ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΩΝ 1
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΩΝ Μορφολογία άνθους (απαραίτητη η γνώση της προκειμένου να κάνουμε διασταυρώσεις) Μέρη του άνθους (πλήρες) κάλυκας- σέπαλα περιάνθιο στεφάνη πέταλα νήμα στήμονες ανθήρες όργανα εγγενούς αναπαραγωγής καρπόφυλλα ύπερος ωοθήκη στίγμα στύλος Βαμβάκι, καπνός, μηδική κ.α. Ελλιπές άνθος: σιτάρι-καλαμπόκι (δεν έχουν σέπαλα και πέταλα) τεύτλα (δεν έχουν πέταλα) 2
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΩΝ Ελεγχόμενη επικονίαση : επιτρέπει στον βελτιωτή τον έλεγχο του τρόπου κληρονόμησης και του δίνει τη δυνατότητα να επιτύχει τους συνδυασμούς των χαρακτηριστικών που επιδιώκει. αυτογονιμοποίηση σταυρογονιμοποίηση 3
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΩΝ 1. Τέλεια άνθη Μόνοικα - μονοκλινή Στήμονες και καρπόφυλλα στο ίδιο άνθος (βαμβάκι, σιτάρι, βρώμη, καπνός, μηδική, τεύτλα) 4
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΩΝ 2. Ατελή άνθη Μόνοικα Θηλυκά και αρσενικά άνθη στο ίδιο φυτό (καλαμπόκι, κολοκύθι, αγγούρι, πεπόνι) Δίοικα Θηλυκά και αρσενικά άνθη σε διαφορετικά φυτά (σπαράγγι, σπανάκι) 5
ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗΣ Όταν το στίγμα είναι υποδεκτικό Αυθημερόν με την αφαίρεση των στιμόνων (βαμβάκι-καπνός) 1-3 μέρες μετά συλλογή των ώριμων ανθήρων με λαβίδα και μεταφορά στα ώριμα στίγματα ή συγκέντρωση ανθήρων σε μικρά δοχεία και μεταφορά της γύρης με βουρτσάκι στα στίγματα Η επιτυχία της επικονίασης εξαρτάται από: την ποιότητα της γύρης (ώριμη-πρόσφατα συλλεγμένη) τις καιρικές συνθήκες (ηλιοφάνεια-ζεστός καιρός) 6
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΩΝ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΩΝ Προσεκτική μελέτη του άνθους στο μικροσκόπιο Απαραίτητη γνώση του τρόπου άνθισης, της περιόδου υποδεκτικότητας του στίγματος και της ζωτικότητας των γυρεοκόκκων Επιλογή των κατάλληλων εργαλείων Προσεκτική μεταχείριση του άνθους Λιγότερες διασταυρώσεις και προσεκτικές Σπορά των φυτών-γονέων μεμονωμένα Κλιμάκωση της σποράς των ποικιλιών που θα χρησιμεύσουν ως γονείς 7
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΩΝ Τεχνική αυτογονιμοποίησης Σε είδη με τέλεια άνθη (αυτογονιμοποιούμενα) γίνεται μόνη της κάλυψη της ταξιανθίας καθημερινό τίναγμά της Σε είδη με ατελή άνθη (σταυρογονιμοποιούμενα) κάλυψη της θηλυκής ταξιανθίας μεταφορά της γύρης του ίδιου φυτού 8
Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΩΝ Τεχνική σταυρογονιμοποίησης 9
Καλαμπόκι μόνοικο δικλινές Χ 10
Καλαμπόκι ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ οι σπάδικες των φυτών που θα χρησιμοποιηθούν στις διασταυρώσεις, μόλις εμφανιστούν, καλύπτονται με αδιάβροχες σακούλες όταν οι στύλοι εξέλθουν καλά από τα βράκτια φύλλα, ανασηκώνεται η πλαστική σακούλα και κόβεται με ένα μαχαίρι τμήμα μήκους 2,5 εκ. από την κορυφή του σπάδικα η φόβη του φυτού που θα χρησιμοποιηθεί ως δότης γύρης καλύπτεται με μια χάρτινη σακούλα. Μετά από 24 ώρες αναταράσεται η μικρή σακούλα που καλύπτει τη φόβη ώστε η γύρη να μαζευτεί σ`αυτή η γύρη μεταφέρεται στο σπάδικα του φυτού που πρόκειται να επικονιαστεί και επιπάζεται με προσοχή πάνω στους στύλους ο σπάδικας που επικονιάστηκε καλύπτεται με τη σακούλα που μετέφερε τη γύρη και σε μια ετικέτα αναγράφονται οι σειρές που διασταυρώθηκαν και η ημερομηνία πραγματοποίησής της 11
Άνω: Στάδια ανάπτυξης αρσενικού ανθοφόρου οφθαλμού. Κάτω: Στάδια ανάπτυξης θηλυκού ανθοφόρου οφθαλμού. Το στάδιο 5 (μία μέρα πριν το άνοιγμα του οφθαλμού) είναι αυτό που επεμβαίνουμε και κλείνουμε τα άνθη με σακουλάκι. 12
Αριστερά: Θηλυκός ανθοφόρος οφθαλμός κλεισμένος με σακουλάκι μία μέρα προτού να ανοίξει. Δεξιά: Αρσενικός ανθοφόρος οφθαλμός κλεισμένος με σακουλάκι μία μέρα προτού να ανοίξει. 13
Πλήρως ανοικτό θηλυκό άνθος 14
Πλήρως ανοικτό αρσενικό άνθος, στο οποίο διακρίνεται η δέσμη των στημόνων. 15
Εφαρμογή της γύρης στο υποδεκτικό στίγμα, προκειμένου να γίνει γονιμοποίηση. 16
Θηλυκό άνθος μετά την εφαρμογή της γύρης 17
Νεαρός καρπός πέντε ημέρες μετά τη γονιμοποίηση. 18
μόνοικα μονοκλινή: αποστημόνωση απομάκρυνση ανθήρων θανάτωση γύρης 19
ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΣΤΗΜΟΝΩΣΗΣ 1. Απομάκρυνση ανθήρων Χρήση λαβίδας (βαμβάκι, σιτηρά) Αιχμηρό εργαλείο (τεύτλα) Με το χέρι (καπνός) 2. Θανάτωση γύρης Με υψηλή θερμοκρασία : εμβάπτιση ανθέων σε νερό 45-48ºC (1 10 ) (σόργο, ρύζι) Με ψύχος : εμβάπτιση στους 0ºC ( σιτάρι, ρύζι) Εμβάπτιση σε αιθυλική αλκοόλη 57% για 10 (μηδική) 20
ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Σιτάρι Αφαιρούνται 2-3 από τα σταχίδια της κορυφής και της βάσης και όλα τα κεντρικά ανθίδια αφαίρεση μεσαίων ανθηδίων στάχυς στο κατάλληλο στάδιο 21
ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Σιτάρι Αφαιρούνται 2-3 από τα σταχίδια της κορυφής και της βάσης και όλα τα κεντρικά ανθίδια Τα άκρα των λεπύρων κόβονται με το ψαλιδάκι για να διευκολυνθούν οι μελλοντικοί χειρισμοί κοπή άκρου βρακτείων 22
ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Σιτάρι Αφαιρούνται 2-3 από τα σταχίδια της κορυφής και της βάσης και όλα τα κεντρικά ανθίδια Τα άκρα των λεπύρων κόβονται με το ψαλιδάκι για να διευκολυνθούν οι μελλοντικοί χειρισμοί Από τα ανθίδια που απομένουν αφαιρούνται με μια κίνηση και οι τρεις στήμονες, με προσοχή για να μην τραυματιστούν τα άνθη αφαίρεση στημόνων 23
ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Σιτάρι Αφαιρούνται 2-3 από τα σταχίδια της κορυφής και της βάσης και όλα τα κεντρικά ανθίδια Τα άκρα των λεπύρων κόβονται με το ψαλιδάκι για να διευκολυνθούν οι μελλοντικοί χειρισμοί Από τα ανθίδια που απομένουν αφαιρούνται με μια κίνηση και οι τρεις στήμονες, με προσοχή για να μην τραυματιστούν τα άνθη Τα αποστημονωμένα στάχυα καλύπτονται με τα αδιάβροχα σακουλάκια και στην ετικέτα που επισυνάπτεται στο στάχυ σημειώνεται η ημερομηνία αποστημόνωσης κάλυψη με διάφανη σακούλα 24
Σιτάρι ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Αφού περάσουν 2-3 μέρες ανοίγουν τα άνθη για να διαπιστωθεί η ωριμότητα ή όχι των στιγμάτων (χαρακτηριστική πτερωτή εμφάνιση) έλεγχος δεκτικότητας στίγματος 25
Σιτάρι ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Αφού περάσουν 2-3 μέρες ανοίγουν τα άνθη για να διαπιστωθεί η ωριμότητα ή όχι των στιγμάτων (χαρακτηριστική πτερωτή εμφάνιση) Η γύρη μαζεύεται και τοποθετείται στο μικρό δοχείο όπου παραμένει για λίγο στον ήλιο για να ωριμάσει συλλογή γύρης 26
Σιτάρι ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Αφού περάσουν 2-3 μέρες ανοίγουν τα άνθη για να διαπιστωθεί η ωριμότητα ή όχι των στιγμάτων (χαρακτηριστική πτερωτή εμφάνιση) Η γύρη μαζεύεται και τοποθετείται στο μικρό δοχείο όπου παραμένει για λίγο στον ήλιο για να ωριμάσει Μεταφέρεται προσεκτικά μια ποσότητα γυρεοκόκκων στο πτερωτό στίγμα κάθε ανθιδίου και σημειώνεται ο δότης της γύρης και η ημερομηνία επικονίασης επικονίαση 27
Σιτάρι ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Αφού περάσουν 2-3 μέρες ανοίγουν τα άνθη για να διαπιστωθεί η ωριμότητα ή όχι των στιγμάτων (χαρακτηριστική πτερωτή εμφάνιση) Η γύρη μαζεύεται και τοποθετείται στο μικρό δοχείο όπου παραμένει για λίγο στον ήλιο για να ωριμάσει Μεταφέρεται προσεκτικά μια ποσότητα γυρεοκόκκων στο πτερωτό στίγμα κάθε ανθιδίου και σημειώνεται ο δότης της γύρης και η ημερομηνία επικονίασης Κάθε στάχυς που έχει επικονιαστεί καλύπτεται εκ νέου με το αδιάβροχο σακουλάκι. 28
Σιτάρι ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ Αφού περάσουν 2-3 μέρες ανοίγουν τα άνθη για να διαπιστωθεί η ωριμότητα ή όχι των στιγμάτων (χαρακτηριστική πτερωτή εμφάνιση) Η γύρη μαζεύεται και τοποθετείται στο μικρό δοχείο όπου παραμένει για λίγο στον ήλιο για να ωριμάσει Μεταφέρεται προσεκτικά μια ποσότητα γυρεοκόκκων στο πτερωτό στίγμα κάθε ανθιδίου και σημειώνεται ο δότης της γύρης και η ημερομηνία επικονίασης Κάθε στάχυς που έχει επικονιαστεί καλύπτεται εκ νέου με το αδιάβροχο σακουλάκι. κάλυψη με διάφανη σακούλα 29