ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ 12-13. ΕΛΛΑΤΩΜΑΤΑ ΔΟΜΗΣ
Ελαττώματα δομής Αυξητικές ακανονιστίες σε δύο κατηγορίες ανάλογα με τη θέση εμφάνισής τους στα δέντρα: - εξωτερικά στον κορμό - εσωτερικά στο ξύλο Από επίδραση διαφόρων παραγόντων στη διάρκεια ζωής δέντρων Δυσμενή επίδραση στην εμφάνισηιδιότητες του ξύλου, ελαττώνουν αξία χρήσεως για κατασκευές: ελαττώματα ή σφάλματα
1. Αποκλίσεις δέντρων από την τυπική εξωτερική μορφή - κλίση - κάμψη - διχάλωση - γονατοειδής (πιστολοειδής) βάση - κωνικομορφία - διόγκωση της βάσης - απόκλιση από την κυκλική διατομή (ελλειψοειδής, κυματοειδής, ακανόνιστη)
1a. Κλίση, κάμψη, διχάλωση, γονατοειδής βάση Παράγοντες περιβάλλοντος που δρουν: - Μηχανικά (άνεμος, χιόνι, μετακίνηση εδάφους) - Φυσιολογικά (φως) - Με καταστροφή επικόρυφου βλαστού (παγετός, ξηρασία, ζώα, μύκητες, έντομα, άνθρωπος)
1α. Διχάλωση Προκύπτει από τη διαίρεση του κύριου κορμού σε δύο ή περισσότερους κορμούς Σε οποιοδήποτε σημείο πάνω από τη βάση του κορμού Οφείλεται σε κληρονομικά αίτια ή είναι αποτέλεσμα καταστροφής του επικόρυφου βλαστού από διάφορα αίτια
1α. Γονατοειδής βάση Εμφάνιση καμπύλης στη βάση του κορμού Στη βάση του κορμού του δέντρου Προέρχεται από την επίδραση διαφόρων παραγόντων του περιβάλλοντος. Συνηθισμένη σε εδάφη με ισχυρή κλίση
1β. Κωνικομορφία Ελάττωση διαμέτρου κορμού με το ύψος Μέγεθος κόμης, καλλιεργητικές υλοτομίες, ισχυροί άνεμοι, νεαρή ηλικία: ++++ Κλάδεμα: ---- Επηρεάζεται κυρίως από αυξητικό χώρο δέντρων: εντονότερη σε δέντρα που αυξάνονται σε ελεύθερο χώρο παρά σε κλειστές συστάδες
1γ. Διόγκωση βάσης Ενισχύεται από αύξηση δέντρων σε ελεύθερο χώρο Ευνοείται σε υγρούς τόπους Μπορεί να αποτελεί δείκτη εσωτερικής σήψεως Προέρχεται από (α) αυξημένες μηχανικές τάσεις στη βάση λόγω φορτίσεως κόμης από άνεμο ή άλλους παράγοντες (β) μειωμένο αυξητικό χώρο σε δέντρα δεντροστοιχίων
1δ. Απόκλιση από την κυκλική διατομή (ελλειψοειδής, κυματοειδής, ακανόνιστη) Γενετικά αίτια (π.χ. κυματοειδής στο γαύρο) Επιδράσεις του περιβάλλοντος, κυρίως ισχυροί άνεμοι: ελειψοειδείς, ακανόνιστες, ταυ, διπλό ταυ
2. Ακανόνιστη διάταξη αυξητικών δακτυλίων: στρεψοΐνια Στρέψη ινών ξύλου γύρω από άξονα του κορμού Σημαντικό ελάττωμα: μειώνει μηχανική αντοχή, ευνοεί ραγάδωσηστρέβλωση Όταν η διεύθυνση ινών εναλλάσεται κατά διαστήματα (ορισμένα χρόνια): σύνθετη στρεψοΐνια Φανερή μετά από αποφλοίωση, μπορεί να διακρίνεται και στο φλοιό Σπάνια τα δέντρα χωρίς στρεψοΐνια Αίτια εμφάνισης όχι ακριβώς γνωστά
2. Ακανόνιστη διάταξη αυξητικών δακτυλίων: εκκεντρότητα Έκκεντρη τοποθέτηση εντεριώνης στην εγκάρσια τομή, αυξητικοί δακτύλιοι πλατύτεροι προς τη μία και στενότεροι προς την απέναντι πλευρά Αναγνωρίζεται εξωτερικά (απόκλιση από την τυπική κυκλική διατομή του κορμού) Λόγω αποκλίσεων κορμού από κατακόρυφη θέση ή λόγω μονόπλευρης ανάπτυξης κόμης Συνδέεται με παρουσία ακανόνιστου ξύλου (θλιψιγενές, εφελκυσμογενές)
2. Ακανόνιστη διάταξη αυξητικών δακτυλίων: ψευδείς δακτύλιοι Κατά τη διάρκεια μίας αυξητικής περιόδου παράγονται φαινομενικά δύο ή περισσότεροι αυξητικοί δακτύλιοι Από καταστροφή φυλλώματος και νέα ανάπτυξή του μέσα στην ίδια αυξητική περίοδο ή από κλιματικές αλλαγές σε δέντρα που αναπτύσσονται σε ξηρές περιοχές (π.χ. ξηρή άνοιξη που ακολουθείται από θερινές βροχές ή διαδοχικές περίοδοι μεγάλης ανομβρίας και βροχών)
2. Ακανόνιστη διάταξη αυξητικών δακτυλίων: ασυνεχείς δακτύλιοι Δε σχηματίζουν ολόκληρο κύκλο γύρω από την εντεριώνη Από τοπικό τραυματισμό του καμβίου ή τοπική αναστολή της δραστηριότητάς του (π.χ. σε δέντρα με μεγάλη κλίση που δημιουργούν μονόπλευρη κόμη)
2. Ακανόνιστη διάταξη αυξητικών δακτυλίων: οδοντωτοί δακτύλιοι Οι δακτύλιοι παίρνουν οδοντωτό σχήμα γύρω από την εντεριώνη Τέτοιο ξύλο θεωρείται ότι έχει καλές ακουστικές ιδιότητες (ιδίως ερυθρελάτη) Αίτια εμφάνισης όχι γνωστά
2. Ακανόνιστη διάταξη αυξητικών δακτυλίων: διπυρήνωση ή πολυπυρήνωση Δύο ή περισσότερες εντεριώνες στην εγκάρσια τομή Δημιουργούν τοπικές αποκλίσεις από την ευθυΐνια Λόγω διαχάλωσης ή λόγω σύμφυσης φυταρίων
3. Ξύλο με ακανόνιστη δομή (θλιψιγενές, εφελκυσμογενές) σε κορμούς που αποκλίνουν από την τυπική κατακόρυφη θέση σχετίζεται κατά κανόνα με έκκεντρη αύξηση (παρουσιάζεται στην περιοχή των πλατύτερων αυξητικών δακτυλίων) διαφοροποίηση δομής και χημικής σύστασης σε σύγκριση με τυπικό, κανονικό ξύλο δημιουργεί προβλήματα αξιοποίησης εφελκυσμογενές θλιψιγενές πλατύφυλλα κωνοφόρα
3α. Θλιψιγενές ξύλο Χρώμα σκοτεινότερο (ερυθρωπό) και πλατύτερους αυξητικούς δακτυλίους, φαίνονται να αποτελούνται από πολύ όψιμο ξύλο Τραχεΐδες κυκλική ή ελλειψοειδή διατομή, μεσοκυττάριοι χώροι λόγω μη καλής επαφής τραχεΐδων, κυτταρικά τοιχώματα παχιά με ραγαδώσεις γωνίας >45 ο με άξονα κυττάρου, μικρότερο μήκος τραχεϊδών, στρώση S3 απουσιάζει, περισσότερη λιγνίνη και λιγότερη κυτταρίνη Αίτια εμφάνισης: όχι απολύτως γνωστά (μηχανικές τάσεις, γεωτροπισμός, γρήγορη αύξηση, μεταβολές στη χημική σύσταση του χυμού, δυνατός άνεμος)
3α. Θλιψιγενές ξύλο θλιψιγενές θλιψιγενές κανονικό ξύλο
3α. Θλιψιγενές ξύλο θλιψιγενές δεν υπάρχει S3!
3α. Θλιψιγενές ξύλο ώριμο ξύλο ανώριμο ξύλο θλιψιγενές
3α. Θλιψιγενές ξύλο θλιψιγενές ξύλο σε πριστό
3β. Εφελκυσμογενές ξύλο Χρώμα ανοιχτότερο, αναγνωρίζεται δύσκολα (χρήση χρωστικώ) Ίνες παχύτοιχες με κυτταρικές κοιλότητες στενές σαν σχισμές ή δυσδιάκριτες, εσωτερική στρώση τοιχωμάτων παρουσιάζει υαλώδη ή ζελατινώδη όψη (ζελατινώδεις ίνες) - βρίσκεται επί της S3 ή επί της S2 ή ακόμη και επί της S1 δηλαδή αντικαθιστά την S3 ή τις S2 και S3, μικροϊνίδια ζελατινώδης στρώσης παράλληλα με άξονα κυττάρου - περισσότερη κυτταρίνη και λιγότερη λιγνίνη, ο βαθμός κρυσταλλικότητας μεγαλύτερος σε σχέση με κανονικό ξύλο Αίτια εμφάνισης: όχι απολύτως γνωστά (μηχανικές τάσεις, γεωτροπισμός, γρήγορη αύξηση, μεταβολές στη χημική σύσταση του χυμού, δυνατός άνεμος)
3β. Εφελκυσμογενές ξύλο εφελκυσμογενές ξύλο
3β. Εφελκυσμογενές ξύλο ζελατινώδης στρώση G-στρώση κανονικό ξύλο εφελκυσμογενές tension poplar
3β. Εφελκυσμογενές ξύλο
3. Ξύλο με ακανόνιστη δομή (θλιψιγενές, εφελκυσμογενές) θλιψιγενές εφελκυσμογενές
4. Διακοπή συνέχειας ιστών: ραγάδες Όχι ορατές εξωτερικά, φαίνονται μετά την υλοτομία των δέντρων Θλιψιγενείς ραγάδες: εγκάρσια στους αυξητικούς δακτυλίους από κάμψη δένδρων λόγω επίδρασης φορτίων (π.χ. χιόνι, άνεμος) Τοξοειδές ή περιφερειακές ραγάδες: λόγω αυξητικών τάσεων μεταξύ αυξητικών δακτυλίων ή μέσα στον αυξητικό δακτύλιο και ακολουθούν παράλληλη διαδρομή. Αποχωρισμός ιστών ξύλου μερικός (τοξοειδείς) ή σε ολόκληρη την περιφέρεια (περιφερειακές) Διαμετρικές ή αστεροειδείς ραγάδες: από αυξητικές τάσεις στην οριζόντια διεύθυνση εντεριώνης-φλοιού, συνήθως στη βάση του κορμού
4. Διακοπή συνέχειας ιστών: ρητινοθύλακες Αξονικά φακοειδή ανοίγματα γεμάτα με ρητίνη Παρουσιάζονται συνήθως στα όρια των αυξητικών δακτυλίων και εμφανίζονται σε κωνοφόρα που έχουν ρητινοφόρους αγωγούς Πιστεύεται ότι προέρχονται από κραδασμούς ή κάμψη δέντρων
5. Χρωματικές ανωμαλίες: ακανόνιστο εγκάρδιο Σχηματίζεται σε οξιά και φράξο, είναι ακανόνιστο περιφερειακά και διαφορετικό σε χρώμα (κόκκινο στην οξιά, καστανό στο φράξο) Ασαφή αίτια, επικρατεί η άποψη ότι δεν πρόκειται για παθολογικό αλλά για φυσιολογικό εγκάρδιο
5. Χρωματικές ανωμαλίες: υγρό εγκάρδιο Εμφανίζεται κυρίως στην ελάτη (ανοιχτό καστανό χρώμα) και λεύκη (καστανό ή μαύρο χρώμα) και συνήθως έχει κυκλική διατομή Ο όρος προέρχεται από τη σχετικά αυξημένη υγρασία του ξύλου αυτού Έχει συνδεθεί με δράση βακτηρίων, πληγώσεων, παγοραγάδων, κ.ά.
5. Χρωματικές ανωμαλίες: εγκλεισμένο σομφό Ξύλο ίδιου χρώματος με το σομφό ξύλο, εγκλεισμένο ακανόνιστα σε εγκάρδιο ξύλο Αποδίδεται σε τραυματισμό, μυκητική προσβολή ή άγνωστες αιτίες
5. Χρωματικές ανωμαλίες: κηλίδες ανόργανων συστατικών Σκοτεινόχρωμες θέσεις σε διάφορα μεγέθη και σχήματα σε ορισμένα πλατύφυλλα Περιέχουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ανόργανων συστατικών με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δυσκολίες στη μηχανική κατεργασία, στον εμποτισμό και ξήρανση του ξύλου Αποδίδονται σε τραυματισμό από πτηνά ή σε άγνωστες αιτίες
5. Χρωματικές ανωμαλίες: παγοεγκάρδιο Εμφανίζεται σε διάφορα πλατύφυλλα Στην οξιά είναι σταχτοκόκκινο Προέρχεται από παγετούς
5. Χρωματικές ανωμαλίες: προστατευτικό ξύλο Σχηματίζεται γύρω από πληγή ή μυκητική προσβολή του ξύλου και χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση εκχυλισμάτων Προέρχεται από τοπική συγκέντρωση εκχυλισμάτων μετά από μηχανικό τραυματισμό ή βιολογική προσβολή
6. Τραυματικές ακανονιστίες: επουλωτικός ιστός Δημιουργείται από παρεγχυματικά κύτταρα ακανόνιστης μορφής με λεπτά τοιχώματα σαν μια αντίδραση του δέντρου για επούλωση τραύματος Τραυματισμοί δέντρων μπορεί να προκληθούν από πολλούς οργανικούς (άνθρωπος, ζώα, έντομα, φυτά) ή ανόργανους παράγοντες (ήλιος, παγετός, κεραυνοί, χαλάζι, φωτιά)
6. Τραυματικές ακανονιστίες: φλοιοθύλακες Κατά την επούλωση του τραύματος είναι δυνατό να εγκλεισθούν στο ξύλο τμήματα φλοιού που λέγονται φλοιοθύλακες Τραυματισμοί δέντρων μπορεί να προκληθούν από πολλούς οργανικούς (άνθρωπος, ζώα, έντομα, φυτά) ή ανόργανους παράγοντες (ήλιος, παγετός, κεραυνοί, χαλάζι, φωτιά)
6. Τραυματικές ακανονιστίες: τραυματικοί ρητινοφόροι αγωγοί Δημιουργούνται σε κωνοφόρα μετά από τραυματισμό τους Σε εγκάρσια τομή, εμφανίζονται συνήθως σε εφαπτομενικές σειρές και οπουδήποτε μέσα στον αυξητικό δακτύλιο Είναι κατά κανόνα αξονικοί και δημιουργούνται ακόμη και σε είδη που δεν έχουν κανονικούς ρητινοφόρους αγωγούς Τραυματισμοί δέντρων μπορεί να προκληθούν από πολλούς οργανικούς (άνθρωπος, ζώα, έντομα, φυτά) ή ανόργανους παράγοντες (ήλιος, παγετός, κεραυνοί, χαλάζι, φωτιά)
6. Τραυματικές ακανονιστίες: παρεγχυματικές κηλίδες Ακανόνιστοι ιστοί από παρεγχυματικά κύτταρα που παράγονται μετά από τραυματισμό του δένδρου από συγκεκριμένο γένος εντόμων σε ορισμένα πλατύφυλλα είδη Τραυματισμοί δέντρων μπορεί να προκληθούν από πολλούς οργανικούς (άνθρωπος, ζώα, έντομα, φυτά) ή ανόργανους παράγοντες (ήλιος, παγετός, κεραυνοί, χαλάζι, φωτιά)
6. Τραυματικές ακανονιστίες: φλοιόκαυση Προκαλείται από την επίδραση του ήλιου σε νεαρά ή με λείο φλοιό δένδρα Καταστρέφεται τοπικά και το κάμβιο Τραυματισμοί δέντρων μπορεί να προκληθούν από πολλούς οργανικούς (άνθρωπος, ζώα, έντομα, φυτά) ή ανόργανους παράγοντες (ήλιος, παγετός, κεραυνοί, χαλάζι, φωτιά)
6. Τραυματικές ακανονιστίες: παγοραγάδες Οφείλονται σε παγετούς Διαφορετική συστολή εξωτερικών και εσωτερικών στρωμάτων σομφού ξύλου, προκαλούν αξονικές θραύσεις μεγάλου μήκους αλλά μικρού πλάτους στον κορμό Κατά την επούλωση θραύσεων, δημιουργούνται κατά μήκος της πληγής εξογκώματα σαν χείλη Τραυματισμοί δέντρων μπορεί να προκληθούν από πολλούς οργανικούς (άνθρωπος, ζώα, έντομα, φυτά) ή ανόργανους παράγοντες (ήλιος, παγετός, κεραυνοί, χαλάζι, φωτιά)
7. Φυσικά αυξητικά χαρακτηριστικά: ρόζοι και εντεριώνη Περιλαμβάνονται οι ρόζοι και η εντεριώνη Αποτελούν σφάλματα όταν το ξύλο αξιοποιείται σε προϊόντα και κατασκευές Ρόζοι είναι το κάτω μέρος (βάση) ενός κλαδιού που κλείνεται μέσα στον κορμό με την αύξηση του δέντρου σε διάμετρο Διακρίνονται σε σύμφοιτους (όταν τα κλαδιά είναι ζωντανά και ενσωματώνονται στον κορμό με συνεχόμενους αυξητικούς μανδύες) και σε χαλαρούς (όταν τα κλαδιά είναι νεκρά και απλώς κλείνονται μέσα στον κορμό σαν ξένα σώματα)