ΕΘΝΙ ΚΟ ΜΕΤΣ ΟΒΙΟ ΠΟΛΥ ΤΕΧΝ ΕΙΟ ΣΧΟΛ Η ΑΡΧΙ ΤΕΚΤ ΟΝΩ Ν ΜΗΧ ΑΝΙΚ ΩΝ ΔΙΑΤ ΜΗΜ ΑΤΙΚ Ο ΠΡΟΓ ΡΑΜΑ ΜΕΤΑ ΠΤΥΧ ΙΑΚΩ Ν ΣΠΟΥ ΔΩΝ ΑΡΧΙ ΤΕΚΤ ΟΝΙΚ Η ΣΧΕΔ ΙΑΣΜ ΟΣ ΧΩΡΟ Υ ΚΑΤΕ ΥΘΥΝ ΣΗ:Π ΟΛΕΟ ΔΟΜΙ Α ΧΩΡΟ ΤΑΞΙ Α ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΩΡΟ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ : Ι. ΠΟΛΥΖΟΣ, Σ.ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ, ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΟΙ ΕΚ ΤΩΝ «ΠΥΛΩΝ» ΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ : ΠΑΠΑΗΛΙΑ ΕΛΕΝΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Η Παρουσίαση και ο σχολιασμός των πρακτικών σχεδιασμού της πόλης των Αθηνών στις οριακές καταστάσεις της, με τον τρόπο που αυτός (ο σχεδιασμός) γίνεται κάθε φορά αντιληπτός από τον παρατηρητή, κατά την είσοδό του μέσα από τις «Πύλες» της. ΣΚΟΠΟΣ 1. Η θεωρητική προσέγγιση εννοιών του χώρου [ τόπος, αστικό τοπίο ] 2. Η παρουσίαση της διαδικασίας προσδιορισμού του χώρου: από την αντίληψη του χώρου στην απόδοση χαρακτηριστικών και χαρακτήρα του του προσδιορισμού του ως τόπος. Μέσω της καταγραφής της εικόνας (του αστικού τοπίου) που πραγματοποιείται, σκοπό δεν αποτελεί τόσο ο προσδιορισμός του χαρακτήρα στο σύνολο του αστικού τοπίου, όσο η κατά τόπους ανάδειξη των χωρικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ της Πόλης των Αθηνών και των Πυλών της, με τον τρόπο που αυτές γίνονται αισθητές από τον παρατηρητή καθώς εισέρχεται μέσα από αυτές.
ΒΑΣΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ Δεδομένης της «θεαματικής» ταχύτητας εξάπλωσης διάχυσης της πόλης των Αθηνών στον ευρύτερο περιαστικό χώρο την τελευταία 25ετιά, βρισκόμαστεσεμια κατάσταση επαναπροσδιορισμού των ορίων της. -Υπάρχουν όρια στη σύγχρονη πόλη; Προς την κάλυψη των νέων αναγκών, δημιουργία νέων υποδομών στο τομέα της προσβασιμότητας και προσπελασιμότητας του χώρου. Η αλλαγή των ορίων της πόλης επέφερε επαναπροσδιορισμό στα χωρικά και στα μορφολογικά χαρακτηριστικά των «Πυλών» της. Από σημεία μετάβασης, μετετράπησαν σε χώρους, κατώφλια εισόδου και εξόδου, παρατείνοντας τη διαδικασία μετάβασης στο χώρο. Αμφίδρομη σχέση Πύλης - Πόλης. Πρόκειται για αλληλεπίδραση με αποτέλεσμα το μετασχηματισμό του τόπου και η δημιουργία νέου αστικού τοπίου. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΕΝΟΣ ΤΟΠΟΥ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΠΥΛΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΔΙΟΥ- ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Αντίληψη της εικόνας του τόπου προσέγγιση Άντληση στοιχείων κατά την ανάγνωση των όψεων τις πόλης ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΘΕΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΧΩΡΟΣ + ΧΡΟΝΟΣ Η παρουσία ανθρωπίνων δραστηριοτήτων προσδίδει σε ένα χώρο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. ΤΟΠΟΣ -Χαρακτήρας -Φυσιογνωμία Η Συνολική Αντίληψη του συνόλου των εντυπώσεων, αισθητικών, συναισθηματικών και ιδεολογικών του χαρακτήρα του τόπου, διαμορφώνουν το τοπίο ΤΟΠΙΟ Τοπίο Της πόλης ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ Αισθητική Διάσταση της φυσιογνωμίας ενός Τόπου ώστε να έχουμε πληρέστερη γνώμη για τη φύση, τον χαρακτήρα του, την οντότητά του. Γιαναέχουμεπληρέστερη γνώμη: ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΕΝΙΑΙΑ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Πρακτική γνώμη: συγκεκριμενοποίηση των αισθητηριακών αντιλήψεων. Συλλογική, ατομική γνώμη Νοητική, Συναισθηματική, Πρακτική γνώμη ΑΙΣΘΗΤΙΡΙΑΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Όραση Ακοή Όσφρηση Γεύση Αφή
Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ του ΟΠΤΙΚΟΥ Αστικού Τοπίου «Ωστόσοηαστικήφυσιογνωμίασυγκροτείταιαπόμιασειρά παραστάσεων, όχι κατ ανάγκη οπτικών» (Ι. Στεφάνου, Η φυσιογνωμία ενός τόπου, Αθήνα 2001) Η ΑΣΤΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΚΑΘΟΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ παραγωγής επεξεργασίας αναπαραστάσεων 1.Φωτογραφική τεχνολογία (15 ος /18 ος αιώνας) «Το Τοπίο συγκροτείται από διαδοχικές παγωμένες στιγμές, ικανές να επιβάλουν μια τοπιακή ενότητα.» Σημεία κοινότυπης ανάγνωσης Σημεία σημειακών εξάρσεων 2. Κινηματογράφος (19 ος αιώνας) [τοπιακή ακολουθία, κινηματογραφική επεξεργασία εικόνας] Σύλληψη και Διαμόρφωση πορειών (travellings) τοπιακής αναγνώρισης Αντίληψη συνθηκών χρόνου (πυκνώσεις και αραιώσεις του). Καταγραφή νέας μεταβολής της σχέσης των αποστάσεων : Από χωρικές χρονικές
Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ του ΟΠΤΙΚΟΥ Αστικού Τοπίου ΣΧΕΣΗ: ΘΕΣΗΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΤΡΟΠΟΣ: ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ και ΚΙΝΗΣΗΣ στο τοπίο ΜΕΣΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ. Τροχιά (σταθερή ή μεταβαλλόμενη) Επίπεδο [κάθετο, οριζόντιο και κεκλιμένο σε σχέση με το επίπεδο του αντικειμένου] Ταχύτητα Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ του ΟΠΤΙΚΟΥ Αστικού Τοπίου «ΕΝ ΚΙΝΗΣΕΙ» ΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ, ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΟΙ ΕΚ ΤΩΝ «ΠΥΛΩΝ» ΤΗΣ Διαφορετικός τρόπος προσέγγιση της πόλης Τροχιά - Επίπεδο - Ταχύτητα
ΠΥΛΗ ΚΑΙ ΠΟΛΗ Οργανισμοί ιδιαιτέρων μορφολογικών χαρακτηριστικών σε αλληλεπίδραση Αιτία μετασχηματισμού του Υπάρχοντος ή διαμόρφωσης νέου αστικού Τοπίου. Παρατηρείται εξέλιξη της σχέσης και η διατήρηση του θεσμού της Πύλης μέσα στο χρόνο, καθώς παρατηρείται διαφοροποίηση στη μορφολογική της έκφραση ανά τις περιόδους. Πέρασμα από Πύλες των τειχών τωνσαφώςορισμένωνπόλεωνστιςσύγχρονες πύλες των αχανών πόλεων [τερματικά των αεροδρομίων, λιμανιών και Σιδ. Σταθμών, συμπεριλαμβανομένης και των Χωρικών πυλών (αυτοκινητοδρόμων/gateways) Πύλες πέριξ των Πόλεων ( νεότερες) εντός των Πόλεων (ιστορικές) στη παρούσα εργασία: Διερευνάται η αντίληψη του οπτικού Αστικού Τοπίου της πόλης των Αθηνών, εν κινήσει, μέσα από τη διαδικασία εισόδου από τις σύγχρονες πύλες της. Δίκτυα μεταφορών και Πύλες Μετακινήσεων στο Αστικό τοπίο των Αθηνών Πηγή υπόβαθρου : Ερευνητικό πρόγραμμα «Στρατηγικό πλαίσιο χωρικής ανάπτυξης για την Αθήνα-Αττική», ΕΜΠ, Σχολή Αρχιτεκτόνων, τομέας πολεοδομίας & χωροταξίας Οκτώβριος 2000 ΠΥΛΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ Π1 ΝΕΟΣ ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑΣ Π2 ΛΙΜΑΝΙ ΚΑΙ Σ.Σ. ΠΕΙΡΑΙΑ Π3 ΛΙΜΑΝΙ ΡΑΦΗΝΑΣ Π4 Σ.Σ.Α Π5 Σ.Κ.Α. Π6 ΒΟΡΕΙΑ ΟΔΙΚΗ ΠΥΛΗ Π7 ΔΥΤΙΚΗ ΟΔΙΚΗ ΠΥΛΗ
Π6 ΠΥΛΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ Π7 Π1 ΝΕΟΣ ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑΣ Π2 ΛΙΜΑΝΙ ΚΑΙ Σ.Σ. ΠΕΙΡΑΙΑ Π4 Π3 ΛΙΜΑΝΙ ΡΑΦΗΝΑΣ Π4 Σ.Σ.Α Π2 Π1 Π5 Σ.Κ.Α. Π6 ΒΟΡΕΙΑ ΟΔΙΚΗ ΠΥΛΗ Π7 ΔΥΤΙΚΗ ΟΔΙΚΗ ΠΥΛΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΙΣΟΔΟΥ- ΑΝΤΙΛΗΨΗ του ΟΠΤΙΚΟΥ Αστικού Τοπίου Προσέγγιση και Είσοδος Μετάβαση στο Αστικό Τοπίο, Αναζήτηση ανεύρεση (;) μιας μορφικής ενότητας Εντοπισμός - Αναγνώριση μορφών της πόλης Ανεύρεση στοιχείων [Κτίρια, μνημεία, οδοί και φυσικά στοιχεία] Παρατήρηση όψεων της Πόλης [Επώνυμη, ανώνυμη παραδοσιακή, λαϊκή, σύγχρονη αρχιτεκτονική, «εμφύτευση» Εικόνας στον αστικό ιστό (διαφήμιση)..] Ανάλυση ποιοτήτων, δομών, αναλογιών Απόδοση φυσιογνωμίας
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΡΟΧΙΑΣ Π7(ΔΥΤΙΚΗ ΠΥΛΗ) Π1(Δ.Δ.Α.) Π1(Δ.Δ.Α.) Π4 (Σ.Σ.Α) Π7 Π4 Π1 ΜΕΣΟ: Προαστιακός Σιδηρόδρομος Η τροχιά κίνησης του τρένου, τέμνει νοητά το συμπαγές στερεό της πόλης, αποκαλύπτοντας πτυχές από την εσωτερική της Όψη. Το επίπεδο κίνησης (μέχρι -15μ από το επίπεδο της πόλης) δεν επιτρέπει την οπτική επαφή με αυτή. (οπτική σκουληκιού/ worm s view) Όπου το επίπεδο κίνησης, πλησιάζει στο επίπεδο ανάπτυξης των αστικών δραστηριοτήτων (περιαστικός χώρος) μηνύματα προσαρμοσμένα στις κινήσεις του παρατηρητή (γιγαντοαφίσες) ντύνουν κελύφη κτιρίων, ή αποτελούν αυτόνομες οντότητες. Αποσπασματική αντίληψη του χώρου Νέα τοπόσημα (mall, ikea, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΡΟΧΙΑΣ Π7(ΔΥΤΙΚΗ ΠΥΛΗ) Π1(Δ.Δ.Α.) Π1(Δ.Δ.Α.) Π4 (Σ.Σ.Α)
Π4 ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΜΕΣΟ: Προαστιακός Σιδηρόδρομος Διαδικασία εισόδου στην πόλη: Διαδικασία προσέγγισης video Άφιξη στο Σιδ. Σταθμό Πέρασμα στην πόλη Διαδικασία ανάγνωσης όψεων της πόλης. Προσέγγιση: αποσπασματικές εικόνες αστικού τοπίου (πρόπυλα), διεργασία εισόδου, αντίληψη πλέγματος ιστού ΕίσοδοςστουΣυρμούστοΣταθμό(πύλη): έξοδος επιβάτη- παρατηρητή από το συρμό είσοδος στην πύλη. Απελευθέρωση αισθήσεων, αντίληψη του χώρου- κίνηση. Πέρασμα από την Πύλη Σταθμό στην Πόλη. Αντίληψη της Πόλης. Πέρασμα από τον μη τόπο, στο αστικό τοπίο των Αθηνών Ανάγνωση όψεων της Πόλης. Το Αστικό Τοπίο: Το Δομημένο [τα ανθρωποποίητα στοιχεία που συνολικά διαμορφώνουν την εικόνα της πόλης. σε «δυναμική κατάσταση» χώρος] «Δυναμική κατάσταση» τις πέριξ περιοχή των πυλών, «δυναμικές όψεις» της πόλης. ΤοΑδόμητο Ο «ΕΝ ΔΥΜΑΜΕΙ» ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΩΡΟΣ [χώρος στάσης, κίνησης, δια/δράσης, έκφρασης, εκτόνωσης..]
χαρακτήρας πόλης, προφίλ δρόμων χαρακτηριστικά μορφής της πόλης. χαρακτηριστικά κίνησης, ακινησίας, δράσεις και διάδρασης στον δημόσιο αστικό χώρο. Αστικός εξοπλισμός του δημοσίου χώρου (κίνησης), διαφημίσεις Ρυθμός, κλίμακα, τοπόσημα, διαμόρφωση κορυφογραμμής Π2 ΛΙΜΑΝΙ ΚΑΙ Σ.Σ. ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΕΣΟ: Πλοίο Διαδικασία εισόδου στην πόλη: Αντίληψη στερεού ανάγλυφου, Ανάγνωση κορυφογραμμής του αστικού τοπίου. Αναγνώριση επιπέδων (ανθρωποποίητο και φυσικό στοιχείο) Αντίληψη της δισδιάστατης εικόνας της πόλης, ανάγνωση της εξωτερικής της όψης. Πέρασμα από το Λιμάνι στην Πόλη.
Κλίμακα, Ρυθμός, τοπόσημα, διαμόρφωση κορυφογραμμής Επίπεδα ανάγνωσης: 1.Ζώνη Λιμένα 2.Ζώνη κίνησης 3.Οικιστική Ζώνη 4.Φυσικό τοπίο
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΗΣ ΤΡΟΧΙΑΣ Π6 Π7 Π6 (ΒΟΡΕΙΑ ΟΔΙΚΗ ΠΥΛΗ) ΑΘΗΝΑ Π7 (ΝΟΤΙΑ ΟΔΙΚΗ ΠΥΛΗ) ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΟ: ΑΥΤΟΚΙΝΟΥΜΕΝΟ ΟΧΗΜΑ Η τροχιά κίνησης του τρένου, τέμνει νοητά το συμπαγές στερεό της πόλης, αποκαλύπτοντας πτυχές από την εσωτερική της Όψη. Το επίπεδο κίνησης (μέχρι -15μ από το επίπεδο της πόλης) δεν επιτρέπει την οπτική επαφή με αυτή. (οπτική σκουληκιού/ worm s view) Όπου το επίπεδο κίνησης, πλησιάζει στο επίπεδο ανάπτυξης των αστικών δραστηριοτήτων (περιαστικός χώρος) μηνύματα προσαρμοσμένα στις κινήσεις του παρατηρητή (γιγαντοαφίσες) ντύνουν κελύφη κτιρίων, ή αποτελούν αυτόνομες οντότητες. Αποσπασματική αντίληψη του χώρου Π6 Π6 ΒΟΡΕΙΑ ΟΔΙΚΗ ΠΥΛΗ [ΧΩΡΙΚΗ ΠΥΛΗ] Αθηναϊκά Προ-άστια. Πύλες της πόλης;
Π6 ΒΟΡΕΙΑ ΟΔΙΚΗ ΠΥΛΗ [ΧΩΡΙΚΗ ΠΥΛΗ] Π7 ΔΥΤΙΚΗ ΟΔΙΚΗ ΠΥΛΗ [ΧΩΡΙΚΗ ΠΥΛΗ] Π7 ΠΥΛΗ: Εθνική οδός Αττική Οδός
ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΙ ΤΟΠΟΙ Πρόπυλα των Αθηνών; ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΟΠΤΙΚΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Ο Τρόπος προσέγγισης σχετίζεται με τα επίπεδα κίνησης και τη ταχύτητα του παρατηρητή. Η στατική αντίληψη του αστικού χώρου, διαφοροποιείται συνεχώς καθώς τα πολλαπλά επίπεδα κνίσας εναλλάσσονται. Έτσι, ο αστικός χώρος της πόλης βιώνεται διαφορετικά σε σύγκριση με το παρελθόν. Η κίνησηπερνάμέσα, πάνω και κάτω από αυτή. Η πολυεπίπεδη κίνηση των αυτοκινήτων συμβάλλει στην προοπτική αντίληψη της πόλης, στην ανάδειξη του όγκου της, ενώ η ελευθερία υψηλών ταχυτήτων τονίζει τη δισδιάστατη όψη της πόλης. Η είσοδος στην πόλη μέσω της θαλάσσης επιτρέπει την εξωτερική ανάγνωση της πόλης, Η κίνηση του τρένου αποκαλύπτει μερικές από τις εσωτερικές πτυχές της.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΙΣΕΙΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΟΠΤΙΚΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ [Σ1] Σχηματισμός «ενδιάμεσων τόπων» Χώροι που προηγούνται της πόλης, (Θριάσιο πεδίο) Χώροι αποθηκευτικοί, χώροι Βιοτεχνικοί, χώροι σε χρήση ή αχρησία. Η χωροθέτισή τους σχετίζεται με την εγγύτητά τους στους οδικούς άξονες, (Αττική Οδός) και την ελάχιστη απαιτούμενη απόσταση από το χώρο της κατοικίας. Αποτελεί τα «πρόπυλα» των Αθηνών, πρώτηοπτικήεπαφήαπότηδυτικήπύλη. [Σ2] Αθηναϊκά Προ-άστια. Πύλες της πόλης; Εντοπισμός οικιστικών συνόλων κατά μήκος της διαδρομής (βόρεια οδική πύλη) Παρατηρείται αστικός ιστός, μη ύπαρξη αστικών λειτουργιών, «παράσιτα Αθήνας» [Σ3] Τομή της πόλης η νέα οπτική του χώρου Η κίνηση σε επίπεδα χαμηλότερο από το επίπεδο (έως 15μ) έχει ως αποτέλεσμα την απόκρυψη της εικόνας της πόλης. Αν δεν είναι εφικτός ο προσδιορισμός των ορίων της πόλης, με σιγουριά μπορεί να ειπωθεί πως η παρουσία τείχους μαρτυρά την ύπαρξή της. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΙΣΕΙΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΟΠΤΙΚΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ [Σ4] Δ.Δ.Α. ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΠΙΟΥ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥΤΟΠΙΟΥ Η μεταφορά του Δ.Δ.Α. στα Μεσόγεια επέφερε μεγάλες αλλαγές στη περιοχή των Μεσογείων. Πόλος έλξης, μαγνήτισε καταναλωτικές υπηρεσίες, εταιρίες μεταφορών, αποθηκευτικά κέντρα, υπηρεσίες μεταφορών, ξενοδοχεία, εστιατόρια, χώρους αναψυχής, αποτελώντας τον πυρήνα για τη δημιουργία μιας αυτοδύναμης και ανεξάρτητης πόλης. Πύλη της Πόλης Πόλη της Πύλης