ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟΥ 1. ΟΡΙΣΜΟΣ Εργονοµία ονοµάζεται η προσαρµογή της εργασιακής πρακτικής στο ανθρώπινο σώµα (και όχι το αντίστροφο) ώστε αυτό να ταλαιπωρείται όσο το δυνατόν λιγότερο. Η εργονοµία έχει ως αντικείµενο : τον σχεδιασµό του εργασιακού περιβάλλοντος την καταγραφή των κινδύνων την εκτίµηση της επικινδυνότητάς τους την αξιολόγηση των υφιστάµενων µέτρων την εκπαίδευση και ενηµέρωση τις προτάσεις λήψης προληπτικών ή/και επεµβατικών µέτρων Αυτό επιτυγχάνεται µε : την ανάλυση των δραστηριοτήτων του ανθρωπίνου δυναµικού την ανάλυση του εργασιακού περιβάλλοντος (µικροκλίµα, χωροταξία, ψυχολογία) την αλληλεπίδραση / αλληλεξάρτηση των ανωτέρω. 2. ΚΛΑ ΟΙ ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 2.1 Ανθρωποµετρία Ανθρωποµετρία είναι η επιστήµη που ασχολείται µε την προσαρµογή των γεωµετρικών διατάσεων του ανθρώπου σε συνδυασµό µε τις φυσιολογικές ικανότητές του στο εργασιακό περιβάλλον. Οι γεωµετρικές διαστάσεις του ανθρώπου εξαρτώνται από την ηλικία, το φύλο, τη φυλή, το πολιτισµικό επίπεδο και την εξέλιξή του. 2.2 Εργοφυσιολογία Εργοφυσιολογία είναι η επιστήµη που ασχολείται µε τους µηχανισµούς παραγωγής έργου από το ανθρώπινο σώµα. Η παραγωγή έργου σχετίζεται µε το µυοσκελετικό σύστηµα που αναλαµβάνει την εκτέλεση των εργασιών και αντλεί ενέργεια που επιβαρύνει το καρδιαγγειακό και αναπνευστικό σύστηµα του ανθρώπου. 2.3 Ανθρωποµηχανική Ανθρωποµηχανική είναι η επιστήµη που εξετάζει τους µηχανισµούς και την ποικιλία της ανθρώπινης κίνησης. Σχετίζεται άµεσα µε τη µετακίνηση και την άρση φορτίων. 3. ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΟΙ ΚΙΝ ΥΝΟΙ Οι πηγές των εργονοµικών κινδύνων µπορεί να είναι: 3.1. Εργασιακές ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 1/11
3.1.1 Φυσικοί Παράγοντες: και προσδιορίζονται από : την χωροταξία το µικροκλίµα [φωτισµός κλιµατισµός (θερµοκρασία, υγρασία, ρύποι)] τους κραδασµούς και τις δονήσεις τη στάση του σώµατος την εξασκούµενη δύναµη την επαναλαµβανόµενη κίνηση και το στατικό φορτίο 3.1.2 Οργανωτικοί Παράγοντες 3.2. Εξωεργασιακές 4. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ και προσδιορίζονται από: τη µονοτονία τις γνωστικές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις των ρυθµών εργασίας τους οργανωτικούς παράγοντες και προσδιορίζονται από: την ηλικία το φύλο το ιατρικό ιστορικό και τον τρόπο ζωής 4.1. ΚΑΤΑΠΟΝΗΣΗ (STRESS) 4.1.1 Σωµατική Καταπόνηση / Υποβάθµιση Μπορεί να παρουσιαστεί µε τη µορφή µόνιµων παραµορφώσεων / δυσλειτουργιών (CTD s) ή µε τη µορφή επαναλαµβανόµενων συµπτωµάτων όπως πόνοι, µουδιάσµατα, κύστες κλπ. 4.1.2 Ψυχική Καταπόνηση Παρουσιάζεται ως νευρικότητα, εκνευρισµός, µε την παρουσία πονοκεφάλων ή ακόµη και δυσπεψίας. Αιτία όλων αυτών είναι η συσσωρευτική επίπτωση των µικροτραυµατισµών επειδή δεν δίνουµε στο σώµα µας τη δυνατότητα ανάταξης. ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 2/11
5. ΓΕΝΙΚΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Για την αποφυγή όλων των παραπάνω πρέπει να ακολουθούνται κάποιοι βασικοί κανόνες εργονοµίας: Κάθε µέλος του σώµατός µας πρέπει να βρίσκεται σε καλή κατάσταση και σε φυσική θέση. Θα πρέπει να κάνουµε διαλείµµατα κατά τη διάρκεια της εργασίας µας. Το διάλειµµα πρέπει να γίνεται τόσο συχνά όσο απαιτείται σε συνδυασµό µε την ηλικίας µας, την κατανάλωση ενέργειας που απαιτείται για τη συγκεκριµένη εργασία και τη στατική φόρτιση που δεχόµαστε κατά την εκτέλεση της συγκεκριµένης εργασίας. ιάλειµµα εργασίας δεν σηµαίνει παύση εργασίας, αλλά µετακίνηση σε ηπιότερες µορφές εργασίας. Να προσπαθούµε συχνά να εναλλάσσουµε τη δουλειά µας. Εναλλαγή εργασίας εννοούµε τη µετακίνηση σε µορφές εργασίας που καταπονούν λιγότερο το µέλος του σώµατος που ήδη καταπονείται ή / και τη µετακίνηση σε µορφές εργασίας µε διαφορετικό αντικείµενο. Να χρησιµοποιούµε εργονοµικά εργαλεία εργασίας. Να προσπαθούµε για την εξάλειψη των µη αναγκαίων εργασιών. Να εντάξουµε στην εργασία µας τον αυτοµατισµό και τα οφέλη που αυτός µπορεί να µας παρέχει για να επιτύχουµε περιορισµό της άρσης φορτίων, εξάλειψη των κύψεων, εξάλειψη των επαναλαµβανόµενων κινήσεων, περιορισµό του θορύβου κλπ. 6. ΕΠΗΡΕΑΖΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Τα µέρη του σώµατος που επηρεάζονται άµεσα είναι: οι µύες οι τένοντες τα νεύρα οι σύνδεσµοι οι αρθρώσεις (κόνδυλοι, καρποί, ώµοι, αγκώνες, λαιµός, γόνατα) 6.1 Χέρια / Καρποί Ανθρωποµετρικά εδοµένα ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 3/11
Οι αιτίες που ενδεχοµένως θα οδηγήσουν σε µία τέτοια καταπόνηση είναι: η επαναλαµβανόµενη κίνηση η άσκηση δύναµης η απόκλιση από τη φυσική θέση ο χρόνος καταπόνησης το κρύο οι δονήσεις η φυσική κατάσταση Οι επιπτώσεις στα χέρια και στους καρπούς προσδιορίζονται σε: τεντοτίτιδα γαγγλιακές κύστες φλεγµονές λευκά δάκτυλα σύνδροµο καρπιαίου σωλήνα επικονδυλίτιδα Τα επιπρόσθετα µέτρα που µπορούµε να λάβουµε για την αποφυγή αυτών των προβληµάτων είναι : η παρεµβολή αφρώδους / µαλακού υλικού στις αιχµηρές επιφάνειες η αποφυγή ακραίων κινήσεων η αποφυγή άσκησης υπερβολικής δύναµης η χρήση εργονοµικών εργαλείων Φυσική Θέση 6.2 Ώµοι Ανθρωποµετρικά εδοµένα ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 4/11
Οι αιτίες που ενδεχοµένως οδηγήσουν σε καταπόνηση των ώµων είναι: η επαναλαµβανόµενη κίνηση η άσκηση δύναµης η απόκλιση από τη φυσιολογική θέση η φυσική κατάσταση Φυσική Θέση Οι επιπτώσεις στους ώµους προσδιορίζονται σε: φλεγµονή του σάκου και φλεγµονή του τένοντα. Τα επιπρόσθετα µέτρα που µπορούµε να λάβουµε για την αποφυγή αυτών των προβληµάτων είναι: η ελαχιστοποίηση ή αποφυγή των ακραίων κινήσεων η αποφυγή άρσης φορτίου µεγαλύτερου των 4,5 κιλών. 6.3 ΑΥΧΕΝΑΣ Ανθρωποµετρικά δεδοµένα ΜΕΓΙΣΤΗ ΑΠΟ ΕΚΤΗ ΑΠΟΚΛΙΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΟ +/- 15 ο +/- 45 ο +/- 20 ο Οι αιτίες που συχνά οδηγούν στην καταπόνηση του αυχένα είναι: το στατικό φορτίο η επαναλαµβανόµενη κίνηση η απόκλιση από τη φυσική θέση η φυσική κατάσταση ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 5/11
Η πιο συνηθισµένη επίπτωση στον οργανισµό είναι το αυχενικό σύνδροµο. Τα επιπρόσθετα µέτρα που θα µπορούσαµε να λάβουµε είναι : η οργάνωση του εργασιακού µας χώρου και η εναλλαγή της θέσης του αυχένα σε τακτά χρονικά διαστήµατα Ο κίνδυνος προέρχεται κυρίως από τη στατική καταπόνηση και όχι τόσο από την επαναλαµβανόµενη κίνηση. 6.4 ΣΠΟΝ ΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ Ανθρωποµετρικά δεδοµένα ΜΕΓΙΣΤΗ ΑΠΟ ΕΚΤΗ ΑΠΟΚΛΙΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΟ +/- 20 ο +/- 30 ο +/- 30 ο Οι πιο συχνές αιτίες λόγω των οποίων µπορεί να καταπονηθεί η σπονδυλική µας στήλη είναι: η επαναλαµβανόµενη καταπόνηση (π.χ. σκύψιµο) η άρση φορτίων η θέση εργασίας (όταν αυτή αποκλίνει από τη φυσιολογική θέση) ο χρόνος καταπόνησης και έχει σχέση µε την απόσταση µεταφοράς και τις συχνές περιστροφές του σώµατος. τα χαρακτηριστικά του φορτίου όπως το βάρος του, το περίγραµµά του κλπ. η φυσική µας κατάσταση. Οι πιο διαδεδοµένες επιπτώσεις στη σπονδυλική µας στήλη είναι : οι εκφυλιστικοί νόσοι των δίσκων η σκολίωση η κύφωση Τα επιπρόσθετα µέτρα που µπορούν να ληφθούν για την αποφυγή των παραπάνω είναι: αποφυγή της ώθησης ή της έλξης φορτίων µείωση του σκυψίµατος για µεγάλο χρονικό διάστηµα προσαρµογή του ύψους επιφάνειας εργασίας χρήση ειδικού εξοπλισµού αποφυγή εργασίας σε ύψος άνω της κεφαλής ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 6/11
Κύρια µέτρα: Ορθή Στάση Ορθή Καθιστική Θέση Γωνία σώµατος µε µηρούς 90 105 ο Γωνία µηρών µε κνήµες 90 105 ο Γωνία κνηµών µε ταρσούς 90 ο Ορθή Ορθοστατική Θέση Γωνία σώµατος µε µηρούς 180 ο Γωνία µηρών µε κνήµες 180 ο Γωνία κνηµών µε ταρσούς 90 110 ο Ορθή Άρση Φορτίου ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 7/11
Η ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ Τα βασικά εργονοµικά θέµατα σε ένα Εργασιακό Χώρο είναι : Α. Η οργάνωση του χώρου εργασίας (επιφάνεια, καθίσµατα, χώρος) Επιφάνεια εργασίας Η επιφάνεια εργασίας µας πρέπει να είναι καθαρή και χωρίς οπτική ρύπανση. Κατά προτίµηση το χρώµα της να µην είναι λευκό και δεν θα πρέπει να είναι ανακλαστική. Το κάθε αντικείµενο θα πρέπει να έχει µία συγκεκριµένη θέση και να βρίσκεται πάντα στη θέση αυτή. Στην άκρη της επιφάνειας εργασίας θα πρέπει να υπάρχει κύρτωση. (α) ΛΑΘΟΣ (β) ΣΩΣΤΟ Ύψος εργασίας Σχετίζεται µε το αν είναι ρυθµιζόµενο ή όχι, οριζόντιο ή κεκλιµένο. Κάθισµα Η επιφάνεια του καθίσµατος θα πρέπει να είναι ευρύχωρη, µαλακή και εύκολα καθαριζόµενη. Θα πρέπει να έχει πλήρη υποστήριξη πλάτης, πνευµατικά ρυθµιζόµενο ύψος καθίσµατος, ρυθµιζόµενο ύψος και γωνία πλάτης. Επίσης, το κάθισµα θα πρέπει να έχει υποχείρια, υποπόδιο, να είναι περιστρεφόµενο και τροχήλατο σε πεντάκτινη βάση. Χώρος εργασίας Θα πρέπει να υπάρχει χώρος εργασίας για το κεφάλι, τα πόδια, τα γόνατα και τους βραχίονες. ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 8/11
Β. Το Μικροκλίµα Φωτισµός Ο φωτισµός είναι είτε φυσικός είτε τεχνητός. Ο τεχνητός φωτισµός χρησιµοποιείτε για τη µείωση των σκιάσεων. Τοπικός φωτισµός χρησιµοποιείτε για τη λεπτοµερή εργασία. Άµεσος και έµµεσος φωτισµός πρέπει να υπάρχει για τη µείωση της θάµβωσης. Η ορθή επιλογή των φωτιστικών σωµάτων εξασφαλίζει την ποιότητα της χρωµατικής απόδοσης. Ο διάχυτος φωτισµός βοηθά στην αποφυγή των εναλλαγών θερµότητας. Χρωµατική ποικιλία Κλιµατισµός Θόρυβος Η χρωµατική ποικιλία στον εργασιακό χώρο βοηθά στην αποβολή της µονοτονίας, και στην µείωση της οπτικής ρύπανσης. Επίσης, µε την χρωµατική ποικιλία συνδυάζονται εύκολα τα χρώµατα µε τη δραστηριότητα. Ο κλιµατισµός βοηθά στην επίτευξη των συνθηκών άνεσης. Επιτυγχάνεται ο έλεγχος των ρύπων (σκόνες & αναθυµιάσεις), βοηθά στον έλεγχο της θερµοκρασίας σε συνάρτηση µε την υγρασία, και στον σωστό εξαερισµό του χώρου είτε αυτός είναι φυσικός είτε εξαναγκασµένος. Ο θόρυβος στο χώρο εργασίας πρέπει να είναι µέσης συχνότητας και η ηχοστάθµη να διατηρείται σε χαµηλά επίπεδα. Γ. Η Εργασία σε Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές Οι κύριες επιπτώσεις από την εργασία σε Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές είναι: Ξηροφθαλµία λόγω προσήλωσης Ερύθρυνα οφθαλµών Πονοκέφαλος Αδυναµία εστίασης Σύνδροµο καρπιαίου σωλήνα Αυχενικό άλγος Γενικά Προτεινόµενα Μέτρα: Τοποθετήστε την οθόνη σας ελαφρά χαµηλότερα από το ύψος των µατιών σας, µε κλίση προς τα πίσω και σε απόσταση περίπου 65 cm. Ρυθµίστε την αντίθεση και την φωτεινότητα της οθόνης. Φροντίζετε όταν πληκτρολογείτε ο πήχης σας να υποστηρίζεται και ο αγκώνας σας να είναι κοντά στο σώµα σας. ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 9/11
Χρησιµοποιείτε πάντα καθίσµατα µε υποχείρια. Χρησιµοποιείτε πάντα αναλόγιο εγγράφων. Εργάζεστε σε χώρο µε διάχυτο φωτισµό, µε τα φωτιστικά στα πλάγια. Τις ώρες της έντονης ηλιοφάνειας κλείστε µερικώς τις περσίδες των παραθύρων σας. Ανά τακτά χρονικά διαστήµατα να σηκώνεστε και να κινείστε. Μην εργάζεστε πάνω από 50 στην οθόνη σας χωρίς διάλειµµα. Κλείνετε τα µάτια σας µε τα χέρια για 1. Αποφεύγετε τις επαναλαµβανόµενες κινήσεις και την ακινησία. Κάνετε τακτικά ασκήσεις χαλάρωσης. Μην προσηλώνεστε στην οθόνη σας αλλά, κατά διαστήµατα, εστιάζετε µακρυά και ανοιγοκλείνετε συνειδητά τα µάτια σας. Αποφύγετε τις ενοχλητικές αντανακλάσεις στην οθόνη. Μην χρησιµοποιείτε επιφάνειες εργασίας οι οποίες αντανακλούν έντονα το φως (γυαλιστερές, γυάλινες κλπ.) ιατηρείτε καθαρή την οθόνη σας. Τοποθετείτε το ποντίκι δίπλα στο πληκτρολόγιο ώστε να αποφεύγετε περιττές διαδροµές κινήσεων. ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 10/11
ΕΚ ΟΘΗΚΕ ΑΠΟ ΙΕΥΘΥΝΤΗ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: ΕΓΚΡΙΘΗΚΕ ΑΠΟ ΙΕΥΘΥΝΤΗ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ: 08/11/2009 ΚΩ ΙΚΟΣ HGI-009 ΕΚ ΟΣΗ 1 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 05/11/2009 ΣΕΛΙ Α 11/11