέδιο ήλιου (προαιρετικό) Παράδειγμα της σύμβασης Οδηγίες 1. Ρωτήστε τα παιδιά για τους κανόνες κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης. 2. Ζητήστε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν τους κανόνες σε χαρτιά. 3. Εξασφαλίστε ότι οι κανόνες είναι σαφείς για όλους. 4. Ο εκπαιδευτής επισημαίνει τους σημαντικούς κανόνες για τον εαυτό του(ακόμα κι αν οι κανόνες δεν εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης). 5. Μετά από τη δειγματοληψία των κανόνων, ο καθένας υπογράφει τη σύμβαση, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών. 6. Τοποθετήστε το φύλλο σε έναν τοίχο, έτσι ώστε ο καθένας να μπορεί να δει τη σύμβαση κάθε φορά.. Συλλογισμοί Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Ερωτήσεις στα παιδιά: Τι συνέβη; Ποιος ένιωσε καλά και ποιος όχι; Πώς θα αισθανόσασταν εάν κάποιος δεν ακολουθούσε τους κανόνες; Τι θα κάνατε εάν κάποιος δεν ακολουθούσε τους κανόνες; - 24 -

Κόλπα για τον εκπαιδευτικό 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους 2. Οι ιδέες προέρχονται από τα παιδιά και την ομάδα, τα παιδιά πρέπει να θεωρούν τους κανόνες δικές τους ιδέες. 3. Αναζητήστε εκείνα τα παιδιά που είναι σιωπηλά και κάντε τα να συμμετέχουν., Εάν κάποιο παιδί είναι ντροπαλό ίσως να μην νιώθει άνετα να εκφράσει μια ιδέα για βία. 4. Ενισχύστε τη διαπραγμάτευση με ερωτήσεις όπως: «Τι είναι σημαντικό στο να εργάζεστε από κοινού; Πώς θα μπορούσαμε να έχουμε σεβασμό; Πληροφορίες και πηγές 1. Sommer, Jan (2007). Alles über gute und schlechte Gefühle. JENA - 25 -

Καθορισμός της έννοιας της βίας Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Κατανόηση της βίας Κεφάλαιο 1- κατανόηση της βίας Κεφάλαιο 4 - επικοινωνία 4 6 έτη 15-20 λεπτά Γύρω στα 15-25 παιδιά Συζήτηση Στόχοι Να βρεθεί ένας ορισμός της βίας μέσα από τις απόψεις των παιδιών Να εισαχθεί το περιεχόμενο της βίας και οι τρόποι αναγνώρισης της βασισμένοι στις οπτικές γωνίες των παιδιών. Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Βάλτε τις καρέκλες γύρω γύρω και σιγουρευτείτε ότι όλα τα παιδιά παρευρίσκονται Χρησιμοποιήστε τη σύμβαση που υπογράφτηκε στο προηγούμενο παιχνίδι g Υλικά Σύμβαση Πίνακας (προαιρετικός) Οδηγίες 1. Ζητήστε από τα παιδιά να καθίσουν γύρω σας. 2. Χρησιμοποιήστε τη σύμβαση για να εισάγεται τη δραστηριότητα. 3. Αρχίστε να μιλάτε για τη σύμβαση, παρατηρήστε τα πράγματα που δεν πρέπει να συμβούν κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης. 4. Εισάγετε το παιδί στην έννοια της βίας, ονομάζοντας τους κανόνες της σύμβασης. 5. Ρωτήστε τα παιδιά τι είναι βία;? 6. Συμφωνήστε με ένανορισμό της βίας βασισμένο στις απόψεις των παιδιών. 7. Επαναλάβετε τον ορισμό της βίας και καταστήστε σαφές ότι υπάρχουν διαφορετικοί τύποι βίας. 8. Καταλήξτε στο συμπέρασμα ότι όλα τα είδη βίας βλάπτουν, όχι μόνο η φυσική βία. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους για την βία. 2. Μοιραστείτε με τρόπο απλό και τίμιο. Το πώς θα πείτε κάτι ίσως είναι σημαντικότερο από το τι θα πείτε. Αλλά βεβαιωθείτε ότι θα το πείτε ως πραγματικότητα. 3. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά Θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις μεγάλες περιγραφές. Μια έως δύο προτάσεις είναι αρκετές. - 26 -

4. Όταν είναι η σειρά των παιδιών να μιλήσουν χρησιμοποιήστε αυτές τις βοηθητικές ερωτήσεις: Τι συναισθήματα σας προκαλεί η βία; Τι κάνει τη βία; Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι βίας; Που μπορείς να νιώσεις τη βία; Τι σε κάνει να νιώθεις άσχημα; 5. Τα μεγαλύτερα παιδιά ίσως είναι σε θέση να εκφράσουν πιο ευδιάκριτα με λόγια τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους, αλλά δεν το χρησιμοποιούν ως δικαιολογία για να μην μιλήσουν για αυτό. Χρησιμοποιήστε τις ίδιες αρχές και για τα πιο μικρά παιδιά αλλά αισθανθείτε ελεύθερος να μιλήσετε για τη βία εις βάθος. 6. Μετά από όλες τις παρουσιάσεις και συζητήσεις των παιδιών για τη βία, κάντε μια συζήτηση για τι είδη βίας ξέρουν τα παιδιά. 7. Ολοκληρώστε την άσκηση ρωτώντας τα παιδιά αν η βία είναι καλό ή κακό πράγμα μόλις μας κάνει να νιώθουμε άσχημα. Πληροφορίες και πηγές 1. Sommer, Jan (2007). Alles über gute und schlechte Gefühle. JENA - 27 -

Κάντε ένα βήμα μπροστά Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Κατανόηση της βίας Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 4 - επικοινωνία Κεφάλαιο 5 - διαπολιτισμική εκμάθηση 5 6 έτη Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας 30 λεπτά Μέχρι 10 παιδιά Τέχνη, συζήτηση, ηρεμία Οδηγίες Στόχοι Να παρέχει στα παιδιά μια ευκαιρία να ανακαλύψουν και να προσδιορίσουν τα συναισθήματα τους για τη βία. Να εξερευνηθεί το πώς η βία επηρεάζει τα συναισθήματα κάθε παιδιού και να καταβληθεί προσπάθεια να τα μοιραστεί με την ομάδα. Να συζητηθεί γιατί η βία κάνει τα παιδιά να νιώθουν άσχημα. Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Προετοιμάστε τα υλικά ζωγραφικής Προκειμένου να ζητηθεί από τα παιδιά να μοιραστούν τα συναισθήματά τους για τη βία, πρέπει να γνωρίζετε τα συναισθήματα και τις αξίες σας. Σκεφτείτε πώς αισθάνεστε για τη βία; Ποιο είναι το σύστημα αξιολόγησης σας για τη βία; Υλικά Χαρτιά Μαρκαδόροι 1. Ζητήστε από τα παιδιά να καθίσουν στο πάτωμα σε έναν κύκλο. 2. Σιγουρευτείτε ότι όλοι είναι άνετοι και έχουν αρκετό χώρο να κινηθούν. Περιγράψτε τι θα πρέπει να ζωγραφίσουν και έπειτα συζητήστε για τις ζωγραφιές με την ομάδα. 3. Μοιράστε χαρτί και μαρκαδόρους διαφορετικών χρωμάτων στα παιδιά 4. Ανακοινώστε το θέμα της ζωγραφιάς «νιώθω άσχημα όταν» 5. Ζητήστε από τα παιδιά να συνεχίσουν τη πρόταση, ζωγραφίζοντας τι θα μπορούσαν οι άλλοι άνθρωποι (παιδιά ή ενήλικοι, οικογένεια, φίλοι ή ξένοι) να κάνουν για να τους κάνουν να νιώσουν άσχημα. 6. Δώστε τους 10 λεπτά για να ζωγραφίσουν, ζητώντας τους να μην μιλάνε ο ένας στον άλλον κατά τη διάρκεια της εργασίας. 7. Όταν οι φωτογραφίες είναι έτοιμες ζητήστε από τα παιδιά να δείξουν τις ζωγραφιές τους στην υπόλοιπη ομάδα και να ξεκινήσουν να λένε ένας ένας τι έχει ζωγραφίσει το κάθε παιδί. Σιγουρευτείτε ότι η ομάδα καταλαβαίνει το κάθε παιδί και επιτρέψτε τις ερωτήσεις σε κάθε παιδί από την ομάδα. Όπου χρειάζεται, μπορείτε επίσης να υποβάλετε περαιτέρω ερωτήσεις. - 28 -

Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Αφού όλα τα παιδιά παρουσιάσουν και μιλήσουν για τις ζωγραφιές τους, διευθύνετε μία συγκεντρωτική συζήτηση για το τι είδους βία είδαν τα παιδιά στις ζωγραφιές. 2. Ολοκληρώστε την εργασία ρωτώντας τα παιδιά αν η βία είναι καλό η κακό πράγμα όταν μας κάνει να νιώθουμε άσχημα. Κόλπα για τους εκπαιδευτές 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους για την βία. 2. Μοιραστείτε με τρόπο απλό και τίμιο. Το πώς θα πείτε κάτι ίσως είναι σημαντικότερο από το τι θα πείτε. Αλλά βεβαιωθείτε ότι θα το πείτε ως πραγματικότητα. 3. Αποφύγετε τους σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά Θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τους μεγάλες περιγραφές. Μια έως δύο προτάσεις είναι αρκετές. 4. Επιπλέον, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα σχέδια και τα βιβλία των παιδιών για την πάλη, τη βία, κ.λπ. 5. Τα παιδιά παίρνουν την αίσθηση ασφάλειάς τους από τους τοποθετήσεις και τους συμπεριφορές των ενηλίκων, κυρίως των γονέων. Ο τρόπος που ενεργούμε και μιλάμε ασκεί άμεση επίδραση στα συναισθήματα των παιδιών. Πάντα διεξάγετε τις ασκήσεις και τις συζητήσει για τη βία επιβεβαιώνοντας τα παιδιά ότι οι γονείς, αυτοί που τα φροντίζουν και οι παιδαγωγοί τους τα αγαπάνε κι ότι θα κάνουν το καλύτερο για να τα προστατέψουν, κι ότι είναι ασφαλή. 6. Τα μεγαλύτερα παιδιά ίσως είναι σε θέση να εκφράσουν πιο ευδιάκριτα με λόγια τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους, αλλά δεν το χρησιμοποιούν ως δικαιολογία για να μην μιλήσουν για αυτό. Χρησιμοποιήστε τις ίδιες αρχές και για τα πιο μικρά παιδιά αλλά αισθανθείτε ελεύθερος να μιλήσετε για τη βία εις βάθος. Πληροφορίες και πηγές 1. Children and violence - http://www.public.asu.edu/~dbodman/candv/ 2. Talking to kids about fears and violence - http://www.nmha.org/go/information/getinfo/children-s-mental-health/talking-to-kids-about-fear-and-violence 3. How to talk to your kids about feelings - http://www.parentingpress.com/violence/talk.html 4. Talking to kids about school violence - http://www.aboutourkids.org/articles/talking_kids_about_school_violence 5. Talking with kids about violence - http://www.talkwithkids.org/violence.html 6. Детское насилие - http://zdorovye.khakassia.ru/32/197.html - 29 -

ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΩΝ Με τα παιχνίδια σε αυτό το κεφάλαιο, τα παιδιά μαθαίνουν περισσότερα για τους εαυτούς τους σε κοινωνικές τοποθετήσεις. Περισσότερο από το να μαθαίνει κάποιος για τον εαυτό του σε συναισθηματικό επίπεδο, τα παιδιά αναπτύσσουν μια αυτογνωσία για τις προσωπικές ενέργειες τους καθώς επίσης και για τις ενέργειες των άλλων σε μια ομάδα. Αυτά τα παιχνίδια καλύπτουν μια ευρεία σειρά θεμάτων, όπως η συναισθηματική νοημοσύνη, η κατανόηση της έννοιας της βίας, η επικοινωνία, τα δικαιώματα παιδιών, και πολλά άλλα. Οι στόχοι είναι να καταλάβουν τα παιδιά ότι έχουν μια θέση σε μια ομάδα, και συγχρόνως να καταλάβουν που να σταθούν σε σχέση με τους ρόλους των άλλων σε αυτή την ομάδα. - 30 -

Δικαιώματα παιδιών: ανάγκες και επιθυμίες Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Ανάγκες και επιθυμίες παιδιών Κεφάλαιο 5 - διαπολιτισμική εκμάθηση Κεφάλαιο 6 αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη 6 έτη 30 λεπτά Μέχρι 10 παιδιά Τέχνη, ηρεμία, συζήτηση Στόχοι Εργασία σε ομάδες Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση. Υλικά Μολύβια Χαρτί Μαρκαδόροι Οδηγίες 1. Εισαγωγή και δραστηριότητα από όλη την τάξη: Ζητήστε από τους μαθητές τα πράγματα που χρειάζονται κάθε ημέρα, δίνοντας παραδείγματα όπως τρόφιμα, ποτό, ιματισμός, χώρος για να εργαστούν ή να παίξουν, επικοινωνία, υγεία, μεταφορά, κ.λπ. Γράψτε τις προτάσεις τους στον πίνακα. 2. Δραστηριότητα ομάδας: Ζητήστε από τους μαθητές να γράψουν ανά ζευγάρια τις προτάσεις τους κάτω από δύο κατηγορίες, «ανάγκες» και «επιθυμίες» (μπορεί να είναι απαραίτητο ένα πρόσθετο διάστημα για οτιδήποτε οι μαθητές αισθάνονται ότι δεν ταιριάζει σε καμία από αυτές τις 2 κατηγορίες). Τα ζευγάρια κάνουν έπειτα μια ομάδα των τεσσάρων για να συγκρίνουν και να συζητήσουν τα αποτελέσματα. Είναι η μία λίστα μεγαλύτερη από την άλλη; Γιατί συμβαίνει αυτό; Κάντε έναν κατάλογο με τα αποτελέσματα των μαθητών στον πίνακα. Υπάρχουν περιοχές στις οποίες οι μαθητές διαφωνούν; 3. Ολομέλεια: ζητήστε από τους μαθητές να δουν την λίστα με τις ανάγκες. Ενθαρρύνετε τους να εστιάσουν στα πράγματα που πραγματικά χρειάζονται για να ζήσουν. Τι σκέφτονται ότι χρειάζονται; Τι δικαιούται ο καθένας; Ίσως πρέπει να προτρέψετε τους μαθητές να σκεφτούν την οικογένεια, το καταφύγιο, την ασφάλεια, την εκπαίδευση, το παιχνίδι, την ιατρική, τις φιλές κ.λπ. Σημείωσε αυτές που είναι σημαντικές για την επιβίωση όλων των μαθητών της τάξης. Αυτό ισχύει για όλα τα παιδιά ή μόνο για τα παιδιά της τάξης; Υπάρχουν άλλα πράγματα τα οποία όλα τα παιδιά χρειάζονται; Συλλέξτε τις προτάσεις όλων των μαθητών και γράψτε τις σε ένα διάγραμμα, που θα τοποθετηθεί μια περίοπτη θέση στην τάξη για μελλοντική χρήση. - 31 -

Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Ολοκληρώστε την άσκηση ρωτώντας τα παιδιά για τα συναισθήματα τους για αυτήν. Κόλπα για τον εκπαιδευτή 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους σχετικά με την εμπειρία τους. 2. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά Θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις μεγάλες περιγραφές. Μια έως δύο προτάσεις είναι αρκετές. Πληροφορίες και πηγές 1. www.oxfam.org.uk/education/resourcesrights/files/lesson1_needs_and_wants.pdf - 32 -

Μαραθώνιος αγκαλιασμάτων Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Ανάγκες και δικαιώματα παιδιώ Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 5 - διαπολιτισμική εκμάθηση Κεφάλαιο 6 αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη 3-6 έτη 30 λεπτά Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Μέχρι 20 παιδιά Ενέργεια, δράση, παιχνίδι Στόχοι Εργασία σε ομάδες Να αισθανθούν αγάπη και προσοχή Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση. Υλικά Τίποτα Οδηγίες 1. Κάνετε δύο ομάδες με τους ίσους αριθμούς παιδιών και τοποθετήστε τα πρόσωπο με πρόσωπο, αρκετά μακριά, ώστε να μπορούν να τρέξουν. Ο δάσκαλος δείχνει ότι τα παιδιά της μιας ομάδας θα τρέξουν με ανοικτά τα χέρια για να συναντήσουν το συνεργάτη που είναι ακριβώς μπροστά τους, όταν ακούνε μία σφυρίχτρα. Όταν το καταλαβαίνουν πρέπει να δώσουν μία μεγάλη αγκαλιά. Η άλλη ομάδα δεν κινείται για να φτάσουν οι συνομήλικοι της. 2. Επαναλάβετε το παιχνίδι, αλλά τώρα η ομάδα που λαμβάνει τις αγκαλιές, πρέπει τώρα να τρέξει για να συναντήσει τους συντρόφους της και να τις ανταποδώσει. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πως σας φάνηκε το παιχνίδι; Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτή 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους σχετικά με την εμπειρία τους. 2. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά Θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις μεγάλες περιγραφές. Πληροφορίες και πηγές 1. http://www.waece.org/paz/dossier.php?dossieres=dossierconflictos3-33 -

Το χρυσό παπούτσι μου Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Ανάγκες και δικαιώματα παιδιών Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 7 Διδάσκοντας τα δικαιώματα των παιδιών 4 6 έτη 60 λεπτά Μέχρι 10 παιδιά Τέχνη, παιχνίδι Στόχοι Εργασία σε ομάδες Εκτίμηση της αύξησης Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση. Υλικά Παλαιά παπούτσια Άσπρη κόλλα Εφημερίδες Πίνακες Οδηγίες 1. Ζητήστε από τα παιδιά να καθίσουν στο πάτωμα σε έναν κύκλο. 2. Σιγουρευτείτε ότι όλοι είναι άνετοι και έχουν αρκετό χώρο να κινηθούν. 3. Ζητήστε από τους γονείς να φέρουν στην τάξη ένα πολύ μικρό παπούτσι του παιδιού τους (παπούτσια μωρών) 4. Τοποθετήστε τα παπούτσια στη μέση του κύκλου και τα παιδιά θα συγκρίνουν το τρέχων μέγεθος με εκείνο. 5. Συζητήστε για την ανάπτυξη και τις γνώσεις που έχουν κάνει σήμερα.. 6. Τα διαδοχικά μεγέθη των παπουτσιών είναι ένα συμβολικό ποσοστό της αύξησης και της ανάπτυξης τους, καθώς επίσης και ένα σημάδι ταυτότητας. 7. Διακοσμήστε τα παπούτσια έτσι ώστε να θυμούνται πότε ήταν νέοι. 8. Προετοιμάστε έναν μεγάλο πίνακα ή πίνακες στη τάξη, καλυμμένους με εφημερίδα. 9. Κάθε παιδί βάζει ένα στρώμα άσπρης κόλλας στο εσωτερικό του παπουτσιού και απέξω. Το αφήνει να στεγνώσει. 10. Όταν τα παπούτσια είναι στεγνά, ψεκάστε τα με χρυσό ή ασημένιο χρώμα, ότι προτιμάτε 11. Όταν στεγνώσουν, είναι έτοιμα. 12. Τα παιδιά παίρνουν τα παπούτσια σπίτι. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πως σας φάνηκε η άσκηση; Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτή 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους σχετικά με την εμπειρία τους. 2. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά Θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις μεγάλες περιγραφές. Μια έως δύο προτάσεις είναι αρκετές. 3. Σε περίπτωση που δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σπρέι, χρησιμοποιήστε μαρκαδόρους για να χρωματίσετε τα παλαιά παπούτσια - 34 -

Πληροφορίες και πηγές 1. http://www.waece.org/paz/dossier.php?dossieres=dossierconflictos3-35 -

Λάμπω όπως ένα αστέρι Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Ανάγκες και δικαιώματα παιδιών Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 3 θέτοντας όρια Chapter 7 Children s Rights 4 6 έτη 30 λεπτά Μέχρι 10 παιδιά Τέχνη, ηρεμία Στόχοι Εργασία σε ομάδες Να μάθουν να εκτιμάνε θετικά Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση. Υλικά Νήμα Χαρτόνι Χρυσόσκονη Εικόνες Ψαλίδι Οδηγίες 1. Ζητήστε από τα παιδιά να καθίσουν στο πάτωμα σε έναν κύκλο. 2. Σιγουρευτείτε ότι όλοι είναι άνετοι και έχουν αρκετό χώρο να κινηθούν. 3. Ζητήστε από τα παιδιά να σκεφτούν τα φυσικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά τους. Παραδείγματος χάριν: Μου αρέσουν τα μάτια μου, είμαι καλός φίλος, θέλω να βοηθήσω, κ.λπ 4. Ο εκπαιδευτικός κάνει τα περιγράμματα των αστεριών στο πίνακα 5. Τα παιδιά κόβουν τα αστέρια και τα διακοσμούν με χρυσόσκονη 6. Βάζουν μία φωτογραφία στην κορυφή των αστεριών. 7. Γράφουν στη μέση των αστεριών τι τους αρέσει στον εαυτό τους. 8. Διακοσμήστε την τάξη με τα αστέρια καθ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους.. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πως σας φάνηκε το παιχνίδι; 2. Ήταν εύκολο να σκεφτείτε τι σας αρέσει στον εαυτό σας 3. Αν ήταν δύσκολο, γιατί? Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτή 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους σχετικά με την εμπειρία τους. 2. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά Θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις μεγάλες περιγραφές. Μια έως δύο προτάσεις είναι αρκετές. Information and resources 1. http://www.waece.org/paz/dossier.php?dossieres=dossierconflictos3-36 -

Τα δικαιώματα του κουνελιού Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Ανάγκες και δικαιώματα παιδιών Κεφάλαιο 4 - επικοινωνία Κεφάλαιο 5 - διαπολιτισμική εκμάθηση Κεφάλαιο 7 - δικαιώματα των παιδιών 5-6 έτη 30 λεπτά 6 έως 12 παιδιά Συζήτηση, ηρεμία Στόχοι Να απεικονίσει μαζί με τα παιδιά την αλληλεγγύη και το σεβασμό προς τους άλλους Να συζητηθεί η προστασία των παιδιών Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Ζητήστε από την ομάδα για να χαλαρώσει Να είστε προετοιμασμένος για πιθανές ερωτήσεις των παιδιών Υλικά Χαρτί Μαρκαδόρος Οδηγίες 1. Ζητήστε από τα παιδιά να καθίσουν στο πάτωμα σε έναν κύκλο. 2. Σιγουρευτείτε ότι όλοι είναι άνετοι και έχουν αρκετό χώρο να κινηθούν. 3. Ζητήστε από τα παιδιά να φανταστούν ότι έχουν ένα κουνέλι κατοικίδιο να φροντίσουν, και να του δώσουν ένα όνομα. 4. Ρωτήστε «Τι θα χρειαστεί το κουνέλι;» (Μπορεί να πουν πράγματα όπως μία αποθήκη, ένα άχυρο, τροφή, νερό, φροντίδα, αγάπη κ.λπ) 5. Γράψτε «κουνέλι» στην κορυφή της αριστερής στήλης ενός διαγράμματος, όπως αυτό από κάτω, και καταγράψτε τις απαντήσεις παιδιών. 6. Ρωτήστε «ποιος είναι υπεύθυνος να εξασφαλίσει ότι το κουνέλι παίρνει όλα τα πράγματα που χρειάζεται;» 7. Επιβεβαιώστε τα πράγματα που χρειάζεται το κουνέλι για να επιζήσει και να μεγαλώσει, όπως τροφή, νερό και στέγη. 8. Κατόπιν ρωτήστε: Εάν το κουνέλι χρειάζεται πραγματικά αυτά τα πράγματα για να ζήσει, δεν θα έπρεπε να έχει δικαίωμα σε αυτά; Ποιος είναι αρμόδιος για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων του κουνελιού σε αυτά τα πράγματα; 9. Γράψτε «ΠΑΙΔΙΑ» στην κορυφή της δεξιάς στήλης και ρωτήστε στην ομάδα να εκφράσει τις ιδέες της: «Ποια είναι τα πράγματα που τα παιδιά χρειάζονται για να αναπτυχθούν και να έχουν μια ευτυχισμένη, ασφαλή και υγιή ζωή; 10. Απαριθμήστε τις απαντήσεις των παιδιών. 11. Ρωτήστε «Ποιος είναι αρμόδιος να εξασφαλίσει ότι παιδιά παίρνουν όλα τα πράγματα που έχουν ανάγκη για να είναι ευτυχισμένα, ασφαλή και υγιή;», «Τι κάνουν τα παιδιά, για να είναι προστατευμένα, να επιζήσουν, να αναπτυχθούν και να συμμετέχουν;» «Εάν τα παιδιά χρειάζονται αυτά τα πράγματα, δεν θα έπρεπε να έχουν δικαίωμα σε αυτά; - 37 -

12. Ρωτήστε την ομάδα εάν έχει ακούσει ποτέ για τη Συνθήκη σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πως σας φάνηκε η δραστηριότητα; 2. Τι κάνει το κουνέλι ευτυχισμένο και ασφαλή; 3. Τι σε κάνει ευτυχισμένο και ασφαλή; Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους σχετικά με την εμπειρία τους. 2. Βεβαιωθείτε ότι κάθε παιδί είχε τη δυνατότητα να εκφράσει εαυτό του/της 3. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά Θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις μεγάλες περιγραφές. Μια έως δύο προτάσεις είναι αρκετές 4. Επιπλέον, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διαφορετικά χρώματα για να γράψετε σε διαφορετικές στήλες 5. Τα μεγαλύτερα παιδιά ίσως είναι σε θέση να εκφράσουν πιο ευδιάκριτα με λόγια τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους, αλλά δεν το χρησιμοποιούν ως δικαιολογία για να μην μιλήσουν για αυτό. Χρησιμοποιήστε τις ίδιες αρχές και για τα πιο μικρά παιδιά αλλά αισθανθείτε ελεύθερος να μιλήσετε για τη βία εις βάθος. Πληροφορίες και πηγές 1. http://www.unicef.org/crc/ 2. http://en.wikipedia.org/wiki/children's_rights 3. http://www.amnesty.ca/themes/children_overview.php - 38 -

ΑΥΕ -ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ, ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ Η αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα και η εμπιστοσύνη είναι τρία χαρακτηριστικά των ανθρώπων που είναι πολύ στενά συνδεδεμένα το ένα με το άλλο. Το ένα μπορεί να χτίσει το άλλο καθώς ένα παιδί μεγαλώνει και γίνεται ικανότερο να ολοκληρώσει στόχους και δραστηριότητες στη ζωή του. Η αυτοπεποίθηση μπορεί να θεωρηθεί ως πίστη κάποιου στις ικανότητες του ενώ η εμπιστοσύνη έχει να κάνει περισσότερο με τα συναισθήματα ή την πίστη που έχει ένα παιδί στους συνομήλικους και στα ενήλικα πρότυπα. Υπευθυνότητα θεωρείται η ευκαιρία ή η ικανότητα κάποιου να σκέφτεται και να πράττει για τον εαυτό του, χωρίς επίβλεψη. Όταν ένα παιδί έχει αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να αναλάβει μεγαλύτερες ευθύνες και να επιτύχει τους στόχους του, θα κερδίσει την εμπιστοσύνη των άλλων και αυτό με τη σειρά του θα αυξήσει κι άλλο την αυτοπεποίθησή του. Είναι σημαντικό να κάνουμε δραστηριότητες και να παίζουμε παιχνίδια με τα οποία τα παιδιά μπορούν να χτίσουν αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη με το να ανταποκριθούν στις ευθύνες που τους δίνονται από τους εκπαιδευτικούς. - 39 -

Τυφλή εμπιστοσύνη Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια ΑΥΕ -αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη Κεφάλαιο 4 επικοινωνία Κεφάλαιο 6 αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη 4 6 έτη 30 λεπτά Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Στόχοι Ειδικότητες που εξετάζονται Οδηγίες Μέχρι 10 παιδιά Δράση, παιχνίδι, συζήτηση Να αναλάβουν την ευθύνη για άλλους Δυνατότητα να εμπιστεύονται τους άλλους Δυνατότητα να εκφράσουν προφορικά τα συναισθήματα για τους εαυτούς τους Δυνατότητα να μοιραστούν τα προσωπικά συναισθήματα με μια ομάδα Δυνατότητα να καθοδηγούν άλλους. Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Προετοιμάστε μαντίλια για τα μάτια των παιδιών Προκειμένου να ζητηθεί από τα παιδιά να μοιραστούν τα συναισθήματά τους για τους εαυτούς τους Υλικά μαντίλια για τα μάτια των παιδιών 1. Ζητήστε από τα παιδιά να καθίσουν στο πάτωμα σε έναν κύκλο. 2. Σιγουρευτείτε ότι όλοι είναι άνετοι και έχουν αρκετό χώρο να κινηθούν. Περιγράψτε ότι θα χρειαστεί να περπατήσουν και να μιλήσουν για τα συναισθήματα τους στην ομάδα. 3. Τοποθετήστε μαντίλια στα μάτια των μισών παιδιών. 4. Τα άλλα παιδιά θα καθοδηγούν τα παιδιά με τα μαντίλια με το χέρι ή μόνο με το δάχτυλο ή την ομιλία. 5. Μετά την άσκηση, πείτε στα παιδιά να μιλήσουν για τα συναισθήματα τους. Σιγουρευτείτε ότι η ομάδα καταλαβαίνει το κάθε παιδί και επιτρέπει ερωτήσεις στο κάθε παιδί στην ομάδα. Όταν είναι απαραίτητο, μπορείτε επίσης να ρωτάτε περισσότερες ερωτήσεις. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πως νιώθεις; 2. Πως νιώθει το «τυφλό» παιδί; 3. Και πως το παιδί που καθοδηγεί; 4. Τι έγινε με την ευθύνη που αναλάβατε; τραυματίστηκε κανείς; - 40 -

5. Πως το παιδί που καθοδηγούσε το «τυφλό» παιδί, το διαβεβαίωσε, ώστε να νιώθει ασφαλή; Κόλπα για τον εκπαιδευτικό 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους σχετικά με την εμπειρία τους. 2. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά. Θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις μεγάλες περιγραφές. Μια έως δύο προτάσεις είναι αρκετές 3. Για επιπλέον βοήθεια, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ζωγραφιές και παιδικά βιβλία σχετικά με συναισθήματα. Πληροφορίες και πηγές 1. TVV (2007). Alles über gute und schlechte Gefühle. Jena - 41 -

Οδηγώντας ένα αμάξι Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Σκοπός Στόχοι ΑΥΕ -αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη Κεφάλαιο 4 - επικοινωνία Κεφάλαιο 6 αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη 6 έτη 30 λεπτά Μέχρι 10 παιδιά Δράση, παιχνίδι, ηρεμία Να μπορούν τα παιδιά να εμπιστεύονται άλλους Να φροντίσουν άλλα παιδιά Ειδικότητες που εξετάζονται Δυνατότητα να εκφράζει προφορικά και μη-προφορικά τα συναισθήματα του Δυνατότητα να παραμείνει σε μια ομάδα Δυνατότητα να κινηθεί τυφλός Δυνατότητα να εμπιστεύεται τους άλλους Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Ζητήστε από την ομάδα να χαλαρώσει Προετοιμαστείτε για πιθανές ερωτήσεις παιδιών Υλικά Τίποτα Οδηγίες 1. Ζητήστε από τα παιδιά να καθίσουν στο πάτωμα σε έναν κύκλο. 2. Σιγουρευτείτε ότι όλοι είναι άνετοι και έχουν αρκετό χώρο να κινηθούν. 3. Ζητήστε από τα παιδιά να παίξουν σε ζευγάρια. 4. Δέστε τα μάτια των μισών παιδιών (είναι αυτοκίνητα). 5. Τα υπόλοιπα παιδιά είναι οδηγοί. 6. Εξηγήστε ότι η οδήγηση του αυτοκίνητου θα γίνεται αγγίζοντας το ένα παιδί το άλλο: δεξί χέρι, στρίβει δεξιά, το άλλο χέρι, στρίβει αριστερά, και τα 2 χέρια στάση, το στομάχι, όλο ευθεία. 7. Ζητήστε από τους οδηγούς να μην συγκρούονται με τα άλλα αυτοκίνητα. - 42 -

Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πως σας φάνηκε το παιχνίδι; 2. Ήταν εύκολο να εκφράσετε λεκτικά και μη-λεκτικά τα αισθήματα σας; 3. Ήταν δύσκολο να μετακινηθείτε ως ένα τυφλό άτομο; αν ναι, γιατί; 4. Ήταν εύκολο να μείνετε στην ομάδα; Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους σχετικά με την εμπειρία τους. 2. Βεβαιωθείτε ότι κάθε παιδί έχει τη δυνατότητα να εκφράσει τον εαυτό του/της. 3. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά.θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις μεγάλες περιγραφές. Μια έως δύο προτάσεις είναι αρκετές. Πληροφορίες και πηγές 1. http://www.chomikuj.pl (smoki-agresja) - 43 -

Σκοτεινή σήραγγα Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια ΑΥΕ -αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη Κεφάλαιο 4 - επικοινωνία Κεφάλαιο 6 αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη 4 6 έτη 30 λεπτά Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Ειδικότητες που εξετάζονται Οδηγίες Μέχρι 20 παιδιά Δράση, παιχνίδι Στόχοι Να κινηθούν με τα μάτια κλειστά Να απεικονίσουν τα συναισθήματά τους Να δημιουργήσουν μια καλή ατμόσφαιρα Δυνατότητα να εμπιστεύονται Δυνατότητα να απεικονίζουν Δυνατότητα να μιλάνε για τους εαυτούς τους Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Υλικά Τίποτα 1. Ζητήστε από τα παιδιά να καθίσουν σε έναν κύκλο. 2. Πρέπει να σταθούν πάνω σε μια γραμμή με τα πόδια τους ανοικτά, ένα μέτρο μακριά ο ένας από τον άλλον. 3. Ο τελευταίος κάθεται στα γόνατα του με τα μάτια του κλειστά. 4. Πείτε τους ότι είναι ένα τραίνο που πρέπει να περάσει μέσα από μία σκοτεινή σήραγγα. 5. Παιδιά με ενδείξεις (αριστερά, δεξιά, στο κέντρο), πρέπει να δείξουν στα άλλα πως θα βγουν από την έξοδο (κάτω από τα πόδια) 6. Όταν τελειώσει, πρέπει να τοποθετήσει τον τελευταίο στη γραμμή. 7. Επιτρέψτε τους 10 λεπτά να μιλήσουν για τους εαυτούς τους. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πως νιώθετε; 2. Ήταν δύσκολο να μετακινηθείτε ως ένα τυφλό άτομο αν ναι, γιατί; 3. Πως νιώσατε περνώντας από την σκοτεινή σήραγγα; 4. Νιώσατε ασφαλής μέσα στην ομάδα; νιώσατε άνετα; Κόλπα για τον εκπαιδευτή 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους σχετικά με την εμπειρία τους. - 44 -

Η ανθρώπινη ψηφιακή κάμερα Θέματα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια ΑΥΕ -αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη Κεφάλαιο 2 - συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 6 αυτοπεποίθηση, υπευθυνότητα, εμπιστοσύνη 5 6 έτη 30 λεπτά Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Στόχοι Ειδικότητες που εξετάζονται Μέχρι 10 παιδιά Δράση, παιχνίδι, συζήτηση Εργασία σε ομάδες Δυνατότητα να αναγνωρίσουν τα πράγματα που βλέπουν Δυνατότητα να εργαστούν σε ομάδες Προετοιμασία Προετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Υλικά Τίποτα Οδηγίες 1. Ζητήστε από τα παιδιά να βρουν έναν συνεργάτη (το ένα θα είναι η φωτογραφία ενώ το άλλο είναι μια ψηφιακή κάμερα) 2. Η ψηφιακή κάμερα πρέπει να κλείσει τα μάτια. 3. Η «φωτογραφία» πρέπει να κινείται αργά, να πλαισιώνει το τοπίο και, μόλις δει κάτι ενδιαφέρον, βάζει τη κάμερα πάνω της και τραβάει μία φωτογραφία (η κάμερα πρέπει να ανοίξει τα μάτια για 2 δευτερόλεπτα). 4. Μετά από 5 φωτογραφίες, η «φωτογραφία», επιστρέφει με τη «κάμερα» στην αφετηρία και η κάμερα προσπαθεί να θυμηθεί με τη σωστή σειρά τα τοπία όπου τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες. 5. Μετά αλλάζουν ρόλους. 6. Τέλος, τα τελευταία 10 λεπτά αφιερώνονται σε ένα στρογγυλό τραπέζι όπου τα παιδιά προσπαθούν να εκφράσουν τα συναισθήματα τους και την άποψη τους για το παιχνίδι. Μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πως σας φάνηκε η δραστηριότητα; 2. Ήταν εύκολο να συνεργαστείτε; 3. Ήταν εύκολο να βάλετε μαζί τις φωτογραφίες στο τέλος; - 45 -

Κόλπα για τον εκπαιδευτικό 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να κάνετε τα παιδιά να νιώθουν άνετα και να μοιραστούν τα συναισθήματα τους σχετικά με την εμπειρία τους. 2. Αποφύγετε τις σε βάθος εξηγήσεις για τα πιο μικρά παιδιά Θα χάσουν την προσοχή τους και δεν θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν τις μεγάλες περιγραφές. Μια έως δύο προτάσεις είναι αρκετές Πληροφορίες και πηγές 1. www.istruzionevenezia.it - 46 -

ΑΛΗΛΛΕΓΓΥΗ Ο στόχος αυτών των δραστηριοτήτων είναι να μεταδοθεί η ιδέα ότι τα παιδιά στην τάξη διαμορφώνουν μια ομάδα. Θέλουμε να εργαστούμε στις θετικές πτυχές της διαβίωσης, μοιράζοντας την εργασία κατά τρόπο συλλογικό. Αυτά τα παιχνίδια μπορούν να συνδεθούν με το κεφάλαιο «αυτοπροσδιορισμός», εστιάζοντας περισσότερο στην ομάδα, μαζί με τις ατομικές ταυτότητες στις μοναδικές αξίες κάθε μέλους. Θα επιθυμούσαμε να μεταφέρουμε την ιδέα ότι «το σύνολο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του» - 47 -

Ζώντας μαζί θέματα Αναφορά στο εκπαιδευτικό ενχειρίδιο Επίπεδο Πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μεγεθος Ομάδας Τύπος Δραστηριότητας Στόχοι Αληλλεγγύη Κεφάλαιο 3 θέτοντας Ορους Κεφάλαιο 4 Επικοινωνία Κεφάλαιο 5 Διαπολιτιστική μάθηση 5 6 ετών 30 λεπτά Έως 4 παιδιά ανά ομάδα Ζωγραφική και αλληλεπίδραση Να προωθήσει να εργάζονται σε ομάδες να να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας να δημιουργήσετε την εμπιστοσύνη μέσα στην ομάδα Ικανότητες Ικανότητα να εκθέτουν τις ιδέες τους Ικανότητα να μοιράζεσαι προσωπικά αισθήματα μαζί με μια ομάδα Δυνατότητα να διαπραγματεύονται και να επικοινωνούν σε μια ομάδα Δυνατότητα να αλληλεπιδρούν μέσα από μια ομάδα Να ενισχυθεί το αίσθημα του ανήκω σε μια ομάδα Προεοτιμασία Προετοιμασία μισού φύλλου για κάθε παιδί Προετοιμασία του δωματίου για ομάδες των 4 παιδιών Υλικά Χαρτί Χρώματα Μολύβια Οδηγίες 1. Δώστε κάθε παιδί μισό φύλλου 2. Ζητήστε τους να φτιάξουν μόνοι τους ομάδες των τεσσάρων παιδιών 3. Δώστε τους την π ρωτη άσκηση: να γράψουν τη λέξη «ΜΑΖΙ» και στα τέσσερα κομμάτια από χαρτί, πουνα έχουν ι τουλάχιστον δύο γράμματα της λέξης σε κάθε χαρτί 4. Δεύτερη άσκηση: Διακοσμήστε τα τέσσερα κομμάτια από χαρτί ξεχωριστά, αλλά με τρόπο ώστε το έργο τέχνης να αποτελεί μια συνεχή τοιχογραφία για τα τέσσερα κομμάτια 5. Εξήγησε τους ότι πρέπει να αποφασίσουμε όλοι μαζί το σχεδιασμό της τοιχογραφίας και τα χρώματα σε κάθε ένα κομμάτι του χαρτίου. 6. Τοποθετήστε τις τοιχογραφίες στον τοίχο Ο προβληματισμός σχετικά με τα μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πώς αισθανθήκατε σε αυτή τη δραστηριότητα; 2. Βρήκατε εύκολο να μοιραστείτε τις ιδέες σας; - 48 -

3. Ήταν εύκολο / δύσκολο να κάνετε το έργο τέχνης να ταιριάζει; 4. Τι πιστεύετε για τα διάφορα έργα τέχνης στην τάξη; Συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. Να είστε προσεκτικοί ότι δεν υπάρχει κανένα παιδί χωρίς μια ομάδα 2. Σιγουρευτείτε ότι κάθε παιδί έχει ενταχθεί στην ομάδα, κατά την συγκρότηση των ομάδων 3. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι κανένα παιδί δεν αποκλείεται εντός του ομάδας του - 49 -

Συνθέτοντας ένα παζλ Θέμα Αναφορά στο εκπαιδευτικό ενχειρίδιο Επίπεδο Πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Αληλλεγγύη Κεφάλαιο 2 Συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 4 Επικοινωνία Κεφάλαιο 5 Διαπολιτιστική μάθηση Μέγεθος ομάδας 3-5 Επισκόπηση Τύπος δραστηριότητας 5 6 ετώ 15 λεπτά Κάθε παιδί παίρνει ένα κομμάτι του παζλ. Η ομάδα πρέπει να το συνθέσει. Παιχνίδι, Ήσυχο Στόχοι Να οικοδομήσει αληλλεγγύη, κάθε μέλος της ομάδας είναι σημαντικό Να προβάλει την επικοινωνία Προετοιμασία Ανακάτεμα του παζλ Υλικά Παζλ Οδηγίες: 1. Γνωρίστε σε έναν κύκλο, εάν υπάρχουν περισσότερα από 5 παιδιά χωρίστε την ομάδα σε μικρότερες ομάδες 2. Εξηγήστε στα παιδιά ότι πρέπει να κάνουν παζλ στη μικρή ομάδα τους 3. Ο καθένας θα πρέπει να συμμετέχει, ο καθένας παίρνει ένα μέρος του παζλ 4. Ξεκινήστε την άσκηση, παρακολουθήστε την κατάσταση Ο προβληματισμός σχετικά με τα μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Ήταν εύκολο να το κάνετε αυτό; 2. Τι ήταν δύσκολο; Αν ναι, γιατί; 3. Μήπως το διασκεδάσατε ; 4. Μήπως αισθάνεστε υπερήφανοι ; Παραλλαγές: 1. Ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης, τα παιδιά θα μπορούσαν να το κάνετε αυτό χωρίς να μιλάει. Η άσκηση είναι πολύ πιο δύσκολη στη συνέχεια. 2. Δημιουργήστε το δικό σας παζλ: Κόψτε μια εικόνα σε κομμάτια ή να καταστρέψτε προσεκτικά μια γλάστρα. - 50 -

Η τσάντα με τα νομίσματα Θέμα Αναφορά στο εκπαιδευτικό ενχειρίδιο Επίπεδο Πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Στόχοι Αληλλεγγύη Κεφάλαιο 2 Συναισθηματική Νοημοσύνη Κεφάλαιο 5 Διαπολιτισμική μάθηση Κεφάλαιο 6 Αυτοεκτίμηση, Υπευθυνότητα κι Εμπιστοσύνη 4 6 ετών 20 λεπτά Όλα τα παιδιά Ήσυχο, Παιχνίδι Επίγνωση του εαυτού τους και των άλλων Ικανότητες Ικανότητα να κάνει τη διάκριση ανάμεσα στην ατομική και ομαδική σχέση Ικανότητα να προσδιορίσει την ομάδα Ικανότητα να είναι μέρος της ομάδας Προετοιμασία Συγκεντρώστε όλα τα νομίσματα από το παιχνίδι: Το Νόμισμα, και τοποθετήστε τα σ ένα κουτί ή τσάντα. Παρουσιάστε στα παιδιά ότι το κουτί αντιπροσωπεύει την ομάδα Υλικά 1 κουτί (αρκετά μεγάλο να χωράει χάρτινα νομίσματα) Οδηγίες 1. Για να βρείτε κοινά και διαφορετικά πράγματα στην ομάδα, όλα τα παιδιά σχηματίζουν κύκλο, και ο εκπαιδευτικός βάζει έξω ένα κέρμα από το κουτί και διαβάζει δυνατά ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα από αρκετά νομίσματα. 2. Τα παιδιά που ταιριάζουν με το γνώρισμα μετακινούνται στο κέντρο του κύκλου. Μπορεί να υπάρχουν ένα ή περισσότερα παιδιά που διακινούνται μέσα στον κύκλο με τη μία. Αυτό θα δώσει στα παιδιά το αίσθημα της ένταξης. 3. Δεν θα υπάρξει κανένα παιδί που θα μείνει απέξω! Έτσι, ο αρχικός κύκλος μετατρέπεται σε μια ομάδα ανθρώπων. Ο προβληματισμός σχετικά με τα μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πώς αισθανθήκατε; 2. Νιώσατε εξαιρούμενος / συμπεριλαμβανόμενος ; 3. Μήπως αισθάνεστε ωραία να προχωράτε προς το κύκλο με τη μία; 4. Πώς αισθάνεστε για τους άλλους που δεν ήταν στον κύκλο; Συμβουλές για τον εκπαιδευτικό Ο εκπαιδευτικός δεν πρέπει να ξεχάσει να συμπεριλάβει το δικο του/της κέρμα,και επίσης να περιλαμβάνει τον εαυτό του / της εντός της ομάδας - 51 -

Οι πληροφορίες και οι πόροι 1. Εμπνευσμένο από καλό παιχνίδι Συμπεριφοράς : www.peacepower.infο - 52 -

Ο κόμπος Θέμα Αναφορά στο εκπαιδευτικό εγχειρίδιο Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Αληλλεγγύη Κεφάλαιο 4 Επικοινωνία Κεφάλαιο 5 Διαπολιτιστική μάθηση Κεφάλαιο 6 Αυτοπεποίθηση, Υπευθυνότητα κι Εμπιστοσύνη 5 6 ετών 10-15 λεπτά Μέχρι 5 παιδιά ανά ομάδα Σωματική Στόχοι Να κάνει τα παιδιά ν αντιληφθούν ότι η συνεργασία είναι ο καλύτερος τρόπος να λύνουν κάθε πρόβλημα Να οικοδομήσει αλληλο-εμπιστοσύνη Να συνεργαστούν ομαδικά για να λύσουν μια περίπλοκη κατάσταση Ικανότητες Ικανότητα διαπραγμάτευσης Ικανότητα συντονισμού κι επικοινωνίας Ικανότητα συνεργασίας σε ομάδα Προετοιμασία Ετοιμάστε την αίθους για την άσκηση Υλικά Κανένα Οδηγίες 1. Ρωτήστε τα παιδιά να κάνουν έναν κύκλο και να κλείσουν τα μάτια τους. 2.Ώμοι προς τα εμπρός και τώρα τα χέρια τους πρέπει να βρουν άλλα χέρια (κρατούν τα μάτια κλειστά) 3. Πείτε τους να ανοίξουν τα μάτια τους: ένας ανθρώπινος κόμπος σχηματίζεται 4. Ζητήστε από τα παιδιά να λύσουν τον κόμπο, χωρίς να διαχωρίσουν τα χέρια τους. Συλλογισμοί στα μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πώς αισθάνεστε; 2. Τι συμπεριφορά ήταν η καλύτερη για να λύθουν τα προβλήματα; 3. Πώς θα αλλάξουν τα πράγματα, αν υποστηρίζεται και βοήθάτε ο ένας τον άλλον; Συμβουλές για το εκπαιδευτικό 1. Τα παιδιά θα πρέπει να χαλαρώσουν για να παίξουν αυτό το παιχνίδι 2. Πριν αρχίσουν να λύνουν τον κόμπο,κάντε τους μια σύντομη εισαγωγή για να συνεργαστούν και να συμφωνήσουν σχετικά με τις κινήσεις πριν ο καθένας προσπαθεί να λύσει τον κόμπο από μόνος του. 3. Κάθε παιδί έχει να εκφράσει τα συναισθήματά του μετά το παιχνίδι 4. Είναι σημαντικό ότι τα παιδιά ακολουθούν τις οδηγίες. Αν δεν επιτύχουν να λύσουν τον κόμπο ή τα σπασίματα της αλυσίδας δώστε τους μια δεύτερη ευκαιρία και να επαναληφθεί το παιχνίδι. - 53 -

Πληροφορίες και Πηγές 1. Αυτό το παιχνίδι είναι μια από τις δραστηριότητες που προτείνονται από το «Ανθρωπιστικό Κίνημα» μπορείτε να δείτε περισσότερα στο http://www.iheu.org. - 54 -

ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Διαφορετικότητα λογίζεται το δικαίωμα να είσαι ο εαυτός σου. Στη "Συνθήκη για Τα Δικαιώματα των Παιδιών " του ΟΗΕ και στην "Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων" το δικαίωμα αυτό δεν επικεντρώνεται σε έναν πολιτισμό, για τον αποκλεισμό ενός άλλου, αλλά εκφράζει την ικανοποίησή της διαφορετικότητας ανεξάρτητα από το έθνος, τον πολιτισμό, και προσωπικά χαρακτηριστικά. Μαθαίνοντας σχετικά με την ποικιλομορφία σημαίνει εξάλειψη των στερεοτύπων με την κατανόηση ότι υπάρχουν διαφορές ως φυσικό φαινόμενο. Ένταξη είναι ο γενικός στόχος των δραστηριοτήτων των παιδιών, τα ακόλουθα παιχνίδια προσπαθούμε βήμα-βήμα, από το επίπεδο 1 έως 3, να οδηγήσει στη συνειδητοποίηση των διαφορών, να δημιουργήσει την αποδοχή των ατόμων στο εσωτερικό ενός ομίλου, και ως εκ τούτου ξεπεράσουν τις προσωπικές και ομαδικές συγκρούσεις. Περαιτέρω παιχνίδια έχουν ως στόχο να διδάξουν στα παιδιά να χρησιμοποιούν τις διαφορές και τις δεξιότητές τους συμπληρωματική εργασία σε ζευγάρια (συνεδρίαση μαριονέτες παιχνίδι) και πώς να χτίσει μια ισχυρή ομάδα (παιχνίδι δικτύου). Τελευταία παιχνίδια: το μαντείο και τα ταξίδιωτικά βιβλία διδάσκουν τα οφέλη της διαφορετικότητας, την ενσωμάτωση της ομάδας, και την προσωπική ευθύνη. - 55 -

Βρίσκοντας νέα ονόματα Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Κατανόηση διαφορετικότητας Κεφάλαιο 2 Συναισθηματική Νοημοσύνη Κεφάλαιο 5 Διαπολιτισμική εκμάθηση 4 6 ετών Διάρκεια Μέγεθος ομάδας 20 λεπτά 3 παιδιά Τύπος Συζήτηση, Ησυχία δραστηριότητας Στόχοι Να αποκτήσουν επίγνωση της διαφορετικότητας Ν ανακαλύψουν τη μοναδικότητα ο ένας του άλλου Να βρουν ομοιότητες και διαφορές μες στην ομάδα Ικανότητες Να μαθαίνουν για τις διαφορές Να μαθαίνουν ν αποδέχονται τα ξεχωριστά άτομα μες στην ομάδα Προετοιμασία Οι εκπαιδευτές μπορούν να παρέχουν φωτογραφίες από κάποιους ανθρώπους με διαφορετικό υπόβαθρο, ή εναλλακτικά κάρτες παιχνιδιού με ανθρώπους από διαφορετικές εθνικότητες, ή να κόψουν φωτογραφίες ανθρώπων από περιοδικά. Υλικά Φωτογραφίες από διαφορετικούς ανθρώπους Πληροφορίες και πηγές 1. Τα παιδιά εργάζονται σε μικρές ομάδες εφεύρουν νέα ονόματα για κάθε παιδί (ή για τον εαυτό τους): Τα νέα ονόματα θα πρέπει να ταιριάζουν με την προσωπικότητά τους ιδιότητες ή τα επιτεύγματά τους. 2. Κάθε παιδί παίρνει ένα μοναδικό, προσωπικό όνομα π.χ. Ινδικό. Ο καθηγητής εξηγεί ότι κάθε παιδί πρέπει να επιλέξει στη συνέχεια μια εικόνα που αισθάνεται ότι σχετίζεται με την νέα ταυτότητα τους 3. Αφήστε τα παιδιά να επιλέξουν μια εικόνα που πιστεύουν ότι ταιριάζει σε αυτούς 4. Ρωτήστε τα παιδιά για να συζητήσουν τη μοναδικότητα του δικού τους χαρακτήρα με τη βοήθεια της εικόνας Συλλογισμοί στα μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Γιατί επιλέξατε αυτή την εικόνα; 2. Τι σας αρέσει στον χαρακτήρα που αντιπροσωπευεται; 3. Πως νιώθεις για τους ανθρώπους που είναι διαφορετικοί σε σας; Αισθάνεστε φοβισμένος / περίεργος / ευτυχισμένος κλπ; - 56 -

Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. Τα μικρά παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις εικόνες των χαρακτήρων κινουμένων σχεδίων, όπως τον Μίκυ Μάους (των αντίστοιχων χαρακτηριστικών μπορεί να είναι: αστεία, φιλική με τους φίλους του και γενναία) 2. Κάθε παιδί έχει ταυτιστεί με ένα χαρακτήρα / εικόνα και των αντίστοιχων χαρακτηριστικών. Επιπλέον, κάθε μέλος της ομάδας φέρνει μοναδικότητα των χαρακτηριστικών και, συνεπώς, ποικιλομορφία των γνωρισμάτων του χαρακτήρα και των δεξιοτήτων. 3. Ο προβληματισμός γιατα μαθησιακά αποτελέσματα: είναι η εξήγηση του εκπαιδευτικού της μοναδικότητας της κάθε ομάδας παιδιών σε όλη την τάξη - 57 -

Παιδί στο Πηγάδι Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκαπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Κατανόηση διαφορετικότητας Κεφάλαιο 2 Συναισθηματική Νοημοσύνη Κεφάλαιο 5 Διαπολιτισμική μάθηση 4 6 ετών Διάρκεια 15 20 λεπτά Μέγεθος ομάδας 25 μέγιστο Τύπος Παιχνίδι δραστηριότητας Στόχοι Ν αποκτήσουν επίγνωση ότι κάθε παιδί ανήκει στην ομάδα Ν αποκτήσουν επίγνωση για τα γνωρίσματα που χρειάζονται σε μια ομάδα Να δημιουργήσουν ομάδα, και την αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα Ικανότητες Αυτο-επίγνωση των δυνάμεων και των αδυναμιών, δυνατά κι αδύναμα συναισθήματα Αυτο-επίγνωση της ομάδας Προετοιμασία Βεβαιωθείτε ότι το παιχνίδι είναι προγραμματισμένο ώστε να είναι όλα τα παιδιά παρόντα για να συμμετέχουν στην ομαδική δραστηριότητα Υλικά - Οδηγίες 1. Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο. Ένα παιδί στη μέση πέφτει και λέει: «Εγώ έπεσα στο πηγάδι". Τα άλλα παιδιά ρωτούν: «Ποιος υποτίθεται ότι θα σε σώσει;", "Το πρόσωπο που μπορεί να φωνάξει πιο δυνατά» ή «το πιο θλιβερό πρόσωπο" κλπ. Στη συνέχεια, τα παιδιά πρεπει να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του διασώστη που ζητήθηκε. Το παιδί στο πηγάδι επιλέγει το πρόσωπο που αναπαριστάνει καλύτερα το ρόλο του. Το επιλεγόμενο παιδί πηγαίνει στο πηγάδι και συνεχίζει το παιχνίδι. 2. Εξηγήστε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτούνται κάποια συναισθήματα ενώ σε άλλες καταστάσεις άλλα συναισθήματα βοηθούν τους συνομήλικους να σωθούν. 3. Πρέπει να δοθεί έμφαση στην ποικιλία των συναισθημάτων και ότι όλα είναι αναγκαία για τη διάσωση του παιδιού στο πηγάδι. Συλλογισμοί τα μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Πώς αισθάνεστε για το παιχνίδι; 2. Ποιοι είναι οι πιο ισχυροί; Ωφέλιμες συμβουλές για το εκπαιδευτικό 1. Καλό θα είναι για όλα τα παιδιά με τη σειρά τους να είναι στο πηγάδι. 2. Το παιχνίδι μπορεί να συνεχιστεί κάποια άλλη φορά εάν όλα τα παιδιά δεν πρόλαβαν να παίξουν - 58 -

Συναντώντας μαριονέτες Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Κατανόηση διαφορετικότητας Κεφάλαιο 4 Επικοινωνία Κεφάλαιο 5 Διαπολιτισμική εκμάθηση 3 6 ετών Διάρκεια 30 λεπτά Μέγεθος ομάδας Ζευγάρια Τύπος Ήσυχο, Παιχνίδι δραστηριότητας Στόχοι Ομαδικό παιχνίδι, δόμηση ομαδικότητας μέσω της εκμάθησης των στοιχειωδών αρχών του διαλόγου Ικανότητες Ικανότητα να δουλεύουν σε ζεύγη, επικοινωνία ανταλλαγής σκέψεων Προετοιμασία Χωρίστε τα παιδιά σε ζεύγη, ανακατέψτε τα παιδιά και διαλέξτε ζευγάρια τυχαία Υλικά Μαριονέτες Οδηγίες 1. Τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιούν κούκλες ή παιχνίδια για να δημιουργήσουν έναν δεκάλεπτο διάλογο μεταξύ τους. Στόχος του διαλόγου είναι να περιλαμβάνουν προσωπικές δηλώσεις και ιδέες όπως: "! Γεια σου, είμαι Μπέττυ και μου αρέσει να ντύνεσαι στα μπλε" το άλλο παιδί μπορεί να έχει ένα άλλο παιχνίδι και να εισαγάγει: "Γεια σου Μπέττυ, είμαι..." Συλλογισμοί σχετικά με τα μαθησιακά αποτελέσματα 1. Ήταν δύσκολο να είναι η μαριονέτα; 2. Ποιος έκανε την αναπαράσταση των χαρακτήρων; 3. Σου άρεσε; 4. Ήταν εύκολο / δύσκολο να επικοινωνήσουν; Αν ναι, γιατί; Συμβουλές για το εκπαιδευτικό 1. Τα παιδιά επικοινωνούν και μοιράζονται τις σκέψεις τους ευκολότερα μέσω των παιχνιδιών. Ωστόσο, τα παιδιά μπορεί να αποσπασουν την προσοχή τους κατά την διάρκεια του παιχνιδιού και να ξεχάσουνε το σκοπό του παιχνιδιού. 2. Εξηγήστε τους κανόνες του διαλόγου να περιμένουν τη σειρά τους κατά τη συνομιλία. 3. Υπενθυμίστε στα παιδιά να εκφράσουν ενεργά τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους μέσα από τις μαριονέτες. Πληροφορίες και πηγές 1. Κουκλοθέατρο - 59 -

Το Δίκτυο Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Κατανόηση διαφορετικότητας Κεφάλαιο 2 Συναισθηματική Νοημοσύνη Κεφάλαιο 5 Διαπολιτισμική εκμάθηση 4 6 ετών Διάρκεια 30 45 λεπτά Μέγεθος ομάδας Όλη η τάξη Τύπος Ήσυχο, Παιχνίδι δραστηριότητας Στόχοι Αύξηση επίγνωσης της ομάδας και του συστήματος δεσμών μες στην ομάδα Αύξηση επίγνωσης των ομοιοτήτων Ενίσχυση της ομαδικής εργασίας Να βοηθήσει τα παιδιά να συνδεθούν με τους συνομήλικούς του με ίδια ενδιαφέροντα Ικανότητες Αντίληψη της ομάδας Κατανόηση κι ενεργή προώθηση του εναγκαλισμού όλων των παιδιών στην ομάδα μέσω του διαλόγου Προετοιμασία Προετοιμασία υλικών Υλικά Μεγάλο χαρτί, λευκός/πίνακας, υλικά ζωγραφικής, παιχνίδια Οδηγίες 1. Βάλτε τα όνοματα των παιδιών τυχαία στον πίνακα 2. Κάθε παιδί θα πρέπει να επιλέξει ένα παιχνίδι 3. Σε περίπτωση που δύο παιδιά έχουν επιλέξει παρόμοια αυτοκίνητα για παιχνίδια, τα ονόματά τους θα συνδέονται με ένα βέλος στο ταμπλό Συλλογισμοί στα μαθησιακά αποτελέσματα: 1. Εκπλαγήκατε με τις ομοιότητες; 2. Σας έκανε χαρούμενους το γεγονός ότι τις ανακαλύψατε; 3. Τα πάτε καλά με εκείνους με τους οποίους είχατε ομοιότητες; - 60 -

Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. Συμπεριλάβετε ολόκληρη την τάξη 2. Ζητήστε από τα παιδιά να βάλουν τα ονόματά τους στον πίνακα (προετοιμάστε μικρά κομμάτια χαρτί με τα ονόματα) - 61 -

Το ταξιδιάρικο βιβλίο Θέμα Κατανόηση διαφορετικότητας Αναφορά στο εγχειρίδιο εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Κεφάλαιο 5 Διαπολιτισμική εκμάθηση Κεφάλαιο 6 Αυτοπεποίθηση, Υπευθυνότητα κι Εμπιστοσύνη 4 6 ετών Διάρκεια 1 Σαββατοκύριακο ανά παιδί Μέγεθος ομάδας Όλη η ομάδα Τύπος Τέχνη, Ήσυχο δραστηριότητας Στόχοι Επίγνωση της μοναδικότητας, ταυτόχρονα προώθηση της ευρύτητας αντιλήψεων, και ικανότητες προσωπικής παρουσίασης Ικανότητες Ικανότητα έκφρασης συναισθημάτων λεκτικά και μη-λεκτικά Ικανότητα μεταφοράς από τη φαντασία στην πραγματικότητα Προετοιμασία Σημειωματάριο με λευκές σελίδες Υλικά Ένα χειροποίητο βιβλίο, τα στυλό ή τα μολύβια των παιδιών ή υλικά Οδηγίες 1. Κάθε Σαββατοκύριακο, ένα παιδί παίρνει το βιβλίο στο σπίτι του και ζωγραφίζει μια εικόνα 2. Κάθε παιδί παρουσιάζει τη δουλειά του στην υπόλοιπη τάξη στην αρχή της επόμενης εβδομάδας, κι έπειτα το βιβλίο θα ταξιδέψει στο σπίτι ενός άλλου παιδιού. 3. Είναι ένας τρόπος να εμπλακούν οι οικογένειες των παιδιών και τα παιδιά να έχουν μια ευκαιρία να μιλήσουν για τον εαυτό τους και την οικογένειά τους στους συνομηλίκους τους. Συλλογισμοί στα αποτελέσματα: 1. Το βιβλίο μπορεί να παρουσιαστεί στο τέλος της χρονιάς. Τα νεότερα παιδιά έχουν την ευκαιρία να εμπλουτίσουν την παρουσίασή τους στο βιβλίο κατά την επόμενη χρονιά (προσθέτοντας μια επιπλέον σελίδα). Τα μεγαλύτερα παιδιά έχουν την ευκαιρία να μάθουν τους συνομήλικούς τους πριν συνεχίσουν για το σχολείο. Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό Το βιβλίο που ταξιδεύει θα πρέπει να είναι μια διασκεδαστική δραστηριότητα τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς τους. Ενημερώνοντας τους γονείς εκ των προτέρων και ζητώντας τη συμμετοχή τους. Πολύ σημαντικό είναι να υπάρχουν λίγα παιδιά και γονείς που θα το ξεκινήσουν αρχικά. Μόλις λίγοι το έχουν συμπληρώσει, οι υπόλοιποι γονείς θα δουν για τι πρόκειται. - 62 -

ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΤΕ ΤΙΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ; Όταν προκύπτουν συγκρούσεις στο προ-σχολικό περιβάλλον, δείτε αυτές τις καταστάσεις σαν ευκαιρίες να διδάξετε τα παιδιά πώς μια σύγκρουση μπορεί να μετατραπεί ειρηνικά. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να κατανοήσουν τα δικά τους συναισθήματα, έτσι ώστε να μπορούν να κοινωνήσουν τα συναισθήματα αυτά με λέξεις, όχι πράξεις. Κάντε τα ν αναγνωρίσουν πώς η συμπεριφορά τους έχει επίδραση στους άλλους και στηρίξτε τα να σκεφτούν καθαρά κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης έτσι ώστε να μπορούν να σκεφτούν λύσεις για το πρόβλημα. Όταν εμπλέκεστε στη σύγκρουση, αντί να τα επιπλήττετε σε σχέση με το τι είναι σωστό και λάθος και να προσπαθείτε να βρείτε μια γρήγορη λύση, προσπαθείστε να βοηθήσετε τα παιδιά να μάθουν πώς να λύνουν τις συγκρούσεις τους πιο αποτελεσματικά υιοθετώντας τη θέση ενός ήρεμου, αμερόληπτου μεσολαβητή. Με αυτήν την προσέγγιση ο εκπαιδευτικός έχει την ευκαιρία να εκφράσει προφορικά και χωρίς επικριτικότητα τα συναισθήματα και των δύο μερών και να τα οδηγήσει να σκεφτούν πιο ξεκκάθαρα για τις λύσεις. Σαν εκπαιδευτικό παιδιών προσχολικής ηλικίας, σας ενθαρρύνουμε να προωθήσετε αυτούς τους τύπους αντιμετώπισης συγκρούσεων που μεν χρειάζονται περισσότερη υπομονή κι εξάσκηση όμως διδάσκουν τα παιδιά να μαθαίνουν όλο και περισσότερο να παίρνουν στα χέρια τους το θέμα της επίλυσης προβλημάτων - 63 -

Κραυγή «σταμάτα» Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Πώς να διαχειρίζεστε συγκρούσεις Κεφάλαιο 2 Συναισθηματική Νοημοσύνη Κεφάλαιο 3 Θέτοντας Όρια 5-6 ετών 10 λεπτά Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Μέχρι 20 παιδιά Ενεργητικό, Παιχνίδι Στόχοι Να συλλογίζονται με τον εαυτό τους. Να εκφράζονται υπό πίεση Ικανότητες Ικανότητα ν ακολουθούν οδηγίες Ικανότητα συγκέντρωσης Ικανότητα περισυλλογής Προετοιμασία Ετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Υλικά Τίποτα Οδηγίες 1. Ζητείστε από τα παιδιά να κάτσουν στο πάτωμα σχηματίζοντας κύκλο. 2. Βεβαιωθείτε ότι όλοι κάθονται αναπαυτικά κι έχουν αρκετό χώρο να κινηθούν. 3. Διδάξτε την αναπνοή: «τι συμβαίνει, εάν εκπνεύσω και θελήσω να φωνάξω «σταμάτα» μετά απ αυτό; Ας το δοκιμάσουμε. Εισπνεύστε και μετά εκπνεύστε και μετά προσπαθήστε να φωνάξετε «σταμάτα» όσο πιο δυνατά γίνεται.» Συλλογισμοί στα αποτελέσματα: 1. Απολαύσατε; 2. Τι ήταν πιο δυνατό; 3. Τι είναι πιο αποτελεσματικό; 4. Τι μάθατε; Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει μια κατάλληλη ατμόσφαιρα ώστε τα παιδιά να νοιώθουν άνετα να μοιραστούν τα συναισθήματά τους σχετικά με τη βία. Πληροφορίες και πηγές 1. TVV (2007). Alles über gute und schlechte Gefühle. Jena - 64 -

Άσκηση Παραβάτη-Θύματος Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Πώς να διαχειρίζεστε συγκρούσεις Κεφάλαιο 2 Συναισθημτική νοημοσύνη Κεφάλαιο 3 Θέτοντας όρια 5 6 ετών 30 λεπτά Έως 10 παιδιά Ενεργητική, Δράση Σκοπός Αντίδραση στους κακοποιούς Χρήση γλώσσας σώματος Ικανότητες Ικανότητα να πουν τα πράγματα που θέλουν Ικανότητα να πουν «όχι» Ικανότητα να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα του σώματος Προετοιμασία Ετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Υλικά Τίποτα Οδηγίες 1. Ζητήστε απ τα παιδιά να βρουν συμπαίκτη για τη δραστηριότητα. 2. Θα πρέπει να στέκονται πρόσωπο με πρόσωπο με περίπου 3 ή 4 μέτρα απόσταση μεταξύ τους. Ο εκπαιδευτής εξηγεί το σκοπό αυτής της δραστηριότητας και μοιράζει τα ζευγάρια σε «εγκληματίες» και «θύματα». 3. Οι εγκληματίες θα πρέπει να πάρουν μια τυπική στάση εγκληματία. Τα θύματα θα πρέπει να στέκονται δυνατά και ίσια. 4. Ο εκπαιδευτής εξασκεί την ομάδα των θυμάτων. Δίνει τις ακόλουθες συμβουλές: «Αγαπητά θύματα, δεν είστε θύματα, είστε παιδιά που γνωρίζουν ότι αν πείτε «όχι», εννοείτε «όχι»! Γι αυτό το λόγο, προσπαθείστε να πείτε όχι με τη γλώσσα του σώματός σας εάν έρχονται οι εγκληματίες. Παρακαλώ μη χρησιμοποιείτε χέρα, πόδια, ή λόγια. Απλά σκεφτείτε πώς να σταματήσετε έναν εγκληματία.» 5. Βήματα: 4.1. Τα θύματα προσπαθούν να σταματήσουν τους εγκληματίες μόνο με τη γλώσσα του σώματος. 4.2. Τα παιδιά χρησιμοποιούν τα χέρια τους για να σταματήσουν τους εγκληματίες. 4.3. Τα παιδιά τώρα χρησιμοποιούν τα πόδια τους. Προσπαθούν να κάνουν ένα βήμα μπροστά σ αυτήν την ενοχλητική κατάσταση. 4.4. Χρησιμοποιείστε λόγια, φωνάξτε «σταμάτα»! 6. Δουλέψτε αυτά τα τέσσερα βήματα χωρίς σωματική επαφή ανάμεσα στους εγκληματίες και τα θύματα. 7. Επαναλάβετε τους κανόνες της εκπαίδευσης προκαταβολικά. Αλλάξτε τους ρόλους. - 65 -

Συλλογισμοί στ αποτελέσματα: Πώς σταματάτε έναν εγκληματία; Η αυτο-αμυντική στρατηγική σας ήταν επιτυχής; Τι συναισθήματα είχατε κατά τη διάρκεια αυτής της δραστηριότητας; Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό Βεβαιωθείτε ότι έχετε δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα ώστε τα παιδιά να νοιώθουν άνετα να μοιραστούν τα συναισθήματά τους γι αυτήν την εμπειρία. Αποφύγετε τις εις βάθος εξηγήσεις για τα νεότερα παιδιά. Θα αποσπαστεί η προσοχή τους και δε θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν εις μάκρος περιγραφές. Μία ή δύο προτάσεις είναι υπεραρκετές. Πληροφορίες και πηγές. 1. TVV (2007). Alles über gute und schlechte Gefühle. Jena - 66 -

Γωνία διαλόγου Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Πώς να διαχειρίζεστε συγκρούσεις Κεφάλαιο 2 Συναισθηματική νοημοσύνη Κεφάλαιο 3 Θέτοντας όρια Κεφάλαιο 4 Επικοινωνία Κεφάλαιο 5 Διαπολιτισμική εκμάθηση 5 6 ετών 10 λεπτά Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Έως 10 παιδιά Εμπειρική εκμάθηση Στόχοι Διαχείριση συγκρούσεων Αποτροπή βίας Ικανότητες Ικανότητα χρήσης διαφορετικών τεχνικών διαχείρισης συγκρούσεων Ικανότητα καθησυχασμού Προετοιμασία Ετοιμάστε το δωμάτιο για την άσκηση Χρησιμοποιείστε τη όταν τα παιδιά είναι θυμωμένα, σε ένταση, ή νευρικά. Υλικά Τίποτα Οδηγίες 1. Μετά από μια σωματική ή άλλη συμπλοκή, τα παιδιά πάνε σε μια γωνία του δωματίου κι ένα από αυτά είναι το στόμα, ενώ το άλλο είναι το αυτί. Το αυτί δεν μπορεί να μιλήσει, μόνο ακούει. 2. Μετά αλλάζουνε ρόλους. 3. Συζητήστε τους λόγους της συμπλοκής. Συλλογισμοί στ αποτελέσματα: Πώς νοιώσατε κατά τη διάρκεια της άσκησης; Πώς νοιώθετε τώρα; Ήταν δύσκολο να διοχετεύσετε το θυμό σας; Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. Σιγουρευτείτε ότι έχετε δημιουργήσει κατάλληλη ατμόσφαιρα ώστε να κάνετε τα παιδιά να νοιώσουν άνετα να μοιραστούν τα συναισθήματά τους γι αυτήν την εμπειρία. 2. Αποφύγετε τις εις βάθος εξηγήσεις για τα νεότερα παιδιά. Θα αποσπαστεί η προσοχή τους και δε θα είναι σε θέση να επεξεργαστούν εις μάκρος περιγραφές. Μία ή δύο προτάσεις είναι υπεραρκετές. - 67 -

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΞΕΚΟΥΡΑΣΗΣ Όλα τα ακόλουθα παιχνίδια είναι άριστα για να δραστηριοποιούν και να ξεκουράζουν την ομάδα. Είστε ελεύθεροι να τα εφαρμόσετε με όποιο τρόπο θέλετε. - 68 -

Καλή συμπεριφορά Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Στόχοι Παιχνίδια δραστηριοποίησης και ξεκούρασης Όλα τα κεφάλαια 4 6 ετών 40 λεπτά 10-15 παιδιά Ήσυχο, Παιχνίδι, Συζήτηση Να συζητηθεί με τα παιδιά τι ερμηνεύουν ως καλή συμπεριφορά και τι ως κακή συμπεριφορά μες στην τάξη χρησιμοποιώντας παραδείγματα. Να οριστεί η καλή συμπεριφορά μες στην τάξη. Να δοθεί η ευκαιρία στα παιδιά να προσδιορίσουν και να συζητήσουν με τους άλλους στην ομάδα τη γνώμη τους για την καλή και την κακή συμπεριφορά. Να δημιουργηθεί επίγνωση των προβλημάτων συμπεριφοράς των παιδιών. Ικανότητες Προετοιμασία Υλικά Να εκτιμούν συμπεριφορά και συναισθήματα Να εκφράζουν συναισθήματα με τη χρήση παραδειγμάτων Ν αποδείξουν με παραδείγματα την καλή συμπεριφορά Ορίστε τους κανόνες για τη συμπεριφορά μες στην τάξη κάνοντας μια περίληψη πρώτα μόνο για σας, ανανεώνετε τους κανόνες σύμφωνα με τη συζήτηση μες στην τάξη. Μαριονέτες ή παιχνίδια. Οδηγίες 1. Ζητήστε από τα παιδιά να κάτσουν αναπαυτικά σε κύκλο, κι έπειτα ζητήστε τους να σκεφτούν μια κατάσταση όπου τα συναισθήματα μες στην τάξη ήταν καλά/θετικά/ευτυχισμένα αντιταγμένα σε δυσάρεστες καταστάσεις. 2. Ειδικότερα τα μικρότερα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν μαριονέτες για να παρουσιάσουν την κατάσταση. Χρησιμοποιείστε δυο ή περισσότερους χαρακτήρες εάν είναι απαραίτητο. 3. Τα παιδιά δείχνουν και παρουσιάζουν τ αρνητικά τους συναισθήματα μέσω των παιχνιδιών. Μέσα σε λίγα λεπτά τα παιδιά θα πρέπει να έχουν δημιουργήσει ρόλους με τις μαριονέτες και να πληροφορήσουν την ομάδα ποιος χαρακτήρας παρουσιάζει θετική και ποιος κακή συμπεριφορά, και ν αφεθούν να εξηγήσουν με δικά τους λόγια αυτό που έχουν αντιληφθεί για το καλό και το κακό. - 69 -

Συλλογισμοί στ αποτελέσματα: 1. Ρωτήστε τα παιδιά ποιος είναι ο καλός χαρακτήρας που δείχνει καλή συμπεριφορά στο παράδειγμα/ιστορία τους. 2. Συζητήστε ποιες επιθυμητές συμπεριφορές οδηγούν σε καλά/θετικά/ευτυχισμένα συναισθήματα μες στην τάξη. Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. Είναι σημαντική η ικανότητα της προσεκτικής ακρόασης. 2. Ο εκπαιδευτικός παίρνει το ρόλο του μεσολαβητή, όντας ικανός να επηρεάσει τη συζήτηση και να διασαφηνίσει την επιθυμητή καλή συμπεριφορά. Πληροφορίες και πηγές 1. Το Εγχειρίδιο Καλής Συμπεριφοράς κάνει περαιτέρω παραπομπές στην εκπαίδευση κι αιτιολογεί αυτό το αρχικό πρώτο παιχνίδι: http://www.jhsph.edu/bin/i/h/gbg.pdf - 70 -

Ασημένια και χρυσά αστέρια Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Σκοπός Παιχνίδια δραστηριοποίησης και ξεκούρασης Όλα τα κεφάλαια 4 6 ετών 10 λεπτά Όλη η ομάδα Δράση Αύξηση της συμμόρφωσης με την καλή συμπεριφορά Στόχοι Ανάπτυξη της καλής συμπεριφοράς των παιδιών μαθαίνοντας συστηματικά από τους άλλους συνομήλικους Να δοθεί στα παιδιά η ευκαιρία να: Να νοιώσουν ότι εμπλέκονται και να έχουν κίνητρο να συμπεριφέρονται σωστά 2. Να μοιράζονται και ν αλληλοβοηθιούνται προς την καλή συμπεριφορά Ικανότητες Να καταλαβαίνουν την καλή συμπεριφορά μέσω της συμπεριφοράς των συνομηλίκων Τα παιδιά με καλή συμπεριφορά θα δρουν ως πρότυπα καλής συμπεριφοράς, κι έτσι τα παιδιά θα κινητοποιούνται να συμπεριφέρονται σωστά Προετοιμασία Υλικά Ετοιμάστε αστέρια, ασημένια και χρυσά τ αστέρια μπορούν να είναι αυτοκόλλητα που τα παιδιά με καλή συμπεριφορά μπορούν να κολλάνε στο τετράδιό τους ώστε να τα βλέπουν και οι υπόλοιποι Ασημένια αστέρια Χρυσά αστέρια Οδηγίες 1. Τα παιδιά θα παίρνουν αστέρια όταν επιδεικνύουν καλή συμπεριφορά 2. Τα παιδιά μαζεύουν αστέρια στο βιβλίο/τετράδιό τους 3. Τα παιδιά πρότυπα καλής συμπεριφοράς παίρνουν ένα χρυσό αστέρι και γίνονται παραδείγματα καλής συμπεριφοράς στα υπόλοιπα 4. Τα παιδιά πρότυπα μπορούν να βοηθήσουν τα άλλα παιδιά δείχνοντάς τους με ποιον τρόπο φέρονται καλά τόσο τα μικρότερα όσο και τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να πάρουν αυτό το ρόλο, κι ο εκπαιδευτής θα πρέπει να ενθαρρύνει τα νεότερα παιδιά και τα παιδιά με αρνητική συμπεριφορά να πάρουν αστέρια. 5. Αποφύγετα να έχετε μόνο μεγαλύτερα παιδιά ως πρότυπα 6. Τα παιδιά με ασημένια αστέρια, και τα παιδιά με χρυσά αστέρια θα αμοίβονται με προφορική αναγνώριση στο τέλος του εξαμήνου - 71 -

7. Επιπροσθέτως, οι γονείς θα μπορούν να ενημερώνονται για την καλή συμπεριφορά των παιδιών τους, τον αριθμό των αστεριών που έχει συγκεντρώσει το παιδί τους, και τη βελτίωση της συμπεριφοράς του. Συλλογισμοί στ αποτελέσματα: 1. Πώς ένοιωσες που πήρες ένα χρυσό αστέρι; 2. Εάν δεν πήρες αρκετά χρυσά αστέρια, πώς ένοιωσες; 3. Πώς νοιώθεις ν αναγνωρίζεσαι για την καλή σου συμπεριφορά; Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. Ο σύνδεσμος που αναφέρεται κατωτέρω περιέχει μια πιο αναλυτική μέθοδο εφαρμογής ενός συστήματος ανταμοιβής. 2. Τ αστέρια και οι εναλλακτικές φατσούλες είναι διαθέσιμα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εφαρμογή του παιχνιδιού. Πληροφορίες και πηγές 1. http://sfasko.people.udmercy.edu/compliance%20materials.pdf - 72 -

Μάχη με τις πλάτες Θέμα Αναφορά στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού Επίπεδο πολυπλοκότητας Ηλικία Διάρκεια Μέγεθος ομάδας Τύπος δραστηριότητας Παιχνίδια δραστηριοποίησης και ξεκούρασης Όλα τα κεφάλαια 4 6 ετών 10 λεπτά Έως 2 παιδιά Σωματική Σκοπός Να βοηθήσει την ομάδα/τον καθένα να ηρεμήσει Στόχοι Η μείωση της έντασης με σωματικές δραστηριότητες είναι άλλος ένας τρόπος να μειωθεί η επιθετικότητα. Να μάθουν να είναι όπως αρμόζει στο παιχνίδι Να ενδυναμώσει την αυτοπεποίθησή τους Ικανότητες Ικανότητα να παίζουν ήρεμα με άλλους φίλους χωρίς να τσακώνονται και να συζητάνε προετοιμασία Αδειάστε το χώρο από τραπέζια και καρέκλες Ορίστε τους κανόνες πριν απ το παιχνίδι Ζωγραφίστε μια γραμμή στο μέσον του χώρου Υλικά Όχι Οδηγίες 1. Πείτε σε δυο παιδιά να σταθούν πλάτη με πλάτη 2. Το ένα παιδί πρέπει να σπρώξει το άλλο πάνω από τη γραμμή Συλλογισμοί στ αποτελέσματα: 1. Ήταν εύκολο να καλμάρεις; 2. Νοιώθεις πιο ήρεμος τώρα; Ωφέλιμες συμβουλές για τον εκπαιδευτικό 1. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ: Δυο σωματικά ισάξια παιδιά παίζουν μεταξύ τους, έτσι ώστε το καθένα να έχει ίσες ευκαιρίες. 2. Ενδιαφέρουσα άποψη: Τα παιδιά θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία για δεύτερο γύρο Πληροφορίες και πηγές 1. Prevention Program SAPER (R. Kenz and W.Slonina) Saper czyli jak rozminowac agresje - 73 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Κάρτες συναισθημάτων ΕΥΤΥΧΙΑ ΑΜΗΧΑΝΙΑ - 74 -

ΦΟΒΟΣ ΘΛΙΨΗ - 75 -

ΕΚΠΛΗΞΗ ΘΥΜΟΣ - 76 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. Δείγμα Επαφής - 77 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3. Κάρτες ρόλων ΝΤΑΗΣ ΘΥΜΑ - 78 -