Είναι κοινή, πιστεύουμε η πεποίθηση ότι έχουν ωριμάσει οι προϋποθέσεις για την δημιουργία ενός νέου θεσμικού πλαισίου για την παραγωγή των δημοσίων έργων στην χώρα μας. Το υπάρχον έχει κάνει το κύκλο του και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών, παρά τις επανειλημμένες τροποποιήσεις που έχουν γίνει. Όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν έχουμε την άποψη ότι ήταν αποσπασματικές και δεν αντιμετώπιζαν συνολικά και ισόρροπα τις απαιτήσεις των καιρών, της αγοράς και όλων των πλευρών που συμμετέχουν στην διαδικασία παραγωγής των δημοσίων έργων. Κάθε Νομοθετική πρωτοβουλία, ιδίως μετά τον 1418/84, κινήθηκε αποσπασματικά, χωρίς να εξασφαλίζει προϋποθέσεις συνολικής παρέμβασης στη διαδικασία παραγωγής των έργων, δηλαδή στην διοίκηση, στις μελέτες, στην επίβλεψη. Κάθε αποτυχία χρεώθηκε πάντα στο μέρος των εργοληπτικών επιχειρήσεων, με απαξιωτικές για το χώρο τοποθετήσεις και αφορισμούς, που ενίοτε και με ευθύνη του κλάδου μας συνέβαλαν στην κοινωνική περιθωριοποίηση και λοιδορία του επαγγέλματός μας. 3η ΜΕΤΑΣΥΝΕΔΡΙΑΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΑΘΗΝΑ, 23 ΜΑΡΤΙΟΥ 2006 "ΜΕΛΕΤΗ - ΕΠΙΒΛΕΨΗ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Δ.Ε. " 1
Ποτέ η πολιτεία δεν ανέλαβε τις ευθύνες που τις αναλογούν, για τις αποτυχημένες πρωτοβουλίες στο θέμα της οργάνωσης των Υπηρεσιών της, στο θέμα των συντασσόμενων μελετών, στις υπερβάσεις, στις κακοτεχνίες. Ποτέ δεν αναλήφθηκε ανάλογη ευθύνη από φορείς του κατακερματισμένου δημόσιου ή μη τομέα που συμμετέχουν στην παραγωγή των έργων, (ΟΤΑ, ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ, ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ κ.λ.π.). Αναλυτικότερα Με τις ρυθμίσεις του 2940/01, παρά τους ευσεβείς πόθους και στόχους, για την δημιουργία υγιών και ισχυρών εργοληπτικών επιχειρήσεων, μέσω των συνενώσεων, η κατάληξη ήταν η άκρατη εμπορευματοποίηση τίτλων, η ασύδοτη εκμετάλλευση των συγκυριακών υπεραξιών, πλασματικών, ενίοτε, σε περιουσιακά στοιχεία επιχειρήσεων, αλλά και η ασυνέπεια εν τέλει της πολιτικής ηγεσίας στο να υλοποιηθούν στο σύνολό τους οι προβλεφθείσες και υποσχεθείσες αρχικά ρυθμίσεις για εξασφάλιση διαφάνειας και υγιούς ανταγωνισμού στις διαδικασίες ανάθεσης έργων, για ενιαιοποίηση των φορέων και των διατάξεων στον τομέα παραγωγής των έργων, για επικαιροποίηση των τιμών κ.λ.π. Στο Ν.3263/04 είναι ενδεικτικό ότι περισσότερο από το μισό κείμενό του καταλαμβάνει σειρά διατάξεων που αναφέρονται σε ποινές ή μέτρα καταστολής! 2
Στην πλειοψηφία τους αυτές οι διατάξεις αφορούν τον εργολήπτη, είτε σαν διαγωνιζόμενο, είτε κυρίως, σαν ανάδοχο. Όμως η παθογένεια του συστήματος παραγωγής των έργων, είναι κοινή συνείδηση, ότι δεν οφείλεται αποκλειστικά στον «κακό εργολήπτη». Κυρίως οφείλεται στην ανεπάρκεια της διοίκησης να ανταποκριθεί στις ποικίλες υποχρεώσεις της, κατά δεύτερο λόγο οφείλεται στην ανεπάρκεια των μελετών και τέλος στην κακή συμπεριφορά ορισμένων εργοληπτικών επιχειρήσεων που η συμπεριφορά τους αυτή όμως είναι απόρροια ανοχής της διοίκησης. Επομένως μόνον άγνοια της πραγματικότητας ή προκατάληψη εναντίον των εργοληπτών γενικώς και αδιακρίτως, μπορεί να δικαιολογήσει την πληθώρα των διατάξεων καταστολής ή ποινών του Νόμου, μέσω των οποίων αυτός φιλοδοξεί να θεραπεύσει την όντως αδιέξοδη και παθογενή παρούσα κατάσταση. Μέσω της ενισχυμένης εγγυοδοσίας, που δεν εξυπηρετεί και δεν εξασφαλίζει πραγματικά την κατασκευή του έργου, αφενός εξοντώνονται επιχειρηματικά οι μικρομεσαίες κυρίως επιχειρήσεις και αφετέρου παραχωρείται στις Τράπεζες ένα τεράστιο κέρδος και ένας ρόλος καθοριστικός στην όλη διαδικασία λειτουργίας του συστήματος. Μέσω των συνοπτικών και ανεξέλεγκτων διαδικασιών έκπτωσης ενός αναδόχου, καθίστανται οι εργοληπτικές επιχειρήσεις έρμαια της διευθ/σας υπηρεσίας ή της 3
προϊσταμένης αρχής, χωρίς δυνατότητα αντίδρασης ή αναστολής, αφού οι αποφάσεις είναι άμεσα εκτελεστές. Με τον τρόπο αυτό η ανεπάρκεια, η αδυναμία, η ασυνέπεια διοίκησης και μελετών, όχι μόνον επικαλύπτονται ως βασικές αιτίες δημιουργίας της σημερινής παθογένειας, αλλά αντίθετα αναδεικνύονται σε άκριτους διώκτες και τιμωρούς των κατασκευαστών, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για νέα κέντρα εκβιασμών και υποκειμενικής χρήσης διατάξεων και προς δόξα της αδιαφάνειας και της διαφθοράς. Αυτοσκοπός σε ένα υγιές και επαρκές σύστημα παραγωγής έργων, πρέπει να αποτελεί η ποιοτική και με ανταγωνιστική προσφορά κατασκευή ενός έργου και όχι ο με συνοπτικές διαδικασίες αφανισμός μιας εργοληπτικής επιχείρησης. Σκιαγραφώντας με γενικά στοιχεία το τωρινό διαμορφωμένο επιχειρηματικό περιβάλλον των επιχειρήσεων, διαπιστώνουμε : Εξαιρετικά ασταθές επιχειρηματικό περιβάλλον με παράλληλη έλλειψη επιχειρηματικού αντικειμένου ιδίως στην περιφέρεια και κυρίως στο χώρο των μικρομεσαίων. Η πολιτική που εφαρμόστηκε στα δημόσια έργα δεν είχε καμιά κατεύθυνση προς την αναδιανομή του επιχειρηματικού αντικειμένου με στόχο την ανάπτυξη της περιφέρειας.. 4
Χαμηλό έως κακό επίπεδο των συντασσόμενων μελετών, σε όλα τα γνωρίσματά τους (τεχνικό, οικονομικό, ποιοτικό, επίκαιρο). Πολυδιάσπαση φορέων παραγωγής έργων, με ανεξάρτητη, αυθαίρετη και αλλολοσυγκρουόμενη πολλές φορές λειτουργία και διαδικασία. ( Οργανισμοί, Υπ. Γεωργίας, Πολιτισμού, Δικαιοσύνης, κ.λ.π). Πολυδαίδαλη και γραφειοκρατική Δημόσια διοίκηση, με πλήθος οργάνων και διαδικασιών με αλληλοκάλυψη, με κατακερματισμένη Νομοθεσία, με υπερσυγκέντρωση αποφάσεων, με αυθαιρεσία και αδιαφάνεια. Τραγική καθυστέρηση χρηματοδοτήσεων και πληρωμών των εκτελουμένων έργων. Συμφόρηση στον αριθμό των εργοληπτικών επιχειρήσεων, κυρίως στις μικρότερες τάξεις, που επιτείνει ακόμη περισσότερο τις στρεβλώσεις και αδιέξοδα στις διαδικασίες ανάθεσης. Παρωχημένο σύστημα αξιολόγησης των ΜΕΚ και ΜΕΕΠ που αυξάνει την συμφόρηση και τον μη υγιή ανταγωνισμό στον κλάδο. Απαιτείται επομένως η διατύπωση μίας νέας πρότασης για την άρση του αδιεξόδου. Η πρόταση αυτή πρέπει να είναι εφαρμόσιμη και ρεαλιστική και να επιτυγχάνει τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση του κλάδου, τόσο στις στρατηγικές αρχές της, όσο και στα 5
επιμέρους ζητήματα, ώστε να έχει την αποδοχή, την στήριξη και την προοπτική στο χρόνο. Η πρόταση πρέπει επίσης να έχει σαφή χαρακτηριστικά της αναβάθμισης του κλάδου κοινωνικά, της διαδικασίας της άρσης της κοινωνικής μας απαξίωσης και μηδενισμού και να αποτελέσει πρωτοπόρα πρόσκληση σε όλους μας σε πορεία ανάδειξης της διαφάνειας στις διαδικασίες, της δεοντολογίας στις λειτουργίες μας και της αναγνώρισης και επιβολής του ρόλου μας στην ανάπτυξη. Πιο αναλυτικά η θέσπιση ενός νέου θεσμικού πλαισίου παραγωγής δημοσίων έργων πρέπει να επιτυγχάνει τους εξής στρατηγικούς στόχους. Επαναπροσδιορισμό του όρου δημόσιο έργο όχι με βάση τον Κύριο του έργου ή τον Φορέα Κατασκευής αλλά ανάλογα με τον χαρακτήρα και την προέλευση των διατεθειμένων πόρων. Ένταξη του συνόλου της παραγωγής των έργων σε ενιαίο φορέα, με ενιαίους και σαφείς όρους και διαδικασίες παραγωγής τους σε όλες τις φάσεις, από την ένταξη και την ωρίμανση μέχρι την κατασκευή, με συγκεκριμένες ευθύνες και συμμετοχές όλων των συμμετεχόντων πλευρών (Διοίκησης-μελέτηςεπίβλεψης-κατασκευής) π.χ. Συγκρότηση στα πλαίσια του ΥΠΕΧΩΔΕ ενός ενιαίου φορέα παραγωγής δημοσίων έργων με 6
αποκεντρωμένες κατά περιφέρεια μονάδες. Ευθύνη και αντικείμενο του ανωτέρου φορέα θα είναι ο προγραμματισμός, οι μελέτες, η χρηματοδότηση, η δημοπράτηση, η επίβλεψη και η παραλαβή του συνόλου των έργων του λεγόμενου ευρύτερου Δημοσίου Τομέα. Στον φορέα αυτόν εντάσσονται στο σύνολό τους οι τεχνικοί των διαφόρων φορέων κατασκευής των έργων. Επαναπροσδιορισμό και ο εκσυγχρονισμό όποιου απαιτείται, των βασικών όρων που αφορούν την τεχνική κατάρτιση, ικανότητα, εξειδίκευση και δυνατότητα των φυσικών ή νομικών προσώπων, σε όλα τα επίπεδα, για την εγγραφή τους στα ΓΕΜ, ΜΕΚ, ΜΕΕΠ. Επανακαθορισμό των όρων δημοπράτησης των συστημάτων σύνταξης προσφοράς και της ανάθεσης των έργων. Συγκεκριμενοποίηση και ενίσχυση της συνυπευθυνότητας της κάθε συμμετέχουσας πλευράς, στην διαδικασία παραγωγής των έργων. Σύνταξη ολοκληρωμένων μελετών με απαρέγκλιτη όμως τήρηση τους κατά το στάδιο της εφαρμογής. Και τέλος θέσπιση νέων σύγχρονων και επίκαιρων τεχνικών προδιαγραφών, τεχνικών αναλύσεων και τιμολογίων υλικών και εργασιών, με δυνατότητα 7
αυτόματης αναπροσαρμογής σε νέα δεδομένα και απαιτήσεις. Αυτές οι προτάσεις σε γενικές γραμμές θέλουμε να πιστεύουμε ότι μπορούν να συμβάλλουν έστω σ ένα μικρό ποσοστό στη θέσπιση ενός νέου θεσμικού πλαισίου παραγωγής των δημοσίων έργων που θα συμβάλει στο θέμα της διαφάνειας στις διαδικασίες, της βελτίωσης της ποιότητας στα εκτελούμενα έργα, της περιφερειακής ανάπτυξης και της προστασίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ως μοχλών ανάπτυξης και κοινωνικής ισορροπίας. Σας ευχαριστώ Κωνσταντίνος Κατσούλας 8