ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Ιωάννης Τ. Ααξαρίδης \ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ υπβληθείσα στ Τμήμα Λγστκής κα Χρηματκνμκής Πανεπστημίυ Μακεδνίας ' «Οκνμκών κα Κνωνκών Επστημών θεσσαλνίκη 1991

Ιωάννης Τ. Λαξαρίδης \ w ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ υπβληθείσα στ Τμήμα Οργάνωσης κα Δίκησης Επχερήσεων τυ Πανεπστημίυ Μακεδνίας Οκνμκών κα Κνωνκών Επστημών θεσσαλνίκη 1991

I, ν Αφερώνετα στην ερή μνήμη τυ πατέρα μυ 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1/ '. ΕΙΣΑΓΩΓΗ.' 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Α ΚΑΙ Β 2.1. Εσαγωγή 16 2.2. Εξέλξη βασκών κνμκών μεγεθών της επχερήσεως Α...18 2.2.1. Ζήτηση 18 2.2.2. Εξδα λετυργιας 19 2.2.3. Τμλγακή πλτκή.." 23 2.2.4. Οκνμκή απόδση 25 2.2.5. Μελέτη των σλγσμών κνύ μεγέθυς 25 2.3. Εξέλξη βασκών κνμκών μεγεθών της επχερήσεως Β...29 2.3.1. Ζήτηση 29 2.3.2. Εξδα εκμεταλ λεύσεως 32 2.3.3. Τμλγακή πλτκή 34 2.3.4. 0κνμκή απόδση 38 2.3.5. Μελέτη των σλγσμών κνύ μεγέθυς 40 2.4. Σύγκρση των επδόσεων των επχερήσεων Α κα Β με αντίστχες επδόσες μεδών επχερήσεων σ,λλων χωρών..42 2.4.1. Επΐχε ίρηση Α 42 2.4.2. ΕπχεΟρηση Β 46 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 2 49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 3.1. Ε σαγωγ ή 60 3.2. Ορσμός των χρηματκνμκών δεκτών 63 3.3. Επ χε Ορηση Α 67 3.3.1. Δείκτες χρηματκνμκής κα κεφαλαακής δαρθρωσης 67 3.3.2. Δείκτες απόδσης ή απτελέσματς 69 3

3.3.3. Δε (,κτες ρευστότητας 71 3.3.4. Δε (,κτες δραστηρ ότητας 72 3.4. Επχείρηση Β 73 / 3.4.1. Δε (,κτες χρηματκνμκής κα κεφαλαακής \ * δ άρθωσης 73 3;4.2. > Δε (,κτες απόδσης ή απτελέσματς 75 3.4.3. Δε (,κτες ρευστότητας 76 3.4.4. Δε (,κτες δραστηρ ότητας Γ... 77 3.5. Συγκρτκή εξέταση των απτελεσμάτων των εξεταζόμενων επχερήσεων 78 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 81 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ' 4.1. Εσαγωγή 98 4.2. Δατύπωση τυ υπδείγματς 100 4.2.1. Ορσμός των μεταβλητών 100 4.2.2. Σχέσες μεταξύ των μεταβλητών 101 4.3. Δαμόρφωση τυ υπδε(,γματς 103 4.4. Σχεδασμός τμλγακής πλτκής 108 4.4.1. Ο χρηματκνμκός στόχς κα τ απατύμεν επτόκ απδόσεως (ενδάμεσ κρτήρ ελέγχυ ε) 110 4.4.2. Ο χρηματκνμκός στόχς κα ^απατύμενς συντελεστής αυτχρηματδότησης (ενδάμεσ κρτήρ ελέγχυ α) 111 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 5.1. Εσαγωγή κα στόχς 115 5.2. Χρησμπύμενες εξσώσες τυ υπδε(,γματς 116 5.3. Τα χρηματκνμκά δεδμένα των επχερήσεων 117 5.3.1. Επχεί,ρηση Α 117 5.3.2. Επχείρηση Β 118 5.4. Εφαρμγή τυ υπδε(,γματς 120 5.4.1. Επχείρηση Α 120 4

5.4.2. En χε Ιρηση Β 123 5.5. Αξλόγηση απτελεσμάτων 125 5.5.1. Επχείρηση Α 125 ' 5.\5.2. Επχείρηση Β 127 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 6.1. Εσαγωγή 130 6.2. ΛαΟέσμα στίχε Ca κα παραδχές 130 6.2.1. Επ χε Ιρηση Α 130 6.2.2. Επ χε Ορηση Β 131 6.3. Χρησμπύμενες εξσώσες τυ υπδείγματς 132 6.4. Αναφρά απτε λεσμάτων 132 6.4.1. Επ χε Ορηση Α 132 6.4.2. Επχείρηση Β 134 6.5. Ερμηνε Ca απτε λεσμάτων κα συμπεράσματα 135 6.5.1. EπχεCpηση Α 135 6.5.2. EπχεCpηση Β 136 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 137 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 141 5

θεωρώ υπχρέωση μυ να εκφράσω θερμότατες ευχαρστίες πρς όλυς εκεονυς πυ συνέβαλαν στην λκλήρωση της δδακτρκής αυτής δ ατρ βή'ς. Ιδαίτερα φείλω να ευχαρστήσω: - τα μέλη της τρμελύς συμβυλευτκής επτρπής της παρύσας εργασίας, καθηγητές τυ Πανεπστημίυ Μακεδνίας κ.κ. Αρστκλή Ιγνατάδη κα Γεώργ Οκνόμυ κα τυ Πανεπστημίυ Περαά κ. Χρήστ Ναύμ, πυ μυ συμπαραστάθηκαν με τ συγκνητκό πρσωπκό ενδαφέρν τυς κα συνετέλεσαν στη συμπλήρωση κα βελτίωση αυτής από κάθε άπψη. τ μέλς της εξεταστκής επτρπής, καθηγητή τυ Πανεπστημίυ Μακεδνίας κ. Πρόδρμ Ευθύμγλυ πίς υσαστκά καθδήγησε κα επέβλεψε την εργασία μυ κα υπήρξε πρώτς πυ έστρεψε τ ενδαφέρν μυ στη χρήση υπδείγματς γα την αξλόγηση της χρηματκνμκής επίδσης των επχερήσεων. τ επίσης μέλς της εξεταστκής επτρπής, καθηγητή τυ Πανεπστημίυ Περαά κ. Βασίλε Σαρσέντη'γα τη συμμετχή τυ στην κρίση της εργασίας μυ. τη δεύθυνση κα τ πρσωπκό της Ββλθήκης τυ Πανεπστημίυ Μακεδνίας γα την πρόθυμη βήθεα τυς στην αναζήτηση της αναγκαίας ββλγραφίας γα την τεκμηρίωση της δατρβής μυ. τα μέλη τυ Ε.Δ.Τ.Π. τυ τμήματς Οργάνωσης κα Δίκησης Επχερήσεων τυ Πανεπστημίυ Μακεδνίας πυ βήθησαν στη δακτυλγράφηση των κεμένων κα την καλύτερη παρυσίαση της εργασίας αυτής. 6

Τέλς, επθυμώ να εκφράσω τς ευχαρστίες μγυ πρς τη σύζυγ μυ κα τη μητέρα μυ γ ta την κατανόηση κα συμπαράσταση πυ μυ πρσέφεραν κατά την περίδ της εκπόνησης κα συγγραφής της δδακτρκής αυτής δατρβής. Ι 1 θεσσαλνί,κη, ΔεκέμΒρς 1991 Ιωάννης Τ. ΛαζαρΟδης 7

κεφάλα 1 f

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ' t. Η επχερηματκή δραστηρότητα τυ κράτυς δευρύνθηκε τς τελευταίες δεκαετοες τόσ στην Ελλάδα όσ κα σε άλλες χώρες κυρίως με τη δημυργία κα ανάπτυξη δημσίων επχερήσεων. Η δεύρυνση αυτή σε ρσμένες χώρες ήταν απτέλεσμα της εφαρμγής συγκεκρμένων πλτκών πργραμμάτων, ενώ σε άλλες φείλετ σε στρκύς, κνωνκύς κα κνμκύς παράγντες. Ομως, δαφρετκός βαθμός εφαρμγής των πλτκών πργραμμάτων καθώς κα η δαφρετκή επίδραση των παραπάνω παραγόντων εϋχαν ως συνέπεα τη δαφρετκή δεύρυνση της κρατκής επχερηματκής δραστηρότητας. Στα κράτη-μέλη της ΕΟΚ π.χ. παρατηρύντα έντνες δαφρπήσες στην έκταση της κρατκής συμμετχής στη συνλκή επχερηματκή δραστηρότητα. Στη χώρα μας, η υσαστκή ανάπτυξη της επχερηματκής δραστηρότητας τυ κράτυς άρχσε τη μεταπλεμκή περίδ κα επταχύνθηκε στς δύ τελευταίες δεκαετίες. Τ απτέλεσμα της εξέλξης αυτής ήταν να δημυργηθύν πλλές δημόσες επχερήσες, δαίτερα στ χώρ παρχής υπηρεσών κνής ωφέλεας κα να τεθύν υπό κρατκό έλεγχ τ σύνλ σχεδόν των τραπεζκών επχερήσεων μαζί με τς θυγατρκές τυς επχερήσες, πλλές μεταφρκές επχερήσες, κ. λπ. Ο σημαντκότερ παράγντες πυ δήγησαν στην ανάπτυξη δημσοων επχερήσεων εί,ναί: α. Η ανάγκη της εξάλεψης των δυσμενών συνεπεών από τη των δημυργία μνπωλακών καταστάσεων σε κλάδυς πυ λετυργύν σε συνθήκες φθίνντς κόστυς, όπως είνα μεταφρές, τηλεπκνωνίες, η ηλεκτρκή ενέργεα, κ.λπ. Στυς κλάδυς αυτύς, η αντμετώπση των ανεπθύμητων συνεπεών της μνπωλακής δάρθρωσης της αγράς επχερήθηκε σε πλλές περπτώσες με την ανάληψη της όλης παραγωγκής δραστηρότητας των κλάδων αυτών από δημόσες επχερήσες. 9

β. Η ανάγκη τόνωσης τυ ανταγωνσμύ. Στην περίπτωση αυτή ÖL δημόσες επχερήσες λετυργύν παράλληλα με τς δωτκές επχερήσες κα σκπός τυς είνα η μείωση των τμών κα η βελτίωση της πότητας των πρσφερόμενων υπηρεσών. γ. Η απυσία δωτκύ επενδυτκύ ενδαφέρντς σε απόλυτα απαραίτητες γα τ κνωνκό σύνλ παραγωγκές δραστηρότητες. δ. Εδκί λόγ, όπως είνα η δημυργία εσόδων, έλεγχς της κνμκής αναπτύξεως, η δημυργία της απατύμενης υπδμής, η απφυγή της πτώχευσης επχερήσεων, η δάσωση θέσεων εργασίας, κ.λπ. Στη χώρα μας, δημόσες επχερήσες καλύπτυν ένα πλύ σημαντκό μέρς της συνλκής κνμκής δραστηρότητας. Γα τ λόγ αυτόν κα ανεξάρτητα από τυς επδωκόμενυς γενκότερυς σκπύς συνθήκες υγύς χρηματκνμκής λετυργίας των δημσίων επχερήσεων απέκτησαν, δαίτερα στα τελευταία, έτη πρωταρχκή σημασία. Πράγματ, μία δημόσα επχείρηση, παράλληλα με τς γενκότερες επδώξες της. θα πρέπε να ενδαφέρετα κα γα την επίτευξη υψηλής χρηματκνμκής επίδσης.εάν η δημόσα επχείρηση δεν λετυργεί κάτω από υγείς χρηματκνμκές συνθήκες, τότε πρκύπτε η ανάγκη της πρσφυγής, είτε σε δανεσμό, είτε στν κρατκό πρϋπλγσμό γα την κάλυψη των ζημών κα των αναγκών της σε κεφαλαακύς πόρυς πυ απατύντα γα την ανάπτυξη της. Οπαδήπτε πρσπάθεα βελτίωσης της χρηματκνμκής κατάστασης των δημσίων επχερήσεων απατεί τη γνώση των παραγόντων πυ πρσδρίζυν τς συνθήκες κνμκής λετυργ ίας τυς. Σκπός της παρύσας δατρβής είνα η δερεύνηση κα η μελέτη της εξελίξεως της χρηματκνμκής κατάστασης δύ από τς μεγαλύτερες δημόσες επχερήσες τυ τμέα των μεταφρών.ο 10

επχερήσες αυτές είνα η Ολυμπακή Αερπρία Α.Ε. (O.A.) κα Οργανσμός Σδηρδρόμων Ελλάδς Α.Ε. (ΟΣΕ), ποες στη συνέχεα δα νμάζντα κρατκές επχερήσες Α κα Β αντίστχα. Επλέξαμε να μελετήσυμε τς δυ αυτές επχερήσες γατί θεωρύμε ότ ε(,να αντπρσωπευτκές των ελληνκών δημσίων επχερήσεων όσν αφρά τα κύρα χρηματκνμκά πρβλήματα πυ αντμετωπίζυν. Ενας πρόσθετς λόγς γα την επλγή τυς είνα ότ λετυργύν σε ανταγωνστκές αγρές. Πράγματ, n επχείρηση Α εκτός από την εσωτερκή αγρά λετυργεί κα στη δεθνή αγρά αερμεταφρών, n onoca ως γνωστό ε (.να πλύ ανταγωνστκή, ενώ n επχείρηση Β αντμετωπίζε τν ανταγωνσμό από επχερήσες εναλλακτκών μεταφρκών μέσων πυ λετυργύν μέσα στη χώρα. Από όσα γνωρίζυμε, δεν υπάρχε στη ^ώρα μας μελέτη πυ να αναφέρετα στην εξέλξη της χρηματκνμκής κατάστασης των εξεταζόμενων επχερήσεων. Εξάλλυ, τα εδκά συγγράμματα πυ αναφέρντα στν κλάδ των μεταφρών δεν περλαμβάνυν συστηματκές αναλύσες της εξελίξεως της χρηματκνμκής κατάστασης των επχερήσεων τυ κλάδυ. Τα συγγράμματα αυτά περλαμβάνυν μόν περγραφές των αρχών κνμκής λετυργίας των εν λόγω επχερήσεων. Η περίδς πυ καλύπτε -η μελέτη της εξελίξεως της χρηματκνμκής κατάστασης των επχερήσεων Α κα Β είνα n περίδς 1974-1984. Η μελέτη ακλύθησε τα εξής δύ στάδα. Στ πρώτ στάδ, εξετάστηκαν παράγντες πυ πρσδόρσαν τς συνθήκες λετυργίας των επχερήσεων σε δαχρνκή βάση κα μελετήθηκε η εξέλξη της χρηματκνμκής κατάστασης τυς, με τη χρησμπίηση της τεχνκής τών χρηματκνμκών δεκτών. Επίσης» με την ίδα τεχνκή, συγκρίθηκε η εξέλξη αυτή με τη μέση εξέλξη της χρηματκνμκής κατάστασης μεδών επχερήσεων των χωρών της ΕΟΚ. Στ δεύτερ στάδ, δαμρφώθηκε ένα χρηματκνμκό υπόδεγμα κατάλληλ τόσ γα την αξλόγηση της χρηματκ- 11

νμκής πλτκής πυ εφάρμσε μ Ca επχείρηση κατά τη δάρκεα μας δεδμένης περόδυ όσ Kau γα τη χρησμπίηση τυ ως εργαλεί κατάρτσης μεσπρόθεσμων χρηματκνμκών πργραμμάτων. Ν Jo υπόδεγμα αυτό χρησμπήθηκε στη συνέχεα στς εξεταζόμενες επχερήσες πρκεμένυ να δερευνηθεί βαθμός στν πco επχερήσες αυτές ακλύθησαν μία πεθαρχημένη χρηματκνμκή πλτκή με συγκεκρμένυς στόχυς κα γα τν πργραμματσμό των βασκών χρηματκνμκών μεγεθών τυς γα μ Ca μεσπρόθεσμη n8pcoöo. Στην παρύσα μελέτη, εκτός από την εσαγωγή, περλαμβάνντα κα τα εξής κεφάλαα. Στ δεύτερ κεφάλα εξετάζντα κύρ παράγντες πυ επηρέασαν απφασστκά την εξέλξη της κνμκής κατάστασης των επχερήσεων. Ο παράγντες au^c είνα εξής: (i) δεδνείς κνμκές εξελcξες. Συγκεκρμένα, εξετάζντα συνέπεες των δύ πετρελαϊκών κpcσεωv κα εξελcξες των δεθνών κνμκών συνθηκών στη ζήτηση υπηρεσών, στ κόστς, στην τμλγακή πλτκή κα στην κνμκή απόδση των μεταφρκών επχερήσεων. (ii) εθνκές κνμκές εξελcξες κα τ εσωτερκό περβάλλν των επχερήσεων. Συγκεκρμένα, εξετάζντα συνέπεες από τη μ Ca πλευρά των υψηλών ρυθμών πληθωρσμύ κα της συνεχύς δoλcσθησης της δραχμής έναντ των ξένων νμσμάτων πυ έλαβαν χώρα κατά την περ^δ στην π Ca αναφέρετα η μελέτη μας, κα από την άλλη πλευρά συνθήκες πυ δαμρφώνυν τ εσωτερκό περβάλλν των δύ επχερήσεων κα πυ επηρεάζυν τ κόστς, την τμλγακή πλτκή κα επμένως την κνμκή απόδση τυς. Στ κεφάλα αυτό επχερε^α επcσης η σύγκρση της εξέλξης της κνμκής κατάστασης των επχερήσεων πυ εξετάζυμε με την άνστχη εξέλξη της κνμκής κατάστασης 12

μεδών επχερήσεων άλλων χωρών. Η ανάλυση της χρηματκνμκής κατάστασης των επχερήσεων Α καθ Β γίνετα με τη χρησμπίηση της τεχνκής των χρηματκνμκών δεκτών στ τρίτ κεφάλα. Τα απτελέσματα από την ανάλυση αυτή αξλγύντα δαχρνκά κα συγκρίνντα με τα απτελέσματα άλλων επχερήσεων των χωρών της ΕΟΚ. Εππλέν, ρσμέν δείκτες της επχερήσεως Α συγκρίνντα με τυς μέσυς δείκτες των μεγαλύτερων αερπρκών επχερήσεων των ΗΠΑ. Ο χρηματκνμκί δείκτες πυ χρησμπύντα αναφέρντα στη χρηματκνμκή μόχλευση (δανεακή επβάρυνση), την απδτκότητα των κεφαλαίων, τη ρευστότητα, τς χρηματρρές (cash flow) κα τ βαθμό της απτελεσματκής χρησμπίησης των στχείων τυ ενεργητκύ. Τ τέταρτ κεφάλα αναφέρετα στη δαμόρφωση τυ χρηματκνμκύ υπδείγματς πυ επτρέπε την αξλόγηση της χρηματκνμκής πλτκής μας επχείρησης κα την κατάρτση μεσπρόθεσμων χρηματκνμκών πργραμμάτων. Γα τη δαμόρφωση τυ υπδείγματς αυτύ ρίζντα μεταβλητές κα μεταξύ τυς σχέσες, πίες εμφανίζυν τη χρηματκνμκή λετυργία της επχερήσεως. Η εφαρμγή τυ υπδείγματς στς εξεταζόμενες επχερήσες γίνετα στ πέμπτ κεφάλα. Στ κεφάλα αυτό γίνετα η επεξεργασία των στατστκών στχείων των επχερήσεων κα πστκπύντα μεταβλητές τυ υπδείγματς. Η αξλόγηση της χρηματκνμκής επίδσης με βάση συγκεκρμένυς χρηματκνμκύς στόχυς βασίζετα στν πρσδρσμό των δαφρών πυ πρκύπτυν από τα πραγματκά χρηματκνμκά μεγέθη πυ δαμρφώθηκαν στς επχερήσες. Τ έκτ κεφάλα αναφέρετα στη χρησμπίηση τυ υπδείγματς γα την κατάρτση μεσπρόθεσμων χρηματκνμκών πργραμμάτων με βάση δεδμένυς χρηματκνμκύς στόχυς. 13

Ο σκπός τυ κεφαλαίυ αυτύ είνα να δε(,ξε ότ τ υπόδεγμα μπρεί να χρησμπηθεί ως εργαλεί, χρηματκνμκύ πργραμματσμύ. Τέλς, στ έβδμ κεφάλα παρυσάζντα τα συμπεράσματα της μελέτης κα δατυπώνντα ρσμένες πρτάσες πυ μπρύν, κατά τη γνώμη μας, να δηγήσυν στη βελτίωση της χρηματκνμκής κατάστασης των δύ επχερήσεων. Στ ερευνητκό μας έργ αντμετωπίσαμε πλλά πρβλήματα αναλύσεως όπως επίσης κα δυσκλίες τς π6ες αναφέρυμε λεπτμερώς στα επμέρυς κεφάλαα. Δύ από τα σημαντκά πρβλήματα πυ αντμετωπίσθηκαν ε (.να τα εξής: (i) Τα στχεία πυ χρησμπήθηκαν δεν ήταν μόμρφα γα όλες τς επχερήσες. Τ πρόβλημα αυτό φείλετα στην έλλεψη πληρότητας κα μγένεας στην παρυσίαση των στίχεοων των Ισλγσμών κα των Απτελεσμάτων Χρήσεως, τόσ των Επχερήσεων Α κα Β» όσ κα των άλλων μεδών επχερήσεων της ΕΟΚ. Σε πλλές περπτώσες δαφρές ήταν συνέπεα των δαφρετκών νμθετκών ρυθμίσεων πυ δέπυν την κατάρτση των λγστκών καταστάσεων στς δάφρες χώρες. Η αντμετώπση τυ πρβλήματς αυτύ όσν αφρά τα κνμκά στίχε Ca των επχερήσεων Α κα Β βασίσθηκε στς απαντήσες εδκύ ερωτηματλγίυ πυ απεστάλη στς επχερήσες αυτές. (ii) Τ τέλς της λγστκής χρήσης δε συνέππτε με τ ημερλγακό έτς σε όλες τς επχερήσες των χωρών-μελών της ΕΟΚ. Γα την αντμετώπση τυ πρβλήματς αυτύ έγναν αναγκαίες τρππήσες όπως αναλυτκά αναφέρντα στ κεφάλα 3. 14

κεφάλα 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Α ΚΑΙ Β ν λ 2.1. Εσάγω'γ fi Η περίδς την onota καλύπτε η μελέτη αρχίζε γα μεν την επχείρηση Α τ έτς 1974, πυ απτελεί τ έτς κατά τ onoco η επχείρηση αυτή περήλθε στ δημόσ, γα δε την επχείρηση Β τ 1971, πυ είνα τ έτς της συστάσεως της. Η περοδς τελεώνε κα γα τς δυ επχερήσες τ έτς 1984. Πστεύυμε ότ, η περίδς της μελέτης ε (.να αρκετά μεγάλη ώστε να επτρέψε μα συστηματκή ανάλυση της εξελίξεως της κνμκής κατάστασης των επχερήσεων αυτών σε μακρπρόθεσμη Βάση. Γα τη μελέτη κα αξλόγηση της εξελίξεως της κνμκής κατάστασης των επχερήσεων Α κα Β θα πρέπε από τη μα πλευρά. να εξεταστύν εξελίξες πυ έλαβαν χώρα στ εξωτερκό περβάλλν τυς, δεθνές κα εθνκό, μέσα στ πί, αναπτύσσντα επχερηματκές δραστηρότητες τυς κα από την άλλη πλευρά, να αναλυθεί η εξέλξη των σχετκών τεχνκκνμκών κα χρηματκνμκών τυς μεγεθών. ECvai γνωστό ότ δεθνείς κνμκές' συνθήκες πυ επκρατύσαν μέχρ τς αρχές της δεκαετίας τυ 1970 δαταράχθηκαν έντνα από την πετρελαϊκή κροση τυ 1973 η onoca δήγησε σε υψηλύς ρυθμύς πληθωρσμύ, σε αύξηση των επτκίων, σε πρβλήματα σζυγου πλτ\ρ^μών κα σε δυσκλία εξεύρεσης κεφαλαίων. Ο εξελίξες αυτές εοχαν ως απτέλεσμα την επβράδυνση των ρυθμών αναπτύξεως των βμηχανκών δαίτερα χωρών. Ο νέες δεθνείς κνμκές συνθήκες πυ δημυργήθηκαν δήγησαν σε σημαντκή μεοωση της ζητήσεως υπηρεσών μεταφρών. Η μεοωση αυτή της ζητήσεως δημύργησε πλεόνασμα παραγωγκής δυναμκότητας. xö πco σβ συνδυασμό με τη σημαντκή αύξηση τυ λετυργκύ κόστυς των μεταφρκών επχερήσεων, εοχε ως συνέπεα την επδείνωση της κνμκής απόδσης τυς. Αν εππλέν ληφθεί υπόψη ότ αερπρκές κα σδηρδρμκές επχερήσες 16

εμφανίζυν σημαντκή δυσκλία πρσαρμγής της παραγωγκής δυναμκότητας στα νέα επίπεδα ζητήσεως των υπηρεσών τυς, η επδείνωση της κνμκής τυς κατάστασης συνεχίστηκε γα μεγαλύτερ χρνκό δάστημα συγκρτκά με άλλες επχερήσες, π.χ. * συνλκή ζημία των αερπρκών επχερήσεων της Ι.Α.Τ.Α. (International Air Transport Association) κατά τ 1982 ήταν δυ δσεκατμμύρα δλλάρα ΗΠΑ, πυ σδυναμεί με τ 5* των συνλκών εσόδων τυς 1). Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε κα στα επόμενα έτη. Ο αερπρκές εταρίες πρσπάθησαν να περρίσυν τς παραπάνω δυσμενείς εππτώσες πρσαρμόζντας κατάλληλα τς τμλγακές πλτκές τυς. Συγκεκρμένα, αερπρκές εταρίες πρσπάθησαν με τμλγακές πλτκές, πυ Βασίστηκαν κυρίως στη δαφρπίηση των τμών των υπηρεσών εσωτερκών πτήσεων, να αυξήσυν τς ζητύμενες υπηρεσίες κα επμένως τ βαθμό πληρότητας των αερσκαφών. Η δαφρπίηση των τμών στηρίχθηκε κατά βάση στη δμή τυ ρακύ κόστυς κα υλπήθηκε με την παρχή δαφόρων εκπτώσεων. Στς σδηρδρμκές επχερήσες η τμλγακή πλτκή δεν μπόρεσε να χρησμπηθεί απτελεσματκά γα τν περρσμό των δυσμενών εππτώσεων από τη μείωση της ζητήσεως κα την αύξηση τυ κόστυς. Η αδυναμία αυτή φείλετα στ γεγνός ότ στς επχερήσες αυτές τμές πρσδρίζντα σε' μεγάλ βαθμό από κνωνκά κρτήρα. Ο εξεταζόμενες επχερήσες Α κα Β εκτός των δεθνών αρνητκών κνμκών εξελίξεων πίες επηρέασαν κα τς ανταγωνοστρες επχερήσες, αντμετώπσαν εππλέν τς δυσμενείς ελληνκές εξελίξες κα κυρίως τυς υψηλύς ρυθμύς πληθωρσμύ κα τς συνεχείς υπτμήσες της δραχμής έναντ των ξένων νμσμάτων. (1)1.Α.Τ.Α.» World Air Transport Statistics 1984. Number 29. Switzerland, June 1985. 17

Στς επόμενες σελίδες εξετάζντα- γα κάθε μα επχείρηση η εξέλξη των βασκών κνμκών τυς μεγεθών πυ δαμρφώθηκαν μέσα στα παραπάνω πλαίσα των δεθνών κα ελληνκών εξελίξεων. 2.2. Ε ξ έ λ ξ η Β α σ κ ώ ν κ ν μ κ ώ ν μ ε γ ε θ ώ ν τ η ς ε π χ ε ρ ή σ ε ω ς Α ' 2.2.1. Ζήτηση Από την εξέταση των στχείων της επχερήσεως Α (Πίνακας 2α) <2> δαπστώθηκε ότ σε αντίθεση με τς άλλες αερπρκές επχερήσες πυ αντμετώπσαν μείωση της ζητήσεως υπηρεσών αερμεταφρών κατά την εξεταζόμενη περίδ, η εν λόγω επχείρηση παρυσίασε σημαντκή αύξηση της ζητήσεως. Συγκεκρμένα μέσς ετήσς ρυθμός αυξήσεως - της ζητήσεως χλμετρκών επβατών< 35 ανήλθε σε 7,77% κα της ζητήσεως χλμετρκών τόννων <4) σε 7,30%. Εναντ της εξελίξεως αυτής η δυναμκότητα πρσφράς αντίστχων υπηρεσών αυξήθηκε κατά 5,78% γα τς χλμετρκές θέσες <!5) κα 5,32% γα τυς χλμετρκύς (2) Ο πίνακες από 2α μέχρ 2i παρυσάζντα σε παράρτημα στ τέλς τυ κεφαλαίυ. (3 Με τν όρ "μεταφερθέντες χλμετρκί επβάτες" (RPK) ρίζυμε τ γνόμεν τυ πλλαπλασασμύ των "επ πληρωμή" επβατών πυ "πέταξαν" μα δαδρμή επί τ μήκς της δαδρμής. (4) Με τν όρ "μεταφερθέντες χλμετρκί τόνν" (RTK) εννύμε τ γνόμεν τυ πλλαπλασασμύ τυ βάρυς σε τόννυς τυ επί πληρωμή φρτίυ (τ μέσ βάρς ενός επβάτη περλαμβανμένων κα των απσκευών τυ έχε καθρστεί 90 Kgs) πυ μεταφέρθηκε σε μα δαδρμή επί, την απόσταση της δαδρμής. (5) Με τν όρ "πρσφερθεί,σες χλμετρκές θέσες" (ASK) ρίζυμε τ γνόμεν τυ πλλαπλασασμύ των θέσεων τυ αερσκάφυς πυ δατίθεντα γα πώληση σε μα δαδρμή επί. την απόσταση της δαδρμής. 18

τόννυς ce > Η μκρότερη αύξηση της μεταφρκής δυναμκότητας εοχε ως απτέλεσμα την αντίστχη αύξηση τυ βαθμύ αξπίησης των αερσκαφών. 0 παρακάτω Πίνακας 2.1 εμφανοζε τυς μέσυς ετήσυς ρυθμύς μεταβλής της ζητήσεως κα της μεταφρκής δυναμκότητας ως κα την εξέλξη της παραγωγκής δυναμκότητας της εταρίας' κατά τη δάρκεα της πρώτης κα δεύτερης πενταετίας της εξεταζόμενης περόδυ. Από τη σύγκρση των δεδμένων τυ Πίνακα 2.1 πρκύπτε ότ η μέση ετήσα αύξηση όλων των φυσκών μεγεθών, εκτός από τν αρθμό των αερσκαφών, ήταν μεγαλύτερη κατά την πρώτη πενταετία από ότ κατά τη δεύτερη. Εξάλλυ, η μεταβλή υπήρξε εντνότερη γα τυς μεταφερθέντες χλμετρκύς επβάτες κα τυς μεταφερθέντες χλμετρκύς τόννυς απ'ότ γα τς πρσφερθεοσες χλμετρκές θέσες κα τυς πρσφερθέντες χλμετρκύς τόννυς. 2.2.2 Εξδα λετυργίας Γα τ σκπό της παρύσας μελέτης τα ετήσα έξδα εκμεταλλεύσεως της επχερήσεως πυ εμφανίζντα στν Πίνακα 2β τυ παραρτήματς μαδπήθηκαν σε τέσσερς βασκές κατηγρίες, πίες εμφανίζντα στν Πίνακα 2.2. Οπως πρκύπτε από τν- ΠΙνάκα αυτό, η συμμετχή των αμβών πρσωπκύ κα των καυσίμων στ ετήσ κόστς εκμεταλλεύσεως ήταν μεγαλύτερη τυ 50*, καθόλη την εξεταζόμενη περοδ. Αξσημείωτη παρατήρηση στα δεδμένα τυ Πϋνακα 2.2 απτελεί η σημαντκή αύξηση των χρηματκνμκών εξόδων γεγνός πυ. (6) Με τν όρ "πρσφερθέντες χλμετρκί τόνν" (ΑΤΚ) εννύμε τ γνόμεν τυ πλλαπλασασμύ των τόννων χωρητκότητας τυ αερσκάφυς πυ πρσφέρντα γα μεταφρά φρτίυ (επβατών, εμπρευμάτων, απσκευών κα ταχυδρμείυ), σε μα δαδρμή επί την απόσταση της δαδρμής. 19

Πίνακας 2.1: Πρσφρά κα. ζήτηση υπηρεσών αερμεταφρών - Ε τ η Ι { ' ' ì f [Αρθμός αερσκαφών J Μέση ετήσα μεταβλή Ι Ωρες πτήσεως αερσκαφών 1 Μέση ετήσα αύξηση [Χλόμετρα πτήσεως Ι Μέση ετήσα αύξηση [ΠρσφερθεΟσες χλμετρκές Ι θέσες (σε χλ.) J Μέση ετήσα αύξηση [Πρσφερθέντες χλμετρκί Ιτόνν (σε χλ.) J Μέση ετήσα αύξηση [Μεταφερθέντες επβ.(σε χλ) Μέση ετήσα αύξηση [Μεταφερθέντα χλμετρκά εμπρεύματα' (σε χλ.) Μέση ετήσα αύξηση [Μεταφερθέντες χλμετρκί επβάτες(σε χλ.) Μέση ετήσα αύξηση [Μεταφερθέντες χλμετρκί τόνν(σε χλ.) Μέση ετήσα αύξηση 1974 J 43-0,47* 59 986 81 6.26% 32 388 42 5.64% 5 528.7 7-6.98% 685.7 6.79% 2.308.4 17.59% 47.8 5.20% ^ 3.087.1 11,40% 330,9 10,32% 1979 42 3.96% 257 2.99% 618 2.92% 745.7 4,61% 952.4 3.87% 5.189.0 6.18% 61.6 3,74% 5.295.3 fi 4.26% 540.8 4.37% 1984 94 49 9 1 7 51 138 217 701. 2 151, 7 003, 1 74, 0 6.522, 4 L Πηγή:Ετήσες Εκθέσες της Ολυμπακής Αερπρίας Α.Ε. των ετών 1974, 1979 κα 1984. 669.6 20

Πίνακας 2.2: Πσστά (%) συμμετχής των εξόδων στ σύνλ των εξόδων λετυργίας. Ι " Ί Ι Είδς εξόδυ. Ι ν * ' Ι ' > Ι Αμβές πρσωπκύ - καύσμα 1975 51.6 Ι Ι Ι Ετη 1979 J 63.0 1984 54.4 J {Απσβέσες- ενίκα αερσκαφών- Iτεχνκή συντήρηση αερσκαφών. 23.3 11.3 12.6 j Ι Εξδα πωλήσεων & δαφημίσεων - έξδα Ι εξυπηρέτησης επβατών κ.λπ. 21,4 20.9 19.2 I Χρηματκνμκά έξδα 3,7 4.8 13.8 j 100.0 100.0 L JL Πηγή: Ετήσες Εκθέσες της Ολυμπακής Αερπρίας Α.Ε. 100.0 j όπως 0α δύμε στα επόμενα κεφάλαα, φείλετα στη χερτέρευση της χρηματκνμκής δμής της επχερήσεως. Από την άλλη πλευρά. η συμμετχή των δύ άλλων κατηγρών εξόδων πυ περλαμβάνυν απσβέσες, ενίκα κα τεχνκή συντήρηση αερσκαφών όπως επίσης κα τα έξδα πωλήσεων κα δαφημίσεων, εξυπηρέτησης επβατών κ.λπ. από 44,7* τ 1975 μεώθηκε στ 31,8% τ 1984. Με αναφρά στην εξέλξη των κατ'είδς εξόδων κατά την εξεταζόμενη περίδ, παρυσάζε ενδαφέρν η δατύπωση των εξής παρατηρήσεων : α) Ο αμβές πρσωπκύ καλύπτυν τ συντρπτκά μεγαλύτερ πσστό τυ συνόλυ των εξόδων. Η συμμετχή των αμβών πρσωπκύ στα συνλκά έξδα εκμεταλλεύσεως αυξήθηκε από 29,5% τ 1974 σε 34,4% τ 1984. Η εξέλξη αυτή σημαίνε ότ 21

ρυθμός αυξήσεως των αμβών πρσωπκύ ήταν σημαντκά μεγαλύτερς από τ ρυθμό αυξήσεως των άλλων εξόδων. Τ γεγνός αυτό ήταν συνέπεα τόσ της συνεχύς αυξήσεως τυ, αρθμύ τυ απασχλύμενυ πρσωπκύ όσ κα της αυξήσεως των»μέσων απδχών ανά εργαζόμεν. Συγκεκρμένα, ενώ τ 1974 τ απασχλύμεν πρσωπκό ήταν 7.327 άτμα, τ 1984 έφθασε τα 10.796 άτμα, δηλαδή αυξήθηκε κατά 47,3%.Εξάλλυ, ενώ τ 1974 μέσες ετήσες απδχές ανά εργαζόμεν ήταν 241,3 χλ. δρχ., τ 1984 ανήλθαν σε 2.069,3 χλ. δρχ.» δηλαδή αυξήθηκαν κατά 757,6% ή κατά 24,0% ετησοως. β) Η συμμετχή των καυσίμων στα ετήσα έξδα εκμεταλλεύσεως υπήρξε υψηλή καθόλη την περίδ*" 7 *. Τ ύψς των συνλκών εξόδων γα καύσμα επηρεάστηκε από τς δεθνείς τμές των καυσίμων, τη συνεχή αύξηση της τμής τυ δλλαρίυ κα από τ είδς των χρησμπύμενων αερσκαφών. γ) Ο απσβέσες κα τα ενίκα των αερσκαφών, σαν πσστό στ σύνλ των εξόδων εκμεταλλεύσεως, παρυσίασαν δαχρνκά τάση μεώσεως. Η εξέλξη αυτών των εξόδων, σε συνδυασμό κα με τ χαμηλό πσστό συμμετχής των εξόδων τεχνκής συντήρησης των αερσκαφών, υπδηλώνε την παλαότητα των χρησμπύμενων αερσκαφών. δ) Τα έξδα παραγωγής, των πωλήσεων κα δαφημίσες παρυσίασαν χαμηλό ρυθμό αυξμεώσεων, ενώ "πρμήθεες σε τρίτυς επί των πωλήσεων" παρυσίασαν μεγάλη αύξηση. Η εξέλξη αυτή των πρμηθεών, κατά τη γνώμη μας, πρδίδε τυς δυσμενείς όρυς της συνεργασίας της επχερήσεως με τα δάφρα πρακτρεία. (7) Από επίσημα στχεία της Ι.Α.Τ.Α. (Airfinance Journal, December 1985, No 61, p. 26) παρατηρείτα ότ στα μέλη της παρυσάστηκε τ 1984 αύξηση τυ κόστυς αυτών κατά 6% έναντ τυ πρηγύμενυ χρόνυ κα τ κατέλαβε τ 25% τυ συνλκύ κόστυς. 22

2.2.3. Τμλγακή πλτκή Κύρ χαρακτηρστκό της τμλγακής πλτκής υπήρξε η μη αναλγκή αύξηση των τμών σχετκά με την αύξηση των εξόδων εκμεταλλεύσεως, γεγνός πυ φείλετα επίσης κα στην άσκηση μας αντπληθωρστκής πλτκής τυ κράτυς δαίτερα όσν αφρά τς τμές.των πτήσεων εσωτερκύ. Χαρακτηρστκά αναφέρετα ότ αερπρκί ναύλ γα τς περσσότερες δαδρμές πρς τα νησά τυ Αγαίυ ήταν περοπυ Οσ ή κα χαμηλότερ από τυς ναύλυς γα την πρώτη θέση τυ πλου. Παρόμες συνθήκες Ισχυσαν κα γα ρσμένες δαδρμές με υπεραστκό λεωφρεί. Η χρήση τυ αερπλάνυ έγνε ακόμη π συμφέρυσα αν εππλέν ληφθύν υπόψη η εξκνόμηση χρόνυ κα τα υφστάμενα πρόσθετα έξδα από τη χρήση των άλλων μεταφρκών μέσων (π.χ. έξδα δατρφής.. δαμνής κ. λπ. ). 0 παρακάτω Πίνακας 2.3 εμφανίζε ενδεκτκά τυς ναύλυς συγκεκρμένων δαδρμών εσωτερκύ πυ Ισχυαν σε εναλλακτκά μέσα μεταφράς κατά τ 1935 κα τς αντίστχες δάρκεες ταξδου. ÏÏCνάκας 2.3: Ναύλ κα δάρκεες ταξδί,υ εναλλακτκών μέσων μεταφράς κατά τ 1985 Ì Ι Δαδρμές Ναύλς O.A. Ναύλς πλου σε Β θέση Ναύλς λεωφρείυ * Δάρκεα σε Με 0.Α. Ι ταξ δ (,υ Ι ώρες Με άλλ μέσ Αθήνα - θεσ/νοκη - Αλεξ/πλη J - Χανά J- Ρόδς 3480 3390 3030 4560-3075 3768 2100 3430-65.7 -L.2-1.5 21.0 50' 50' 40' 50' 8 h +30'j 15 h j 12 h J 18 h I Εάν ληφθύν υπόψη τα συγκρτκά πλενεκτήματα πυ έχυν 23

αερμεταφρές, πίνακας αυτός δείχνε, ότ, αερπρκί ναύλ, ήταν πλύ χαμηλί συγκρνόμενυ με τυς αντίστχυς ναύλυς των ανταγωνστκών μέσων μεταφράς. Εξάλλυ, όπως πρκύπτε από τα χρηματκνμκά στχεία της επχερήσεως Α, αερπρκί ναύλ*ήσαν χαμηλότερ τυ κόστυς παρχής των αντίστχων υπηρεσών αερμεταφρών. Τ απτέλεσμα αυτής της δμής των ναύλων κα τυ ύψυς των αερπρκών ναύλων ήταν αφ'ενός η μεγάλη αύξηση της ζητήσεως των υπηρεσών αερμεταφρών συγκρτκά με τη ζήτηση των άλλων μέσων μεταφράς, κα αφ'ετέρυ η δημυργία δαχερστκών ελλεμμάτων στην επχείρηση Α. Ενδεκτκά αναφέρετα ότ ενώ στην επχείρηση Α παρατηρήηκε κατά τη δεκαετία 1974-1984 μα αύξηση τυ αρθμύ των ετησίως μεταφερμένων επβατών κατά 203,4%, αντίθετα αρθμός των ετησίως μεταφερμένων επβατών από την επχείρηση Β μεώθηκε κατά την ίδα περίδ κατά 12* (Πίνακες 2α κα 2στ). Σε αντίθεση με τα τμλόγα των γραμμών εσωτερκύ τα πία καθρίζντα από την επχείρηση μετά από συνεργασία με την κυβέρνηση, τα τμλόγα των γραμμών εξωτερκύ καθρίζντα στα πλαίσα της Ι.Α.Τ.Α. με δαπραγματεύσες μεταξύ της επχερήσεως κα κάθε χώρας πρρσμύ. Ο ναύλ αυτί καθρίζντα κατ'αρχήν σε λγστκές μνάδες (Fare Construction Units) κα στη συνέχεα γίνετα η μετατρπή τυς στ νόμσμα κάθε χώραα με τη χρησμπίηση εδκών νμσματκών συντελεστών. Ο ναύλ σε λγστκές μνάδες καθρίζ,ντα κάθε Απρίλ, ενώ αναπρσαρμγές των εδκών νμσματκών συντελεστών μπρύν να γίνυν πτεδήπτε, ώστε να εναρμνστύν με αντίστχες αναπρσαρμγές των συναλλαγματκών στμών. Σημεώνετα ότ, αναπρσαρμγές των νμσματκών αυτών συντελεστών πυ έγναν στην Ελλάδα τα τελευταία έτη έχυν υπλεφθεί των υπτμήσεων της δραχμής <β). Επίσης η εξέλξη των μέσων ναύλων εσωτερκύ κατά τα (8) Έκθεση επτρπής πυ συστάθηκε στς 12 Φεβρυαρίυ 1986 με απόφαση τυ υπυργύ Εθνκής Οκνμίας με σκπό τη δερεύνηση των πρβλημάτων της Ολυμπακής Αερπρίας κα των θυγατρκών της εταρών, βλέπε "Οκνμκός Ταχυδρόμς" <Ρ24(16/5) Ιύνς 1986 σελ 38. 24

έτη της εξεταζόμενης περόδυ υπήρξε χαμηλότερη της αντίστχης εξέλξης τυ δείκτη τμών καταναλωτή κα τυ δείκτη τυ μέσυ κόστυς ανά χλμετρκή θέση. Πράγματ, όπως πρκύπτε ενδεκτκά από τν Πίνακα 2.4 κατά την περίδ 1973-1984 μέσ 1 ναύλ της γραμμής Αθήνα - θεσσαλνίκη αυξήθηκαν 5 φρές, ενώ, δείκτης τμών καταναλωτή αυξήθηκε 6,6 φρές κα δείκτης τυ μέσυ κόστυς ανά χλμετρκή θέση αυξήθηκε 6,2 φρές. 2.2.4. Οκνμκή απόδση Οπως αναφέρθηκε πρηγυμένως κα εμφανίζετα στν Πίνακα 2γ, η τμλγακή πλτκή πυ εφάρμσε η επχείρηση Α κατά την εξεταζόμενη περίδ δήγησε στη δημυργία ετησίων εσόδων τα πca κάλυπταν συνήθως μόν ένα μέρς των αντίστχων συνλκών ετήσων εξόδων εκμεταλλεύσεως. Εππλέν ετήσες ζημίες πυ παρυσίασε η επχείρηση, εμφάνσαν μία αυξητκή τάση στα περσσότερα έτη της περόδυ αυτής. 0 Πίνακας 2.5 παρυσάζε ενδεκτκά τα ετήσα κνμκά απτελέσματα των ετών 1974 κα 1984. Από τν Πίνακα αυτό πρκύπτε ότ ζημίες ενώ τ 1974 ήταν περίπυ 891 εκατ. δραχμές, τ 1984 έφθασαν στα 8.959 εκατ. δραχμές. Ε (.να σημαντκό να παρατηρηθεί ότ κα στα δυ αυτά έτη ζημίες αντπρσωπεύυν τ ίδ περίπυ πσστό των αντίστχων ετησίων εσόδων (16% - 17%). Οπως εμφανίζετα στν Πίνακα 2γ η επίδραση των χρηματκνμκών εξόδων στη δημυργία των ετησίων ζημών ήταν απφασστκή, εφόσν τα κέρδη πρ τόκων κα φόρων (ΚΠΤΦ) ήταν είτε αρνητκά, είτε ανεπαρκή. 2.2.5. Μελέτη των σλγσμών κνύ μεγέθυς Από τη μελέτη των σλγσμών κνύ μεγέθυς της επχερήσεως γα την περίδ 1974-1984. πυ εμφανίζντα στν Πίνακα 2δ, δαπστώνυμε μα πτωτκή τάση τυ πσστύ της αξίας των παγίων περυσακών στχείων στ σύνλ τυ ενεργητκύ, από 88,1% τ 1974 σε 56,5% τ 1984. Η εξέλξη αυτή φείλετα 25

ΠΟνακας 2.4: Σχέση ναύλων, γενκύ δείκτη τμών καταναλωτή κα κόστυς (1973-100) Δεί,κτης Δείκτης Λόγς Δείκτης Λόγς ναύλων τμών δείκτη μέσυ της σχετκής j (Ετς Αθήνα' καταναλωτή τμών κόστυς τμής τυ Ι θεσ/νίκη καταναλωτή ανά μέσυ κόστυς J πρς χλμε ανά χλ- Ι δείκτη τρκή μετρκή θέση Ι ναύλων θέση πρς τν Ι δεί,κτη των Ι ναύλων Ι (1) (2) (3)-(2:1) (4) (5)-(4:1) j j 1973 100,0 100.0 100,0 100,0 100,0 J 11974 126,0 126.9 99,3 (α) (α) 1975 137,9 143.9 95,8 135.3 98.1 J 1976 165.6 163.1 101,5 167.7 101.3 11977 165.6 182.9 90.5 162.3 98.0 j 11978 179.2 203.8 87.9 174.3 97.3 j 1979.235.4 244,9 96.1 217.4 92,4 J 1980 304.2 305,8 99.5 316.8 104.1 11981 391.2 380,7 102,8 479 ; 6 122.6 j 11982 391.2 460.5 84.9 496.4 126.9 j 11983 502.1 553.6 90,7 559.3 111.4 11984 502.1 655.8 76.6 616.8 122.8 Ι(α) Δεν υπλγίστηκαν δείκτες Πηγή: "Οκνμ κός Ταχυδρόμς". Φ.24 σελ. 36 (1675). Ιύνς 1986, 26

Πίνακας 2.5: Εσδα, έξδα Kau ετήσες ζημίες σε εκατ. δραχμές. Ετη 1974 1984 Εσδα Εξδα Ετήσες ζημίες J_ 5.092 5.983 891 56.021 64.980 8.959 Πηγή: Ετήσες Εκθέσες της Ολυμπακής Αερπρίας Α.Ε. απκλεστκά στη μείωση τυ πσστύ της αξίας των αερσκαφών από τ 61,85s τ 1974. στ 22.8% τ 1984 αφύ τ αντίστχ πσστό της αξίας των λπών παγίων στχείων από 26.3% τ 1974 αυξήάηκε σε 33.7% τ 1984. Απτέλεσμα των μεταβλών αυτών είνα ότ η συμμετχή της αξίας των αερσκαφών στη συνλκή αξ Ca των παγίων περυσακών στχείων από 70.2% τ 1974 μεώθηκε στ 40,4% τ 1984 (Πίνακας 2ε). Εξάλλυ, κατά την εξεταζόμενη περίδ παρατηρείτα μα εξασθένση της καθαρής θέσης της επχερήσεως η πία κατά τα δύ τελευταία έτη εμφανίζετα αρνητκή. Η καθαρή θέση της επχερήσεως ήταν ακόμη χερότερη αν? δεν ληφθύν υπόψη απατήσες από τ ελληνκό δημόσ πυ αναφέρντα σε μη καταβληθέν από αυτό μετχκό κεφάλα. Ο Πίνακας 2.6 δίνε μα συνπτκή εμφάνση των τυπκών σλγσμών των ετών 1975, 1980 κα 1984. Από την εξέταση των σλγσμών αυτών πρκύπτυν τα εξής: α) Κατά τα έτη 1975 κα 1980 τα μακρπρόθεσμα ίδα κα ξένα δεν επαρκύσαν να χρηματδτήσυν τα πάγα περυσακά στχεία κα επμένως ένα πσστό της χρηματδότησης πρήλθε από βραχυπρόθεσμα ξένα κεφάλαα. 27

ΤΚνακας 2.6 : Τυπκύ σλγσμύ των ετών 1975,1980 κα 1984 - - - π Ι Ε τ η Ι Ι Ι Ι Ι Ι ν Ι 1975 1980 Ι 19841 {ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ Ι Ι Ι Ι Ι Πάγα περυσακά στίχε Ca Ι 100.0 Ι 100.0 Ι 77.81 Κεφάλα κνήσεως Ι Ι Ι 14,01 jαρνητκή καθαρή θέση J 8,2 (Σύνλ Ενεργητκύ Ι 100.0 Ι 100,0 Ι 100,0 (ΠΑΘΗΤΙΚΟ ( (Καθαρή θέση 35,7 J 7,4 (Μακρπρόθεσμες υπχρεώσες ( 60,0 ( 65.2 ( 100,0( (Ανάγκες σε κεφάλα κνήσεως* ( 4,3 ( 27,4 ( ( (Σύνλ Παθητκύ 100,0 100,0 100,0 j Ι ' ' ' Ι (Πηγή: Ετήσες Εκθέσες της Ολυμπακής Αερπρϋας Α.Ε. ( *0 ανάγκες σε κεφάλα κνήσεως δείχνυν τς βραχυπρόθεσμες ( υπχρεώσες πυ δεν καλύπτντα από κυκλφρακό ενεργητκό ( β) Κατά τ έτς 1984 τα μακρπρόθεσμα ξένα κεφάλαα απτελύσαν τη μναδκή πηγή χρηματδότησης τόσ των παγοων στχείων όσ κα τυ κεφαλαίυ κνήσεως. Επί πλέν τα μακρπρόθεσμα κεφάλαα κάλυψαν κα την αρνητκή καθαρή θέση της επχερήσεως. γ) Με αναφρά στ έτς 1984 η παραπάνω κεφαλαακή δμή εονα ακόμη χερότερη αν απατήσες της επχερήσεως από τ κράτς από μη καταβληθέν μετχκό κεφάλα θεωρηθύν αρνητκό στίχε Co της καθαρής θέσεως αντί πρσθετκό 28

στχεί τυ κεφαλαίυ κνήσεως. Πράγματ, στην περίπτωση αυτή η συνπτκή εμφάνση τυ τυπκύ σλγσμύ 0α έχε την εξής μρφή: ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ïïà-χ α περυσακά στχεία 67,3 Αρνητκή καθαρή θέση 32,7 Σύνλ Ενεργητκύ 100,0 ΠΑΘΗΤΙΚΟ Μακρπρόθεσμες υπχρεώσες 86,4 Ανάγκες σε κεφάλα κνήσεως 13,6 Σύνλ Παθητκύ 100.0 Επμένως, κατά τ 1984 τα μακρπρόθεσμα ξένα κεφάλαα κάλυψαν τ σύνλ των παγίων περυσακών στχείων της επχερήσεως κα μέρς της αρνητκής καθαρής θέσης της. Τ υπόλπ της αρνητκής καθαρής θέσης καλύφθηκε από βραχυπρόθεσμα ξένα κεφάλαα (ανάγκες κεφαλαου κνήσεως). 2.3. Εξέλξη Βασκών κνμκών μεγεθών της επχεορησεως Β 2.3.1.Ζήτηση Από την εξέταση των στχείων της περόδυ 1973-1984 (Πί,νακας 2στ) πρκύπτε ότ η επχείρηση Β δέθετε καθόλη την περοδ αυτή τ Οδ μήκς γραμμών. EnC πλέν τα πάγα στίχε Ca της χαρακτηροζντα από έλλεψη σύγχρνης τεχνλγίας κα από ετεργένεα στ χρησμπύμεν σδηρδρμκό υλκό. Η χάραξη των fpamxûv χρνλγείτα από τς αρχές τυ 20ύ αώνα με απτέλεσμα τ υφστάμεν σήμερα υλκό υπδμής να είνα ηλκοας 29

μέχρ Kau 90 ετών< 9). Τα κύρα με LOVEκτήματα τυ υλκύ αυτύ είνα η έλλεψη σηματδότησης, απαρχαωμένες τηλεπκνωνίες, η λετυργία μνής γραμμής στ 96% τυ δκτύυ, η απυσία ηλεκτρκίνησης, τ δαφρετκό πλάτς γραμμών στ 37% τυ δκτύυ κα η χαμηλή μέση ωραία ταχύτητα των τραίνων πυ είνα κάτω από 60 χλόμετρα. Επί πλέν, τ πσστό ακνησίας τυ τρχαίυ εξπλσμύ υπήρξε πλύ υψηλό. Στην Εκθεση Πεπραγμένων τυ έτυς 1981 της Επχερήσεως Β αναφέρετα ότ τ πσστό ακνησίας τυ τρχαίυ εξπλσμύ κατά τ 1981 ανήλθε σε 60%. 0 Βασκός παράγντας πυ πρσδόρσε τ χαμηλό αυτό βαθμό αξπίησης τυ τρχαίυ υλκύ ήταν η έλλεψη αναγκαίων ανταλλακτκών γα τη συντήρηση κα τς επσκευές τυ. Τ αντίστχ πσστό ακνησίας τυ εξπλσμύ κατά τ 1983 ήταν 48%. Οσν αφρά τ τρχαί υλκό (μέρς τυ εξπλσμύ πυ αναφέρετα στα χήματα) εκτός από μα μκρή αύξηση τυ αρθμύ των επβατκών χημάτων, αρθμός των άλλων χημάτων (φρτηγών) παρυσίασε μείωση. Παρά την αύξηση τυ αρθμύ των επβατκών χημάτων η επβατκή κίνηση παρυσίασε μείωση. Συγκεκρμένα, μέσς ετήσς ρυθμός μείωσης τυ αρθμύ των μεταφερθέντων επβατών ανήλθε σε 1,3%. Αντίθετη εξέλξη παρυσάστηκε στην περίπτωση των φρτηγών χημάτων. Ετσ. παρά τη μείωση τυ αρθμύ των φρτηγών χημάτων, μεταφερθέντες τόνν παρυσίασαν αύξηση με μέσ ετήσ ρυθμό 1,8%. Ομως, μεταφερθέντες χλμετρκί επβάτες παρυσίασαν μα μέση ετήσα αύξηση κατά 0,46%, ενώ αντίθετα μεταφερθέντες χλμετρκί τόνν παρυσίασαν μα μέση ετήσα μείωση κατά 0,33%. Εξετάζντας τ συνλκό έργ της επχερήσεως δαπστώνυμε ότ ενώ αυτό μεωνόταν μέχρ τ 1982 από τ 1983 κα μετά παρυσίασε μα σταθερή αύξηση. Στην αύξηση αυτή» η συμμετχή της αντίστχης αυξήσεως των μεταφερθέντων χλμετρκών τόννων είνα μεγαλύτερη απ' ότ η αύξηση στυς χλμετρκύς επβάτες«10 '. (9) Εκθεση Πεπραγμένων Ο.Σ.Ε. Α.Ε. 1981, σελ.20 (10) Εκθέσες Πεπραγμένων Ο.Σ.Ε. Α.Ε. έτυς 1978 σελ. 26 κα έτυς 1984 σελ. 25. 30

Εξάλλυ, η δραστηρότητα τυ τμέα των λεωφρείων της επχερήσεως ήταν φθϋνυσα καθόλη την εξεταζόμενη περίδ (ΠΟνακας 2ζ). Πράγματ, με αναφρά στην περίδ αυτή δαπστώνυμε μα πτωτκή τάση, τόσ τυ αρθμύ των δακ\νηθέντων επβατών, όσ κα τυ αρθμύ των δρμλγίων κα τήγ χλμετρκών απστάσεων. Ό παρακάτω ΠΟνακας 2.7 εμφανίζε τυς μέσυς ετήσυς ρυθμύς μεταβλής τυ όγκυ τυ σδηρδρμκύ έργυ της επχερήσεως κατά τη δάρκεα της πρώτης τρετοας κα των δύ επμένων τετραετών της εξεταζόμενης περόδυ. Πυνακας 2.7: Ογκς σδηρδρμκύ έργυ (σε εκατ.) 1973 1976 Ε τ η 1980 1984 Συνλκή Ι μεταβλή Ι 1973/1984 (Μεταφερθέντες Ι επβάτες Ι Μέση ετήσα Ι μεταβλή Ι Χλμετρκί Ι επβάτες Ι Μέση ετήσα Ι μεταβλή (Μεταφερθέντες Ι τόνν (Μέση ετήσα J μεταβλή Ι Χλμετρκί Ι τόνν Ι Μέση ετήσα Γ μεταβλή 12.7 1570.7 3,3 797.9 12.9 +0.5* 1582.7 +0,3% 3,5 +2,0% 844,5 +1,9% 10.1-5.9% 1464.0-1.9% 3.6 +0,7% 813,6-0.9% 11.0 +2.2% 1651.5 +3.1% jt 4.0 +2,7% 769,6-1.4% -13.4% Ι 5.1% Ι 21.2% Ι -3,5% Ι Ι Πηγή : Ετήσες εκθέσες πεπραγμένων ΟΣΕ Α.Ε. 31

Από την εξέταση των δεδμένων τυ Πίνακα 2.7 πρκύπτε, ότ oc μέσ, ετήσ ρυθμο μεταβλής των μεταφερθέντων επβατών, των μεταφερθέντων εμπρευμάτων, όπως κα των μεταφερθέντων χλμετρκών επβατών υπήρξαν κατά την τετραετία 1980/1984 πλύ ευνϊκότερ συγκρτκά με τς αντ6στχες μεταβλές της τετραετίας 1976/1980. Εξάλλυ, ετήσες μεταβλές στυς" μεταφερθέντες χλμετρκύς τόννυς παρυσίασαν συνεχή επδεονωση. Ο συνλκές μεταβλές καθόλη την εξεταζόμενη χρνκή περί,δ υπήρξαν αρνητκές στυς μεταφερθέντες επβάτες κα μεταφερθέντες χλμετρκύς τόννυς κα θετκές στυς μεταφερθέντες χλμετρκύς επβάτες κα μεταφερθέντες τόννυς. ως απτέλεσμα της αυξήσεως της μέσης απστάσεως μεταφράς των επβατών κα της μεώσεως της απστάσεως μεταφράς των εμπρευμάτων. 2.3.2. Εξδα εκμεταλλεύσεως Γα τ σκπό της παρύσας εργασϋας τα ετήσα έξδα εκμεταλλεύσεως της επχερήσεως πυ εμφανίζντα στν Πί,νακα 2π μαδπήθηκαν σε πέντε βασκές κατηγρίες. Ο κατηγρίες αυτές, όπως επίσης κα αντίστχες συμμετχές τυς στα συνλκά έξδα εκμεταλλεύσεως, εμφανίζντα στν ΤΚνακα 2.8. Οπως πρκύπτε από τν πονακα αυτό η συμμετχή των αμβών πρσωπκύ στ ετήσ κόστς εκμεταλλεύσεως ήταν μεγαλύτερη τυ 60% καθόλη την περίδ. Εξάλλυ, η συμμετχή των απσβέσεων παρυσίασε μα συνεχή μεϋωση, γεγνός πυ φείλετα στ υφστάμεν παλαό σδηρδρμκό υλκό της επχερήσεως. Από την άλλη πλευρά, η συμμετχή των δύ άλλων κατηγρών εξόδων, εκτός των χρηματκνμκών εξόδων, πυ περλαμβάνυν τα έξδα ενέργεας, συντήρησης κα λετυργίας όπως επίσης κα τα λπά έξδα μεώθηκαν από 26,8% τ 1973 σε 23,7% τ 1984. Με αναφρά στην εξέλξη των παραπάνω κατηγρών εξόδων παρυσάζε ενδαφέρν η δατύπωση των εξής επί μέρυς παρατηρήσεων : 32

ΠΟνακας 2.8: ΠσσταΟα συμμετχή εξόδων στ σύνλ των εξόδων εκμεταλλεύσεως - J Κατηγρίες εξόδων 1973 1976 Ε τ η 1980 Ι 1984 < Ι Αμβές πρσωπκύ Ι Ενέργεα, συντήρηση κα Ι λετυργία Απσβέσες Ι Χρηματκνμκά έξδα Ι Λπά έξδα 62.9 12.2 10.1 0.2 14.6 64.3 15.7 8.8 11.2 65.1 13.2 5.7 2.9 13.1 70.8 j 14.4 3.2 2.3 9.3 100.0 100.0 100.0 100.0 j Ι Πηγή: Ετήσες εκθέσες πε πραγμένων ΟΣΕ Α.Ε. α) Ο αμβές πρσωπκύ απτελύν τη σημαντκότερη κατηγρία εξόδων εκμεταλλεύσεως. Η συμμέτχη των αμβών αυτών στα συνλκά έξδα εκμεταλλεύσεως αυξήθηκε από 62,9% τ 1973, σε 70,8* τ 1984. Η εξέλξη αυτή φείλετα από τη μα πλευρά στην αύξηση τυ απασχλύμενυ πρσωπκύ κατά 9.7%. τ onoco από 12.232 άτμα τ 1973 αυξήθηκε σε 13.416 άτμα τ 1984 κα στην σημαντκή αύξηάη των αμβών ανά απασχλύμεν κατά 7.5 φρές, από 121,8 χλ. δρχ. τ 1973 σε 1.040 χλ. δρχ. τ 1984, κα από την άλλη πλευρά στη μκρή μόν αύξηση τυ λκύ σδηρδρμκύ έργυ επβατών κα εμπρευμάτων. Εξάλλυ, χαρακτηρστκό τυ μεγέθυς των ετησίων αμβών πρσωπκύ εϋνα τ ότ υπερκαλύπτυν τα ετήσα έσδα της επχερήσεως (Πίνακας 20) κα μάλστα παρατηρεί,τα μα συνεχής αύξηση της δαφράς μεταξύ των δύ αυτών μεγεθών. Ενδεκτκά αναφέρετα ότ ετήσες αμβές πρσωπκύ ήταν ανώτερες των αντστίχων ετησίων συνλκών εσόδων της επχερήσεως κατά 4,9% τ 1973 κα κατά 93,1% τ 1984. 33

β) Η συμμετχή των εξόδων ενέργεας στα ετήσα έξδα εκμεταλλεύσεως καθόλη την περίδ υπήρξε σχετκά χαμηλή» παρά τ γεγνός ότ στα τελευταία έτη παρυσάστηκε σημαντκή αύξηση των τμών ενέργεας. Τ ϋψς των εξόδων ενέργεας επηρεάστηκε, από τη μα πλευρά, από τη συνεχή αύξηση της δεθνύς τμής των καυσίμων κα της δραχμκής ' τμής τυ δλλαρίυ κα από την άλλη, από τη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων λόγω βελτίωσης της απόδσης τυ εξπλσμύ των σδηρδρόμων. Τ απτέλεσμα των εξελίξεων αυτών ήταν ότ. ενώ τ 1973 τα έξδα αυτά κάλυπταν τ 5,49$ των εξόδων εκμεταλλεύσεως, τ αντίστχ πσστό γα τ 1984 ήταν 8%. Την Ιδα περίπυ πσσταία εξέλξη παρυσίασε κα η συμμετχή των εξόδων συντηρήσεως κα λε τυργ Ιας. γ) Η συμμετχή των χρηματκνμκών εξόδων στα συνλκά έξδα εκμεταλλεύσεως υπήρξε σχεδόν μηδενκή κατά τ έτς σύστασης της επχερήσεως, ενώ κατά τ 1984 ανήλθε στ 2,3%. Η χαμηλή αυτή συμμετχή των χρηματκνμκών εξόδων φείλετα στην δαίτερη κεφαλαακή δμή της επχερήσεως όπως θα εξηγηθεί στ επόμεν κεφάλα. δ) Τέλς η πσσταία συμμετχή των λπών εξόδων σημείωσε μα μείωση από 14,6% τ 1973 σε 9.3% τ 1984. 2.3.3. Τμλγακή πλτκή Κύρ χαρακτηρστκό της τμλγακής πλτκής πυ εφάρμσε η επχείρηση κατά την εξεταζόμενη χρνκή περίδ υπήρξε η μη αναλγκή αύξηση των τμών σχετκά με την αύξηση των εξόδων εκμεταλλεύσεως γεγνός πυ ήταν απτέλεσμα της ασκηθείσης μέσω της επχερήσεως αυτής κνωνκής κα ενδεχμένως αντπληθωρστκής πλτκής τυ Κράτυς. Παρά τ γεγνός αυτό, κατά τ 1984 παρατηρείτα μα αύξηση της συμμετχής των εσόδων έναντ τυ 1980, πυ πρέρχετα από την δακίνηση επβατών (Πίνακας 2.9). Αντίθετα, τα πσστά των εσόδων από την δακίνηση 34

εμπρευμάτων κα από την εκμετάλλευση των λεωφρείων σημείωσαν μείωση. Εξάλλυ από την εξέταση των δεδμένων τυ Πίνακα 2.9 πρκύπτε ότ ou μέσυ ετήσ ρυθμόc μεταβλής των εσόδων από Πίνακας* 2.9 : Συνλκά έσδα από μεταφρκό έργ (σε χλάδες δραχμές) Ε ττ Συνλκή 1973 1975 1980 1984 μεταβλή * * * * 1973/1984 Από επβάτες Μεσπ, ετήσ,α μεταβλή 571.300 42.6 953.615 +18,6* 38.8 1.463.980 +11.3* 35.8 2.890.742 +18.5* 43,6 406.0* Από εμπρεύματα Μέση ετήσ,α μεταβλή 588.600 43.9 1.087.216 +22,7* 44,2 2.102.418 +17.9* 51.5 2.944.125 +8.8* 44,5 400.2* Από λεωφρε La Μέση ετήσ,α μεταβλή 182.100 13.5 419.812 +32.1* 17.0 520.456 +5,5* 12.7 788.339 +10.9* 11,9 332.9* Συνλ,κά έσδα 1.342.000 100.0 2.460.688 100.0 4.086.854 100.0 6.623.206 100.0 393.5* Πτν»τ : Εκθεσευς πεπραγμένων ετών 1973. 1976. 1980 καν 1984 τυ ΟΣΕ Α.Ε. τη δακίνηση των επβατών κα από την εκμετάλλευση των λεωφρείων υπήρξαν πλύ ευνϊκότερ κατά την τετραετία 1980/1984 συγκρτκά με τς αντίστχες μεταβλές της τετραετίας 1976/1980. Αντίθετα, ετήσες μεταβλές των εσόδων από τη μεταφρά εμπρευμάτων, κατά την ίδα περίδ παρυσίασαν επδείνωση. Εππλέν, θα πρέπε να αναφερθεί ότ, κατά την τετραετία 1976/1980 μέσ ετήσ ρυθμί μεταβλών κα των τρών εξεταζμένων κατηγρών εσόδων ήταν χαμηλότερ συγκρτκά με τς αντίστχες μεταβλές της τρετίας 1973/1976. Ο συνλκές αυξήσες των εσόδων πυ πρήλθαν κατά την εξεταζόμενη χρνκή περίδ από την δακίνηση επβατών κα εμπρευμάτων υπήρξαν μεγαλύτερες από αυτές πυ 35

πρήλθαν από την εκμετάλλευση των λεωφρείων. Ετσ,, η συμμετχή των εσόδων από την εκμετάλλευση των λεωφρείων στα συνλκά έσδα μεώθηκε από 13.5* τ 1973 στ 11,9* τ 1984. Γ ta την άσκηση της τμλγ ακής πλτκής της επχερήσεως θα έπρεπε να εφαρμόζντα δωτκ-κνμκά κρτήρα. Ο παρεμβάάες τυ κράτυς γα λόγυς γενκότερης πλτκής δήγησαν την επχείρηση να εφαρμόζε τμλόγα πυ δεν της εξασφάλζαν τη χρηματκνμκή σρρπία. Ετσ, τ κράτς υπχρεώθηκε να καλύπτε τα πρκύπτντα ελλείμματα <11:> με "εδκή κνμκή ενίσχυση Δημσίυ πρς κάλυψν ελλείμματς εκμεταλλεύσεως" (άρθρ 18 παρ. 1 Ν.Δ. 674/70). Εξάλλυ, μα σημαντκή συνέπεα της μη ρθλγκής τμλγακής πλτκής υπήρξε η αδυναμία της επχερήσεως να ασκήσε σωστή επενδυτκή κα μακρπρόθεσμη χρηματδτκή πλτκή. Τα επενδυτκά πργράμματα της επχερήσεως στηρίζντα απκλεστκά στς κρατκές επχρηγήσες. Εππλέν, η επχείρηση δεν αντμετώπζε έντνα τ πρόβλημα της πρσφυγής σε μακρπρόθεσμ δανεσμό, γατί εγκρνόμενες ετήσες κεφαλαακές δαπάνες ήταν πλύ μκρότερες από τς πρβλεπόμενες επενδύσες στα αναπτυξακά πργράμματα C12) κα τυς ετήσυς πρϋπλγσμύς της. Τ 1985 π.χ. από τα 4,5 δσ. δραχμές πυ πρέβλεπε τ επενδυτκό πρόγραμμα της επχερήσεως η Κυβέρνηση ενέκρνε μόν 1,5 δσ. δραχμές. (11) Από τς σδηρδρμκές επχερήσες της ΕΟΚ, εκτός από την επχείρηση Β, λαμβάνντα μέτρα με στόχ τν συμψηφσμό των τμλγακών εκπτώσεων στς CFL, DB, FS, SNCB κα παλαότερα στην SNCF. Στη Μεγάλη Βρεττανία λαμβάνντα μέτρα γα την απζημίωση της BR γα τη δατήρηση μη απδτκών γραμμών, ενώ από τ 1952, στη Γαλλία λαμβάνντα μέτρα γα την τακτπίηση των εξόδων υπδμής της SNCF. (12) Τ πρόβλημα τυ κόστυς υπδμής - υπό την έννα της ύπαρξης ίσων όρων ανταγωνσμύ μεταξύ των μεταφρών με τραίν, με αυτκνητδρόμυς ή με τ υγρό στχεί - έχε 36

θα πρέπε, να σημεωθεί ότ κνμκές σχέσες της επχερήσεως με τ κράτς δέπντα από τ Ν.Δ. 1300/1972. Σύμφωνα μ' αυτό, τ κράτς ε (.να υπχρεωμέν γα συγκεκρμένες παρχές πρς την επχεορηση σαν απζημίωση τυ δημσί,υ, λόγω απώλεας εσπράξεων, εξατίας της κρατκής παρέμβασης στην ασκύμενη τμλγακή πλτκή της επχερήσεως (άρθρ 9). Εξάλλυ, γα τν εκσυγχρνσμό κα την ανάπτυξη των σδηρδρόμων, τ κράτς επχρηγεί την επχείρηση γα τη Βελτί,ωση τυ δκτύυ κα αναλαμβάνε τη χρηματδότηση των μεγάλων αναπτυξακών έργων (άρθρ 3). Τέλς, σύμφωνα με τ Ν.Δ. 674/70, άρθρ 22, τ δημόσ ανέλαβε να καλύψε με αντσταθμστκές εσφρές τς απσβέσες των τεσσάρων πρώτων ετών λετυργίας της επχερήσεως κα τα έξδα της αππεράτωσης των εκτελύμενων έργων. Οπως αναφέρθηκε στα πρηγύμενα, η χρηματδότηση των αναγκαίων νέων επενδύσεων της επχερήσεως καλύπτετα από τ Πρόγραμμα Δημσίων Επενδύσεων κα επμένως η υλπϋησή τυς εξαρτάτα από την εκάσττε εξέλξη τυ πργράμματς αυτύ. Η κατάσταση αυτή δηγεί την επχείρηση σε αδυναμί,α πραγματπίησης έντνα απασχλήσε χώρες της ΕΟΚ. Τ Ευρωπαϊκό Συμβύλ έχε πρόσφατα παρυσάσε νέες πρτάσες γα τ πρόβλημα αυτό, πυ συμποπτυν με την άπψη ότ η υπδμή απτελεί θέμα εθνκύ ενδαφέρντς."με αυτές τς πρτάσες, π ευθύνη fi της κατασκευής κα συντήρησης της υπδμής των σδηρδρόμων ανήκε δαίτερα στην πλτέ Ca. Ο σδηρόδρμ θα μπρύσαν μόν να επβαρυνθύν με τ κόστς τυ ρακύ χρηστύ. Ο ευρωπαϊκές σδηρδρμκές επχερήσες έχυν την άπψη ότ πρτάσες δεν θα πρέπε να δηγήσυν στ δαχωρσμό μεταξύ της εκμετάλλευσης των σδηρδρόμων κα της υπδμής τυς, επεδή βρίσκντα αναμεταξύ τυς σε άμεση σχέση. Γα τν καθρσμό τυ κόστυς τυ ρακύ χρηστύ, στυς τρες κλάδυς μεταφρών, θα πρέπε να λαμβάνντα επ(.σης υπόψη τα εξωτερκά κόστη (external ats) γα τ κνωνκό σύνλ. 37

των επενδυτκών της πργραμμάτων c13>, με απτέλεσμα να καθυστερήσε, εκσυγχρνσμός της με την αντκατάσταση τυ παλαύ τρχαίυ υλκύ, πυ είχε απφασσθεί με τ πρόγραμμα επενδύσεων των Ελληνκών Σδηρδρόμων (1983-1987). Εξάλλυ, τρόπς πρμήθεας τυ νέυ εξπλσμύ πίς βασίστηκε σε πλλές περπτώσες σε δακρατκές συμφωνίες ανταλλαγής γεωργκών πρϊόντων» δήγησε την επχείρηση να απκτήσε εξπλσμό δαφρετκής τεχνλγίας κα χώρας πρέλευσης, με απτέλεσμα την ανάγκη πραγματπίησης υψηλών δαπανών συντηρήσεως κα επσκευής τυ κα δατήρησης υψηλών απθεμάτων ανταλλακτκών, πυ επ6σης επβαρύνυν σημαντκά τ κόστς λετυργοας. 2.3.4. Οκνμκή απόδση Οπως αναφέρθηκε πρηγυμένως, η άσκηση μη ρθλγκής τμλγακής πλτκής κατά την εξεταζόμενη περί,δ δήγησε στη δημυργία ετησίων εσόδων τα onoca κάλυπταν συνεχώς κα μκρότερ μέρς των αντστίχων ετησίων εξόδων εκμεταλλεύσεως. Η πλτκή αυτή εϋχε ως απτέλεσμα την εμφάνση ετησίων ζημών πυ παρυσίασαν δαχρνκά μ Ca συνεχή αυξητκή τάση. 0 Πίνακας 2.10 εμφανίζε ενδεκτκά τα ετήσα έσδα κα έξδα εκμεταλλεύσεως όπως εποσης κα τς ετήσες ζημοες των ετών 1973, 1976, 1980 κα 1984. (13) Τ σύνλ των επενδύσεων της επχερήσεως γα τ 1984 ανήλθε σε 3.639 εκατ.δραχμές, ενώ από πρσωρνά στίχε Ca γα τ 1985 υπoλoγcστηκε σε 11.000 εκατ. δραχμές κα πρβλέπετ γα τ 1986 σε 9.000 εκατ. δραχμές. (Πηγή: Εσηγητκή έκθεση Πρϋπλγσμύ 1986). 38

Πί,νακας 2.10: Ετήσα έσδα, έξδα κα ζημϋες εκμεταλλεύσεως (εκατ. δρχ.) Ι ν Ι Ί \ * ' Ε τ η Î J 1973 1976 1980 1984 jετήσα έσδα [Ετήσα έξδα (Ετήσες ζημίες 1.931 2.373 442 3.611 4.690 1.079 5.988 8.311 2.323 11.865J 19.718J 7.853J Ι Πηγή: Ετήσες εκθέσες πεπραγμέ νων ΟΣΕ Α Ε. Από τν πί,νακα αυτό πρκύπτε ότ ζημίες της εκμεταλλεύσεως ενώ τ 1973 ήταν 442 εκατ. δραχμές, τ 1984 έφθασαν στα 7.853 εκατ. δραχμές, δηλαδή αυξήθηκαν σχεδόν δεκακτώ φρές. Εί,να σημαντκό να παρατηρηθεί ότ ετήσες ζημίες ενώ αντπρσώπευαν τ 1973 πσστό 22,9% των ετησϋων εσόδων, τ 1984 έφθασαν να αντπρσωπεύυν πσστό 66% αυτών. 0 παρακάτω Πίνακας 2.11 παρυσάζε τς ζημίες γα την περίδ 1979-1984, σε τρέχυσες τμές κα σε δραχμές σταθερής αγραστκής δύναμης έτυς 1977. Η ετήσα ζημϋα της επχερήσεως εκφραζόμενη σε δραχμές σταϋερ^ αγραστκής, δύναμης, ενώ παρυσίασε έντνη αυξητκή τάση στην περοδ 1979-1982, η τάση αυτή αντστράφηκε στη συνέχεα. Συγκεκρμένα, η ζημοα αυτή μεώθηκε κατά τα έτη 1983 κα 1984 3,1% κα 6,8% αντίστχα, δηλαδή μεώθηκε συνλκά έναντ τυ 1982 κατά 9,9% 39

Πίνακας 2.11: Ετήσες ζημίες σε τρέχυσες τμές κα, σε σταθερές δραχμές (εκατ. δρχ.) Ι / ' Ι Ετη Ι (1979 j 1980 1981 (1982 1983 j 1984 Ι Πηγή : Γ Ι Τρέχ ν *!.,- 1 Πσά 1.872 2.323 3.224 5.154 6.232 7.853 ύσες τμές Μεταβλή * + 24,1 + 38,8 + 59,8 + 20.6 + 26.0 Εκθεση πεπραγμένων 1984 τυ Πσά 1.109 1.116 1.339 1.646, 1.595. 1.486 Ο.Σ.Ε Σταθερές δραχμές) έτυς 1977 Α.Ε. Μεταβλή % + 0.6 +20.0 +22.9-3,1-6.8 J 2.3.5. Μελέτη των σλγ σμών κνύ μεγέθυς Ο ετήσ σλγσμί κνύ μεγέθυς της Επχερήσεως της περόδυ 1973-1984 (Πίνακας 2i) εμφανίζυν μία πτωτκή τάση τυ πσστύ των παγίων περυσακών στχείων. Συγκεκρμένα, ενώ τ 1973 τ πσστό των παγίων στχείων στ σύνλ τυ ενεργητκύ ήταν 79.2%, τ αντίστχ πσστό ',.γ α τ 1984 ήταν 69,1%. Εξάλλυ, σλγσμί αυτί εμφανίζυν μία μκρή αύξηση τυ πσστύ τυ κυκλφρύντς ενεργητκύ. Συγκεκρμένα, η συμμετχή των ρευστών δαθεσίμων στ σύνλ τυ ενεργητκύ από 0,05% τ 1973 αυξήθηκε σε 4,25% τ 1984. Επίσης, η συμμετχή των απθεμάτων από 2,7% τ 1973 αυξήθηκε σε 5,9% τ 1984. Η αύξηση αυτή φείλετα κυρίως στ γεγνός ότ η Επχείρηση ήταν υπχρεωμένη να δατηρεί πλλά κα δαφρετκά είδη ανταλλακτκών, εξατίας των δαφρετκών τύπων σδηρδρμκύ υλκύ πυ χρησμπύσε κα εξακλυθεί να χρησμπεί. 0 Πίνακας 2.12 εμφανίζε συνπτκά τυς τυπκύς σλγσμύς των ετών 1973, 1976, 1980 κα 1984. 40

TTCνάκας 2.12: Τυπκί σλγσμί των ετών 1973, 1976, 1980 κα 1984 Γ Ε τ η 1973 Ι 1976 Ι 1980 Ι 1984 1 ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ Πάγα περυσακά στχεία Κεφάλα κνήσεως 80.5 19,5 79.3 20.7 77,9 22,1 76.4 23,6 Σύνλ Ενεργητκύ 100,0 100,0 100,0 100.0 ΠΑΘΗΤΙΚΟ Καθαρή θέση Μακρπρόθεσμες υπχρεώσες 100,0 96,1 3.9 90,4 9.6 88,2 11,8 Σύνλ Παθητκύ 100.0 100.0 100.0 100,0 Από την εξέταση των σλγσμών αυτών πρκύπτυν τα έξης: α) Η χρηματδότηση των.παγίων περυσακών στχείων καλύπτετα σε όλα τα εξεταζόμενα έτη από'την καθαρή θέση της Επχερήσεως» αν κα παρατηρήθηκε δαχρνκά μείωση, τόσ τυ πσστύ των παγίων στχείων, όσ κα της καθαρής θέσης. β) Τ κεφάλα κνήσεως παρυσίασε δαχρνκά αύξηση. Ετσ από 19,59s τυ ενεργητκύ τ 1973, έφθασε σε 23,6% τυ αντίστχυ ενεργητκύ τ 1984. Αντίθετα, τα μακρπρόθεσμα ξένα κεφάλαα, ενώ δεν απτελύσαν πηγή χρηματδτήσεως κατά τ 1973» αντίθετα τ 1984 έφθασαν να καλύπτυν 11.8* τυ συνόλυ τυ παθητκύ. 41

γ) OL τυπκόc σλγσμί εμφάνζαν ότ π κεφαλαακή δμή της επχερήσεως είνα υγής. Ομως, είνα σημαντκό να παρατηρηθεί ότ, η επχείρηση καθόλη την περίδ παρέμενε εξαρτημένη εξ λκλήρυ από τα περρσμένα κεφάλαα πυ δέθετε τ κράτς κα δεν είχε δυνατότητα πρσφυγής σε μακρπρόθεσμ δανεσμό γα την πραγματπίηση νέων επενδύσεων εκσυγχρνσμύ τυ εξπλσμύ της. Από τυς τυπκύς σλγσμύς δαπστώνετα ότ η πλτκή αυτή τυ κράτυς περρίσθηκε κατά τα τελευταία έτη κα η επχείρηση απέκτησε τη δυνατότητα πρσφυγής σε μακρπρόθεσμες εξωτερκές πηγές χρηματδότησης. 2.4. Σύγκρση των επδόσεων των επχερήσεων Α κα Β με αντίστχ ες επδόσες μεδών επχερήσεων άλλων χωρών Παρυσάζε ενδαφέρν η σύγκρση ρσμένων δεκτών επδόσεως των επχερήσεων Α κα Β με αντίστχυς δείκτες μεδών επχερήσεων άλλων χωρών. 2.4.1.Επχείρηση Α 0 Πίνακας 2.13 εμφανίζε συγκρτκά ρσμένα βασκά μεγέθη της επχερήσεως Α κα των άλλων εθνκών αερμεταφρέων της ΕΟΚ γα τ έτς 1984. Από τη σύγκρση των δεδμένων τυ πίνακα αυτύ δαπστώνυμε τα εξής: α) Η επχείρηση Α παρυσίασε τη μεγαλύτερη πσσταία ετήσα αύξηση στν αρθμό των δακνηθέντων επβατών, απ'όλες τς αερπρκές επχερήσες της ΕΟΚ. Τ ίδ δεν συνέβηκε όμως με αναφρά στυς δακνηθέντες τόννυς εμπρευμάτων. β) Η επχείρηση παρυσίασε επίσης τη μεγαλύτερη ετήσα πσσταία αύξηση, τόσ στυς μεταφερθέντες χλμετρκύς επβάτες όσ κα στυς μεταφερθέντες χλμετρκύς τόννυς. 42

ΤΚνακας 2.13: Στχεία αερπρκών επχερήσεων της ΕΟΚ κα τ 1984 Αερπρκές εταρίες Ολυμπακή Αερπρία Aer Lingua Air Fran Alitalia Btieh Airways KLM Lufthansa Sabena SAS Επβάτες (000) Etira α μεταβ λή 6.878 IB. 3* 1.838 3.2% 12.026 2.9% 7.824 6.2% 15.521 9.5% 4.519 7.4% 14.070 7.4% 2.032 3,8% 10.251 9.4% ΤΟνν\ς Φρτ1\(000) 52 Ετήσα μεταβ At), 12.9% 51 13.0% 150 9.9% 191 21.3% 232 15.9% 435 13,1» 96 5,7% 122 3.5% Μεταφερθέντες χλμετρκί. > επβάτες(εκατ) Ετήσα μεταβλή 6.312 18.6% 2.190 3.3% 27.946 1.3% 13.638 8.1% 37.104 7.7% 16.854 5.8% 24.364 7.3% 5.478 3.4% 11.789 4.0% Μεταφερθέντα χλμετρκά εμπρεύματα (εκατ) Ετήσα μεταβλή 74 12.7% 98 15.5% 2.304 16,1% 681 12.2% 1.110 22.5% 1.389 16.9% 2.249 16.8% 525 7.4% 400 4.0% Μεταφερθέντες χλμετρκί τόνν(εκατ) Ετήσα μεταβλή 652 ' 17.9% 297 7.0% 4.907 7,7% 1.937 9.5% 945 12.5% 3.010 10.8% 4.707 12.4% 1.035 1.49% Κάλπΐη-χλμ. επβάτες 67.2% 66,.0% 68,,0% 63,.8% 67,.0% 69.0% 62.4% 67.0% 67,,0% Κάλυνη-χλμ.τόνν 58.3% 65.,6% 67,.4% 64,.4% 64,,9% 69.7% 66,1% 73.7% 63,.7% Στόλς 51 22 97 54 139 51 101 24 84 Χλμ. πτήσης(χλάδες) 47.661 20..534 184..728 98..161 226.068 106.996 215.519 45.592 123..856 Ορες πτήσης αερσκαφών 94138 43.363 286.422 167.939 359.538 153.765 373.675 80.759 176.714 Πηγή: Ι.Α.Τ.Α. World Transport Statistics 1984. Number 29, Switzerland, June 1985 3.8% γ) Η κάλυψη των χλμετρκών επβατών της επχερήσεως ήταν υψηλότερη από αυτήν των περσστέρων επχερήσεων της ΕΟΚ. Αντίθετα, η επχείρηση παρυσίασε τη χαμηλότερη κάλυψη χλμετρκών τόννων από όλες τς επχερήσες της Ε0Κ (14 >. (14) Σύμφωνα με στχεί,α πυ πρέρχντα από τς 116 επχερήσες πυ ανήκυν στην Ι.Α.Τ.Α. (International Airline Transport Association) κα αφρύν μόν δεθνείς μεταφρές, η μέση κάλυψη των χλμετρκών επβατών στην Ι.Α.Τ.Α. γα τ 1984 ήταν 64.8% κα η μέση κάλυψη των χλμετρκών τόννων γα τ (,δ έτς ήταν 60,0%. (Ι.Α.Τ.Α. World Transport Statistics 1984, Number 29, Switzerland, June 1985). Παρατηρε(.τα δηλαδή ότ, η επχείρηση παρυσίασε τ 1984, αφ' ενός κάλυψη χλμετρκών επβατών υψηλότερη από αυτή των επχερήσεων της Ι.Α.Τ.Α. κα αφ'ετέρυ μέση κάλυψη χλμετρκών τόννων χαμηλότερη των επχερήσεων της Ι.Α.Τ.Α. 43