Αδικαιολόγητος φόβος, κακή ψυχολογία και ανασφάλεια στα πρώτα βήματα με το αλεξίπτωτο πλαγιάς και αντιμετώπισή τους. Τι είναι φόβος Ο φόβος είναι ένα αίσθημα έμφυτο που υπακούει στο ένστικτο αυτοσυντήρησης. Είναι το καμπανάκι κινδύνου που μας κρατάει σε εγρήγορση και μας προειδοποιεί για πιθανό κίνδυνο. Στον άνθρωπο όμως αυτό το ένστικτο εμπλουτίζεται με τη σκέψη και τη φαντασία έτσι ώστε να μην υπάρχει άλλο ζωντανό ον που να φοβάται σε τέτοιο βαθμό και για τόσα πράγματα όσο ο άνθρωπος. Αμέσως μετά την γέννησή του αισθάνεται μόνο δύο ειδών φόβου: 1) της πτώσης και 2) του κρότου. Όσο μεγαλώνει και αυξάνεται η ικανότητα να φαντάζεται πράγματα, τόσο αυξάνονται και οι φοβίες του. Είδη φόβου Υπάρχει ο φυσιολογικός φόβος ο οποίος στηρίζεται σε πραγματικά αίτια και ο φόβος που προκαλείται από μεγιστοποίηση των κινδύνων. Ο φανταστικός κίνδυνος υπάρχει άφθονος στα πρώτα μας βήματα. Ο φόβος δεν είναι πάντα δικαιολογημένος και δεν είναι απαραίτητο να συνοδεύεται από επικίνδυνη κατάσταση. Στο άθλημά μας δεν πρέπει όμως να αφήσουμε να κυριαρχήσει αυτό το αίσθημα προκαλώντας μας αντιδράσεις πανικού αλλά να μάθουμε να κατανοούμε τις αιτίες του και να το εκμεταλλευτούμε προς όφελος μας. Ο φόβος εκφράζεται συχνά με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Είναι πολύ σημαντικό για κάθε πιλότο να αναγνωρίζει εάν πρόκειται για φυσιολογική και ελεγχόμενη μορφή φόβου, ή εάν ήδη επηρεάζονται αρνητικά οι αντιδράσεις και κινήσεις του. Πως όμως θα πετύχουμε να πετάμε με μεγάλη ασφάλεια και ταυτόχρονα να απολαμβάνουμε την πτήση χωρίς να μας επηρεάζει και να μας αγχώνει ο φόβος; Δεν είναι λίγα τα άτομα που αναβάλουν συνεχώς μια πτήση ή ακόμα και σταματάνε εντελώς το άθλημα λόγω του φόβου τους, χωρίς απαραίτητα να έχει προηγηθεί κάποιο ατύχημα. Πρέπει να είμαστε σε θέση να κρίνουμε σωστά ώστε να αναγνωρίζουμε τον αδικαιολόγητο φόβο ο οποίος μπορεί να μας οδηγήσει σε αντιδράσεις πανικού που σίγουρα δεν βοηθάνε στο άθλημά μας. Είναι από τα λίγα αθλήματα που μπορούν να μας τιμωρήσουν πολύ σκληρά για τυχόν λάθη μας. Ας προσπαθήσουμε να αποφύγουμε αυτά τα λάθη που προέρχονται από πανικό. Η άγνοια προκαλεί φόβο ενώ η γνώση τον εξαλείφει. Πάρα πολλά πιθανά ερωτήματα θα μας απαντηθούν μέσω της μελέτης. Μας φοβίζει ο θόρυβος μιας πόρτας που κλείνει δυνατά αλλά στη συνέχεια ηρεμούμε γιατί γνωρίζουμε την αιτία του φόβου μας. 1
Γνωρίζοντας τα αίτια μειώνεται αυτομάτως η πιθανότητα για υπερβολική και λανθασμένη αντίδραση. Κανείς δεν πετάει αναγκαστικά και λίγοι πετούν επαγγελματικά αλλά όλοι με σκοπό την απόλαυση. Ας αποβάλουμε λοιπόν τις επιπτώσεις του φόβου σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορούμε να απολαμβάνουμε την πτήση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό ειδικά σε περιοχές που δεν ασχολούνται πολλά άτομα με το άθλημα και δεν υπάρχουν τα κίνητρα ώστε να παρακινείται και αυτός που ακόμη νιώθει ανασφάλεια. Πίσω από το άγχος κρύβεται πάντα ο φόβος της ιδέας ότι ο πιλότος κατά την πτήση είναι δυνατόν να τραυματισθεί ή ακόμη και να σκοτωθεί. Πολλές φορές όμως ο αλόγιστος και υπέρμετρος εγωισμός δεν του επιτρέπει να παραδεχθεί τον φόβο του με αποτέλεσμα να μην προσπαθήσει ποτέ να καταπιαστεί με αυτόν συνειδητά. Στην πράξη (μερικές καταστάσεις που συνήθως μας φοβίζουν) Ας ασχοληθούμε με μερικές βασικές αιτίες που προκαλούν φόβο και ανασφάλεια : στο έδαφος: η απογείωση και προσγείωση Η σωστή απογείωση και προσγείωση εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από την ικανότητα χειρισμού-ελέγχου του αλεξιπτώτου και την ικανότητα σωστής αξιολόγησης των συνθηκών. Πρώτη σκέψη μας είναι η απογείωση. Σε αυτή την φάση βοηθάει μόνον η εξάσκηση και η σωστή επιλογή συνθηκών απογείωσης. Αν το επίπεδο της τεχνικής μας δεν είναι καλό τότε πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην επιλογή των συνθηκών που θέλουμε να απογειωθούμε. Αν δεν νιώθουμε ικανοί να απογειωθούμε τότε δεν πρέπει να παρασυρόμαστε από άλλους αλλά να περιμένουμε τις κατάλληλες για τις ικανότητές μας συνθήκες. Καλό είναι να μην χρησιμοποιούμε την βοήθεια άλλων για να απογειωθούμε αν δεν μπορούμε μόνοι μας. Αν την έχουμε ανάγκη τότε μάλλον δεν είμαστε έτοιμοι και χρειαζόμαστε εξάσκηση. (πολλές ώρες επίγειων ασκήσεων). Όσες θετικές σκέψεις και αν κάνουμε όσο καλή ψυχολογία και αν έχουμε, εάν δεν κατέχουμε την απαραίτητη τεχνική, δεν θα καταφέρουμε να απογειωθούμε με ασφάλεια. Το ιδανικό είναι να μάθουμε όλους τους δυνατούς τρόπους απογείωσης και να είμαστε σε θέση να αντιδρούμε κατάλληλα σε οποιαδήποτε στιγμή χρειαστεί. 2
Η αυτοπεποίθηση σε αυτή τη φάση έρχεται με την εμπειρία, όμως ανεξάρτητα από την εμπειρία μας, η εξάσκηση δεν πρέπει ποτέ να σταματάει. Θα παρατηρήσουμε πιλότους πριν από την απογείωση να ασχολούνται άσκοπα με τον εξοπλισμό τους ή να ξεμπερδεύουν τα σχοινάκια για πολλοστή φορά αποφεύγοντας να απογειωθούν. Αν ταυτόχρονα τρέμει και το σώμα τους, τότε θα ήταν καλό να μην απογειωθούν ωσότου και εάν ξεπεράσουν αυτή την φάση. Καλό θα είναι να συζητήσουμε μαζί τους για τις συνθήκες, τον άνεμο, την απογείωση και γενικά να τους κάνουμε να ξεχάσουν τον φόβο τους, χωρίς όμως να αναφερθούμε άμεσα σε αυτόν γιατί διαφορετικά πολύ πιθανόν να έχουμε αντίθετο αποτέλεσμα. Όποιος αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα καλό θα είναι πριν παρατήσει την μάχη να προσπαθήσει μόνος του να ηρεμήσει παρατηρώντας τις συνθήκες αλλά και άλλους πιλότους. Κλείνοντας τα μάτια μπορεί νοητά να περάσει από όλες τις φάσεις της απογείωσης. Αυτό πολύ συχνά βοηθάει αρκετά στην πράξη αργότερα. Εάν δεν μπορέσει κάποιος να ξεπεράσει το υπερβολικό του άγχος τότε δεν είναι ντροπή το να μην πετάξει καθόλου. Προτιμότερο να είσαι στο έδαφος και να εύχεσαι να ήσουν στον αέρα παρά το αντίθετο. Είναι απαραίτητο όμως να αντιμετωπίσει τις αιτίες που προκαλούν τον φόβο του με ειλικρίνεια και χωρίς εγωισμούς. Η προσγείωση συχνά μας προκαλεί ανασφάλεια την οποία μπορούμε να αποβάλλουμε με την καλή εκτίμηση του ανέμου, του χώρου και της ταχύτητας τα οποία έρχονται με την εμπειρία. Ωσότου όμως αποκτήσουμε αυτή την εμπειρία, θα πρέπει να επιλέγουμε εύκολες συνθήκες προσγείωσης: μεγάλο χώρο, χωρίς εμπόδια και με ανεμούριο. στον αέρα: Οι αναταράξεις Θεωρούμε αυτονόητη την σωστή επιλογή κατάλληλου αλεξιπτώτου και τις κατάλληλες γνώσεις. Πρέπει να μας γίνει κατανοητό από πού προέρχονται οι αναταράξεις. Η αιτία μπορεί να είναι η θερμική δραστηριότητα, στρόβιλοι από εμπόδια, συγκλίσεις ανέμων ή και συνδυασμούς τους. Οι επιλογές που έχουμε για να διώξουμε το άγχος είναι αρκετές: Για μεγαλύτερη ασφάλεια αποφεύγουμε τα επικίνδυνα για αναταράξεις σημεία και μπορούμε να πετάμε μακριά από το βουνό. Αν θέλουμε όμως να μην πάμε γρήγορα για προσγείωση τότε προσπαθούμε να μείνουμε μέσα στο θερμικό και να το 3
κυκλώσουμε όσο καλύτερα γίνεται ώστε να αποφεύγουμε τα όριά του που συνοδεύονται από αναταράξεις. Εάν πάλι δεν έχουμε την διάθεση να κυκλώσουμε τότε μπορούμε απλά να πετάξουμε μακριά του, πάντα ενεργά και να μείνουμε σε σημείο χωρίς αναταράξεις. Αυτό που αγχώνει όμως περισσότερο πολλούς πιλότους είναι οι πιθανές επιπτώσεις των αναταράξεων: κλείσιμο,spin κλπ Δεν θα μιλήσουμε για την τεχνική και τους χειρισμούς που χρησιμοποιούμε αλλά για τον τρόπο σκέψης που θα πρέπει να έχουμε ώστε να αντιμετωπίσουμε ψύχραιμα και αποτελεσματικά την κατάσταση που μας προκαλεί φόβο. Άλλωστε θεωρούμε δεδομένο ότι έχουμε τις βασικές γνώσεις όχι όμως ακόμη την εμπειρία. 1. Με ενεργητικό πιλοτάρισμα μπορεί να αποφευχθούν σχεδόν όλες οι παραμορφώσεις της πτέρυγας. 2. Αν παρουσιασθεί κάποιο κλείσιμο (spin ) τότε πάλι με την ενεργητική πτήση μπορεί να κρατηθεί σε μικρό βαθμό και να επανέλθει η πτέρυγα πολύ γρήγορα σε φυσιολογική κατάσταση. 3. Αν το κλείσιμο (spin ) είναι μεγάλο αλλά συμβεί σε μεγάλη απόσταση από το έδαφος τότε πάλι δεν υπάρχει μεγάλο πρόβλημα αφού θα έχουμε πολύ χρόνο για επαναφορά που συνήθως γίνεται σε λίγα δευτερόλεπτα. 4. Αν το κλείσιμο (spin ) είναι μεγάλο και χαμηλά έχουμε την μόνη επιλογή που είναι το εφεδρικό αλεξίπτωτο. Για να φτάσουμε όμως σε αυτό το σημείο σημαίνει πως ίσως δεν πετάμε το σωστό αλεξίπτωτο, στο σωστό μέρος ή στις κατάλληλες συνθήκες. Σύμφωνα με στατιστικές της DHV το 94% των ατυχημάτων προέρχονται από ανθρώπινο παράγοντα και μάλιστα από συνδυασμό περισσότερων του ενός λαθών. Ας έχουμε στο νου μας όλες τις πιθανές καταστάσεις που μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε ώστε την στιγμή εκείνη να μην είναι απαραίτητο να σκεφτούμε τι θα κάνουμε. Τα σημερινά αλεξίπτωτα ανέχονται αρκετά λάθη μας χωρίς να μας τιμωρούν, αρκεί να πετάμε το αντίστοιχο των ικανοτήτων μας. Πολύ μεγάλη βοήθεια θα είναι η συμμετοχή μας σε εξομοίωση τέτοιων καταστάσεων (SIV), ώστε όταν έρθει εκείνη η στιγμή, να μην μας είναι πρωτόγνωρο αυτό το αίσθημα. Τα σύννεφα. Οι μετεωρολογικές συνθήκες και συγκεκριμένα η νεφοκάλυψη είναι ένας άλλος παράγοντας φόβου. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ενώ βρισκόμαστε κάτω από ένα αθώο cumulus, το θεωρούμε επικίνδυνο και φεύγουμε πολύ νωρίς απ αυτό. Ούτε η παραπάνω περίπτωση είναι καλή, γιατί μάλλον θα χάσουμε μια ωραία πτήση, αλλά φυσικά ούτε το αντίθετο. Να θεωρήσουμε δηλαδή αθώο ένα σύννεφο που δεν είναι, και να πλησιάσουμε επικίνδυνα. 4
Για να αποφύγουμε λανθασμένες αποφάσεις πρέπει να ενημερωνόμαστε από τις καιρικές προγνώσεις και ενώ πετάμε να παρακολουθούμε συνεχώς την εξέλιξη και ανάπτυξη των νεφών γύρω μας. Θεωρώντας ως δεδομένο ότι γνωρίζουμε ποια σύννεφα πρέπει να αποφεύγουμε, σκοπός μας είναι να μην μας προκαλούν άγχος τα σύννεφα με μικρή κατακόρυφη ανάπτυξη. Ο φόβος κυρίως προκαλείται από την πιθανότητα εισόδου μας στο σύννεφο. Πρέπει να μας γίνει κατανοητό ότι έχουμε πολλούς τρόπους και επιλογές να το αποφύγουμε αυτό. Όσο πλησιάζουμε το σύννεφο τόσο πρέπει να απομακρυνόμαστε προς τα άκρα του ώστε στο ύψος του να βρισκόμαστε ήδη έξω από αυτό(προτιμότερο όχι από την υπήνεμη πλευρά του). Υπάρχει και η επιλογή να χρησιμοποιήσουμε τα αυτιά (big ears) και να πετάξουμε προς το καθαρό μέρος. Πολλές φορές θεωρούμε μια μέρα με cumulus ότι θα έχει δυνατές συνθήκες με πολλές αναταράξεις. Συχνά όμως δεν είναι έτσι αφού η σκιά των νεφών καλύπτει μεγάλες περιοχές που εμποδίζουν την ανάπτυξη θερμικών. Ημέρες με cumulus είναι ιδανικές για το άθλημά μας και δεν πρέπει να χάνονται λόγω κακής ψυχολογίας. Τα cumulus είναι σύμμαχοι που μας δείχνουν τον σωστό δρόμο. Η σύγκρουση. Ο Φόβος για πιθανή σύγκρουση με άλλο αλεξίπτωτο ή με την πλαγιά ξεπερνιέται μόνο τηρώντας τους κανόνες εναέριας κυκλοφορίας και αποκτώντας εμπειρία και σωστή κρίση απόστασης και ταχύτητας. Πετώντας κοντά σε νέους πιλότους δεν πρέπει να βασιζόμαστε τόσο στους κανόνες αλλά να προβλέπουμε και πιθανή λάθος κίνησή τους. Για αποφυγή σύγκρουσης σε περίπτωση αμφιβολίας στρίβουμε πάντα μακριά από το βουνό και δεν πλησιάζουμε άλλα αλεξίπτωτα εάν δεν νιώθουμε έτοιμοι. Το υπερβολικό άγχος και ο υπερβολικός φόβος μόνον αρνητικά αποτελέσματα μπορούν να έχουν. Ένας πιλότος που συμμετέχει σε αγώνα εάν έχει μεγάλες ανασφάλειες τότε το καλό αποτέλεσμα έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Προϋπόθεση για ευχάριστη πτήση είναι η καλή διάθεση και το καθαρό μυαλό για σωστές αποφάσεις. Σίγουρα υπάρχουν και άλλες αιτίες φόβου τις οποίες πρέπει να αναλύσουμε μόνοι μας για να εξακριβώσουμε εάν είναι δικαιολογημένες ή όχι. Σχεδόν για όλες τις καταστάσεις που μπορούν να μας αγχώσουν και να μας προκαλέσουν ανασφάλεια, υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης. Τους τρόπους αυτούς όμως θα πρέπει να έχουμε μελετήσει και αφομοιώσει πολύ καλά πριν από την πτήση. Αν δεν το έχουμε κάνει, τότε σίγουρα την στιγμή που πρέπει 5
να αντιδράσουμε, περισσότερες θα είναι οι πιθανότητες να αντιδράσουμε λάθος. Πιθανές όμως είναι και καταστάσεις που δεν μπορούν να προβλεφθούν και που μπορεί να μας είναι πρωτόγνωρες, αλλά θα υπάρξουν. Ο φόβος θα μας προειδοποιήσει αλλά πρέπει να τον κρατήσουμε υπό έλεγχο για να μας φανεί χρήσιμος. Σε διαφορετική περίπτωση θα έχει αντίθετα αποτελέσματα. Όσο είμαστε ακόμη νέοι θα ακούσουμε πολλές ιστορίες που μπορεί να μας τρομάξουν. Επειδή όμως δεν έχουμε ακόμη την ικανότητα να κρίνουμε αν αυτές οι ιστορίες περιέχουν υπερβολές ή και ψέματα, έχουμε την υποχρέωση να ακολουθούμε πιστά τις συμβουλές μόνον του εκπαιδευτή και κανενός άλλου. Στόχος μας είναι να καταλάβουμε πότε ο φόβος είναι φυσιολογικός, δηλαδή αυτό που αισθανόμαστε είναι ανάλογο με τις συνθήκες που το προκαλούν. Να εκτιμάμε σωστά ότι ίσως αυτό που αισθανόμαστε είναι πολλαπλάσιο των συνθηκών και ίσως μπορεί να μας προκαλέσει καταστάσεις πανικού ή το αντίθετο ότι αυτό που αισθανόμαστε είναι υποπολλαπλάσιο του πραγματικού κινδύνου οπότε μιλάμε για αδιαφορία. Με τις γνώσεις που αποκτούμε και την συνεχή βελτίωση της τεχνικής μας θα είμαστε σε θέση να κρίνουμε πότε πρέπει να υπακούσουμε στην προειδοποίηση του ένστικτού μας και θα μάθουμε να χειριζόμαστε προς όφελός μας τον φόβο. Σε κάθε περίπτωση αμφιβολίας για ιδανικές συνθήκες, πρέπει να υπακούμε σ αυτό το ένστικτο. Θέλουμε να μειώσουμε τον αδικαιολόγητο φόβο αλλά όχι να πάψουμε να φοβόμαστε. Αν συμβεί αυτό, τότε μάλλον είναι καιρός να αρχίσουμε να φοβόμαστε και μάλιστα δικαιολογημένα. Λιόντος Σωτήρης Οκτώβριος 2005 6