Α3. Ε ΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Α3. Ε ΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Α3.4 Προκαταρκτική Μελέτη Γεωλογικής Καταλληλότητας Το αντικείµενο της Γεωλογικής διερεύνησης είναι η γενική περιγραφή των γεωµορφολογικών, γεωλογικών, υδρολογεωλογικών, τεκτονικών, σεισµικών, γεωτεχνικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή έρευνας. Ο κύριος στόχος της είναι η αξιολόγηση των παραπάνω στοιχείων και οι προτάσεις για τη γεωλογική καταλληλότητα των εδαφών του ήµου ρυµαλίας Νάξου για τις διάφορες χρήσεις που θα προέκυπταν στα πλαίσια του γενικότερου πολεοδοµικού σχεδιασµού. Α3.4.1 Γεωµορφολογία Η νήσος Νάξος έχει σχήµα ελλειψοειδές και γεωµορφολογικά διακρίνεται στην ορεινή Νάξο (ανατολική και βόρεια) και την πεδινή Νάξο (δυτική και νότια). Από B προς N την κατατέµνει µία ορεινή ράχη, σχεδόν ενιαία γυµνή και βραχώδης, σχηµατίζοντας δύο κορυφές (όρη) τον Ζα (ή Ζευς) και το όρος Κόρωνος. Ο ήµος ρυµαλίας χαρακτηρίζεται από έντονη µορφολογία εδάφους και υψόµετρα που φτάνουν περί τα 1000 µέτρα (όρος Ζας). Α3.4.1.1 Ενότητες γεωµορφολογικού αναγλύφου Οι διαφοροποιηµένες γεωµορφολογικές ενότητες της Νάξου χαρακτηρίζονται από το διαφορετικό ανάγλυφο του εδάφους. Στη δυτική πεδινή ζώνη, η οποία αντιπροσωπεύει το 30% περίπου της συνολικής έκτασης του νησιού, το ανάγλυφο είναι ήπιο και οι κλίσεις εδάφους µικρές, της τάξης του 5%. Το ανάγλυφο στο κεντρικό και ανατολικό τµήµα του νησιού (επιφάνεια της οποίας το µεγαλύτερο τµήµα καταλαµβάνει ο ήµος ρυµαλίας) έχει κλίσεις που κυµαίνονται από 10% έως 30%, οι οποίες καταλήγουν στα παράλια σε ζώνες κλίσεων 5% έως 10%. ιάσπαρτές, κύρια προς το ΒΑ άκρο και τις δυτικές πλαγιές των βουνών Ζας και Κόρωνος σε υψόµετρο πάνω από 800 µ., εντοπίζονται περιοχές µε κλίσεις που υπερβαίνουν το 30%. Χαρακτηριστικό του ορεινού αυτού τοπίου, είναι το Α3.4-1

αγροτικό σύστηµα των αναβαθµίδων πεζουλιών τράφων. Στην κεντρική ζώνη της συνολικής έκτασης του ήµου ρυµαλίας, υπάρχει µία µεγάλης έκτασης πεδινή ζώνη, ο ελαιώνας της Τραγαίας. Α3.4.1.2 Χαρακτηριστικά υδρογραφικού δικτύου Τα ρέµατα του νησιού γενικά, έχουν µεγάλες κατά µήκος κλίσεις, µικρά πλάτη και σχετικά µεγάλα βάθη. Η ροή τους είναι εποχιακή και εστιάζεται σχεδόν κατά αποκλειστικότητα τους χειµερινούς µήνες. Οι ταχύτητες ροής σε αυτά είναι µεγάλες και οι χρόνοι παραµονής του νερού στο ίδιο σηµείο πολύ µικροί, µε ανάλογο εµπλουτισµό των υπόγειων υδροφόρων. Η πυκνότητά τους είναι µεγάλη λόγω του έντονου τοπογραφικού ανάγλυφου. Ακολουθεί Εικόνα µε το χάρτη του υδρογραφικού δικτύου του νησιού (εκτός κλίµακας), ενδεικτική της µορφής του. Εικόνα Α3.4.1: Γενικός χάρτης Νάξου, µε σηµειωµένα τα σηµαντικότερα ρέµατα. Α3.4-2

Α3.4.1.3 Χαρακτηριστικά λεκανών απορροής Σύµφωνα µε τη Μελέτη: «Ανάπτυξη Συστηµάτων και Εργαλείων ιαχείρισης Πόρων νήσων Αιγαίου» (ΥΠ.ΑΝ. 2007), η Νάξος έχει χωριστεί συνολικά σε 25 λεκάνες απορροής. Τα κύρια φυσιογραφικά χαρακτηριστικά (έκταση, µέσο υψόµετρο, µέση κλίση) των 20 µεγαλύτερων λεκανών απορροής περιγράφονται στον Πίνακα Α3.1.1.5 του Α3 Κεφαλαίου. Α3.4.1.4 Γεωµορφολογικές ενότητες που σχετίζονται µε αστάθειες και πληµµυρικές καταστάσεις Η συχνότητα και η ένταση των βροχοπτώσεων καθορίζουν το µέγεθος της πληµµύρας. Το έτος 2001, εντονότατα καιρικά φαινόµενα προκάλεσαν εκτεταµένες πληµµύρες και καταστροφές, η πλειονότητα των οποίων είχε σχέση µε την εκδήλωση έντονων διαβρωτικών φαινοµένων. Οι βροχοπτώσεις είναι συχνές στη Νάξο και εκδηλώνονται συνήθως µε τη µορφή καταιγίδων. Έτσι, δηµιουργείται ορµητική ροή στις κοίτες των χειµάρρων, η οποία ενισχύεται από την µορφολογία τους (µικρό πλάτος, µεγάλες κατά µήκος κλίσεις) και διευκολύνει τη γρήγορη απορροή. Η διάβρωση ευνοείται σε περιοχές µε αποσαθρωµένα τµήµατα των σχηµατισµών ενώ είναι µικρή έως αµελητέα στα τµήµατα εκείνα των βραχωδών συµπαγών σχηµατισµών (γρανίτες, µιγµατίτης, ασβεστόλιθοι, µάρµαρα). Σύνηθες φαινόµενο είναι η συσσώρευση κροκάλων και λεπτόκοκκου ιζήµατος στις περιοχές εκβολής των ρεµάτων στη θάλασσα. Στα τµήµατα αυτά και επειδή τα ρέµατα διαµορφώνονται κυρίως µέσα σε αλλουβιακές αποθέσεις (χαλαρός εδαφικός σχηµατισµός), το φαινόµενο της διάβρωσης των πρανών τους είναι συνηθισµένο, οπότε θα πρέπει να προβλεφθούν (κατόπιν εκπόνησης σχετικών µελετών), τα απαιτούµενα µέτρα για την προστασία τους. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η εκβολή του ρέµατος «Ποταµός», στον κόλπο του οικισµού του Απόλλωνα. Το ρέµα αυτό µεταφέρει σηµαντικές ποσότητες διαβρωµένων, µησυνεκτικών υλικών, οι οποίες αποτιθέµενες στον πυθµένα της θάλασσας προκαλούν την επιχωµάτωσή του, ελαττώνοντας τα βάθη στον κόλπο, µε Α3.4-3

δυσµενείς συνέπειες στην ασφαλή λειτουργία του µικρού λιµενίσκου που βρίσκεται εκεί. Επιβάλλεται να αποφευχθεί η όποια οικιστική ανάπτυξη εκατέρωθεν και σε µικρή απόσταση από τις κοίτες των ρεµάτων. Αστάθειες ποικίλης µορφής και µεγέθους (κατολισθήσεις, καθιζήσεις, ερπυσµοί κ.λ.π.), έχουν παρατηρηθεί κυρίως κατά µήκος τµηµάτων του οδικού δικτύου, σε περιοχές όπου επικρατούν αποσαθρωµένοι σχηµατισµοί όπως για παράδειγµα ο σχηµατισµός των αποσαθρωµένων σχιστόλιθων. Στα τµήµατα αυτά έχουν κατασκευαστεί διάφορα έργα προστασίας και υποστήριξης των πρανών τα οποία έχουν επιλύσει το πρόβληµα, παραµένουν όµως τµήµατα που χρήζουν διερεύνησης για τη λήψη αντίστοιχων µέτρων. Α3.4.1.5 Τεχνητές τροποποιήσεις αναγλύφου Σηµαντικό τµήµα της συνολικής επιφανείας του ορεινού τµήµατος του ήµου ρυµαλίας έχει διαµορφωθεί µε το σύστηµα των αναβαθµίδων, πεζουλιών και τράφων. Αυτό είναι αποτέλεσµα της προσπάθειας παλαιότερων γενεών αγροτών του νησιού να δηµιουργήσουν έδαφος µε οριζόντια κλίση προκειµένου να καλλιεργήσουν, αλλά και ταυτόχρονα να το προστατεύσουν από τη διάβρωση, η οποία ήταν έντονη λόγω του έντονου γεωµορφολογικού αναγλύφου. Κατά τόπους και κυρίως κατά µήκος των οδικών αξόνων του νησιού εντοπίζονται διάφορα σύγχρονα τεχνικά έργα. Σκοπό έχουν την συγκράτηση του εδάφους και την προστασία των οδών από διαβρωτικά και κατολισθητικά φαινόµενα, τα οποία εκδηλώνονται µε σχετικά µεγάλη συχνότητα ιδιαίτερα τους χειµερινούς µήνες. Α3.4-4

Α3.4.2. Γεωλογία Α3.4.2.1 Γεωλογικά στοιχεία Με τη γεωλογία της Νάξου ασχολήθηκαν και ασχολούνται πολλοί ερευνητές, µεταξύ των οποίων οι Philippson και Papavasiliou. Η νήσος αποτελεί τµήµα της Αττικοκυκλαδικής ζώνης ενότητας και σε γενικές γραµµές µπορεί να περιγραφεί ως ένας ελλειπτικός δόµος, κύριας διεύθυνσης Β15 Α, ο οποίος αποτελείται κατά κύριο λόγο από σχιστόλιθους, γνεύσιους και µάρµαρα. Στον πυρήνα του δόµου αυτού βρίσκεται η µιγµατιτική διείσδυση. Ο µιγµατίτης της Νάξου περιβάλλεται από µια πολυπτυχωµένη σειρά µαρµάρων σχιστόλιθων και γνεύσιων, σε εναλλαγές. Η σειρά αυτή στα κατώτερα τµήµατά της, κοντά δηλαδή στο µιγµατιτικό δόµο, έχει έντονα πτυχωµένα πετρώµατα αµφιβολιτικής σύστασης, φακούς και µετα-υπερβασίτες. Στα ανώτερα τµήµατά της συναντώνται µετακροκαλοπαγή και κοιτάσµατα σµύριδας (µεταβωξίτες). Το εσωτερικό του µιγµατίτη, όπως υποδηλώνουν µετρήσεις µε ισότοπα Rb/Sr, έχει ηλικία 515m.a. Μέσα στο µιγµατίτη εµφανίζονται υπολείµµατα µαρµάρων, σχιστόλιθων και αµφιβολιτών. Τα µεταµορφικά φαινόµενα και οι ζώνες µεταµόρφωσης που παρατηρούνται στην περιοχή οφείλονται σε ισχυρή αναθέρµανση, πηγή της οποίας ήταν ο µανδύας και µέσο µεταφοράς της θερµότητας, µια ρευστή φάση πλούσια σε CO 2. Η αναθέρµανση έφτασε το υψηλότερο σηµείο της πριν 25m.a. Προς το τέλος της φάσης αυτής, πραγµατοποιείται και η ανάτηξη πολλών πετρωµάτων, όπως επίσης και η διείσδυση των γρανιτών στο βόρειο και βορειοδυτικό τµήµα της νήσου. Εκτός από την κυριαρχούσα αντικλινοριακή δοµή, που έχει ως κεντρικό άξονα τη διεύθυνση Β15 Α του µιγµατιτικού δόµου, συναντώνται δευτερεύοντες άξονες πτυχών και γραµµώσεων µε διεύθυνση ΒΒΑ-ΝΝ. Όλες οι τεκτονικές αυτές γραµµές είναι αποτέλεσµα της ανάπτυξης του δόµου και της τεκτονικής δραστηριότητας που τοποθετείται στα 25m.a. µε συνθήκες πίεσης 6 Kbars. Όλα σχεδόν τα πετρώµατα που περιβάλλουν το µιγµατιτικό δόµο έχουν ιζηµατογενή χαρακτήρα (µεταµορφωµένα ανθρακικά, µάργες, πηλίτες, ψαµµίτες, Α3.4-5

κροκαλοπαγή). Σε µικρή απόσταση από το µιγµατιτικό δόµο επικρατούν εναλλασσόµενοι µεταπηλίτες µε µάρµαρα. Η εναλλαγή αυτή οφείλεται στην καθολικής κλίµακας ισοκλινή πτύχωση, ηλικίας Ηωκαίνου. Στη βάση αυτής της εναλλαγής εµφανίζονται φλέβες αµφιβολιτών, µετα-υπερβασικά πετρώµατα, ασβεστοπυριτικά πετρώµατα και χαλαζιτικοί απλίτες. Τα µετα-υπερβασικά πετρώµατα απαντώνται κυρίως κοντά στο µιγµατίτη και είναι ολισθόλιθοι, οι οποίοι εµφανίζονται µε τη µορφή περιδοτιτικής σύστασης ξενόλιθων, µέσα σε βασαλτικής σύστασης λάβες που αντιπροσωπεύουν την επιφάνεια ολίσθησης µιας πιθανής επώθησης, η οποία έλαβε χώρα πριν από τη µεταµορφική φάση, δηλαδή πριν από 40-45m.a. Πάνω από τις µεταµορφωµένες σειρές συναντώνται υπολείµµατα µη µεταµορφωµένων πετρωµάτων που είναι τµήµατα από τα Πελαγονικά καλύµµατα, τα οφιολιθικά καλύµµατα και τη Μεσοελληνική µολάσσα. Στο δυτικό τµήµα της νήσου Νάξου επικρατούν οι γρανοδιορίτες και τα ιζηµατογενή. Η γρανοδιοριτική διείσδυση αποτελεί τµήµα µιας ευρύτερης µορφής που είναι που είναι ο λακκόλιθος του Αιγαίου. Μετά από ραδιοχρονολογήσεις προσδιορίστηκε η ηλικία της διείσδυσης στα 25±5 m.a. και η ηλικία ψύξης του γρανοδιορίτη στα 10m.a. Όπως είναι φυσικό στα περιθώρια του γρανοδιορτίτη παρατηρείται µεταµόρφωση επαφής και σε ορισµένα τµήµατα, περιορισµένης έκτασης, µετασωµάτωση. Ως προς την ηλικία της µεταµορφικής σειράς, οι εκτιµήσεις έγιναν κυρίως από τα µάρµαρα. Στο νοτιοανατολικό τµήµα της νήσου, στην περιοχή Ζα εντοπίστηκαν φύκη και τριµατοφόρα του Ανωτέρου Τριαδικού. Επίσης, η σµύριδα που βρίσκεται εντός των µαρµάρων, µπορεί να αντιστοιχιστεί µε το Β βωξιτικό ορίζοντα της Στερεάς Ελλάδας, ηλικίας Αν. Ιουρασικού. Οι φακοί χαλαζία που εµφανίζονται στα µάρµαρα είναι για ορισµένους µελετητές µεταµορφωµένοι κερατόλιθοι Ιουρασικής ηλικίας. Οι ηλικίες των γνεύσιων και των σχιστόλιθων δεν είναι σαφώς προσδιορισµένες. Από τη µελέτη των απολιθωµάτων της πολυµεταµορφωµένης σειράς των δολοµιτικών ασβεστιτικών µαρµάρων της περιοχής του Ζα, προκύπτει η άποψη ότι Α3.4-6

πρόκειται για Μεσοζωϊκούς σχηµατισµούς ενώ υπάρχει πιθανότητα ορισµένα τµήµατα, στη βάση της σειράς να είναι ακόµη και Παλαιοζωικής ηλικίας. Οι Andriessen et al. (1979) αναφέρουν για τη Νάξο τέσσερα (4) µεταµορφικά επεισόδια: α) Η πρώτη µεταµορφική φάση, ηλικίας 45±5 m.a., είναι αποτέλεσµα συνθηκών υψηλής πίεσης και χαµηλής θερµοκρασίας. β) Η δεύτερη µεταµορφική φάση, ηλικίας 25±5m.a., είναι αποτέλεσµα συνθηκών χαµηλής πίεσης και υψηλής θερµοκρασίας (πρασινοσχιστολιθκή φάση) γ) Η τρίτη µεταµορφική φάση σχετίζεται µε την άνοδο των γρανοδιοριτών και χρονολογείται στα 111±07m.a. δ) Η τέταρτη µεταµορφική φάση είναι πιθανό να συνδέεται µε νεώτερες αλπικές εφιππεύσεις, ηλικίας 10m.a. Η διάταξη των µεταµορφωµένων αυτών καλυµµάτων περιγράφεται σαν ένα «σύµπλεγµα µεταµορφικού πυρήνα» (metamorphic core complex) µε όλες τις γενετικές συνεπαγωγές που ο όρος αυτός περιλαµβάνει. Ο πυρήνας αυτός έχει αναδυθεί (uplifted) από δύο ζώνες διάτµησης µε αντίθετες κλίσεις. Α3.4-7

Εικόνα Α3.4.2: Γεωλογικός χάρτης Νήσου Νάξου (εκτός κλίµακας) Πηγές: Jansen (1973), Henzen-Kunst, Kreuzer (1982), van der Maar, Jansen, (1983) Α3.4-8

Εικόνα Α3.4.3: Γεωλογικός - τεκτονικός χάρτης Νήσου Νάξου και αντίστοιχες τοµές (Jansen 1973, Henzen-Kunst, Kreuzer 1982, van der Maar, Jansen, 1983) Α3.4-9

ΛΙΘΟΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Η περιοχή του ήµου ρυµαλίας δοµείται εξ ολοκλήρου από µεταµορφωµένα πετρώµατα και κάποιες γρανιτικές διεισδύσεις. Πάνω στα πετρώµατα αυτά βρίσκονται ασύµφωνα λίγα ιζήµατα του Νεογενούς και οι Τεταρτογενείς αποθέσεις. Αναλυτικά η λιθοστρωµατογραφία έχει ως εξής: ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ ΟΛΟΚΑΙΝΟ Παράκτιες αµµώδεις αποθέσεις µε θίνες (Q,Θ) Αποτελούνται από άµµους πλούσιες σε µοσχοβίτη και άλλα ορυκτά από τα γειτονικά µεταµορφωµένα πετρώµατα. Αλλουβιακές αποθέσεις (Q,al1) Λεπτόκοκκες αποθέσεις των πεδινών περιοχών της νήσου αποτελούµενες από άµµους ιλύες και χάλικες, µέγιστου πάχους 10µ. Λιµνοθαλάσσιες αποθέσεις (Q,al) Αµµώδεις και ενίοτε µε στρώµατα πλούσια σε κίσσηρη αποθέσεις. ΠΛΕΙΣΤΟΚΑΙΝΟ Κορήµατα κοιλάδων και κλιτύων (Pt.s) Μέτρια προς ισχυρά συγκολληµένα τεµάχη µαρµάρων και σχιστόλιθων µε ανθρακικό συνδετικό υλικό καστανέρυθρου χρώµατος. Το πάχος κυµαίνεται µεταξύ 0,5 5µ Κροκαλοπαγή (Pt.c) Αδροµερή και καλά αποστρογγυλωµένα υλικά µαζί µε χονδρόκοκκους ψαµµίτες. Το πάχος τους φθάνει τα 50µ. Α3.4-10

ΤΡΙΤΟΓΕΝΕΣ Κροκαλοπαγές (Pl.c ) Πολυγενές κροκαλοπαγές µε ενστρώσεις µαργών, ψαµµιτών και ασβεστόλιθων που φέρουν νουµµουλίτες. Τα συστατικά του κροκαλοπαγούς είναι καλά αποστρογγυλωµένα και συνίστανται από σερπεντινιωµένα υπερβασικά πετρώµατα, διαβάσες, ψαµµίτες και σχιστόλιθους. Πρόκειται για ιζήµατα αβαθούς θάλασσας ή χερσαίου περιβάλλοντος. Το µέγιστο πάχος φθάνει τα 250µ και η ηλικία τους είναι µάλλον Α. Μειοκαινική. Ψαµµίτες, Μάργες και Ασβεστόλιθοι (Ol, Ms) Φάσεις που πιθανώς µεταβάλλονται από ηπειρωτικές σε αβαθούς θάλασσας ή λιµναίες. Το κατώτερο µέρος αποτελείται από φυλλώδη ερυθρού χρώµατος αµµώδη ιζήµατα. Το µέσο τµήµα αποτελείται από τεφρούς ψαµµίτες µε κάποιους φακούς κροκαλοπαγών, νουµµουλιτοφόρων ασβεστόλιθων και µαργών. Το ανώτερο µέρος είναι ψαµµίτης τεφρού έως κίτρινου χρώµατος µε ενστρώσεις µαργών και ασβεστόλιθων. Το συνολικό πάχος του σχηµατισµού φθάνει τα 200µ ενώ η ηλικία τους προσδιορίζεται σε Ολιγοκαινική Μειοκαινική. ΜΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΑ ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΚΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Υπερβασικά και γαββροειδή πετρώµατα (σ) Τα υπερβασικά πετρώµατα (περιδοτίτες, σερπεντνίτες) βρίσκονται σε όλα τα στάδια της σερπεντινίωσης αλλά και µε τη µορφή κονδύλων. Έχουν µικρή εµφάνιση και πάχος. ΑΛΠΙΚΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΠΑΛΑΙΟΖΩΪΚΟ ΜΕΣΟΖΩΪΚΟ Μάρµαρα (P.mr) Η στρωµατογραφική διάταξη των µεσοζωικών µαρµάρων της Νάξου είναι πολύ δύσκολο να καθορισθεί, διότι η λεπίωσή τους είναι έντονη και πολυπληθής. Έτσι, δεν υπάρχει δυνατότητα να παρακολουθήσουµε µια πλήρη ακολουθία µαρµάρων. Ένας δεύτερος λόγος είναι η έντονη δολοµιτίωση των µαρµάρων που εµφανίζεται Α3.4-11

σε όλη την έκταση του νησιού και που προσβάλει ολόκληρους ορεινούς όγκους µε αποτέλεσµα να έχουµε όλη το εύρος από τα καθαρά ασβεστιτικά µάρµαρα µέχρι τον καθαρό δολοµίτη. Η δολοµιτίωση έχει σαν συνέπεια την εξαφάνιση της στρώσης και τον αποχρωµατισµό των µαρµάρων. Στην πρώτη περίπτωση, τα µάρµαρα από στρωµατώδη γίνονται µαζώδη και άστρωτα. Στη δεύτερη περίπτωση, από έντονα τεφρογάλαζα ή λευκά ξεθωριάζουν ή παίρνουν χρώµα λευκότεφρο έως λευκοκίτρινο και σπανιότερα λευκότατο, µε υφή ζαχαρώδη (ιδίως στην περιοχή του Αγ. Τρύφωνα, όπου υπάρχουν εκτεταµένες εµφανίσεις ζαχαρώδους δολοµίτη). Παραµένει εποµένως σαν µόνος καθοριστικός ο ορίζοντας της σµύριδας, ο οποίος -κατά τους περισσότερους ερευνητές- ανήκει στο Ιουρασικό. Τα µάρµαρα που περιέχουν σµύριδα είναι στρωµατώδη, ανοικτότεφρα - τεφρά έως γαλαζότεφρα, µε ενδιαστρώσεις µακροκρυσταλλικού µαρµάρου. Προς τα πάνω αναπτύσσονται λευκότεφρα έως τεφρά, παχυστρωµατώδη µάρµαρα, τα οποία αποτελούν και τους πιο παχείς ορίζοντες των λεπίων. Μετακροκαλοπαγή εκ µαρµάρου (mr) Ο σχηµατισµός που αναφέρεται στο γεωλογικό χάρτη της Νάξου (Jansen 1973) σαν κροκαλοπαγές, αντιπροσωπεύει ένα τεκτονικό, πλαστικά παραµορφωµένο λατυποπαγές (ψευδολατυποπαγές), το οποίο διαχωρίζει δύο διαφορετικές ενότητες µε διαφορετική ένταση στη µεταµόρφωση και τεκτονική. Το σχήµα αυτό δικαιολογεί την παρουσία δολοµιτών πάνω από τα ψευδοκροκαλοπαγή. Τα ψευδοκροκαλοπαγή µάρµαρα είναι διαβαθµισµένα, µε µέσο µέγεθος κροκάλων 3-10 cm, αλλά φθάνουν και τα 30 cm ενώ υπάρχουν και ορίζοντες χαλικοπαγείς έως και µικροκροκαλοπαγείς. Οι κροκάλες είναι κυρίως ανθρακικές (µάρµαρα και δολοµιτικά µάρµαρα), αλλά υπάρχουν και κροκάλες άλλων πετρωµάτων (κερατολιθικές, µετα-ηφαιστειακές, κ.α.). Το συνδετικό υλικό είναι ανθρακικό µε πολύ χλωρίτη. Λόγω πλαστικής παραµόρφωσης οι κροκάλες είναι πλατυσµένες κατά τη φορά της πτύχωσης. Μαρµαρυγιακοί σχιστόλιθοι και γνεύσιοι (msch) Οι περισσότεροι µαρµαρυγιακοί σχιστόλιθοι και γνεύσιοι φαίνεται να έχουν µια κανονική πηλιτική σύσταση, αν και υπάρχουν επίσης σχιστόλιθοι µε ανθρακικά υλικά, χαλαζίτες και σχιστόλιθοι αµφιβολιτικοί. Πλησίον του µιγµατιτικού δόµου απαντώνται συχνά άφθονες απλιτικές και πηγµατιτικές φλέβες ενώ υπάρχουν ακόµη διασταυρούµενες υδροθερµικές φλέβες χαλαζία και σώµατα χαλαζία. Α3.4-12

Αµφιβολίτες (ab) Στα κατώτερα στρώµατα (κοντά στο µιγµατιτικό δόµο) κυριαρχούν οι αµφιβολίτες. Σκουροπράσινοι, τεφροπράσινοι έως τεφροί, ζωνώδεις, πολύ σκληροί και συνεκτικοί όταν δεν είναι διαβρωµένοι, φέρουν πυκνό δίκτυο διακλάσεων. Σε µικρότερη αναλογία φέρουν ενστρώσεις µαρµαρυγιακών, χλωριτικών και ασβεστιτικών σχιστόλιθων, καθώς και µαρµαρυγιακών σχιστογνευσίων. Μέσα στο σχηµατισµό αυτό απαντώνται και σώµατα µεταµορφωµένων υπερβασικών, καθώς και γαββρικών πετρωµάτων. Μεταµορφωµένα υπερβασικά και γαββρικά πετρώµατα (αγβ) Εντός των µεταµορφωµένων σειρών απαντάται ορισµένος αριθµός επιµηκυσµένων σωµάτων υπερβασικών πετρωµάτων τα οποία ανήκουν σε δύο ορίζοντες, αλλά και µε τη µορφή αποµονωµένων σωµάτων. Τα σώµατα αυτά έχουν µήκος λίγα χιλιόµετρα και πάχος 100µ το µέγιστο. Η σύστασή τους ποικίλει από καθαρούς δουνίτες έως περιδοτίτες και µεταγάββρους. Αναπτύσσουν υποτυπώδη σχιστότητα παράλληλη προς την αντίστοιχη των σχιστόλιθων και των γνεύσιων που τα περιβάλλουν. Λεπτοκοκκώδεις συντεκτονικοί γρανίτες (γ) Είναι λεπτοκοκώδεις και ανοικτόχρωµοι γρανίτες που βρίσκονται σε άµεση γενετική σχέση µε το µιγµατίτη, οι οποίοι επιδεικνύουν ευδιάκριτη γράµµωση παράλληλη προς την κύρια διεύθυνση των γραµµώσεων και των αξόνων της πτύχωσης. Τα γρανιτικά σώµατα περιορίζονται στο βορειότερο ήµισυ του µιγµατιτικού δόµου. Μιγµατίτες (µγ) Τυπικοί γνεύσιοι και γρανίτες από ανάτηξη, νεφελοειδείς, µε πλάκες βιοτίτη. Πηγµατιτικά σώµατα αφθονούν στη µάζα τους ενώ ισότροπα γρανιτικά τµήµατα είναι ανώµαλα κατανεµηµένα, αλλά και ο βιοτίτης συγκεντρώνεται σε ραβδώσεις, ταινίες και σώµατα µε ανώµαλο σχήµα. Ο ετερογενής αυτός σχηµατισµός, φέρει όλες τις ενδείξεις ροής και όλα τα στάδια ανάτηξης. Το πέτρωµα συνίσταται κυρίως από χαλαζία, καλιούχο άστριο και όξινα πλαγιόκλαστα µε βιοτίτη. ευτερεύοντα ορυκτά είναι ο σιλλιµανίτης και ο αγρανάτης. Το συνολικό πάχος των µεταµορφωµένων πετρωµάτων ανέρχεται σε 6.000µ. περίπου. Α3.4-13

Α3.4.2.2 Τεκτονικά στοιχεία Τεκτονική Η σηµερινή τεκτονική δοµή της Νάξου είναι ένα σύνθετο αποτέλεσµα προϋπαρχόντων συµπιεστικών δοµών και εφελκυστικών - εκτατικών κινήσεων, που υπέστησαν τα πετρώµατα µετά το Μειόκαινο και οι οποίες είναι παράλληλες µε τη διάταξη του Ελληνικού Τόξου. Από τις προϋπάρχουσες συµπιεστικές δοµές υδρολογικό ενδιαφέρον έχει µόνο η σχιστότητα (φυλλοδοµή) των µεταµορφωµένων πετρωµάτων. Οι δοµές, οι οποίες κυριαρχούν σήµερα, είναι οι εφελκυστικές και ιδιαίτερα οι νεώτερες θραυσιγενείς τεκτονικές δοµές, που διαδραµατίζουν καθοριστικό ρόλο και στη ροή των υπογείων υδάτων. Ο µιγµατιτικός δόµος συµπεριφέρεται σαν ενιαία µάζα, η οποία έχει ανυψωθεί. Επειδή η άνοδος του µιγµατίτη φαίνεται να ήταν µεγάλη, τόσο σε ύψος όσο και σε χρονική διάρκεια, έχει διαταράξει τις παλαιότερες τεκτονικές δοµές και έχει επηρεάσει καθοριστικά τη σηµερινή τεκτονική του νησιού. Η µεγαλύτερη εφελκυστική πλαστική τεκτονική δοµή, είναι µια µεγάλη πλαστική διατµητική ζώνη αποκόλλησης µεταξύ του µιγµατιτικού δόµου και των µεταϊζηµάτων που προήλθε από την άνοδο του µιγµατίτη. Σε γενικές γραµµές διακρίνουµε µια ακτινωτή συµµετρία τόσο στην παράταξη των στρωµάτων, όσο και στην φορά της κίνησης των τεκτονικών λεπίων (κανονικά ρήµατα µικρής κλίσης) από το δόµο προς τη θάλασσα. Κατ αυτόν τον τρόπο τα πετρώµατα διατάσσονται σε ζώνες παράλληλες µε το µεγάλο άξονα του δόµου, µε διεύθυνση Ν -ΒΑ. Σε πολλές περιπτώσεις η άνοδος του δόµου προκάλεσε και πτυχώσεις βαρύτητας µε αποτέλεσµα την έντονη πτύχωση (στολίδωση) των στρωµάτων, καθώς και την αντιστροφή των λεπίων. Όλες οι παραπάνω καταπονήσεις οδηγούν σε µια πολύπλοκη τεκτονική δοµή, που η ανάλυσή της είναι εξαιρετικά δύσκολη. Στη Νάξο σήµερα κυριαρχούν τα µικρής κλίσης κανονικά ρήγµατα, τα οποία σχηµατίζουν αναρίθµητα θραυσιγενή λέπια που συµφωνούν µε το µοντέλο των εφελκυστικών κινήσεων από το Μειόκαινο µέχρι σήµερα. Πρόκειται για κανονικά ρήγµατα µικρής γωνίας κλίσης και µε διεύθυνση που συµπίπτει συχνά µε τη µέση κλίση της σχιστότητας των στρωµάτων και τα οποία αναφέρονται στο υπόµνηµα του γεωλογικού χάρτη µε τον τίτλο «τεκτονική επαφή» και παριστάνονται µε Α3.4-14

ερυθρό χρώµα. Στη βάση κάθε λεπίου µαρµάρου παρατηρούµε µια κερµατισµένη (µυλωνιτιωµένη ζώνη), που αρχίζει µε µια αγκεριτίωση-δολοµιτίωση του υγιούς µαρµάρου και προχωράει εκτεινόµενη µέχρι τον καταθρυµατισµό και την ανάµιξη µαρµάρου-σχιστόλιθου στην επαφή. Πολύ συχνά στη βάση των ασβεστολιθικών καλυµµάτων η δολοµιτίωση προκαλεί την απώλεια της σχιστότητας και τα µάρµαρα εµφανίζονται άστρωτα έως άµορφα. Τα πολυάριθµα αυτά λέπια εµφανίζουν µεγάλη ποικιλία µεγεθών. Τα µεγάλα ασβεστολιθικά λέπια, που είναι και τα ανώτερα λέπια της λιθοτεκτονικής στήλης, αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της Νάξου από το Λυώνα µέχρι τον Καλαντό και εκτείνονται προς ανατολάς µέχρι τη θάλασσα. Εκεί έχουµε τα µεγαλύτερα πάχη των µαρµάρων - δολοµιτικών µαρµάρων, που αποτελούν και τους κυριότερους υδροφόρους της περιοχής. Αντίθετα, τα µεγαλύτερα σχιστολιθικά λέπια παρατηρούνται στις παρυφές του µιγµατιτικού δόµου και ιδιαίτερα στους αµφιβολίτες, κοντά στα χωριά Τσικαλαριό, Μονή, Κεραµωτή, Κόρωνος και Κορωνίς, που αποτελούν και τα κατώτερα στρωµατογραφικά µεταϊζήµατα. Τα µικρότερα λέπια εµφανίζονται κυρίως στις περιοχές Β του Λυώνα, µεταξύ Απειράθου Κορακιάς ανακού και µεταξύ Καλαντού και Πύργου Χειµάρρου, που είναι και η µεγαλύτερη περιοχή. Πολλές φορές σχηµατίζεται µια πλειάδα πολύ λεπτών λεπίων µαρµάρων και σχιστόλιθων, σε κάθε ένα από τα οποία δηµιουργείται µυλωνιτιωµένη τεκτονική επαφή, ώστε να είναι αδύνατος ο διαχωρισµός µαρµάρου σχιστόλιθου σε χάρτη. Τα ρήγµατα µεγάλης κλίσης είναι νεότερες τεκτονικές δοµές. Αυτά διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: τα παλαιότερα πολυάριθµα και µικρά ρήγµατα και τα νεότερα λίγα και µεγάλα ρήµατα. Τα µεγάλα και µεσαία τεκτονικά λέπια, διελαύνονται από πληθώρα µικρών υποκατακόρυφων ρηγµάτων (αντιθετικών) διαφόρων διευθύνσεων, που διακρίνονται κυρίως στα ανθρακικά πετρώµατα και κόβουν µόνο το λέπιο που επηρεάζουν, χωρίς να προχωρούν κάτω από την µυλωνιτιωµένη θραυσιγενή ζώνη. Τέλος, ακολουθεί σχετικά µικρός αριθµός ρηγµάτων µεγάλης κλίσης - υποκατακόρυφα, το µήκος των οποίων δεν ξεπερνάει τα 5 Κm, µε µέση διεύθυνση Β -ΝΑ, εγκάρσια µε την κίνηση των λεπίων. Αυτά κόβουν πολλά λέπια ανθρακικά και σχιστολιθικά και είναι τα νεότερα στην περιοχή. Α3.4-15

Οι κλίσεις της σχιστότητας των µεταµορφωµένων στρωµάτων, που συµπίπτει µε την στρώση τους, είναι γενικώς µεγάλες. Σε γενικές γραµµές, οι παρατάξεις των στρωµάτων κυµαίνονται από 75 ο έως 20 ο µε ακτινωτή διάταξη και µε διεύθυνση από το δόµο προς τη θάλασσα. Συχνά όµως η ακτινωτή συµµετρία διαταράσσεται και οι παρατάξεις εµφανίζονται άναρχες και ανεστραµµένες, εξ αιτίας νεότερων διαταράξεων (πτυχές βαρύτητας). Το φαινόµενο αυτό παρατηρείται κυρίως στην Β περιοχή του όρους Ζας. Εικόνα Α3.4.4: Ρηξιγενής τεκτονική στην περιοχή των Κυκλάδων (Schenk O., Urai J.L., Meyer F.M. & van der Zee W. 2001) Α3.4-16

Εικόνα Α3.4.5: Γενικός χάρτης Νάξου, µε σηµειωµένα τα σηµαντικότερα ρήγµατα (Dr. D Rokos & I. Galanos) Α3.4-17

Μεταµόρφωση Τα πετρώµατα της ενότητας των κυανοσχιστολίθων µεταµορφώθηκαν στην κυανοσχιστολιθική και εκλογιτική φάση περί τα 42 ε.ε. (Μέσο Μειόκαινο), αλλά περί τα 25 και 20 ε.ε. (Ολιγόκαινο Μειόκαινο) υπέστησαν επαναµεταµόρφωση στην πρασινοσχιστολιθική φάση. Οι ανώτερες συνθήκες P T στην υψηλής πίεσης µεταµόρφωση, στη διάρκεια του Ηωκαίνου, φθάνουν σε πίεση µέχρι 15 Kbar και θερµοκρασίες 450-500 C ο, που σηµαίνει ότι τα πετρώµατα αυτά θάφτηκαν σε βάθος 50km και άνω. Τούτο οφείλεται στην καταβύθιση της Απουλίας Μικροπλάκας, κάτω από την Ευρασιατική Πλάκα. Ειδικότερα, αυτό συνέβη κατά το κλείσιµο του µεσοζωικού ωκεανού Πίνδου Κυκλάδων και σύγκρουσής του µε την Πελαγονική Μάζα. Η εκταφή των πετρωµάτων υψηλής πίεσης έλαβε χώρα κατά το τέλος Ολιγοκαίνου - αρχές Μειοκαίνου (20 25 ε.ε.). Ακολουθήθηκε από µια καθολική µεταµόρφωση πρασινοσχιστολιθικής φάσης (τύπου Barrow), που επέδρασε πάνω στην ήδη µεταµορφωµένη κρυσταλλική µάζα και έγινε επαναµεταµόρφωση (overprint) που έσβησε την µεταµόρφωση υψηλής πίεσης (αποµεταµόρφωση). Χαρακτηριστικά της µεταµόρφωσης αυτής είναι οι πρασινοσχιστόλιθοι και αµφιβολίτες. Το αποτέλεσµα είναι ότι τώρα στην Κυκλαδική µάζα κυριαρχούν τα επαναµεταµορφωµένα πετρώµατα της πρασινολιθικής φάσης. Οι συνθήκες αυτής της µεταµόρφωσης υπολογίζονται σε 450 C ο θερµοκρασία και 5-7 kbar πίεση. Η φάση αυτή ακολουθήθηκε από την άνοδο γρανιτών κατά το Μειόκαινο. Η µεταµόρφωση αυτή µαζί µε την ηφαιστειακή δράση που την συνοδεύει, αποδίδεται στην καταβύθιση της Αφρικανικής Πλάκας κάτω από την Απούλια Μικροπλάκα κατά το τέλος του Τριτογενούς. Ειδικότερα στη Νάξο έχουν διακριθεί τρεις κύριες περίοδοι αλπικής µεταµόρφωσης και µια µεταµόρφωση Ερκύνιου τύπου στο µιγµατιτικό δόµο: HP/LT, χρονολογηµένη µε ανάλυση Rb-Sr και K-Ar, έδωσε ηλικία 45+-5ε.έ. Μέσο Ηώκαινο. Α3.4-18

MP/HT τύπου Barrow, χρονολογηµένη µε ανάλυση Rb-Sr και K-Ar, έδωσε ηλικία 25+-5 ε.έ. Ανώτατο Ολιγόκαινο (τέλος Ολιγοκαίνου) Κατώτατο Μειόκαινο (αρχές Μειοκαίνου). Μεταµόρφωση επαφής µε γρανοδιοριτικές διεισδύσεις στα δυτικά της Νάξου, χρονολογηµένη µε Rb-Sr, έδωσε ηλικία 11,1+-0,7 ε.έ. Ερκύνια µεταµόρφωση, χρονολόγηση µε αναλύσεις Rb-Sr, U-Pb, έδωσε Ερκύνιες ηλικίες µεταξύ 300 και 500 ε.ε. Α3.4-19

Α3.4.3 Υδρολογία υδρογεωλογία Α3.4.3.1 Υδρολιθολογικές ενότητες Στην περιοχή µελέτης µπορούν να διακριθούν τα παρακάτω είδη σχηµατισµών, ανάλογα µε τη διαπερατότητα τους. Σχηµατισµοί υψηλής κατά βάση διαπερατότητας Σε αυτούς κατατάσσονται γενικά οι αλλουβιακές αποθέσεις. Η περατότητά τους, η οποία είναι πρωτογενής, οφείλεται στη χαλαρότητα ή την ανυπαρξία σύνδεσης των υλικών τους. Ο συντελεστής περατότητας k στα υλικά αυτά λαµβάνει τιµές από 10-2 >k>10-4 m/sec. Σχηµατισµοί µέσης έως υψηλής περατότητας. Σε αυτούς κατατάσσονται τα µάρµαρα. Η υδροφορία τους οφείλεται στο δευτερογενές πορώδες τους (διακλάσεις, ρήγµατα κ.λ.π.). Σχηµατισµοί χαµηλής διαπερατότητας Σε αυτούς υπάγονται οι µαρµαρυγιακοί σχιστόλιθοι και οι γνεύσιοι. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η σχιστοποίησή τους. Κάθετα προς τη σχιστότητα και τη στρώση -όταν υπάρχει- αναπτύσσεται συνήθως ένα σύστηµα ρωγµών, που οφείλεται στη χαλάρωση. Οι ρωγµές διευρύνονται δευτερογενώς, λόγω τεκτονισµού και αποσάθρωσης και φθάνουν σε βάθη µεγαλύτερα από 100 µέτρα. Στην επιφάνεια δηµιουργούνται φαρδιές ρωγµές, λόγω αποσάθρωσης των πετρωµάτων (συνήθως των γνεύσιων). Το πορώδες των υγιών γνεύσιων είναι 0,1-3%, των δε σχιστόλιθων 0,5-5%. Στη ζώνη αποσάθρωσης, το πορώδες µπορεί να φτάσει το 50%. Οι ρωγµές κάτω από τη ζώνη αποσάθρωσης είναι είτε κλειστές είτε στενότερες από 2 mm και για το λόγο αυτό ελάχιστα συµβάλλουν στην αύξηση του πορώδους. Η υδροπερατότητα των υγιών πετρωµάτων είναι χαµηλή (10-12 -10-5 cm/sec στους σχιστόλιθους, 10-8 -10-6 cm/sec στους γνεύσιους). Αξιόλογες υδροπερατότητες απαντούν µόνο στη ζώνη αποσάθρωσης, όπου οι πιο πάνω τιµές είναι µεγαλύτερες περίπου κατά 1000. Η υδροπερατότητα των ρωγµών είναι 10-8 10-4 m/sec ενώ παράλληλα προς τη σχιστότητα είναι διπλάσια έως τριπλάσια από τις µέσες τιµές Α3.4-20

και εξαρτάται από τον προσανατολισµό των ασυνεχειών. Οι αποδόσεις στους γνεύσιους και µιγµατίτες κυµαίνονται µεταξύ 0,37 και 1,46 I/sec, στους µαρµαρυγιακούς σχιστόλιθους µεταξύ 0,42 και 1,54 I/sec (Matthess - Ubell 1983). Οι πιο συνηθισµένες αποδόσεις είναι της τάξης του 0,5-1,5 I/sec ενώ έχουν αναφερθεί και αποδόσεις µέχρι 18,9 I/sec. Σχηµατισµοί χαµηλής έως πολύ χαµηλής διαπερατότητας Σε αυτούς κατατάσσεται ο σχηµατισµός του µιγµατίτη και του γρανοδιορίτη. Η σύσταση των σχηµατισµών και η ολοκληρωτική σχεδόν απουσία πρωτογενούς πορώδους δεν επιτρέπουν την κυκλοφορία νερού στο εσωτερικό της µάζας τους. Η κυκλοφορία του νερού γίνεται µόνο µέσω κατακλασµένων ή αποσαθρωµένων ζωνών ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πρακτικά αδιαπέρατοι. Ο συντελεστής k παίρνει τιµές από 10-5 >k>10-9 m/sec. Α3.4.3.2 Χαρακτηριστικά υπόγειας υδροφορίας Ο κύριος υδροφορέας του νησιού και κατ επέκταση της επιφάνειας που καλύπτει ο ήµος ρυµαλίας, αναπτύσσεται στο σχηµατισµό των µαρµάρων, τα οποία είναι έντονα καρστικοποιηµένα και ρηγµατωµένα ρωγµατωµένα. Μια ποσότητα νερού διηθείται στα υδροφόρα στρώµατα ανθρακικού άλατος και στη συνέχεια µέρος της αναβλύζει στην επιφάνεια µέσω των πηγών. Στο κεντρικό τµήµα του νησιού ο υδροφόρος ορίζοντας βρίσκεται σε στάθµη µε απόλυτο υψόµετρο +170 µ. ενώ στο δυτικό -140 µ., κυρίως λόγω της υπερεκµετάλλευσης των υπόγειων υδροφόρων µέσω των πολλών υδρογεωτρήσεων (Vasalakis et. al. 2005). Το υδατικό ισοζύγιο για ολόκληρο το νησί της Νάξου παρουσιάζεται στους Πίνακες Α3.1.1.6α και Α3.1.1.6β του Κεφαλαίου Α3.1. Α3.4-21

Α3.4.3.3 Υδροχηµικά χαρακτηριστικά Ακολουθεί παράθεση και αξιολόγηση στοιχείων χηµικών αναλύσεων από γεωτρήσεις που έχουν ανορυχθεί εντός των ορίων του ήµου ρυµαλίας, τα στοιχεία των οποίων ήταν δυνατόν να συγκεντρωθούν. Περιοχή «Σαρακίνικο». αµαριώνα Τα αποτελέσµατα της χηµικής ανάλυσης δείγµατος νερού από γεώτρηση στην προαναφερόµενη περιοχή παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί. Φυσικοχηµικές Αποτελέσµατα παράµετροι χηµικής ανάλυσης Ανώτατα όρια Αγωγιµότητα 3220 2500 µs/cm Ολική σκληρότητα 27 Γερµανικοί βαθµοί - Νιτρικά 7 mg ΝΟ3/lt 50 mg/t Χλωριούχα >>500 mg/lt Cl 250 mg/lt Ασβέστιο (Ca) 124 mg/lt σε CaCO3 - Μαγνήσιο (Μg) 40 mg/lt - Αξιολόγηση της χηµικής ανάλυσης Ηλεκτρική αγωγιµότητα Γνωρίζοντας την E.C., καθίσταται δυνατή η εκτίµηση του TDS από τις σχέσεις (Mandel -Shiftan 1981): TDS (ppm) = 0,65X EC (µs/cm) ΤΙΜΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ (µs/cm) TDS 3220 2093 (TDS:Συνολική συγκέντρωση διαλυµένων στο νερό αλάτων) Συγκέντρωση > 500 mg/lt είναι ανεπιθύµητη για πόση ενώ συγκέντρωση > 1000 mg/lt είναι βλαβερή για τον άνθρωπο. Σύµφωνα µε την ταξινόµηση κατά Davis-DeWiest (1966), το νερό της γεώτρησης χαρακτηρίζεται σαν υφάλµυρο ή γλυφό νερό (TDS 1000-10000 mg/lt). Α3.4-22

Σκληρότητα Σύµφωνα µε την τιµή της ολικής σκληρότητας του δείγµατος που αναλύθηκε (27 Γερµ. Βαθµοί = 482.14 mg/lt CaCO3), το νερό χαρακτηρίζεται (κατάταξη κατά Hem, 1970) σαν πολύ σκληρό (ισοδύναµο CaCO3 σ ε mg/lt > 180). Νιτρικά Το δείγµα παρουσίασε χαµηλή περιεκτικότητα σε νιτρικά ιόντα και εντός των επιτρεπτών ορίων. Χλωριούχα Το νερό του δείγµατος το οποίο αναλύθηκε, παρουσίασε υψηλή συγκέντρωση χλωριόντων > 500 mg/l. Ταξινόµηση του δείγµατος νερού µε βάση τις ιοντικές σχέσεις Oι συγκεντρώσεις Na, Ca, Mg, Cl εκφράζονται σε meq/lt. Η µετατροπή σε meq/lt, γίνεται σύµφωνα µε τους συντελεστές µετατροπής mg/lt σε meq/lt (Hem, 1970). Για το Ca, ο συντελεστής µετατροπής είναι: 0,04990 και για το Mg: 0,08226. Με βάση τους συντελεστές αυτούς, υπολογίζονται τα meq/lt των Ca, Mg, Na και Cl του δείγµατος: Ca: 124x0,04990=6,1876 meq/lt Mg: 40x0,08226=3,2904 meq/lt Σχέση Mg/Ca σε meq/lt Mg/Ca = 0,5317 Η τιµή αυτή υποδηλώνει ότι το νερό προέρχεται από ασβεστολιθικό υδροφόρο. Α3.4-23

Περιοχή «Αθαλάσσου» Τ.. αµαριώνα Τα αποτελέσµατα της χηµικής ανάλυσης δείγµατος νερού από γεώτρηση στην περιοχή, παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί. Φυσικοχηµικές παράµετροι Αποτελέσµατα χηµικής ανάλυσης Ανώτατη τιµή ποσιµότητας ph 7,10 6.5<pH<9.5 Αγωγιµότητα 1302 µs/cm 2500 µs/cm Νιτρικά (NO3) 27 mg/lt 50 mg/lt Χλωριούχα (Cl) 178 mg/lt 250 mg/lt Ολικά στερεά 653 mg/lt Ασβέστιο (Ca) 18 mg/lt Μαγνήσιο (Mg) 42 mg/lt Αξιολόγηση της χηµικής ανάλυσης Ηλεκτρική αγωγιµότητα Γνωρίζοντας την E.C., καθίσταται δυνατή η εκτίµηση του TDS από τις σχέσεις (Mandel -Shiftan 1981): TDS (ppm) = 0,65X EC (µs/cm) ΤΙΜΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ (µs/cm) TDS 1302 833,28 (TDS:Συνολική συγκέντρωση διαλυµένων στο νερό αλάτων) Νιτρικά Στο δείγµα ανιχνεύθηκε συγκέντρωση νιτρικών κάτω των ανώτατων επιτρεπτών ορίων ποσιµότητας. Χλωριούχα Στο δείγµα ανιχνεύθηκε συγκέντρωση νιτρικών κάτω των ανώτατων επιτρεπτών ορίων ποσιµότητας. Ταξινόµηση νερού µε βάση την ιοντική σχέση Mg/Ca Σχέση Mg/Ca : 3,45492 / 0,8982 = 3,8465 Η τιµή αυτή υποδηλώνει υδροφόρο που αναπτύσσεται σε πυριτικά πετρώµατα. Α3.4-24

Περιοχή «Καράβολος» Τ.. Μονής Τα αποτελέσµατα της χηµικής ανάλυσης δείγµατος νερού από γεώτρηση στην περιοχή, παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί. Φυσικοχηµικές Αποτελέσµατα παράµετροι χηµικής ανάλυσης Ανώτατα όρια Αγωγιµότητα 650 µs/cm 2500 µs/cm Συγκ. ιόντων υδρογόνου 7,97 µονάδα ΡΗ 6,5-9,5 Νιτρικά 7 mg ΝΟ3/lt 50 mg/t Χλωριόντα 105 mg/lt Cl 250 mg/lt Ασβέστιο (Ca) 81 mg/lt σε CaCO3 - Μαγνήσιο (Μg) 48 mg/lt - Νάτριο (Να) 41,50 mg/lt 200 mg/lt Κάλιο (Κ) 7,20 mg/lt 12 mg/lt Αξιολόγηση της χηµικής ανάλυσης Ηλεκτρική αγωγιµότητα Γνωρίζοντας την E.C., καθίσταται δυνατή η εκτίµηση του TDS από τις σχέσεις (Mandel -Shiftan 1981): TDS (ppm) = 0,65X EC (µs/cm) ΤΙΜΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ (µs/cm) TDS 650 422,50 (TDS:Συνολική συγκέντρωση διαλυµένων στο νερό αλάτων) Συγκέντρωση > 500 mg/lt είναι ανεπιθύµητη για πόση ενώ συγκέντρωση > 1000 mg/lt είναι βλαβερή για τον άνθρωπο. Το TDS αποτελεί ασφαλή δείκτη της µεταλλικότητας των υπόγειων νερών. Με βάση την ταξινόµηση κατά Davis-DeWiest (1966), το νερό της γεώτρησης χαρακτηρίζεται γλυκό (TDS 0-1000 mg/lt) ενώ µε βάση την ποιοτική ταξινόµηση αρδευτικού νερού κατά (Wilcox, 1955) καλό (250-750 µs/cm). Ένα βασικό κριτήριο της καταλληλότητας ενός νερού για άρδευση, αποτελεί το SAR (Sodium Assorption Ratio) ή Συντελεστής Προσρόφησης Νατρίου. Α3.4-25

Το SAR υπολογίζεται από τη σχέση: SAR=Να/ (Ca+Mg)/2 (1) όπου οι συγκεντρώσεις των Na,Ca, Mg εκφράζονται σε meq/lt. Η µετατροπή των τιµών των Na,Ca, Mg, Cl, K σε meq/lt γίνεται µε βάση τους συντελεστές µετατροπής κατά Hem (1970). Στοιχείο Συντελεστής µετατροπής από mg/lt σε meq/lt mg/lt meq/lt Na 0,04350 41,50 1,80525 Ca 0,04990 81 4,0419 Mg 0,08226 48 3,94848 Cl 0,02821 105 2,96205 Κ 0,02557 7,20 0,184104 Αντικαθιστώντας στη σχέση (1) τις τιµές αυτές, υπολογίζεται το SAR=0,9032 (µικρός κίνδυνος αλκαλίωσης). Τιµές SAR<6 δεν αναµένεται να δηµιουργήσουν κανένα πρόβληµα στη καρποφορία (Ayers, 1975) Νιτρικά Το δείγµα παρουσίασε πολύ χαµηλή περιεκτικότητα σε νιτρικά ιόντα, εντός των επιτρεπτών ορίων. Χλωριούχα Το δείγµα παρουσίασε χαµηλή συγκέντρωση χλωριούχων, εντός των επιτρεπτών ορίων (105<250 mg/lt). Από την ιοντική σχέση (Mandel Shiftan 1981, σε meq/lt): (Ca+Mg) / (Κ+Na), η οποία δίδει τιµή (από το αναλυθέν δείγµα) 4.01, συµπεραίνεται ότι πρόκειται για περιοχή εµπλουτισµού του υδροφόρου. Α3.4-26

Περιοχή «Τσικαλαριό» Τ.. Χαλκίου Τα αποτελέσµατα της χηµικής ανάλυσης δειγµάτων νερού από γεωτρήσεις στην περιοχή, παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί. Γ1 Φυσικοχηµικές Αποτελέσµατα χηµικής παράµετροι ανάλυσης Ανώτατη τιµή Ph 7,73 mg/lt 6.5<pH<9.5 Αγωγιµότητα 727 µs/cm 2500 µs/cm Νιτρικά (NO3) 30 mg/lt 50 mg/lt Χλωριούχα (Cl) 128 mg/lt 250 mg/lt Ολική σκληρότητα 16 Στερεό υπόλειµµα 500 mg/lt 1500 mg/lt Γ2 Φυσικοχηµικές Αποτελέσµατα χηµικής παράµετροι ανάλυσης Ανώτατη τιµή PH 7,32 mg/lt 6.5<pH<9.5 Αγωγιµότητα 769 µs/cm 2500 µs/cm Νιτρικά (NO3) 3 mg/lt 50 mg/lt Χλωριούχα (Cl) 206 mg/lt 250 mg/lt Ολική σκληρότητα 15 Στερεό υπόλειµµα 500 mg/lt 1500 mg/lt Αξιολόγηση της χηµικής ανάλυσης Ηλεκτρική αγωγιµότητα Γνωρίζοντας την E.C., καθίσταται δυνατή η εκτίµηση του TDS από τις σχέσεις (Mandel -Shiftan 1981): TDS (ppm) = 0,65X EC (µs/cm) ΤΙΜΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ (µs/cm) TDS Γ1 727 472,55 Γ2 769 499,85 (TDS:Συνολική συγκέντρωση διαλυµένων στο νερό αλάτων) Α3.4-27

Νιτρικά, Χλωριούχα: Και στα δύο δείγµατα ανιχνεύθηκαν συγκεντρώσεις των παραπάνω ενώσεων κάτω των ανώτατων επιτρεπτών ορίων. Α3.4.4 Γεωδυναµικές διεργασίες και γεωλογικού κίνδυνοι Α3.4.4.1 Εντοπισµός γεωλογικών κινδύνων Προβλήµατα ασταθειών παρουσιάζονται τοπικά, κοντά σε ρηγµατογενείς ζώνες και στα αποσαθρωµένα τµήµατα κυρίως του σχηµατισµού των µαρµαρυγιακών σχιστόλιθων. Είναι φαινόµενα, τα οποία µπορούν να αντιµετωπιστούν αφενός µε την αποφυγή αυτών των περιοχών προκειµένου για οικιστική ανάπτυξη και αφετέρου µε την κατασκευή κατάλληλων τεχνικών έργων, όταν αυτές οι περιοχές καταλαµβάνουν εκτάσεις από τις οποίες διέρχονται οδοί του Επαρχιακού ή ηµοτικού δικτύου του νησιού. Σε αρκετά σηµεία του οδικού δικτύου έχουν παρατηρηθεί κατ επανάληψη, τοπικά κατολισθητικά και φαινόµενα ερπυσµών, στα αποσαθρωµένα τµήµατα των διαφόρων σχηµατισµών. Καθοριστικός παράγοντας σε αυτό, είναι οι έντονες επιφανειακές απορροές λόγω των βροχοπτώσεων, τους χειµερινούς µήνες. Κατά µήκος των πρανών των ρεµάτων, πιθανό είναι το φαινόµενο της διάβρωσής τους, λόγω της δράσης του νερού, µε ενδεχόµενη τη δηµιουργία καθιζήσεων και σπηλαιώσεων. Στο προσχωµατικό πεδινό πεδίο (µικρής σχετικά έκτασης στο σύνολο της έκτασης του ήµου), ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί τοπικά, σε σηµεία όπου επικρατούν εδαφικά υλικά µε χαλαρή δοµή και ελάχιστη συνοχή. Η πρώτη συνολική εικόνα της υπό µελέτη περιοχής, δεν φαίνεται να εµφανίζει ιδιαίτερο κίνδυνο από άποψη τεχνικογεωλογικών προβληµάτων. Σηµειωτέον δε, ότι όπου εντοπίζονται, είναι µικρής και τοπικής κλίµακας. Σε ό,τι αφορά στην υπόγεια υδροφορία, αυτή συναντάται σε βάθος µεγαλύτερο των 5 µέτρων από την επιφάνεια του εδάφους. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ενδεχόµενο τυχόν ανόδου της, στην περιοχή του προσχωµατικού-παραλιακού πεδίου. Α3.4-28

Α3.4.4.2 Αίτια εκδήλωσης γεωλογικών κινδύνων Βασικές αιτίες εκδήλωσης γεωλογικών κινδύνων αποτελούν: Η διαδικασία της αποσάθρωσης και της διάβρωσης. Τα φαινόµενα αυτά ενισχύονται από τις έντονες επιφανειακές απορροές λόγω των βροχοπτώσεων, τους χειµερινούς µήνες. Η διατάραξη της υφιστάµενης ισορροπίας των πρανών, λόγω της διάνοιξης ή βελτίωσης οδών, ιδιαίτερα αν δεν έχουν προβλεφθεί και ληφθεί τα απαιτούµενα µέτρα προστασίας. Η διάβρωση των πρανών των ρεµάτων εξ αιτίας της έντονης ροής του νερού τους χειµερινούς µήνες. Η υφαλµύρωση των παράκτιων υδροφόρων, λόγω της υπεράντλησης γεωτρήσεων και πηγαδιών. Η µεταβολή της υφιστάµενης βλάστησης των πρανών σε µια περιοχή προκαλεί µείωση της ικανότητας παρεµπόδισης της επιφανειακής απορροής, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση της ταχύτητάς της, µε ανάλογη παραγωγή ιζήµατος. Αποτέλεσµα της πιο πάνω διεργασίας είναι η ελάττωση της συνοχής των πρανών και η εµφάνιση κατολισθητικών και πληµµυρικών φαινοµένων, µε απρόβλεπτες συνέπειες, τόσο στις κατασκευές, όσο και στην ασφάλεια των κατοίκων µιας περιοχής. Α3.4-29

Α3.4.5 Σεισµικότητα Ο Χάρτης Ζωνών Σεισµικής Επικινδυνότητας της Ελλάδας παρουσιάζεται ακολούθως. Εικόνα Α3.4.6: Χάρτης Ζωνών Σεισµικής Επικινδυνότητας (ΦΕΚ 1153 Β/ 12-8-03) Σύµφωνα µε τα στοιχεία του τροποποιηµένου ΕΑΚ 2000 (ΦΕΚ 1153 Β/12-8-03) και του Πίνακα που ακολουθεί, η ευρύτερη περιοχή ενδιαφέροντος (νήσος Νάξος) κατατάσσεται στη Ζώνη I, σε ό,τι αφορά στη σεισµική επικινδυνότητα. Σύµφωνα µε τον Πίνακα Ε.Α.Κ (2000), η σεισµική επιτάχυνση του εδάφους για τη συγκεκριµένη ζώνη εκτιµάται σε: Α = α. g (g=επιτάχυνση βαρύτητας, α=0,16 ) Οι εδαφικοί και βραχώδεις σχηµατισµοί κατατάσσονται σε πέντε (5) κύριες κατηγορίες: Κατηγορία εδαφών Α Bραχώδεις ή ηµιβραχώδεις σχηµατισµοί, οι οποίοι αναπτύσσονται σε µεγάλη έκταση και βάθος και δεν παρουσιάζουν έντονη αποσάθρωση. Στρώσεις πυκνού κοκκώδους υλικού µε µικρό ποσοστό ιλυοαργιλικών προσµείξεων πάχους µικρότερο των 70 m. Στρώσεις πολύ σκληρής προσυµπιεσµένης αργίλου, πάχους µικρότερο των 70 m. Α3.4-30

Κατηγορία εδαφών Β Έντονα αποσαθρωµένοι βραχώδεις σχηµατισµοί ή εδάφη, τα οποία -από µηχανική άποψη- µπορούν να εξοµοιωθούν µε κοκκώδη υλικά. Στρώσεις κοκκώδους υλικού µέσης πυκνότητας και µε πάχος µεγαλύτερο των 5 m. ή µεγάλης πυκνότητας, πάχους µεγαλύτερου των 70m. Στρώσεις σκληρής προσυµπιεσµένης αργίλου, πάχους µεγαλύτερου των 70m. Κατηγορία εδαφών Γ Στρώσεις κοκκώδους υλικού µικρής σχετικής πυκνότητας, πάχους µεγαλύτερου των 5 m ή µέσης πυκνότητας πάχους µεγαλύτερου των 70m. Κατηγορία εδαφών Έδαφος µε µαλακές αργίλους, υψηλού δείκτη πλαστικότητας (Ip > 50%), συνολικού πάχους µικρότερου των 10m. Κατηγορία εδαφών Χ Χ1. Χαλαρά λεπτόκοκκα αµµοϊλυώδη εδάφη, υπό τον υδάτινο ορίζοντα, που ενδέχεται να ρευστοποιηθούν (εκτός εάν ειδική µελέτη αποκλείσει τέτοιο κίνδυνο ή γίνει βελτίωση των µηχανικών ιδιοτήτων τους). Χ2. Εδάφη που βρίσκονται δίπλα σε εµφανή τεκτονικά ρήγµατα Χ3. Απότοµες κλιτείς, καλυπτόµενες µε προϊόντα χαλαρών πλευρικών κορηµάτων Χ4. Χαλαρά κοκκώδη ή µαλακά ιλυοαργιλώδη εδάφη, εφόσον έχει αποδειχθεί ότι είναι επικίνδυνα από άποψη δυναµικής συµπύκνωσης ή απώλειας αντοχής Χ5. Πρόσφατες χαλαρές επιχωµατώσεις(µπάζα). Οργανικά εδάφη Χ6. Εδάφη κατηγορίας Γ µε επικίνδυνα µεγάλες κλίσεις H κατάταξη των λιθολογικών σχηµατισµών µε βάση τη σεισµική επικινδυνότητά τους, στην περιοχή του ήµου ρυµαλίας παρουσιάζεται στον παρακάτω Πίνακα. Α3.4-31

Κατάταξη λιθολογικών σχηµατισµών, µε βάση τη σεισµική επικινδυνότητά τους, στην περιοχή του ήµου ρυµαλίας Σχηµατισµός 1.Τεταρτογενούς ηλικίας σχηµατισµοί: παράκτιες αµµώδεις αποθέσεις µε θίνες (Q,θ), αλλουβιακές αποθέσεις (Q,al1), λιµνοθαλάσσιες αποθέσεις (Q,al), κορήµατα κοιλάδων και κλιτύων (Pt.s), κροκαλοπαγή (Pt.c) του πλειστοκαίνου 2. Τριτογενούς ηλικίας σχηµατισµοί: κροκαλοπαγές (Pl.c) και σχηµατισµός Ψαµµίτων, Μαργων και Ασβεστολίθων (Ol, Ms) 3. Τα µετακροκαλοπαγή (mr) 4. Αλπικά µεταµορφωµένα πετρώµατα: µάρµαρα (P.mr), µαρµαρυγιακοί σχιστόλιθοι και γνεύσιοι (msch), αµφιβολίτες (αβ), µεταµορφωµένα υπερβασικά και γαββρικά πετρώµατα (αγβ), λεπτοκοκκώδεις συντεκτονικοί γρανίτες (γ) και µιγµατίτες (µγ) Κατηγορία Γ, Χ 3 Χαρακτηριστική περίοδος φάσµατος Τ1 (sec) Χαρακτηριστική περίοδος φάσµατος Τ2 (sec) Β 0.15.6 Α 0.1 0.4 Α3.4.6 Τεχνικογεωλογική συµπεριφορά γεωλογικών σχηµατισµών Στη συγκεκριµένη Ενότητα παρουσιάζονται οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που δοµούν την περιοχή του ήµου υπό την σύνθεση των στοιχείων που αναφέρθηκαν στις προηγούµενες παραγράφους. Τα τεχνικογεωλογικά χαρακτηριστικά βασίζονται στις επί τόπου παρατηρήσεις, καθώς και στις περιγραφές του Γεωτεχνικού Χάρτη Ελλάδας (ΙΓΜΕ, 1993). Από αυτές, έχουν επιλεγεί τα επιµέρους χαρακτηριστικά που αντιπροσωπεύουν καλύτερα τους σχηµατισµούς, σύµφωνα µε τις περιγραφές του γεωλογικού χάρτη και των επιτόπιων παρατηρήσεων. Α3.4-32

Α3.4.6.1 Εδαφικοί και βραχώδεις σχηµατισµοί Με βάση την εκσκαψιµότητά τους, οι γεωλογικοί σχηµατισµοί διακρίνονται σε δύο (2) κατηγορίες, σύµφωνα µε την «Πρότυπη τεχνική προδιαγραφή Χ1, 1966», αλλά και το συνήθη χαρακτηρισµό, στα τεύχη δηµοπράτησης εργολαβιών. (α) Σε γαίες γαιοηµίβραχους (β) βράχους και σε πέντε (5) κατηγορίες, µε βάση τον τρόπο εκσκαψιµότητας: Εύκολα, µε χειρωνακτικά µέσα Εύκολα, µε µηχανικά µέσα Με χρήση προωθητήρα Προωθητήρας ripper και βοηθητικά εκρηκτικά Αποκλειστικά µε εκρηκτικά Γαιώδεις Γαιωηµιβραχώδεις (εδαφικοί) σχηµατισµοί Στους γαιώδεις σχηµατισµούς κατατάσσονται οι Ολοκαινικές, οι Πλειοπλειστοκαινικές αποθέσεις και τα µικρής εξάπλωσης ιζήµατα του Τριτογενούς. Βραχώδεις σχηµατισµοί Κατατάσσονται στο σύνολό τους τα κρυσταλλικά µη µεταµορφωµένα πετρώµατα, τα µεταµορφωµένα πετρώµατα που περιβάλουν τον µιγµατιτικό δόµο, ο µιγµατίτης και οι γρανιτικές διεισδύσεις. Α3.4.6.2 Τεχνικογεωλογικές ενότητες Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί έχουν οµαδοποιηθεί σε τέσσερις (4) τεχνικογεωλογικές ενότητες, ανάλογα µε την λιθολογική σύστασή τους, τη συνεκτικότητά τους (σε ό,τι αφορά στους εδαφικούς), την ανοµοιοµορφία τους, την ευστάθειά τους σε ορύγµατα, τη διαπερατότητά τους, την εκσκαψιµότητά τους και την καταλληλότητά τους ως υλικά οδοποιίας. Α3.4-33

Σχετικά µε την εκσκαψιµότητα των υλικών, όταν υπάρχουν λιθολογικές διαφοροποιήσεις που επηρεάζουν τον τρόπο εκσκαφής, τότε δίδεται, κατ εκτίµηση, ποσοστιαία αναλογία στην κάθε κατηγορία. Σχετικά µε την καταλληλότητα των υλικών, ακολουθείται η αντίστοιχη κατάταξη που περιλαµβάνεται στους ΚΜΕ για έργα οδοποιίας, καθώς και στο ΟΣΜΕΟ της Εγνατίας Οδού Α.Ε. Τονίζεται ότι για την τελική κατάταξή τους απαιτούνται οι κατάλληλες εργαστηριακές δοκιµές. ΤΕ1 Στην ενότητα αυτή περιλαµβάνονται οι Τεταρτογενούς ηλικίας σχηµατισµοί: οι παράκτιες αµµώδεις αποθέσεις µε θίνες (Q,θ), οι αλλουβιακές αποθέσεις (Q,al1), οι λιµνοθαλάσσιες αποθέσεις (Q,al), τα κορήµατα κοιλάδων και κλιτύων (Pt.s) και τα κροκαλοπαγή (Pt.c) του πλειστοκαίνου. Πρόκειται για εδαφικά υλικά µε µεγάλο εύρος και ανοµοιοµορφία στη λιθολογία, κυµαινόµενα από αργίλους και αµµοϊλύες ως χάλικες και κροκάλες. Χαρακτηρίζονται από χαλαρή δοµή, κατά βάση ασύνδετα ενώ υπάρχουν και σχηµατισµοί, από µέτρια έως ισχυρά συνδεδεµένοι (κροκαλοπαγή). Υδρολιθολογικά, παρουσιάζουν κατά βάση µέτρια περατότητα και εκσκάπτονται εύκολα µε απλά µηχανικά µέσα. Παρουσιάζουν χαµηλές τιµές µηχανικών παραµέτρων. Θεωρούνται κατ αρχήν κατάλληλα για επαναχρησιµοποίηση, ως υλικά οδοποιίας (κορήµατα κροκαλοπαγή). ΤΕ2 Στην ενότητα αυτή κατατάσσονται οι Τριτογενούς ηλικίας σχηµατισµοί: το Κροκαλοπαγές (Pl.c) και ο σχηµατισµός των Ψαµµιτών, Μαργών και Ασβεστολίθων (Ol, Ms) και τα µετακροκαλοπαγή (mr). Είναι ηµιβραχώδεις έως βραχώδεις σχηµατισµοί, µέτριας ανοµοιοµορφίας, µέτρια ως ισχυρά συνδεδεµένοι. Η υδροπερατότητα είναι χαµηλή στις µάργες και υψηλή στους ψαµµίτες, ασβεστόλιθους και στα κροκαλοπαγή. Εκσκάπτονται εύκολα µε µηχανικά µέσα ή τοπικά µε χρήση προωθητήρα. Παρουσιάζουν µέτριες προς καλές τιµές µηχανικών παραµέτρων και αντοχής. εν αναµένονται ιδιαίτερα προβλήµατα ευστάθειας σε πρανή, εκτός της περίπτωσης διαβροχής των µαργών που τοπικά µπορεί να οδηγήσει σε µικρές τοπικές ολισθήσεις. Θεωρούνται κατ αρχήν κατάλληλα για επαναχρησιµοποίηση, ως υλικά οδοποιίας εκτός των µαργών. Α3.4-34

ΤΕ3 Στην ενότητα αυτή περιλαµβάνονται τα µάρµαρα (P.mr). Είναι σκληροί βραχώδεις σχηµατισµοί που εµφανίζουν µέτρια έως µεγάλη περατότητα και πολύ καλές µηχανικές παραµέτρους. Ιδιαίτερο ρόλο στην ευστάθεια του σχηµατισµού παίζουν τα στοιχεία της στρώσης (κυρίαρχο σύστηµα ασυνεχειών) σε σχέση µε τον προσανατολισµό του πρανούς. Εκσκάπτονται µε εκρηκτικά ή ripper. Είναι υλικά κατάλληλα έως επίλεκτα για την οδοποιία, µετά από επεξεργασία. ΤΕ4 Στην ενότητα αυτή κατατάσσονται: οι µαρµαρυγιακοί σχιστόλιθοι και γνεύσιοι (msch), οι αµφιβολίτες (αβ), τα µεταµορφωµένα υπερβασικά και γαββρικά πετρώµατα (αγβ) οι λεπτοκοκκώδεις συντεκτονικοί γρανίτες (γ) και οι µιγµατίτες (µγ). Είναι βραχώδεις σχηµατισµοί µε µικρή έως µηδαµινή περατότητα στην υγιή τους µορφή, µέτριες έως πολύ καλές τιµές µηχανικών παραµέτρων, παρουσιάζουν αστάθεια κατά τη φορά της σχιστότητας (σχιστόλιθοι), αποσαθρώνονται υπό την επίδραση του νερού και των ατµοσφαιρικών συνθηκών. Εκσκάπτονται τόσο µε µηχανικά µέσα, αλλά ενδεχοµένως τοπικά µε ripper ενώ είναι ακατάλληλα ή υπό προϋποθέσεις αποδεκτά σαν υλικά οδοποιίας. Α3.4.6.3 Επίδραση τεχνικογεωλογικών συνθηκών στην οικιστική ανάπτυξη και σε άλλες χρήσεις Οι τεχνικογεωλογικές συνθήκες στο σύνολό τους (φυσικές και µηχανικές ιδιότητες, υδρολιθολογία -διαπερατότητα, εκσκαψιµότητα, ευστάθεια σε πρανή, καταλληλότητα) σε συνδυασµό µε τη γεωµορφολογία, το υδρολογικό υδρογεωλογικό καθεστώς και τα στοιχεία της σεισµικότητας - εδαφικής επικινδυνότητας, καθορίζουν το χαρακτηρισµό των περιοχών ως προς την καταλληλότητα ή µη (συνθήκες θεµελίωσης, ασφάλεια δόµησης), αλλά επιτρέπουν ταυτόχρονα και την εξέτασή τους, προκειµένου για την κατασκευή έργων υποδοµής (π.χ. οδικό δίκτυο, µεγάλα ή µικρά τεχνικά έργα, έργα κοινής ωφελείας, ΧΥΤΑ κ.α.). Α3.4-35

Στην έκταση του ήµου ρυµαλίας το σύνολο σχεδόν των γεωλογικών σχηµατισµών κατατάσσονται, βάσει των προηγουµένων παραγράφων, στις τεχνικογεωλογικές ενότητες ΤΕ3 και ΤΕ4, των οποίων οι σχηµατισµοί παρουσιάζουν αρκετά καλές τεχνικογεωλογικές και σεισµικής επικινδυνότητας παραµέτρους. Αυτό σηµαίνει ότι στην υγιή κατάστασή τους εξασφαλίζουν ικανοποιητικές γεωτεχνικές συνθήκες θεµελίωσης έργων. Αυτό δεν αποκλείει το γεγονός ότι κατά θέσεις υπάρχουν και ζώνες όπου η βραχοµάζα παρουσιάζει υποβαθµισµένα φυσικά και µηχανικά χαρακτηριστικά, κυρίως σε θέσεις µε έντονο µορφολογικό ανάγλυφο ή/και µε έντονη τεκτονική καταπόνηση (περιοχές διέλευσης ρηγµάτων), στις οποίες η όποια ανθρώπινη επέµβαση (κατασκευή έργων) θα πρέπει να εξετασθεί κατά περίπτωση και µε τις απαραίτητες έρευνες και µελέτες. Α3.4.7 Γεωλογικοί πόροι Α3.4.7.1 Υδατικοί πόροι Οι ανάγκες νερού ύδρευσης για το ήµο ρυµαλίας, σύµφωνα µε εκτιµήσεις της Μελέτης διαχείρισης υδατικών πόρων Κυκλάδων ( ασκαλάκης κ.α. 2001) της Νοµαρχίας Κυκλάδων, είναι 487.837 m³/έτος. Ο υπολογισµός έχει γίνει χωρίς να συµπεριλαµβάνονται οι απώλειες δικτύων. Σύµφωνα µε τη Μελέτη του ΥΠ.ΑΝ. (2007): «Ανάπτυξη Συστηµάτων και Εργαλείων ιαχείρισης Υδατικών Πόρων Υδατικού ιαµερίσµατος Νοτίου Αιγαίου», οι ετήσιες συνολικές ανάγκες του ήµου ρυµαλίας σε νερό ύδρευσης (υπολογίζοντας απώλειες δικτύων της τάξης του 25%), εκτιµώνται σε 683.158 m³. Ο τρόπος ύδρευσης των οικισµών του ήµου ρυµαλίας παρουσιάζεται αναλυτικά στην Ενότητα Α3.3.4.4 του Α3.3 Κεφαλαίου. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις της προαναφερόµενης Μελέτης, οι συνολικές ετήσιες ανάγκες νερού άρδευσης για το ήµο ρυµαλίας υπολογίζονται σε 1.599.994 κ.µ., οι αντίστοιχες για τις κτηνοτροφικές ανάγκες σε 212.788 κ.µ ενώ για τις ανάγκες της βιοµηχανίας - βιοτεχνίας (ελαιοτριβεία, λατοµεία κλπ) σε 6.198 κ.µ. Α3.4-36

Α3.4.7.2 Βιοµηχανικά ορυκτά, µεταλλεύµατα φυσικά δοµικά υλικά Βιοµηχανικά Ορυκτά Το σπουδαιότερο βιοµηχανικό ορυκτό της Νάξου, το οποίο όµως δεν έχει τύχει ακόµα εκµετάλλευσης, είναι οι µεγάλες εµφανίσεις πυριτίου µέσα στα πηγµατιτικά σώµατα. Τα πηγµατιτικά σώµατα (ποικίλων διαστάσεων) εµφανίζονται στο Β. τµήµα της Νάξου σε άµεση γενετική σχέση προς τους συντεκτονικούς γρανίτες. Τα πετρώµατα που διασχίζουν είναι µάρµαρα µε ή χωρίς σχιστολιθικές ενστρώσεις και διάφοροι τύποι σχιστόλιθων. Αναπτύσσονται κατά µήκος των ασυνεχειών των πετρωµάτων (διακλάσεις, ρήγµατα, σχιστότητα, λιθολογικές επαφές) µε πάχος από µερικά εκατοστά έως 8m και µήκος έως 200m. Οι πηγµατίτες της Νάξου είναι τουρµαλινοφόροι. Οι συντεκτονικοί γρανίτες απαντούν µέσα στο µιγµατιτικό δόµο και τα µεταµορφωµένα πετρώµατα των ζωνών είναι πλούσια σε σιλλιµανίτη και κυανίτη-σιλλιµανίτη. Εµφανίζονται κυρίως στις περιοχές Κόρωνου, Σκαδού, Απόλλωνα, Αγιάς, Κινίδαρου και Φανερωµένης. Ένα άλλο βιοµηχανικό ορυκτό που βρίσκεται σε σηµαντική ποσότητα στη Νάξο, είναι ο λευκός ζαχαρώδης δολοµίτης, µε µεγάλη περιεκτικότητα σε µαγνήσιο. Αφθονεί κυρίως στην περιοχή του Αγ. Τρύφωνα. Μεταλλοφορία Κοιτάσµατα Η Νάξος διαθέτει πολύ µεγάλη µεταλλοφορία σµύριδας. Η σµύριδα (µεταβωξίτης) προέρχεται από µεταµόρφωση αργιλικού υλικού (βωξίτες), σύγχρονου προς το ανθρακικό, που έδωσε τα µάρµαρα και απαντά σε συγκεκριµένο στρωµατογραφικό ορίζοντα, ο οποίος επαναλαµβάνεται. Η ύπαρξη σµύριδας σε διάφορα επίπεδα οφείλεται σε τεκτονικά αίτια, επανάληψη λόγω πτυχώσεων ή λεπιώσεων της στρωµατογραφικής σειράς που περιέχει σµύριδα (αντίκλινο Μαχαιρά πτυχή Μαύρου Φάραγγα Ασπαλαθρωπού). Εκτός από την τεκτονική των πτυχώσεων, η νεότερη ρηξιγενής τεκτονική έχει επιδράσει πάνω στο σµυριδοφόρο ορίζοντα και διακόπτει κατά θέσεις τη συνέχεια των Α3.4-37