Μιχάλης Μακρή EFIAP www.michalismakri.com
Γιατί κάποιες φωτογραφίες είναι πιο ελκυστικές από τις άλλες; Γιατί κάποιες φωτογραφίες παραμένουν κρεμασμένες σε γκαλερί για μήνες ή και για χρόνια για να τις απολαμβάνουν χιλιάδες άνθρωποι; Γιατί κάποιοι φωτογράφοι παίρνουν συστηματικά βραβεία και επαίνους σε διαγωνισμούς φωτογραφίας;
Μια φωτογραφία, για να μπορέσει να ξεχωρίσει (να επικοινωνήσει), πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει τα πιο κάτω: 1.Θέμα 2.Ατμόσφαιρα 3.Σύνθεση
Στην παρουσίαση αυτή θα εξετάσουμε πως μια σωστή σύνθεση μπορεί να κάνει τις φωτογραφίες μας να ξεχωρίσουν.
Από τα αρχιτεκτονικά έργα των Αιγυπτίων, των Ελλήνων και των Ρωμαίων 2000 χρόνια πριν τη φωτογραφία, η σύνθεση είχε πάντα σπουδαίο ρόλο. Εξίσου σημαντική είναι και σε άλλες μορφές τέχνης.
Ορισμός Φωτογραφικής Σύνθεσης Σύνθεση στη φωτογραφία ονομάζουμε την επιλογή, την οργάνωση και τον τρόπο τοποθέτησης των διαφόρων οπτικών στοιχείων, ώστε να δημιουργείται ένα αρμονικό σύνολο και μια ευχάριστη εικόνα. Η σύνθεση είναι καθοριστική στη φωτογραφία με καλλιτεχνικές αξιώσεις και θα δώσει το πρώτο οπτικό ερέθισμα στο θεατή κρατώντας τον κοντά της και μεταφέροντάς του άμεσα συναισθήματα και μηνύματα.
Απλότητα Ο Κανόνας των Τρίτων Νοητές γραμμές και σχήματα Ισορροπία Προοπτική Διασταυρώσεις/Συγχωνεύσεις
Απλότητα (Simplicity)
Ο πρώτος, αλλά ίσως και ο πιο σημαντικός, κανόνας στη σύνθεση είναι η απλότητα. Η απλούστευση είναι η τέχνη της εξάλειψης όλων των περιττών στοιχείων, μέχρι να παραμείνουν μόνο τα πιο σημαντικά στοιχεία. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι οι φωτογραφίες σας θα είναι βαρετές ή ελλιπείς από ενδιαφέροντα στοιχεία. Μια καλή αρχή είναι να επιλέξετε ένα εντυπωσιακό και ελκυστικό θέμα, που θα κινήσει αμέσως το ενδιαφέρον του θεατή. Το αντικείμενο θα πρέπει να είναι το ισχυρότερο στοιχείο της φωτογραφίας κι ας μην καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του πλαισίου.
Πριν βγάλετε τη φωτογραφία, σκεφτείτε για λίγο τι πρέπει να περιλαμβάνει το πλάνο σας αλλά και τι πρόκειται να αφήσετε έξω. Ο χώρος γύρω από το θέμα θα πρέπει να τονίζει την εξέχουσα θέση του. Αν πλαισιώσουμε το θέμα μας με άλλα στοιχεία, πρέπει να προσέχουμε να μην είναι πιο δυνατά από το κυρίως θέμα (π.χ. να μην έχουν πιο δυνατά χρώματα κ.λ.π.).
Προσπαθείτε να επιλέγετε απλά φόντα (Backgrounds) που δεν θα κλέψουν την προσοχή σας από το κύριο θέμα. Ένα θολό φόντο αφήνει το μάτι να προσέξει καλύτερα το θέμα. Στο τοπίο ή στην αρχιτεκτονική φωτογραφία ισχύει το αντίθετο, δηλ. πρέπει να έχουμε μεγάλο βάθος πεδίου για να φαίνονται καθαρά όλες οι λεπτομέρειες του χώρου.
O Κανόνας των Τρίτων (The Rule of Thirds)
Το ανθρώπινο μάτι, από τη φύση του, αισθητικά δέχεται το θέμα ευχάριστα, όταν είναι τοποθετημένο σε ένα από τα τέσσερα σημεία (δυνατά σημεία), που παίρνουμε χωρίζοντας την φωτογραφία σε τρεις οριζόντιες και τρεις κάθετες λωρίδες. Η τοποθέτηση του κυρίως θέματος στο κέντρο του κάδρου δε δίνει, συνήθως, τόσο καλό αισθητικό αποτέλεσμα αλλά πάντα υπάρχουν και οι εξαιρέσεις!
Κανόνας των Τρίτων και Χρυσή Τομή
Από τα τέσσερα σημεία χρυσής τομής, τα πλέον ενδιαφέροντα είναι το δεξί πάνω και δεξί κάτω, επειδή το μάτι ξεκινά κάνοντας την είσοδό του από την κάτω αριστερά γωνία για να προχωρήσει προς το κέντρο και να φθάσει στα δεξιά σημεία ενδιαφέροντος. Είναι η ίδια διαδρομή που ακολουθούν τα μάτια μας όταν διαβάζουμε. Όσον αφορά στα κινούμενα θέματα, θα πρέπει να εξετάζουμε την πορεία τους και να αφήνουμε χώρο μπροστά τους, στον οποίο μπορούν να κινηθούν.
Τον κανόνα των τρίτων μπορούμε ακόμη να τον εφαρμόσουμε και στην τοποθέτηση του ορίζοντα μέσα στο κάδρο μας.
Όπως γνωρίζουμε πολύ καλά, όλοι οι κανόνες έχουν και τις εξαιρέσεις τους. Υπάρχουν περιπτώσεις που ηθελημένα παραβιάζουμε κάποιο κανόνα όταν αυτό εξυπηρετεί ένα σκοπό. Το βασικό είναι πρώτα να γνωρίζουμε καλά τον Κανόνα των Τρίτων και μετά να τον παρακάμπτουμε, όταν αυτό μας βολεύει και τονίζει ένα σημείο που θέλουμε να περάσουμε.
Ας μην ξεχνάμε πως ο σκοπός της φωτογραφίας είναι να πει μια ιστορία, να μεταδώσει ένα μήνυμα και όχι να παραθέσει μια σωστά εκτελεσμένη λίστα από κανόνες. Έτσι ξέρουμε τον κανόνα και τον σπάμε όταν ΠΡΕΠΕΙ.
Νοητές Γραμμές και Σχήματα
Οι γραμμές παίζουν σημαντικό ρόλο στη σύνθεση. Η γραμμή μπορεί να κατευθύνεται προς όλα τα σημεία του πλαισίου της φωτογραφίας και ανάλογα με τη θέση της να εκφράζει και άλλο νόημα και να μεταφέρει διαφορετικές πληροφορίες και μηνύματα. Μια οριζόντια γραμμή και παράλληλη προς τη βάση, δηλώνει ηρεμία και γαλήνη (ένα άτομο ξαπλωμένο στο γρασίδι, λουλούδια σε ένα αγρό, μια λίμνη κ.λ.π.).
Μια κάθετη γραμμή δηλώνει ύψος, ισορροπία, επιβλητικότητα, μεγαλοπρέπεια και ίσως δύναμη, όπως π.χ. τα δέντρα, ψηλά κτίρια, όρθιοι άνθρωποι και βουνά. Η πλάγια γραμμή, σε σχέση με τη βάση, εκφράζει κίνηση, ταχύτητα, δύναμη και ενέργεια όπως π.χ. ό άνθρωπος που τρέχει, η κλίση που παίρνουν τα στάχυα όταν τα φυσάει ό άνεμος κ.ά. Με τις διαγώνιες γραμμές μπορούμε να κατευθύνουμε το μάτι του θεατή στο θέμα. Η καμπύλη (και ειδικά η καμπύλη S), που κυριαρχεί σαν γραμμή σύνθεσης, είναι κυρίως η γραμμή της ομορφιάς της γοητείας και του αισθησιασμού, όπως π.χ. η καμπύλη ενός ποταμού ή ένα μονοπάτι σε ένα λουλουδιασμένο κάμπο ή μια όμορφη γυναικεία φόρμα.
Ένα τρίγωνο με την βάση του παράλληλη προς την βάση του κάδρου είναι μια δυνατή σύνθεση που συμβολίζει στατικότητα και σταθερότητα. Ένας κύκλος ή μια έλλειψη είναι μια από τις πιο δυνατές συνθέσεις στο τοπίο, γιατί έχει την ιδιότητα, εξ αιτίας του σχήματός της, να συγκρατεί το μάτι του θεατή μέσα στο πλαίσιο της και να υποχρεώνει το βλέμμα του να ξαναγυρίσει στο θέμα.
Η Ισορροπία
Καλή ισορροπία είναι η ρύθμιση των σχημάτων, των χρωμάτων και των περιοχών του φωτός και του σκότους, ούτως ώστε όλα αυτά να συμπληρώνουν το ένα το άλλο και να δημιουργούν μια φωτογραφία καλά ισορροπημένη.
Σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής, η ισορροπία δύο βαρών επιτυγχάνεται αν τοποθετήσουμε δυο όμοια βάρη σε ίσες αποστάσεις πάνω σε μια ζυγαριά. Αν έχουν διαφορετικό βάρος, τότε, θα πρέπει για να διατηρήσουμε την ισορροπία, να βάλουμε το βαρύτερο αντικείμενο πιο κοντά στο σημείο στηρίξεως της ζυγαριάς, ενώ το δεύτερο και μικρότερο να βρίσκεται σε μεγαλύτερη απόσταση από το σημείο στηρίξεως.
Αν μεταφέρουμε την αρχή αυτή και στη φωτογραφία και αντικαταστήσουμε τα βάρη με αντικείμενα, σχήματα ή περιοχές με άσπρους και μαύρους τόνους, θα παρατηρήσουμε την απόλυτη συμμετρία. Από αισθητικής όμως πλευράς, δημοιυργείται μια στατικότητα, που είναι πολύ συμμετρική, για να είναι ευχάριστη.
Αντίθετα, η ισορροπία των διαφορετικών θεμάτων, με το μεγαλύτερο, και πιο σημαντικό θέμα, πιο κοντά στο κέντρο και το δεύτερο και μικρότερο σε μια μεγαλύτερη απόσταση, αποτελεί μια καλύτερη αισθητική παρουσίαση.
Προοπτική
Η φωτογραφία είναι μια απεικόνιση δύο διαστάσεων και δεν έχει καμία σχέση με την εικόνα που αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλος μας. Η αίσθηση του βάθους (δηλαδή η προοπτική) επιτυγχάνεται κυρίως με την κατάλληλη γωνία λήψης. Όταν θέλουμε να έχουμε προοπτική, καλό είναι να έχουμε μεγάλο βάθος πεδίου (κλειστό διάφραγμα).
Η προοπτική μπορεί επίσης να επιτευχθεί αν χρησιμοποιήσουμε: Συγκλίνουσες γραμμές. Φωτοσκιάσεις. Το σωστότερο είναι να έχουμε φως μπροστά και πιο σκούρους τόνους πίσω, γιατί το μάτι μας έχει συνηθίσει να βλέπει τα πιο φωτεινά μπροστά και τα πιο σκούρα πίσω. Οι φωτοσκιάσεις δημιουργούν όγκους στη φωτογραφία. Αντικείμενα διαφορετικού όγκου.
Κάδρο μέσα στο Κάδρο. Με την τεχνική αυτή μπορούμε να πλαισιώσουμε το κέντρο του ενδιαφέροντος με αντικείμενα, που βρίσκονται στο πρώτο πλάνο, ούτως ώστε να κατευθύνουμε το μάτι του θεατή στο θέμα μας αλλά και να δώσουμε την αίσθηση του βάθους.
Διασταυρώσεις/Συγχωνεύσεις
Οι διασταυρώσεις δημιουργούνται όταν βασικά μέρη από τo κυρίως θέμα επικαλύπτoυν το ένα το άλλο, όταν αγγίζουν ένα άλλο βασικό στοιχείο της φωτογραφίας ή ακόμη και όταν αγγίξουν τις πλευρές του κάδρου. Μερικά παραδείγματα διασταυρώσεων είναι όταν ένα δέντρο φυτρώνει πάνω από το κεφάλι κάποιου ή όταν φωτογραφίζουμε μια ομάδα από ανθρώπους και τοποθετούμε μερικούς από αυτούς στην άκρη του κάδρου με αποτέλεσμα να τους κόβουμε τα πόδια, τα χέρια ή ακόμη και το κεφάλι.
Μια άλλη μορφή διασταύρωσης δημιουργείται όταν πολύ φωτεινές ή πολύ σκοτεινές κηλίδες εμφανίζονται στο προσκήνιο ή το παρασκήνιο της εικόνας μας. Το μάτι του θεατή εστιάζει πάντα στο φωτεινότερο μέρος της φωτογραφίας με αποτέλεσμα να αποσπά την προσοχή του, μειώνοντας έτσι την επιτυχία της φωτογραφίας. Το ίδιο ισχύει και για τις σκοτεινές περιοχές γύρω από το θέμα.
Γίνετε δημιουργικοί
Ελπίζω με τα όσα ανάφερα προηγουμένως να έχετε κατανοήσει τη Σύνθεση στη Φωτογραφία και να έχετε εμπεδώσει μερικές τεχνικές, που θα σας βοηθήσουν να δημιουργήσετε τις πρώτες σας εντυπωσιακές φωτογραφίες. Μη φοβάστε να είστε δημιουργικοί. Βγείτε έξω, προσπαθήστε χωρίς να σκέφτεστε την κριτική των άλλων. Προχωρήστε χωρίς φόβο αλλά με πάθος και απλότητα.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!