ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ TOY ΣΤΟΛΟΥ ΤΩΝ F-16 ΤΗΣ ΠΑ

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 ΤΕΥΧΟΣ 1 www.defencemews.gr ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ TOY ΣΤΟΛΟΥ ΤΩΝ F-16 ΤΗΣ ΠΑ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΠΕΖΙΚΟ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΜΑΧΗΣ ΠΕΖΙΚΟ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΞΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΑΜΥΝΤΙΚΩΝ ΑΠΑΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΩΝ ΜΟΝΑ ΩΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΝ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΙ ΕΙ ΙΚΩΝ ΥΝΑΜΕΩΝ

EDITORIAL Στα «χαρακώματα»: Ελλάδα vs. Γερμανία Από το 2010, όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση, Ελλάδα και Γερμανία βρίσκονται σε διαρκή αντιπαράθεση. Από τη μια είναι οι «τεμπέληδες» Έλληνες που προτιμούν να «λιάζονται στις παραλίες αντί να δουλεύουν», ενώ από την άλλη είναι οι «νεοναζί» Γερμανοί που θέλουν να μας εξαθλιώσουν και να μας καταστρέψουν. Ξεχνούν ότι μας προκάλεσαν κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο (Β ΠΠ). Άρα δεν τους χρωστάμε τίποτα. Αντίθετα μας χρωστάνε πολλά, πάρα πολλά και πρέπει να πληρώσουν. Προφανώς οι Έλληνες δεν είμαστε τεμπέληδες. Απλά έχουμε μια πολύ κακή Δημόσια Διοίκηση με δαιδαλώδη γραφειοκρατία, σχεδιασμένη ώστε να εξυπηρετεί τη βασική και μόνη αρχή της ελληνικής πολιτικής σκηνής: Διορισμοί και αργομισθίες υπέρ κομματικών φίλων! Από την άλλη οι Γερμανοί δεν είναι οι «νεοναζί» που θέλουμε να πιστεύουμε ούτε θέλουν να μας εξοντώσουν. Αν το ήθελαν θα το είχαν κάνει ήδη όταν είχαν την ευχέρεια να μας οδηγήσουν σε χρεωκοπία και έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) με οδυνηρές συνέπειες για εμάς. Άρα «προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός»; Το πρόβλημα στις Ελληνογερμανικές σχέσεις είναι ότι η Ελλάδα συνεχίζει να βλέπει τη Γερμανία με ψυχροπολεμικούς όρους, ενώ η Γερμανική εξωτερική πολιτική ασκείται πλέον με νέους όρους. Η ελληνική αριστερά είχε μια πάγια προσέγγιση σε σχέση με τη Γερμανία: Το Βερολίνο θα πρέπει να μην επεμβαίνει στα εσωτερικά άλλων κρατών και να μας πληρώνει κατά το δοκούν ελέω Β ΠΠ! Αυτό που δεν έχει καταλάβει η αριστερά στην Ελλάδα είναι ότι η Γερμανία τα έχει βρει με το παρελθόν της και πλέον δεν αποδέχεται εκβιασμούς και τετελεσμένα με αναφορές στα γεγονότα του Β ΠΠ. Από το 1949 έως το 1990 η εξωτερική πολιτική της Γερμανίας ασκούνταν εντός του πλαισίου της «συλλογικής ιστορικής ευθύνης της Γερμανίας». Έτσι η Γερμανία έδωσε έμφαση στην εσωτερική και όχι στην εξωτερική πολιτική (κυρίως έδωσε έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη και την ισχυροποίηση της εντός της ΕΕ). Ωστόσο, η ενοποίηση της χώρας το 1990, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου «αποδέσμευσε» τη Γερμανία από τα ιστορικά υπαρξιακά της προβλήματα και σύνδρομα. Οι νέες γενιές των Γερμανών δεν αντιλαμβάνονται γιατί θα πρέπει να απολογούνται διαρκώς για ένα έγκλημα που έγινε 70 χρόνια πριν και όχι από αυτούς, ούτε από τους γονείς τους! Αυτή η σύγκρουση αντίρροπων επιχειρημάτων, σε συνδυασμό με την σκληρότητα των μνημονίων και την αδυναμία του ελληνικού πολιτικού συστήματος να μεταρρυθμίσει τη χώρα, είναι που έχει φέρει την Ελλάδα και τη Γερμανία στα «χαρακώματα». DEFENCE NEWS 1

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 Η ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας 4 Οι διευθετήσεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, μετά τον Α ΠΠ άφησαν ανοικτά ζητήματα. Από αυτήν την άποψη, το Ανατολικό Ζήτημα επανέρχεται με την Τουρκία να προσπαθεί να ωφεληθεί. Απόκτηση μεταχειρισμένων μονάδων επιφάνειας για το ΠΝ 12 Οι εννέα φρεγάτες κλάσης Έλλη του ΠΝ, είναι προφανές, ότι χρήζουν αντικατάστασης, διότι δεν ικανοποιούν πλέον τις σύγχρονες επιχειρησιακές απαιτήσεις. Εξοπλισμοί Ειδικών δυνάμεων 24 Οι Ειδικές Δυνάμεις έχουν καταρτίσει σχέδια για την κάλυψη των αναγκών τους, τα οποία, λόγω του δημοσιονομικού, παραμένουν «ως έχουν». Ωστόσο η απειλή γιγαντώνεται ενώ οι τεχνολογικές εξελίξεις καθορίζουν πλέον την αποτελεσματικότητα των ειδικών επιχειρήσεων. F-16 Viper 40 Με δεδομένη την αναβάθμισης 163 μαχητικών F-16 Fighting Falcon της Τουρκίας, η μόνη απάντηση φαίνεται ότι βρίσκεται στην αναβάθμιση του στόλου των ελληνικών F-16 Fighting Falcon στο επίπεδο F-16 Viper. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πεζικό και βασικές τακτικές μάχης 52 Η Διμοιρία Πεζικού θα πρέπει να είναι σε θέση να εκτελέσει αποτελεσματικά μια σειρά βασικών τακτικών, τις οποίες ο μαχητής θα κλιθεί να εφαρμόσει στην πράξη. Πεζικό και αστικές περιοχές 58 Στο σύγχρονο πεδίο μάχης το Πεζικό θα κλιθεί να εκτελέσει μια σειρά αποστολών, όπως οι επιχειρήσεις σε αστικές περιοχές και η εκκαθάριση κτιρίων. Συνεπώς οφείλει να προσαρμόσει τις τακτικές του. Εξορθολογισμός αμυντικών δαπανών και ελληνική αμυντική βιομηχανία 62 Η οικονομική κρίση δημιούργησε τεράστια δημοσιονομικά προβλήματα και μείωση των αμυντικών δαπανών. Αυτό, σε συνδυασμό με το αυξημένο κόστος των νέων τεχνολογιών δημιουργεί ένα ασφυκτικό περιβάλλον και επηρεάζει την αποτρεπτική ικανότητα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Το περιοδικό «ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ» είναι ιδιοκτησία και συντάσσεται από την δημοσιογραφική ομάδα της ιστοσελίδας www.defencenews.gr. Διανέμεται ΔΩΡΕΑΝ και δεν ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Τα ενυπόγραφα άρθρα δεν εκφράζουν απαραίτητα τις θέσεις του περιοδικού. 3

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 Η ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας Των Γιάννη Καρκαζή & Ιωάννη Βιδάκη Σε μία επίκαιρη γεωπολιτική ανάλυση, σχετικά με την Μέση Ανατολή, επιβεβαιώνεται ότι οι διευθετήσεις στην περιοχή μετά τον Α Παγκόσμιος Πόλεμο (Α ΠΠ) άφησαν ανοικτά ζητήματα. Το κουρδικό έμεινε άλυτο και οι συνοριακές γραμμές των αραβικών χωρών καθορίστηκαν πρόχειρα: «Η Άγκυρα έχασε τότε, την πετρελαιοφόρο περιοχή της Μοσούλης Δεν ενδιέφερε ούτε τους Άγγλους, ούτε τους Γάλλους η σύνθεση των πληθυσμών, που θα ανήκαν στα τεχνητώς διαμορφωμένα κράτη αλλά, το πετρέλαιο και η εξόρυξή του. Έτσι άλλαξαν την πληθυσμιακή σύνθεση των περιοχών που τους ενδιέφεραν. Όλα αυτά, όμως, κάποτε θα αναζητούσαν τη λύση τους Από αυτήν την άποψη, το Ανατολικό Ζήτημα επανέρχεται Και η Τουρκία προσπαθεί να ωφεληθεί από την επαναφορά του ζητήματος αυτού». 4

ΕΝΕΡΓΕΙΑ 5

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 Παρά τα έντονα εσωτερικά της προβλήματα, τις κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις, η Τουρκία επιχειρεί διαρκώς να προβάλει την εικόνα μίας δυναμικής «χώρας-γέφυρας», η οποία φιλοδοξεί μέχρι το 2023, (στην 100ή επέτειο από την ίδρυσή της), να περιλαμβάνεται στη λέσχη των δέκα πιο ισχυρών οικονομικά χωρών του πλανήτη. Με ονομαστικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) το οποίο υπερβαίνει τα $ 800 δις, είναι ήδη η 17 η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, ενώ ο στρατός της είναι αριθμητικά ο δεύτερος σε μέγεθος στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ. Αυτοί οι παράγοντες, σε συνδυασμό με την καίρια γεωστρατηγική θέση της χώρας, τροφοδοτούν αρχικά, μία αισιόδοξη προοπτική για το μέλλον της γειτονικής χώρας. Σ αυτό το πλαίσιο εγκαινιάστηκε και η υποθαλάσσια σιδηροδρομική σήραγγα, (μήκους 1,4 χλμ. και κόστους 3 δις), η οποία ενώνει την ευρωπαϊκή και την ασιατική ακτή του Βοσπόρου, εντασσόμενη σε μία σειρά φαραωνικών και συχνά αμφιλεγόμενων σχεδίων, τα οποία φιλοδοξούν να μεταβάλλουν το πρόσωπο της χώρας, όπως η κατασκευή ενός τρίτου αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης (το μεγαλύτερο στον κόσμο σύμφωνα με τους σχεδιαστές του), η κατασκευή ενός παράλληλου στον Βόσπορο καναλιού μήκους 45 χλμ., η κατασκευή μίας τρίτης σύγχρονης γέφυρας στο Βόσπορο, καθώς και τριών πυρηνικών σταθμών ως το 2023. 1 Όλα αυτά θα έχουν βέβαια τεράστιο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος, αλλά ο μεγαλομανής Ερντογάν, επιδιώκει να μείνει στην ιστορία της Τουρκίας ως το ισλαμιστικό αντίστοιχο του Κεμάλ Ατατούρκ. Ωστόσο η Άγκυρα δεν διαθέτει την πολιτική και στρατιωτική επάρκεια, την οικονομική αντοχή και την ενεργειακή υποστήριξη, για να υλοποιήσει το μεγαλόπνοο όραμά της. 2 Το παρόν κείμενο καταδεικνύει συνοπτικά, ορισμένες βασικές αδυναμίες και ελλείψεις του ενεργειακού και ειδικότερα του πετρελαϊκού τομέα της χώρας. Σε επόμενο άρθρο θα αναλυθεί ο κλάδος του φυσικού αερίου και της αντίστοιχης στρατηγικής. Ενεργειακή-πετρελαϊκή ασφάλεια και στρατηγική Η μεταπολεμική ενδυνάμωση της ΕΣΣΔ και η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου συνέδραμε στην προσέγγιση της Τουρκίας με την Δύση, (δόγμα Τρούμαν και οικονομική βοήθεια μέσω του «Σχεδίου Μάρσαλ» το 1947), εξυπηρετώντας άμεσα την αμερικανική εξωτερική πολιτική, η οποία επιδίωκε τον περιορισμό της επιρροής της γειτονικής Σοβιετικής Ένωσης. Το 1952 εντάχθηκε με την Ελλάδα στο ΝΑΤΟ και προσέγγισε τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Στις αρχές του 21ου αιώνα η Τουρκία στοχεύει να καταστεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) πλέον. Ωστόσο η πορεία της χώρας προς την Ευρώπη φέρεται να εξελίσσεται σε μια επίπονη και χρονοβόρα διεργασία, που αναγκαστικά θα τη μεταλλάξει. Ο Ερντογάν σταδιακά αποστασιοποιείται από τον κεμαλισμό, θεωρώντας ότι για να αποκτήσει βαρύτητα η Τουρκία στην Ευρώπη, πρέπει να αναδειχθεί σε μία σημαντική δύναμη στην Εγγύς Ανατολή. Παρουσιάζονται όμως προβλήματα όταν η τουρκική γεωγραφική και η ιστορική θέση ανάμεσα στην Ανατολή και την Δύση, ενέχει εκτός από οφέλη και πολλά τρωτά σημεία, αντιμετωπίζοντας αντιφάσεις. Σε αντίθεση με 6 Ο Ταγίπ Ερντογάν, Πρόεδρος της Τουρκίας, σταδιακά αποστασιοποιείται από τον κεμαλισμό, θεωρώντας ότι για να αποκτήσει βαρύτητα η Τουρκία στην Ευρώπη, πρέπει να αναδειχθεί σε μία σημαντική δύναμη στην Εγγύς Ανατολή.

ΕΝΕΡΓΕΙΑ την έμφαση που απέδιδε ο Ατατούρκ στην εσωστρέφεια και στις ένοπλες δυνάμεις, ο Ερντογάν ακολούθησε τον Οζάλ, αξιοποιώντας την «εύπλαστη και ήπια δύναμη» του πολιτισμού και των οικονομικών σχέσεων για να διαμορφώσει μία πιο «διακριτική εκδοχή» της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από την Βόρεια Αφρική έως και την Κεντρική Ασία, χωρίς να κατορθώνει πάντα την αποφυγή ακραίων συμπεριφορών. Η αξιοζήλευτη οικονομική μεγέθυνση, αντανακλάται και στην εξωτερική πολιτική, με κύριο εμπνευστή και εκφραστή τον Αχμέτ Νταβούτογλου, (ΥΠΕΞ από το 2009 και διάδοχο στην πρωθυπουργία το 2014). Το δόγμα του Νεο-Οθωμανισμού, με κύρια χαρακτηριστικά την πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων» με τις γειτονικές χώρες, (εξοικονόμηση πολύτιμων δυνάμεων) και τη συστηματική, μέσω της «ήπιας γεωοικονομικής δύναμης», ανάδειξη της Τουρκίας στην περιφέρειά της, δημιουργεί ερωτηματικά για τις προθέσεις της Άγκυρας για την ένταξη στην ΕΕ. Το δόγμα αυτό φέρεται να προτάσσει, αντί για την πλήρη ενσωμάτωση στους Δυτικούς θεσμούς και στην ΕΕ, την παράλληλη ανάπτυξη αυτόνομων και πολύπλευρων σχέσεων με τις Αραβικές χώρες, το Ιράν, την Ρωσία. 3 Παρά τα έντονα εσωτερικά της προβλήματα, τις κοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις, τον δυισμό σε πολλαπλά επίπεδα, η Τουρκία επιχειρεί διαρκώς να προβάλει την εικόνα μίας δυναμικής χώρας-γέφυρας, η οποία φιλοδοξεί μέχρι το 2023, να περιλαμβάνεται στη λέσχη των δέκα ισχυρότερων οικονομικά χωρών του πλανήτη. Οι εξαιρετικές τουρκικές οικονομικές επιδόσεις της τελευταίας δεκαετίας, φέρεται να έχουν έντονη σχέση με την πολιτική κατάσταση: ένα κράτος με ασταθή πολιτική, η οποία χαρακτηριζόταν από συνεχώς μεταβαλλόμενες κυβερνήσεις συνασπισμού, όταν κατάφερε να αποκτήσει μία μονοκομματική κυβέρνηση, ικανή να υλοποιήσει αναγκαίες πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, «μετατράπηκε σε σταθερή και αξιόπιστη» χώρα. Ωστόσο η Τουρκία εξακολουθεί να εξαρτάται από ευμετάβλητες, βραχυπρόθεσμες επενδύσεις, για την χρηματοδότηση του μεγάλου ελλείμματος των τρεχουσών συναλλαγών της. Το τελευταίο, το τρωτό νόμισμά της και η συνεχόμενη αναταραχή στην γειτονιά της, την αφήνει ευάλωτη, σε αποσταθεροποιητικές αλλαγές της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Αν και ενισχύει το εμπόριο με τους ανατολικούς της γείτονες, απέχει από τον μεγάλο όγκο συναλλαγών που έχει με την Ευρώπη. Στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία, η Τουρκία αναζητά προσβάσεις λόγω γεωγραφικής και γλωσσικής συγγένειας, αν και η Ρωσία συνεχίζει να ασκεί σημαντική επιρροή στην περιοχή. Επιπλέον, την Άγκυρα βαρύνει το ιστορικό παρελθόν, απέναντι σε όλους τους γείτονες και δεν διαθέτει το πλεονέκτημα της αραβικής γλώσσας, η οποία θα την ενίσχυε πολιτιστικά. Η Τουρκία γεωγραφικά βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με το 72% των παγκόσμιων βεβαιωμένων αποθεμάτων φυσικού αερίου και το 73% των πετρελαϊκών αποθεμάτων, στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Κασπίας. Με αυτά τα δεδομένα, η Τουρκία αποτελεί μία «φυσική γέφυρα» μεταξύ των χωρών κατόχων πηγών ενέργειας και των αγορών των καταναλωτών κρατών και θεωρείται ως μια χώρα-κλειδί για την διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας, μέσω της διαφοροποίησης των πηγών εφοδιασμού και των διαδρομών, ζητήματα τα οποία έχουν αποκτήσει αυξημένη σημασία για την Ευρώπη (βλέπε Χάρτη Νο.2). Μεγάλα έργα αγωγών έχουν πραγματοποιηθεί και άλλα είναι υπό κατασκευή, τα οποία φέρεται να συμβάλλουν στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και να ενισχύουν τον ρόλο της Τουρκίας ως μια χώρα διέλευσης για τον ενεργειακό άξονα της Ευρασίας και ως ενεργειακού κόμβου στην περιοχή. Για τον σκοπό αυτό, η Τουρκία έχει επικεντρώσει τις προσπάθειές της στη μεταφορά των υδρογονανθράκων της Κασπίας προς τις δυτικές αγορές-υλοποίηση Ενεργειακού Διαδρόμου Ανατολής-Δύσης. Ορισμένοι αναλυτές ισχυρίζονται ότι ασφαλείς και εμπορικά κερδοφόροι αγωγοί θα συμβάλλουν στη σταθερότητα και την ευημερία στην περιοχή. Σκοπός της Άγκυρας αποτελεί η ανάδειξή της στην τέταρτη κύρια αρτηρία ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης, μετά τη Νορβηγία, την Ρωσία και την Αλγερία, ώστε να μπορέσει μεταξύ άλλων να διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο για τη συνεργασία της με την ΕΕ (βλέπε Χάρτη Νο.2). Η Τουρκική Ενεργειακή Πολιτική έχει σημειώσει εντυπωσιακή πρόοδο μετά τη Σύνοδο στο Ελσίνκι του 1999, όπου η Τουρκία ανακηρύχθηκε υποψήφια για ένταξη χώρα στην ΕΕ. Η Άγκυρα αποδί- 7

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 δει μεγάλη σημασία στην ορθολογική και αποδοτική λειτουργία της ενέργειας για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας της εθνικής της οικονομίας. Σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί, όσον αφορά στην αναδιάρθρωση και στην απελευθέρωση της τουρκικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, σύμφωνα και με τις οδηγίες της ΕΕ. Αναλυτικότερα η Τουρκία, αποτελεί μία από τις αναδυόμενες αγορές, με την ζήτηση πρωτογενούς ενέργειας να αναπτύσσεται ταχύτερα από τις περισσότερες άλλες χώρες. Η ζήτηση έχει διπλασιαστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες, και η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί, με μια προβλεπόμενη αύξηση 4% ετησίως. Ο ρυθμός αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας ήταν υψηλή και με ανάλογα ποσοστά μεγέθυνσης η χώρα αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον τομέα της ενέργειας, τουλάχιστον για τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21 ου αιώνα. Η στενή σχέση που παρατηρείται μεταξύ της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας και του ΑΕΠ της χώρας είναι σχεδόν γραμμική. Το 2012, το φυσικό αέριο είχε το μεγαλύτερο μερίδιο της κατανάλωσης με 32,2%, ενώ το ποσοστό του άνθρακα ήταν 30,3%. Το 29% της ακαθάριστης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας προήλθε από λιθάνθρακα (14%) και λιγνίτη (15%). Από το υπόλοιπο, το 43,3% καλύφθηκε από το φυσικό αέριο, το 24% από την υδροηλεκτρική ενέργεια, το 0,7% από το πετρέλαιο και το υπόλοιπο 3% από την αιολική ενέργεια και άλλες ΑΠΕ. Η Άγκυρα στοχεύει να αυξήσει την εγχώρια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, με την κατασκευή νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής αν και ο μέσος όρος χρήσης της παραγωγικής ικανότητας των ενεργειακών μονάδων παραμένει στο 69%. Ωστόσο, η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα τα οποία προέρχονται από ξένες πηγές, αποτελεί ένα σημαντικό εμπόδιο στην βιώσιμη μεγέθυνση: η κατανάλωση ενέργειας της Τουρκίας έχει αυξηθεί πολύ πιο γρήγορα από την παραγωγή της, αυξάνοντας την εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές ενέργειας. Ακόμη και το ήμισυ περίπου του άνθρακα που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, εισάγεται. Ειδικότερα οι εγχώριοι ενεργειακοί πόροι της Τουρκίας, αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από λιγνίτη και μικρές ποσότητες λιθάνθρακα και η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εισαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου ακόμη και λιθάνθρακα, (ορυκτά καύσιμα). Οι καθαρές εισαγωγές της αντιπροσωπεύουν το 72-74% του συνόλου των πρωτογενών ενεργειακών αναγκών και το εμπορικό έλλειμμα της χώρας αυξάνεται από την απουσία εγχώριων πηγών υδρογονανθράκων-σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενοι (άνω του 90%) από την Ρωσία και το Ιράν. Η αξία των εισαγωγών ενέργειας στην Τουρκία το 2013, έφθασε τα $ 56 δις, το 22,2% του συνόλου των εισαγωγών και 56% του συνολικού ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου. Μία αύξηση $ 10 το βαρέλι στην τιμή του αργού, προσθέτει $ 4 δις ετησίως στον λογαριασμό των εισαγωγών της. Σύμφωνα με αξιόπιστα στοιχεία η Τουρκία υπερβαίνει το «Κατώφλι Τρωτότητας», καθόσον ικανοποιεί ποσοστά πολύ μεγαλύτερα του 33%, από την κατανάλωση υδρογονανθράκων στη συνολική της παραγωγή ενέργειας και στην εισαγωγική της εξάρτηση στο άθροισμα κάλυψης των αναγκών της σε υδρογονάνθρακες. Ως αποτέλεσμα η Τουρκία αποδίδει ύψιστη προτεραιότητα στην περαιτέρω διαφοροποίηση των εισαγωγών της, τόσο στο είδος όσο και στην προέλευση. Εάν η Τουρκία αξιοποιήσει εναλλακτικές πηγές ενέργειας, θα μειώσει σημαντικά τα ενεργειακά ελλείμματα. Στο πλαίσιο αυτό έχουν ενταθεί οι δραστηριότητες έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων 4 και η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και της ενεργειακής ασφάλειας καθίστανται στόχοι υψηλής προτεραιότητας. Η Άγκυρα στοχεύει σε πλήρη αξιοποίηση των αποθεματικών σε άνθρακα, της υδρο-ισχύος και άλλων ΑΠΕ (αιολική και ηλιακή ενέργεια), για την κάλυψη της αύξησης της ζήτησης κατά τρόπο βιώσιμο. Η πυρηνική ενέργεια στο τουρκικό ενεργειακό μίγμα θα είναι επίσης ένα από τα κύρια εργαλεία για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, αποφεύγοντας την επέκταση της εξάρτησης από εισαγόμενα καύσιμα. Πυρηνικοί σταθμοί, οι οποίοι αντιστοιχούν σε μια συνολική εγκατεστημένη δυναμικότητα 5.000 MW, αναμένεται να λειτουργήσουν μετά το 2020. Συνεπώς η Τουρκία στοχεύει στη μείωση της εξάρτησης από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, (παραγωγή του 30% των αναγκών του ηλεκτρισμού από τις ΑΠΕ μέχρι το 2023 και πυρηνική ενέργεια άνω των 10.000 MW μέχρι το 2030). Επισημαίνεται ο κύριος (υπεραισιόδοξος) στόχος της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου (TPAO), να μπορέσει να ανταποκριθεί στην ζήτηση υδρογονανθράκων της χώρας, 8

ΕΝΕΡΓΕΙΑ Η Τουρκία γεωγραφικά βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με το 72% των παγκόσμιων βεβαιωμένων αποθεμάτων φυσικού αερίου και το 73% των πετρελαϊκών αποθεμάτων, στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Κασπίας. Με αυτά τα δεδομένα, η Τουρκία αποτελεί μία «φυσική γέφυρα» μεταξύ των χωρών κατόχων πηγών ενέργειας και των αγορών των καταναλωτών κρατών και θεωρείται ως μια χώρα-κλειδί για την διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας, μέσω της διαφοροποίησης των πηγών εφοδιασμού και των διαδρομών, ζητήματα τα οποία έχουν αποκτήσει αυξημένη σημασία για την Ευρώπη. έως το 2023. Σχεδιάζοντας την ετήσια μείωση κατά $ 5 δις της καταβολής για την εισαγωγή ενεργειακών πόρων για τα προσεχή έτη, η ηγεσία της ισχυρίζεται ότι θα οδηγήσει σε μια τόσο σημαντική βελτίωση για την Τουρκία, ώστε να αναδειχθεί μεταξύ των πρώτων δέκα χωρών στην παγκόσμια οικονομία το 2023. Πρόσθετα η TPAO θεωρεί ότι θα είναι σε θέση να ανταγωνιστεί τους διεθνείς ομίλους πετρελαίου, ώστε να διαθέτει την ταυτότητα μιας αποτελεσματικής και ολοκληρωμένης εταιρείας πετρελαίου. Αυτά τα οράματα αποδεικνύουν μεταξύ άλλων και την αξία που προσδίδει η Τουρκία στον κλάδο της ενέργειας-τον θεωρεί ζωτικής σημασίας για το μέλλον της και το μέσον για να «αναρριχηθεί σε καλύτερη θέση, στην παγκόσμια κατάταξη των ισχυρών». Σ αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί η συμβατότητα της εν λόγω επιδίωξης με το υπόδειγμα της Γεωενέργειας: οι Τούρκοι ιθύνοντες θεωρούν ότι η αποφασιστική καλυτέρευση του ενεργειακού τομέα της χώρας αποτελεί την ικανή και αναγκαία συνθήκη για την περαιτέρω προώθηση της οικονομίας και την αύξηση της ισχύος της. Αυτή είναι η πραγματική κατάσταση η οποία αναγκάζει την Τουρκία να διαμορφώσει καλές σχέσεις με τα πλούσια σε ενέργεια, γειτονικά της κράτη και να ακολουθήσει δραστήρια και συνεπή εξωτερική ενεργειακή πολιτική. Τα Υπουργεία Ενέργειας και Εξωτερικών είναι οι κορυφαίοι φορείς στον καθορισμό της ενεργειακής πολιτικής της χώρας. Οι εκθέσεις αυτών των δύο Υπουργείων σχετικά με τα θέματα της ενέργειας, τονίζουν την ανάγκη της διαφοροποίησης της προσφοράς, ως ζωτικής σημασίας για μία χώρα η οποία καλύπτει άνω του 75% των ενεργειακών της αναγκών από ξένους πόρους. Η ανάγκη για διαφοροποίηση των πηγών ενεργειακού εφοδιασμού εκτός του ότι δηλώνει την έλλειψη της ενεργειακής ασφάλειας και της ασφαλούς προμήθειας για την Τουρκία, προκαλεί μία σειρά από αντιφατικές πο- 9

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 λιτικές, λόγω της συνθετότητας και της δυναμικότητας των εξελίξεων στον ενεργειακό κλάδο καθώς και των γεγονότων στην ευρύτερη περιοχή. Ενδεικτικά σημειώνεται ότι η υποκατάσταση του πετρελαίου με φυσικό αέριο είχε μηδενικό βαθμό επιτυχίας, όσον αφορά στην διαφοροποίηση των ειδών καυσίμου, καθόσον η εξάρτηση από το φυσικό αέριο είναι μεγαλύτερη. Η Τουρκία στόχευσε επίσης στην διαφοροποίηση των πηγών του εφοδιασμού της σε πετρέλαιο, συμμετέχοντας και σε διάφορα έργα κατασκευής αγωγών. Ωστόσο παραμένει διαχρονικά εξαρτημένη από τις εισαγωγές αργού από την Ρωσία και το Ιράν, (σε μεγέθη άνω του 50%), με σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, (σε περίπτωση αυξημένων τιμών, μείωση ανταγωνιστικότητας και προβλήματα στο εμπορικό ισοζύγιο). Η χώρα διαθέτει δύο εγχώριους και ισάριθμους διεθνείς αγωγούς αργού πετρελαίου, για την κάλυψη της ζήτησης και τις εξαγωγές. Όμως η διακίνηση μέσω του πετρελαιαγωγού BTC εξαρτάται από τις σχέσεις Αζερμπαϊτζάν και Γεωργίας με τη Μόσχα και του αγωγού Κιρκούκ-Τσεϊχάν με την κατάσταση με τους Κούρδους, με το Ιράκ και τις εξελίξεις στο πεδίο Ιράκ-Συρίας, (αυξημένοι κίνδυνοι αποτελεσματικής λειτουργίας). Η Τουρκία εμπλέκεται επίσης σε έναν από τους πολυσύχναστους σταθμούς πετρελαϊκού ελέγχου παγκοσμίως, τα Στενά και φέρεται να αναζητεί εναλλακτικές λύσεις για παράκαμψη και διευκόλυνση της συμφόρησης στην περιοχή, δίχως φυσικά να μειωθούν τα έσοδά της από τα τέλη διέλευσης και να περιοριστεί η γεωστρατηγική της αξία. Φυσικά θα την ωφελούσε ένας αγωγός εντός της επικράτειάς της, του οποίου τα τέλη διέλευσης θα υπερκάλυπταν τη μείωση των εσόδων από την ανάλογη ελάττωση της διάπλευσης των Στενών. Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει δηλώσει επίσημα το κόστος των εισαγωγών πετρελαίου της από το 2002, είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια, 16 έως 18 εκατ. τόνοι αργού εισάγονται σε ετήσια βάση, με το κόστος αυτών να ανέρχεται σε περίπου $ 13-14 δις. Σύμφωνα με τον ΔΟΕ, οι εισαγωγές αργού αναμένεται να διπλασιαστούν την επόμενη δεκαετία. Ενδεχόμενη έστω και σταδιακή-μερική επαλήθευση αυτής της πρόβλεψης, εκτιμάται ότι θα ενισχύσει την ενεργειακή εξάρτηση της χώρας. Οι μειωμένες τιμές πετρελαίου αναμένεται να ακυρώσουν οποιαδήποτε σχέδια υποκατάστασης του αργού στην τουρκική οικονομία, με άκρως δυσμενείς επιπτώσεις στην περίπτωση μελλοντικής τους υψηλής αύξησης, (στρέβλωση ενεργειακής στρατηγικής). Εκτός από τις εισαγωγές πετρελαίου, η Τουρκία είναι καθαρός εισαγωγέας των προϊόντων πετρελαίου, καθώς η εγχώρια παραγωγή των διυλιστηρίων της Τουρκίας ήταν ανεπαρκής για την ικανοποίηση της εγχώριας ζήτησης. Με την ολοκλήρωση των έργων αναμένεται ότι το 6-7% της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου θα διέρχεται από την Τουρκία και το Τσεϊχάν θα αποτελέσει τον μεγαλύτερο τερματικό σταθμό εξαγωγής αργού στην Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο η γεωγραφική θέση του Τσεϊχάν, στην νοτιοανατολική Τουρκία, παρά την κατοχή της αντικρινής Βόρειας Κύπρου από τουρκικά στρατεύματα, παραμένει ευάλωτη και τρωτή. Επίσης η συγκέντρωση στο Τσεϊχάν ενεργειακών υποδομών και δραστηριοτήτων (οικονομίες κλίμακας), του προσδίδει αξία ενός ελκυστικού στόχου για επιθέσεις, με αυξημένο κόστος των ενδεχομένων πληγμάτων και συνιστά καταστρατήγηση του όρου της διαφοροποίησης. Ο πίνακας συνοψίζει ορισμένα βασικά πρόσθετα στοιχεία και συμπεράσματα από τον τομέα του πετρελαίου της Τουρκίας. Η εξάρτηση της Τουρκίας από τα ορυκτά καύσιμα τα οποία προέρχονται από ξένες πηγές, αποτελεί ένα σημαντικό εμπόδιο στην βιώσιμη μεγέθυνση: η κατανάλωση ενέργειας της Τουρκίας έχει αυξηθεί πολύ πιο γρήγορα από την παραγωγή της, αυξάνοντας την εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές ενέργειας. 10

ΕΝΕΡΓΕΙΑ Κύρια Συμπεράσματα του Πετρελαϊκού Τομέα της Τουρκίας 1. Το πετρέλαιο αποτελεί μία από τις κύριες πηγές ενέργειας στην Τουρκία-περίπου το 28% του συνολικού πρωτογενούς ενεργειακού εφοδιασμού της. 2. Η Τουρκία βασίζεται σε σημαντικό βαθμό σε ξένες πηγές πετρελαίου και εισάγει σχεδόν το 90% του αργού που χρησιμοποιεί. Η πλειοψηφία των εισαγωγών αργού προέρχεται από το Ιράν και τη Ρωσία. 3. 4. 5. 6. 7. Επισημαίνεται κατ αρχήν όσον αφορά στο πετρέλαιο, η μεγάλη αντίφαση μεταξύ των ισχυρισμών της Άγκυρας, περί μείωσης της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης με την είσοδο της Τουρκίας σ αυτήν-μίας χώρας εξαρτημένης από τις εισαγωγές Ρωσικού και Ιρανικού «μαύρου χρυσού». Οι μελλοντικές προγνώσεις για τις πετρελαϊκές ανάγκες της χώρας επιτείνουν το πρόβλημα της ενεργειακής της ασφάλειας και της εξάρτησης. Η χρήση αποθεμάτων αποτελεί κεντρικό στοιχείο της πολιτικής αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης της χώρας, η οποία μπορεί να συμπληρωθεί βραχυχρόνια, με μέτρα περιορισμού της ζήτησης. Οι μακροπρόθεσμες λύσεις και επιλογές αφορούν στην κατάλληλη αξιοποίηση των εγχώριων πηγών. Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν αποτελεί πετρελαιοπαραγωγική χώρα, ο ρόλος της ως ένα αυξανόμενης σημαντικότητας κέντρο διακίνησης πετρελαίου, της προσδίδει αξία για την παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Η Τουρκία διαδραματίζει έναν ενισχυόμενο ρόλο στην διαμετακόμιση πετρελαίου από Ρωσία, Κασπία και Μέση Ανατολή στην Ευρώπη, λόγω της στρατηγικής της θέσης. Επιπλέον, γεωγραφικά ελέγχει έναν από τους πιο πολυσύχναστους σταθμούς διέλευσης του κόσμου, τα Στενά (Βοσπόρου και Ελλησπόντου). Από τη σκοπιά της ενεργειακής ασφάλειας, τα Στενά (Βοσπόρου και Δαρδανελίων) είναι σημαντικάμεταφέρουν το 3,7% της καθημερινής διεθνούς κατανάλωσης αργού και η Τουρκία επιχειρεί να το εκμεταλλευτεί. Επιδιώκει επίσης να διαμορφώσει το Τσεϊχάν ως περιφερειακό ενεργειακό κόμβο, με διυλιστήρια στον τερματικό σταθμό πετρελαίου και την προσθήκη εσόδων πέρα από τα τέλη διέλευσης, μέσω και ιδιωτικών επενδύσεων, παρά τον κανόνα της διαφοροποιήσεως όλων των παραγόντων του κλάδου της ενέργειας. Για να διευκολυνθεί η αύξηση της κυκλοφορίας του πετρελαίου μέσω των Στενών και με δεδομένη τη μελλοντική αύξηση του όγκου του πετρελαίου της Κασπίας, μία σειρά από επιλογές παράκαμψης του Βοσπόρου είναι υπό εξέταση από τα παράκτια κράτη, (Βουλγαρία, Γεωργία, Ουκρανία, Ρουμανία, Ρωσία) και την Τουρκία. Σημειώσεις: 1. Στις 29 Οκτωβρίου 2014, στην επέτειο της ίδρυσης της τουρκικής δημοκρατίας, εγκαινιάστηκε το νέο προεδρικό μέγαρο: ονομάζεται Ak Saray, (Λευκός Οίκος) και είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο, (έκτασης 300 στρεμμάτων-το προηγούμενο μεγαλύτερο ήταν το παλάτι του Σουλτάνου του Μπρουνέι, του πλουσιότερου άνθρωπου του κόσμου, 200 στρεμμάτων). Το Ak Saray υπολογίζεται ότι έχει κοστίσει $ 444 εκ. και ήταν στο επίκεντρο μιας απίστευτης διαμάχης μεταξύ του Ερντογάν και της τουρκικής δικαιοσύνης, όπου αγνοήθηκαν όλες τις αποφάσεις των δικαστηρίων για παύση των σχετικών εργασιών. 2. Μια σημαντική ρίζα ενός διαχρονικού προβλήματος είναι εν μέρει γεωγραφική: βουνά και υψίπεδα δεσπόζουν στην χερσόνησο της Ανατολίας-χερσαία γέφυρα ανάμεσα στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή, όπου στο νοτιοανατολικό της τμήμα δημογραφικά κυριαρχούν οι Κούρδοι, οι οποίοι γειτνιάζουν με ομοεθνείς τους στη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Το κουρδικό πρόβλημα και το ζήτημα της διατήρησης της ταυτότητας και της επιδίωξης αυτοδιάθεσης των Κούρδων πολιτών της Τουρκίας, (το 20% του πληθυσμού), δημιουργούν εύλογες ανησυχίες στην Άγκυρα, καθώς το πρόβλημα θα πρέπει να επιλυθεί με βαθύ εκδημοκρατισμό ή με αυτοδιάθεση-και τα δύο θα αποτελέσουν την «ταφόπλακα κάθε νέο-οθωμανικής φιλοδοξίας». 3. Ο Νταβούτογλου αναφέρεται και στα Βαλκάνια και στην ανάγκη της Άγκυρας να περικλείσει την περιοχή, χρησιμοποιώντας τις μουσουλμανικές χώρες και μειονότητες, ενώ αποδέχεται ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τα τουρκικά συμφέροντα είναι η διαμόρφωση μιας Σερβο-ελληνικής ή Σερβο-ελληνο-βουλγαρικής συμμαχίας. 3. Στις αρχές του 2013, η TPAO απέκτησε το πρώτο πλοίο σεισμικών ερευνών της χώρας από τη Νορβηγία, το οποίο ονομάστηκε «Barbaros Hayrettin Pasha» ο Πρωθυπουργός δήλωσε ότι σύντομα θα αρχίσει την εξερεύνηση στα ανοικτά της Τουρκίας, της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου. 11

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 Απόκτηση µεταχειρισµένων µονάδων επιφανείας για το ΠΝ Του Ευθυμίου Λάζου 12

ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ Οι φρεγάτες κλάσης Έλλη (κλάση Kortenaer σε ολλανδική υπηρεσία) τύπου S (Standard) αποκτήθηκαν μεταχειρισμένες από το Πολεμικό Ναυτικό της Ολλανδίας, σταδιακά, στις δεκαετίες του 1980, του 1990 και του 2000. Συνολικά το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) παρέλαβε και ενέταξε σε υπηρεσία δέκα πλοία του τύπου, αν και σήμερα παραμένουν σε υπηρεσία εννέα πλοία (μετά τον παροπλισμό της φρεγάτας F-463 Μπουμπουλίνα το 2013) εκ των οποίων έξι αναβαθμισμένα. Σήμερα, είναι προφανές, ότι τα πλοία αυτά χρήζουν αντικατάστασης, διότι δεν ικανοποιούν πλέον τις σύγχρονες επιχειρησιακές απαιτήσεις. Ας εξετάσουμε λοιπόν τις επιλογές του ΠΝ. 13

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 Πλοία εν υπηρεσία Στις αρχές της δεκαετίας του 80 το ΠΝ προμηθεύτηκε δύο φρεγάτες τύπου Standard εκτοπίσματος 3.630 τόνων (ναυπηγήθηκαν στα Royal Schelde για λογαριασμό της Ολλανδίας). Το ολλανδικό πρόγραμμα απέδωσε συνολικά 12 πλοία και διήρκεσε από τον Απρίλιο του 1975 έως τον Οκτώβριο του 1983. Το ΠΝ αγόρασε το 6 ο και το 7 ο πλοίο του προγράμματος, τα οποία εντάχθηκαν σε υπηρεσία ως F-450 Έλλη (πρώην F-812 Pieter Florisz ) και F-451 Λήμνος (πρώην F-813 Witte de With ). Η ναυπήγηση της Έλλης ξεκίνησε την 1 η Ιουλίου του 1977 (καθελκύστηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1979) και εντάχθηκε στο ΠΝ στις 10 Οκτωβρίου του 1981. Η ναυπήγηση της Λήμνου ξεκίνησε στις 13 Ιουνίου του 1978 (καθελκύστηκε στις 27 Οκτωβρίου του 1979) και εντάχθηκε στο ΠΝ στις 18 Σεπτεμβρίου του 1982. Την περίοδο 1993-1997 το ΠΝ ενέταξε σε υπηρεσία τέσσερις ακόμα φρεγάτες τύπου Standard ενώ, την περίοδο 2001-2004, εντάχθηκαν στο στόλο τέσσερις ακόμα φρεγάτες του αυτού τύπου. Πιο συγκεκριμένα, η φρεγάτα F-459 Αδρίας (πρώην F-808 Callenburgh ) εντάχθηκε στο ΠΝ στις 30 Μαρτίου του 1994 (έναρξη ναυπήγησης: 30 Ιουνίου του 1975, καθέλκυση: 12 του Μαρτίου 1977), η F-460 Αιγαίον (πρώην F-810 Banckert ) εντάχθηκε στις 14 Μάιου του 1993 (έναρξη ναυπήγησης: 25 Φεβρουαρίου του 1976, καθέλκυση: 13 Ιουνίου του 1978), η F-461 Ναβαρίνο (πρώην F-809 Van Kinsbergen ) εντάχθηκε την 1 η Μαρτίου του 1995 (έναρξη ναυπήγησης: 2 Σεπτεμβρίου του 1975, καθέλκυση: 16 Απριλίου του 1977), η F-462 Κουντουριώτης (πρώην F-807 Kortenaer ) εντάχθηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1997 (έναρξη ναυπήγησης: 8 Απριλίου του 1975, καθέλκυση: 18 Δεκεμβρίου του 1976), η F-463 Μπουμπουλίνα (πρώην F-826 Pieter Florisz ) εντάχθηκε στις 14 Δεκεμβρίου του 2001 και παροπλίστηκε στις 18 Φεβρουαρίου του 2013 (έναρξη ναυπήγησης: 21 Ιανουαρίου του 1981, καθέλκυση: 8 Μάιου του 1982), η F-464 Κανάρης (πρώην F-825 Jan Van Brakel ) εντάχθηκε στις 29 Νοεμβρίου του 2002 (έναρξη ναυπήγησης: 16 Νοεμβρίου του 1979, καθέλκυση: 16 Μάιου του 1981), η F-465 Θεμιστοκλής (πρώην F-823 Philips van Almonde ) εντάχθηκε στις 24 Οκτωβρίου του 2003 (έναρξη ναυπήγησης: 3 Οκτωβρίου του 1977, καθέλκυση: 11 Αυγούστου του 1979) και η F-466 Νικηφόρος Φωκάς (πρώην F-824 Bloys Van Treslong ) εντάχθηκε στις 19 Νοεμβρίου του 2004 (έναρξη ναυπήγησης: 27 Απριλίου του 1978, καθέλκυση: 15 Νοεμβρίου του 1980). Οι Standard έχουν διαστάσεις (μήκος x ύψος x πλάτος) 130,2 μέτρα x 14,4 μέτρα x 6,2 μέτρα. Το σύστημα πρόωσης των πλοίων είναι διαμόρφωσης CODAG (Combined Diesel and Gas) και αποτελείται από δύο κινητήρες τύπου Olympus TM3B της Rolls- Royce συνολικής ισχύος 2 x 25.700 ίππων, δύο κινητήρες τύπου Tyne RM1C, επίσης της Rolls-Royce, συνολικής ισχύος 2 x 4.900 ίππων, τέσσερις γεννήτριες συνολικής ισχύος 4 x 750 kw και δύο έμβολα, τα οποία καταλήγουν σε ισάριθμες προπέλες. Η μέγιστη ταχύτητά τους ανέρχεται στους 30 κόμβους/ ώρα (55,6 km/h). Με ταχύτητα πλεύσης 16 κόμβους/ώρα (29,6 km/h) η αυτονομία τους ανέρχεται στα 4.700 ναυτικά μίλια (8.704,4 km). Οι απαιτήσεις επάνδρωσης είναι της τάξεως των 198 ατόμων. Ο εξοπλισμός μάχης περιλαμβάνει ένα πυροβόλο διαμετρήματος 76mm/62 Compatto της OTO Melara (από δύο στις φρεγάτες F-450 Έλλη και F-451 Λήμνος ) μέγιστου βεληνεκούς 16 km, έναν οκταπλό εκτοξευτή τύπου Mk.29 GMLS (Guided Missile Launching System) με ισάριθμα αντιαεροπορικά βλήματα τύπου RIM-7Ρ Block-1 Sea Sparrow με ελάχιστο/μέγιστο βεληνεκές τα 1,22/16,55 km, δύο τετραπλούς εκτοξευτές βλημάτων επιφανείας-επιφανείας τύπου RGM-84D Block- 1C Harpoon και RGM-84G Block-1G Harpoon σε διάταξη X με σύστημα ελέγχου βολής τύπου SWG- 1A(V)9/-1A(V)10 και μέγιστο βεληνεκές 124+ km, ένα σύστημα CIWS (Close-In Weapon System) τύπου Phalanx Mk.15 Mod.12 διαμετρήματος 20mm με ελάχιστο/μέγιστο βεληνεκές 91/2.187 μέτρα (από δύο στις φρεγάτες F-450 Έλλη και F-451 Λήμνος ), δύο διπλούς εκτοξευτές τορπιλών τύπου Mk.32 διαμετρήματος 324mm, ενώ μπορούν να φιλοξενήσουν έως και δύο ελικόπτερα ανθυποβρυχιακού πολέμου τύπου AB-212 ASW/EW (Anti- Submarine Weapon/Electronic Warfare). Ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός των μη αναβαθμισμένων πλοίων περιλαμβάνει το σύστημα διεύθυνσης βολής τύπου WM-25/STIR-180, το οποίο είναι τμήμα του συστήματος SEWACO II (Sensor and Weapon Command) και αποτελείται από το ραντάρ έρευνας αέρος και/ή επιφανείας και παρακολούθησης στόχων τύπου WM-25 και το μονοπαλμικό ραντάρ κατάγαυσης στόχου συνεχούς κύματος (Continues Wave Illuminator = CWI) τύπου 14

ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ Σήμερα το ΠΝ διατηρεί σε υπηρεσία εννέα φρεγάτες τύπου Standard κλάσης «Έλλη», εκ των οποίων οι έξι είναι αναβαθμισμένες. Μια απλή ανάγνωση των ημερομηνιών ναυπήγησης είναι αρκετή για να συμπεράνουμε ότι οι Standard είναι πλοία παλιά, 36 ετών το νεότερο και 40 ετών το γηραιότερο! STIR-180. Το ραντάρ δύο διαστάσεων (2-D) έρευνας αέρος και/ή επιφανείας τύπου LW-08 Jupiter λειτουργεί στη ζώνη συχνοτήτων D (1-2 GHz) και επιτυγχάνει μέγιστη εμβέλεια 260 km για στόχους με διατομή ραντάρ ίση ή μεγαλύτερη των δύο τετραγωνικών μέτρων. Ο λοιπός ηλεκτρονικός εξοπλισμός αυτοπροστασίας των Standard αποτελείται από το ραντάρ επιφανείας τύπου ZW-06, το σονάρ τρόπιδας τύπου ΑΝ/SQS-505, το σύστημα εκτόξευσης αναλώσιμων τύπου Mk.36 SRBOC (Super Rapid Bloom Off-board Countermeasures, τέσσερα συστήματα επί έξι εκτοξευτές για τις φρεγάτες F-450 Έλλη και F-451 Λήμνος και από δύο συστήματα για τις υπόλοιπες φρεγάτες) και το σύστημα παραπλάνησης τορπιλών τύπου AN/SLQ-25Α Nixie. Πρόγραμμα αναβάθμισης Το πρόγραμμα αναβάθμισης των έξι Standard υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου του 2003 με κόστος 381.578.580 (το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με επιτυχία το 2010). Τα πλοία που αναβαθμίστηκαν είναι τα: F-450 Έλλη, F-451 Λήμνος, F-459 Αδρίας, F-460 Αιγαίον, F-461 Ναβαρίνο και F-462 Κουντουριώτης. Πριν από την υλοποίηση του κύριου προγράμματος αναβάθμισης, κάθε πλοίο υποβλήθηκε σε προκαταρκτικό πρόγραμμα προετοιμασίας ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία της κύριας αναβάθμισης. Το πρόγραμμα προετοιμασίας περιελάμβανε δραστηριότητες επιθεώρησης και δοκιμών ώστε να γίνει αντιληπτό σε τι κατάσταση βρισκόταν το υπό αναβάθμιση πλοίο (γενική επιθεώρηση και καταγραφή επιδόσεών του πλοίου, χωροταξικός σχεδιασμός εσωτερικών χώρων και έλεγχος ευστάθειας). Στη συνέχεια υλοποιούνταν οι κύριες εργασίες αναβάθμισης, οι οποίες αφορούσαν: Στην εγκατάσταση του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης μάχης τύπου TACTICOS, το οποίο εκτελεί διαδικασίες αξιολόγησης επερχόμενης απειλής και ανάθεσης όπλων και αισθητήρων. Το σύστημα TACTICOS διαθέτει έξι σταθμούς εργασίας. Στην εγκατάσταση συστήματος ζεύξης δεδομένων τύπου Data Link-11. Στην εγκατάσταση του ηλεκτροπτικού αισθητήρα 15

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 εντοπισμού και ελέγχου πυρός τύπου Mirador FD με κάμερα LLTV. Στην αναβάθμιση του ραντάρ LW-08 Jupiter με την εγκατάσταση ψηφιακού εφεδρικού πομπού, ο οποίος επιτρέπει στο αναβαθμισμένο ραντάρ την αυτόματη παρακολούθηση 100 εναέριων στόχων ή την χειροκίνητη παρακολούθηση 60 εναέριων στόχων. Στην αναβάθμιση του συστήματος διεύθυνσης βολής WM-25/STIR-180, ώστε να επιτυγχάνει καλύτερες επιδόσεις στη φάση του εγκλωβισμού. Με την αναβάθμιση το ραντάρ μπορεί να παρακολουθεί ταυτόχρονα 16 στόχους αέρος και/ή επιφανείας. Σε σχέση με το σύστημα STIR-180 εγκαταστάθηκε μια τηλεοπτική κάμερα με δυνατότητα αυτόματης ηλεκτροπτικής παρακολούθησης στόχων. Στην αντικατάσταση του ραντάρ επιφανείας ZW- 06 με το SCOUT Mk.II LPI BridgeMaster E (Low Probability of Intercept). Στην αντικατάσταση του συστήματος ηλεκτρονικών μέτρων υποστήριξης (Electronic Support Measures = ESM) με το CS-3701 της EDO. Στην αντικατάσταση του συστήματος ενεργών ηλεκτρονικών αντιμέτρων με το Salamander B3. Στην αναβάθμιση του συστήματος εκτόξευσης αναλώσιμων παραπλάνησης τορπιλών μέσω της διασύνδεσης του συστήματος Mk.36 SBROC με το νέο σύστημα ALEX (Automatic Launching of Expendables). Μέσω αυτής της διασύνδεσης το σύστημα Mk.36 SBROC διασυνδέθηκε με το σύστημα ESM του πλοίου, το σύστημα ναυτιλίας και τους μετεωρολογικούς αισθητήρες. Στο πλαίσιο της αναβάθμισης του συστήματος αυτοπροστασίας των πλοίων εγκαταστάθηκαν δύο εξαπλοί εκτοξευτές αναλώσιμων τύπου Mk.136 διαμετρήματος 130mm. Στην αντικατάσταση των δύο γυροσκοπικών πυξίδων τύπου Mk.23/.29 από μία πυξίδα τύπου Mk.39. Εκτός από την αλλαγή των γυροσκοπικών πυξίδων, οι φρεγάτες ενισχύθηκαν και με τα εξής συστήματα ναυσιπλοΐας: δύο δέκτες παγκόσμιου προσδιορισμού θέσεως (Global Positioning System = GPS) εκ των οποίων ο ένας ανήκει στην κατηγορία DGPS (Differential GPS), ένα ηλεκτρομαγνητικό σύστημα κλειδώματος ταχύτητας, ένα σύστημα κατανομής δεδομένων του πλοίου, δύο συστήματα αδρανειακής ναυτιλίας με ισάριθμους σταθμούς εργασίας και μία μαγνητική πυξίδα. Στην αντικατάσταση του συστήματος επικοινωνιών τύπου ICS 3 με νεότερο, το οποίο περιλαμβάνει πομποδέκτες VLF/LF/HF/UHF, ψηφιακό σύστημα μετάδοσης φωνής και δεδομένων, σύστη- Οι τέσσερις γερμανικές φρεγάτες τύπου F-123 κλάσης «Brandenburg» ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1992-1995 και αποτελούν μια ιδιαίτερα ελκυστική επιλογή για το ΠΝ. Ωστόσο, μας είναι άγνωστο εάν η Γερμανία θα παροπλίσει τελικά τα πλοία πριν το 2025 ή μετά. 16

ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ μα μεγαφώνων και εγκατάσταση συστήματος δορυφορικών επικοινωνιών INMARSAT. Επίσης, όλα τα επιμέρους συστήματα επικοινωνιών ολοκληρώθηκαν σε ένα κοινό σύστημα. Στην αντικατάσταση του συστήματος ενδοεπικοινωνίας τύπου MSC-2000 από το FOCON. Εκτός από τις παραπάνω αναβαθμίσεις το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού προέβλεπε και εργασίες, οι οποίες άπτονται την ομαλής λειτουργίας του πλοίου. Μεταξύ άλλων, εγκαταστάθηκε το σύστημα IPMS (Integrated Platform Management System), το οποίο ελέγχει την πρόωση του πλοίου, την παροχή ισχύος και το σύστημα πυρόσβεσης, αντικαταστάθηκαν οι συσκευές ατμού, οι μετατροπείς 400 MHz, τα συστήματα αέρος υψηλής και χαμηλής πίεσης, το σύστημα διαχωρισμού ύδατος, οι αντλίες πυρόσβεσης και το σύστημα διαχείρισης αποβλήτων. Επίσης, εκτελέστηκαν εργασίες συντήρησης και γενικής επισκευής, έτσι ώστε τα πλοία να επανέλθει σε επίπεδο εργοστασιακών προδιαγραφών. Πρόγραμμα αντικατάστασης Μια απλή ανάγνωση των ημερομηνιών ναυπήγησης είναι αρκετή για να συμπεράνουμε ότι οι Standard είναι πλοία παλιά, δεδομένου ότι το νεότερο σε υπηρεσία πλοίο είναι σήμερα 36 ετών, ενώ το γηραιότερο είναι 40 ετών! Δηλαδή όλα τα πλοία, αναβαθμισμένα ή μη βρίσκονται στο όριο της επιχειρησιακής τους ζωής. Σε νατοϊκό επίπεδο το «σύνηθες» είναι τα πολεμικά πλοία να παραμένουν σε υπηρεσία 15-20 χρόνια από τη στιγμή της ναυπήγησης, να εκσυγχρονίζονται εκτενώς, να παραμένουν σε υπηρεσία για 15-20 χρόνια και στη συνέχεια να αντικαθίσταται νε νέες ναυπηγήσεις. Με άλλα λόγια ακόμα και με τις πλέον αισιόδοξες εκτιμήσεις οι μη αναβαθμισμένες Standard θα πρέπει να αντικατασταθούν έως το 2020 και στη συνέχεια να αντικατασταθούν οι αναβαθμισμένες Standard (μετά το 2020 και έως το 2025). Μια τέτοια εξέλιξη, σε συνδυασμό με μια πιθανή αναβάθμιση των φρεγατών τύπου MEKO-200 θα έδινε στο ΠΝ πολύτιμες χρονικές «ανάσες» και θα του επέτρεπε να σχεδιάσει τη μελλοντική του δομή και τα μελλοντικά ναυπηγικά του προγράμματα ποιο αποτελεσματικά και με μεγαλύτερη άνεση χρόνου. Αλλά δεν είναι μόνο η ηλικία των πλοίων. Είναι και το γεγονός ότι πλέον δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες επιχειρησιακές απαιτήσεις του Αιγαίου. Αποστολή των φρεγατών είναι να προσβάλουν στόχους στον αέρα και στη θάλασσα (επί και υπό). Ομοίως θα πρέπει να μπορούν να αμυνθούν εναντίων απειλών προερχομένων από τον αέρα, τη θάλασσα (επί και υπό) και τη ξηρά. Οι μη αναβαθμισμένες Standard διατηρούν ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα τεχνολογίας της δεκαετίας του 1980, συνεπώς είναι ξεπερασμένες τεχνολογικά από κάθε άποψη. Από την άλλη πλευρά και οι αναβαθμισμένες Standard αντιμετωπίζουν επιχειρησιακά προβλήματα, ιδιαίτερα στον οπλισμό τους. Η αναβάθμιση ή ο εκσυγχρονισμός των πολεμικών πλοίων για να είναι αποδοτικός θα πρέπει να καλύπτει τρείς κύριους τομείς: τους αισθητήρες του πλοίου, τα οπλικά του συστήματα και το σύστημα διοίκησης και ελέγχου. Το πρόγραμμα αναβάθμισης των Standard αφορούσε στους αισθητήρες και το σύστημα διοίκησης και ελέγχου του πλοίου, ενώ τα οπλικά συστήματα παρέμειναν τα ίδια σε μια εποχή όπου άλλες ναυτικές δυνάμεις τα αντικαθιστούσαν με νεότερες εκδόσεις, σαφώς με καλύτερες επιδόσεις. Για παράδειγμα τα αντιαεροπορικά βλήματα τύπου RIM-7 Sea Sparrow μέγιστου βεληνεκούς 16,55 km και μέγιστης ταχύτητας Mach 2+ αντικαθίσταται με τα νέα βλήματα τύπου RIM-162 ESSM (Evolved Sea Sparrow Missile) μέγιστου βεληνεκούς άνω των 50 km και μέγιστης ταχύτητας Mach 4+. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το σύστημα CIWS Phalanx μέγιστου βεληνεκούς 2,2 km αντικαθίσταται από το σύστημα RAM (Rolling Airframe Missile) μέγιστου βεληνεκούς 9 km. Είναι λοιπόν προφανές ότι οι Standard χρήζουν αντικατάστασης. Βέβαια το ιδανικό για το ΠΝ θα ήταν η ναυπήγηση 4-6 νέων φρεγατών. Έτσι και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών να αναβάθμιζε δραματικά τις επιχειρησιακές δυνατότητες του ΠΝ, αλλά και τα ελληνικά ναυπηγεία θα είχαν φόρτο εργασίας για 10-15 χρόνια. Ωστόσο, δεδομένου ότι το κόστος μιας σύγχρονης φρεγάτας είναι μεταξύ των 500 και 700 εκατομμυρίων, ένα πρόγραμμα ναυπήγησης 4-6 νέων πλοίων θα ξεπερνούσες σε κόστος τα 2-3 δισεκατομμύρια, ίσων δε να πλησίαζε τα 3-4 δισεκατομμύρια εάν συνυπολογιστούν και τα κόστη εκπαίδευσης, τεχνικής υποστήριξης και απόκτησης οπλισμού. Είναι προφανές ότι με τα σημερινά οικονομικά δεδομένα και την ασφυκτική πίεση του αμυντικού προϋπολογισμού καμία κυβέρνηση δεν πρόκειται να 17

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 Οι καναδικές φρεγάτες κλάσης «Halifax» ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1987-1996 και επί του παρόντος αναβαθμίζονται με σύγχρονα ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα.. Ο παροπλισμός τους έχει προγραμματιστεί για το 2016 και μετά. δεσμεύσει ένα τέτοιο ποσό για αμυντικούς εξοπλισμούς, διότι τόσα πολλά χρήματα απλά δεν υπάρχουν. Ακόμα και εάν το τρίτο μνημόνιο υλοποιηθεί κανονικά, χωρίς αναβολές και παλινωδίες, είναι αμφίβολο εάν η χώρα μας θα μπορέσει να υλοποιήσει νέα εξοπλιστικά προγράμματα πριν το 2020. Συνεπώς η έλλειψη χρημάτων καθιστά αδύνατη τη ναυπήγηση νέων μονάδων. Τι απομένει; Η προοπτική απόκτηση μεταχειρισμένων πλοίων. Το ευτύχημα για το ΠΝ είναι ότι στη διεθνή αγορά υπάρχουν αρκετές και αξιόλογες περιπτώσεις φρεγατών, οι οποίες αναμένεται να αποσυρθούν από το 2020 και μετά λόγω της εισόδου σε υπηρεσία νέων ναυπηγήσεων. Η πρώτη επιλογή του ΠΝ είναι οι τέσσερις γερμανικές φρεγάτες τύπου F-123 κλάσης «Brandenburg». Οι φρεγάτες αυτές ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1992-1995, είναι δηλαδή σήμερα πλοία ηλικίας 2023 ετών. Επί του παρόντος τα πλοία τελούν υπό ένα πρόγραμμα περιορισμένης αναβάθμισης με κύριο άξονα την εγκατάσταση του προηγμένου Συστήματος Διαχείρισης Μάχης τύπου TACTICOS. Επιπλέον θα αναβαθμιστεί το σύστημα αναγνώρισης φίλου ή εχθρού (IFF = Identification Friend or Foe) των πλοίων, ενώ θα εγκατασταθεί και το ραντάρ τύπου MSSR-2000. Η αποδέσμευση των F-123 συνδέεται άμεσα με την πρόοδο του προγράμματος ναυπήγησης των φρεγατών τύπου F-125, το οποίο βρίσκεται 18 σε πλήρη εξέλιξη και τα πλοία αναμένεται να ενταχθούν σε υπηρεσία την περίοδο 2016-2019 (συνολικά τέσσερα πλοία). Σε υπηρεσία θα αντικαταστήσουν τις τρείς παλαιές φρεγάτες τύπου F-122 κλάσης «Bremen», ενώ στη συνέχεια αναμένεται να ξεκινήσει η διαδικασία απόσυρσης των φρεγατών τύπου F-123. Μια εξίσου ελκυστική επιλογή για το ΠΝ είναι και οι δύο εναπομείναντες ολλανδικές φρεγάτες κλάσης «Karel Doorman» ή M (Multi-purpose). Το πρόγραμμα ναυπήγησης αφορούσε σε οκτώ πλοία, τα οποία ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1985-1995. Από τα οκτώ πλοία έξι πωλήθηκαν σε τρίτες χώρες (δύο στο Βέλγιο, δύο στη Χιλή και δύο στην Πορτογαλία). Τα δύο εν υπηρεσία πλοία ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1987-1993 και 1991-1994 αντίστοιχα. Την περίοδο 2012-2015 τα πλοία αναβαθμίστηκαν (σε ένα κοινό πρόγραμμα μεταξύ της Ολλανδίας και του Βελγίου) με την εγκατάσταση του ραντάρ έρευνας επιφανείας διάταξης φάσης τύπου SeaWatcher 100 και με την εγκατάσταση του ηλεκτροπτικού συστήματος επιτήρησης τύπου Gatekeeper. Μια άλλη επιλογή για το ΠΝ είναι οι καναδικές φρεγάτες κλάσης «Halifax». Σήμερα σε υπηρεσία διατηρούνται 12 πλοία της κλάσης, τα οποία ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1987-1996. Τον Οκτώβριο του 2011 ο καναδική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει με την υλοποίηση ενός προγράμματος

ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ναυπήγησης 15 νέων φρεγατών με στόχο την αντικατάσταση των κλάσεων «Halifax» και «Iroquois», αρχής γενομένη από το 2016. Εντωμεταξύ, σε εξέλιξη βρίσκεται ένα πρόγραμμα αναβάθμισης και των 12 πλοίων συνολικού κόστους $ 3,1 δις το οποίο ξεκίνησε το 2010 και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2017. Με την ολοκλήρωση του προγράμματος αναβάθμισης οι «Halifax» θα φέρουν σύγχρονο οπλισμό και ηλεκτρονικά συστήματα και θα μπορούν να παραμείνουν σε υπηρεσία για 15-20 χρόνια. Οι κύριοι άξονες του προγράμματος αναβάθμισης αφορούν: (α) Στην εγκατάσταση του υπέρυθρου ραντάρ έρευνας και ανίχνευσης τύπου Sirius (β) Στην εγκατάσταση ενός νέου Συστήματος Διαχείρισης Μάχης, βασισμένο στο σύστημα 9LV Mk.4 της Saab (CanACCS-9LV) (γ) Στην εγκατάσταση των συστημάτων διεύθυνσης και κατεύθυνσης πυρός τύπου CEROS-200 (δ) Στην αναβάθμιση των πυροβόλων τύπου Bofors 57mm Mk.2 στο επίπεδο Mk.3 (ε) Στην αναβάθμιση του ραντάρ τύπου SG- 150HC για βελτιωμένες επιδόσεις (στ) Στην εγκατάσταση του συστήματος αυτοπροστασίας τύπου MASS (Multi Ammunition Soft-kill System) (ζ) Στην εγκατάσταση συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου (η) Στην εγκατάσταση του ραντάρ έρευνας και κατάδειξης στόχων μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς τύπου Smart-S Mk.2 (θ) Στην εγκατάσταση του ραντάρ ναυτιλίας τύπου Pathfinder ST Mk.2 (ι) Στην εγκατάσταση συστήματος παθητικών ηλεκτρονικών αντιμέτρων και (ια) Στην αναβάθμιση του CIWS τύπου Phalanx στο επίπεδο Block.1B Baseline.1. Η τέταρτη επιλογή του ΠΝ είναι οι βρετανικές φρεγάτες Type-23. Συνολικά η Μεγάλη Βρετανία ναυπήγησε 16 φρεγάτες του τύπου μεταξύ των ετών 1985-2002. Σήμερα σε υπηρεσία βρίσκονται 13 πλοία τα οποία ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1987-2002 (τρία πλοία πωλήθηκαν στη Χιλή). Η αντικατάσταση των Type-23 έχει δρομολογηθεί και προγραμματιστεί για το 2021 και μετά από τη νέα γενιά πλοίων τύπου Type-26 GCS (Global Combat Ship). Σύμφωνα με τον προγραμματισμό το πρώτο πλοίο Type-26 GCS θα ξεκινήσει να ναυπηγείται το 2016 και αναμένεται να ενταχθεί σε υπηρεσία το 2021. Ομοίως, η πρώτη φρεγάτα Type-23 αναμένε- Οι γαλλικές φρεγάτες κλάσης «Cassard» ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1982-1991 και αποτελούν την αντιαεροπορική έκδοση των φρεγατών κλάσης «George Lyegges» (φωτογραφία), οι οποίες ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1974-1990. Και τα επτά πλοία των κλάσεων «Cassard» και «George Lyegges» θα αντικατασταθούν από φρεγάτες τύπου FREMM. 19

ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 Η αντικατάσταση των 12 βρετανικών φρεγατών Type-23 έχει δρομολογηθεί και προγραμματιστεί για το 2021 και μετά. Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με τον προγραμματισμό, η πρώτη φρεγάτα Type-23 αναμένεται να αποσυρθεί το 2023 ενώ η τελευταία το 2036. ται να αποσυρθεί το 2023 ενώ η τελευταία το 2036. Στο μεταξύ οι φρεγάτες Type-23 βρίσκονται σε πρόγραμμα εργοστασιακής συντήρησης και βελτίωσης διάρκεια 12-18 μηνών (αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2016). Το πρόγραμμα αφορά σε δομικές αλλαγές στην υπερκατασκευή των πλοίων με στόχο την αύξηση της μέγιστης ταχύτητας κατά έναν κόμβο με παράλληλη μείωση της κατανάλωσης καυσίμου κατά 13%. Παράλληλα, στο πλαίσιο του προγράμματος αναβάθμισης SWMLU (Sea Wolf Mid Life Update) προβλέπεται η αναβάθμιση των ηλεκτρονικών αισθητήρων και των συστημάτων ελέγχου και κατεύθυνσης πυρός των οπλικών συστημάτων των πλοίων καθώς και η βελτίωση της άμυνας σημείου των πλοίων με την εγκατάσταση δύο τηλεχειριζόμενων πυροβόλων διαμετρήματος 30mm. Επίσης, βελτιώσεις αναμένεται να δεχθεί και το κύριο πυροβόλο τύπου Mk.8 διαμετρήματος 114,3mm ή 4,5 ιντσών, το οποία αναμένεται να αναβαθμιστεί στο επίπεδο Mod.1 (μεταξύ άλλων θα εγκατασταθεί ένα νέο πλήρως ηλεκτρικό σύστημα γέμισης, ενώ η υπερκατασκευή του πυροβόλου θα τροποποιηθεί έτσι ώστε να μειωθεί το ίχνος του στο ραντάρ). Πέραν του 2016 προβλέπεται η εφαρμογή του προγράμματος επέκτασης ζωής LIFEX (Life Extension) προκειμένου τα πλοία να διατηρήσουν τις επιδόσεις μέχρι τη στιγμή του παροπλισμού τους. Υπενθυμίζουμε ότι οκτώ από τα 13 εν υπηρεσία πλοία (αυτά του ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1991-2002) αναβαθμίστηκαν την περίοδο 2004-2012 με την εγκατάσταση του σονάρ τύπου Sonar 2087, ενώ από το 2012 έχει ξεκινήσει και ένα πρόγραμμα εγκατάστασης του ραντάρ τύπου Insyte Type-997 Artisan (ιδιαίτερα ικανό σε παράκτιο περιβάλλον). Τέλος, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το 2016, παράλληλα με το πρόγραμμα LIFEX, θα υλοποιηθεί και το πρόγραμμα αντικατάστασης των αντιαεροπορικών βλημάτων τύπου Sea Wolf μέγιστου βεληνεκούς 10 km με τα ικανότερα βλή- 20

ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ματα τύπου CAMM(M) (Common Anti-Air Modular Missile) ή Sea Ceptor μέγιστου βεληνεκούς 25+ km. Άλλες εναλλακτικές επιλογές Εκτός από τις παραπάνω επιλογές, υπάρχουν και άλλες, ίσως λιγότερο ελκυστικές, αλλά που παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Πρόκειται για τις ιταλικές φρεγάτες κλάσης «Maestrale» και τις γαλλικές κλάσης «Cassard» και «George Lyegges». Οι οκτώ ιταλικές φρεγάτες κλάσης «Maestrale» ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1981-1985 και αποτελούν αναβαθμισμένη έκδοση των φρεγατών κλάσης «Lupo». Αμφότερες οι κλάσεις «Lupo» και «Maestrale» αναμένεται να αντικατασταθούν από δέκα φρεγάτες τύπου FREMM (η Ιταλία έχει ήδη παραλάβει τέσσερις φρεγάτες, ενώ οι υπόλοιπες έξι αναμένεται να ενταχθούν σε υπηρεσία την περίοδο 2015-2021, μια ανά έτος). Το μειονέκτημα των «Maestrale» είναι το γεγονός ότι από τη στιγμή της εισαγωγής τους σε υπηρεσία δεν έχουν υποστεί κάποιο πρόγραμμα αναβάθμισης η εκσυγχρονισμού. Άρα διατηρούν ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα τεχνολογίας της δεκαετίας του 1980. Οι γαλλικές φρεγάτες κλάσης «Cassard» ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1982-1991 (δύο πλοία) και αποτελούν την αντιαεροπορική έκδοση των φρεγατών κλάσης «George Lyegges», οι οποίες ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1974-1990 (επτά πλοία, εκ των οποίων δύο παροπλίστηκαν το 2014 και 2015 αντίστοιχα). Οι επτά φρεγάτες των κλάσεων «Cassard» και «George Lyegges» αναμένεται να αντικατασταθούν από φρεγάτες τύπου FREMM. Σύμφωνα με τον αρχικό αμυντικό σχεδιασμό της Γαλλίας για την περίοδο 2014-2019 επρόκειτο να ναυπηγηθούν 11 συνολικά FREMM. Ωστόσο το 2015 η Γαλλία αποφάσισε να ναυπηγήσει οκτώ FREMM (έξι με έμφαση στις ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις, προς αντικατάσταση των «George Lyegges», και δύο με έμφαση στην αντιαεροπορική άμυνα περιοχής, προς αντικατάσταση των «Cassard»). Η μείωση αυτή αποφασίστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ναυπήγησης πέντε φρεγατών «μέσου μεγέθους», κατά τη γαλλική ορολογία, με στόχο την αντικατάσταση των έξι φρεγατών κλάσης «La Fayette» αρχής γενομένης από το 2023 (πρόγραμμα FTI). Σε κάθε περίπτωση η Γαλλία ήδη έχει παραλάβει τρεις FREMM, η τέταρτη αναμένεται να ενταχθεί σε υπηρεσία στα μέσα του 2016, ενώ η πέμπτη καθελκύστηκε το 2012 και βρίσκεται υπό ναυπήγηση. Οι γαλλικές φρεγάτες, ιδιαίτερα της κλάσης «Cassard» φέρουν σύγχρονο εξοπλισμό μάχης (βλήματα αντιαεροπορικής άμυνας τύπου SM-1MR, βλήματα κατά πλοίων τύπου MM-40 Exocet και σύστημα CIWS βασισμένο στο βλήμα εγγύς αντιαεροπορικής άμυνας τύπου Mistral). Τα πλοία της κλάσης «George Lyegges» δεν φέρουν αντιαεροπορικά βλήματα, καθώς σχεδιάστηκαν πρωτίστως για ανθυποβρυχιακό και πόλεμο επιφανείας. Ωστόσο αμφότερες οι κλάσεις, δεν έχουν υποστεί κάποιο πρόγραμμα αναβάθμισης ή εκσυγχρονισμού, συνεπώς υστερούν σε σύγχρονους αισθητήρες και ηλεκτρονικά συστήματα, καθώς ενσωματώνουν τεχνολογίες της δεκαετίας του 1980. Η υλοποίηση του προγράμματος FTI και η παράλληλη απόσυρση των «La Fayette» θα μπορούσε να αποτελέσει για το ΠΝ μια ακόμα εναλλακτική ευκαιρία. Οι φρεγάτες κλάσης «La Fayette» ναυπηγήθηκαν την περίοδο 1990-2001 (έξι πλοία) και φέρουν σύγχρονο εξοπλισμό μάχης και ηλεκτρονικά συστήματα, αλλά η προγραμματισμένη αποδέσμευση τους για το έτος 2023 ή αργότερα αποτελεί βασικό μειονέκτημα. Μια άλλη εναλλακτική επιλογή για το ΠΝ είναι οι ιταλικές κορβέτες κλάσης «Minerva». Τα συγκεκριμένα πλοία έχουν εκτόπισμα 1.285 τόνους και φέρουν εξοπλισμό προσανατολισμένο στις ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις: ένα πυροβόλο των 76mm, οκτώ βλήματα αντιαεροπορικής άμυνας τύπου Aspide και έξι τορπίλες διαμετρήματος 324mm. Συνολικά η Ιταλία ναυπήγησε οκτώ πλοία την περίοδο 1985-1991 εκ των οποίων δύο παροπλίστηκαν το 2012 και 2013 αντίστοιχα. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί και η περίπτωση των δύο σουηδικών πλοίων κλάσης «Göteborg» (οι Σουηδοί τα χαρακτηρίζουν κορβέτες αλλά ουσιαστικά πρόκειται για Σκάφη Κατευθυνόμενων Βλημάτων). Συνολικά η Σουηδία ναυπήγησε τέσσερα πλοία την περίοδο 1986-1993 εκ των οποίων δύο έχουν παροπλιστεί. Με μέγιστο εκτόπισμα 425 τόνους (τυπικό εκτόπισμα : 380 τόνους) τα πλοία της κλάσης «Göteborg» σχεδιάστηκαν αποκλειστικά για ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις. Έχουν μήκος 57 μέτρα και πλάτος οκτώ μέτρα, ενώ το βύθισμα τους είναι δύο μέτρα. Ενσωματώνουν τρείς πετρελαιοκινητήρες συνολικής ισχύος 3 x 2.856 ίππων, επιτυγχάνουν μέγιστη ταχύτητα της τάξεως των 30 κόμβων/ώρα και εμβέλεια της τάξεως των 3.704 ναυτικών μιλίων. Υπηρετούνται από 41 άτομα πλήρωμα. Φέρουν σύγχρονο ηλεκτρονικό εξοπλισμό ο οποίος αποτελείται από ένα ραντάρ έρευνας 21