ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (Κ.Ε.Τ.Α.) ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗ Κ.Ε.Τ.Α. ΑΤΤΙΚΗΣ 2.3.1. ΕΡΓΟ:

ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (Κ.Ε.Τ.Α.) ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗ Κ.Ε.Τ.Α. ΑΤΤΙΚΗΣ 2.3.1. ΕΡΓΟ: «Έκθεση επιχειρηματικότητας για την Περιφέρεια Αττικής» ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ 2006 ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ (BIC ΑΤΤΙΚΗΣ) Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης σε ποσοστό 80%. ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2007 1

ΜΕΛΕΤΗ «Έκθεση επιχειρηματικότητας για την Περιφέρεια Αττικής» ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ 2006 ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ 2.3.1 ΤΟΥ Κ.Ε.Τ.Α. ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ E.C. BIC OF ATTIKA (BIC ΑΤΤΙΚΗΣ) ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΟΥ BIC ΑΤΤΙΚΗΣ Αθανάσιος Χαλδεάκης Οικονομολόγος (ΜΒΑ) Βασίλης Σιέμος Οικονομολόγος (MSc) Εμμανουήλ Μαρκάκης Οικονομολόγος (MSc) ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2007 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ...5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...6 2. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ...8 2.1. Γενική περιγραφή της Περιφέρειας Αττικής... 8 2.1.1. Γεωγραφικά και δημογραφικά δεδομένα... 8 2.1.2. Απασχόληση Ανεργία... 10 2.1.3. Εξέλιξη βασικών οικονομικών μεγεθών της Περιφέρειας Αττικής... 11 2.1.3.1. Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ)... 12 2.1.3.2. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Α.Ε.Π.)... 13 2.1.3.3. Κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν... 14 2.2. Τομείς οικονομικής δραστηριότητας στην Περιφέρεια Αττικής... 15 2.3. Το ευρύτερο πλαίσιο εξελίξεων για την Αττική... 17 2.3.1. Το Γ ΚΠΣ... 17 2.3.2. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα (Ε.Π.ΑΝ.) και δράσεις ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας στην Περιφέρεια Αττικής... 18 2.3.2.1. Πρόοδος Υλοποίησης του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα... 20 2.3.2.2. Απολογιστικά στοιχεία περόδου 2004 2006... 22 2.4. Άξονες προτεραιότητας Π.Ε.Π. Αττικής - Συνοπτική παρουσίαση... 24 2.5. Πρόοδος Υλοποίησης του ΚΠΣ 2000 2006... 31 2.5.1. Συνολική εικόνα προόδου του ΚΠΣ 2000-2006... 31 2.5.2. Πρόοδος ΚΠΣ κατά Άξονα Προτεραιότητας... 33 2.5.3. Εξέλιξη της υλοποίησης ειδικών δράσεων των ΠΕΠ... 39 2.5.4. Ανάλυση σχετικά με τις Προοπτικές του Γ ΚΠΣ για τα έτη 2007 και 2008... 42 2.6. Αναπτυξιακός Νόμος 3299/2004... 44 2.6.1. Ο ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΝΟΜΟΣ μετά τις πρόσφατες τροποποιήσεις του... 44 2.7. Έγγραφες - Διαγραφές Επιχειρήσεων στα Επιμελητήρια Περιφέρειας Αττικής... 55 2.7.1. ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (Ε.Β.Ε.Α.)... 57 2.7.2. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (Ε.Ε.Α.)... 58 2.7.3. ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (Β.Ε.Α.)... 59 2.7.4. ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ (Ε.Β.Ε.Π.)... 60 2.7.5. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ (Ε.Ε.Π.)... 61 2.7.6. ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ (Β.Ε.Π.)... 61 2.7.7. Γενικές Παρατηρήσεις Συμπεράσματα... 62 3. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ...63 3.1. Γενικά στοιχεία για τις ΜΜΕ στην Ε.Ε. και την Ελλάδα... 63 3.2. Γενικά προβλήματα των ελληνικών ΜΜΕ... 64 3.3. Προβλήματα των επιχειρήσεων στην Περιφέρεια Αττικής... 70 3.3.1. Προβλήματα στο εσωτερικό περιβάλλον των επιχειρήσεων... 70 3.3.2. Προβλήματα στο εξωτερικό περιβάλλον των επιχειρήσεων... 71 3.3.3. Η έλλειψη έργων υποδομής και βοηθητικών υπηρεσιών... 73 4. ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ...76 4.1. Επιχειρηματικές υποδομές... 76 4.1.1. Επιχειρηματικά Πάρκα... 76 4.1.2. Θερμοκοιτίδες... 81 4.2. Μεταφορές... 84 3

4.3. Τηλεπικοινωνίες... 84 4.4. Χρηματοπιστωτικές υποδομές... 85 4.4.1. Δίκτυο Τραπεζικών Υποκαταστημάτων και ATM... 86 4.4.2. Το Ταμείο Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων (ΤΕΜΠΜΕ)... 87 4.4.3. Η Νέα Χρηματιστηριακή Αγορά (Ν.Ε.Χ.Α.)... 91 4.4.4. Ο θεσμός της Σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.)... 92 4.5. Υγεία - Εκπαίδευση... 93 4.6. Αξιοποίηση των έργων υποδομής μετά τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων... 96 4.7. Συμπεράσματα... 100 5. ΤΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ...102 5.1. Τομείς και Προϊόντα με χαρακτηριστικό δυναμισμό (επιχειρηματική κινητικότητα)... 102 5.2. Χαρακτηριστικές δεξιότητες και παραδοσιακές ειδικεύσεις (προϊόντα Π.Ο.Π., προϊόντα ιδιοτυπίας κ.λ.π.)... 105 5.2.1. ΕΟΜΜΕΧ: «Σήμα Γνησιότητας & Χειροτεχνικής Άξιας»... 105 5.2.2. Προϊοντα Π.Ο.Π... 108 5.3. Προσφορά ειδικοτήτων (επαγγελματικές σχολές, παραγωγή επαγγελματικών πτυχίων, δομές διασύνδεσης επιχειρηματικής και εκπαιδευτικής κοινότητας)... 110 5.4. Διασυνοριακές Συνεργασίες και Δυνατότητες... 113 5.4.1. INTERREG ΙΙΙ... 113 5.4.2. EQUAL... 116 5.5. Σενάρια ανάπτυξης Περιφέρειας (Γραμμικό - Δυναμικό - Απαισιόδοξο)... 118 6. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΦΟΡΕΩΝ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ...130 6.1. Εμπορικό & Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς (ΕΒΕΠ)... 130 6.2. Επαγγελματικό Επιμελητήριο Πειραιώς (Ε.Ε.Π.)... 131 6.3. Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Πειραιώς (ΒΕΠ)... 133 6.4. Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθήνας (Β.Ε.Α.)... 135 6.5. Εμπορικό Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών (Ε.Β.Ε.Α.)... 138 6.6. Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών (ΕΕΑ)... 139 7. ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ...141 4

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα μελέτη ανατέθηκε στο BIC Αττικής από το Κέντρο Επιχειρηματικής και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (Κ.Ε.Τ.Α.) Αττικής, με στόχο την παρακολούθηση της πορείας της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Περιφέρεια Αττικής και ειδικότερα της επιχειρηματικής κίνησης με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία μέχρι και το έτος 2006 Η παρακολούθηση κρίνεται αναγκαία, τόσο για την αποτύπωση του παραγωγικού δυναμισμού της Περιφέρειας, όσο και ως συμβολή στη διαμόρφωση της περιφερειακής πολιτικής για τις επιχειρήσεις εν όψει του αναπτυξιακού προγραμματισμού στο πλαίσιο του Δ Κ.Π.Σ. Η μελέτη αυτή, με δεδομένη τη μεγάλη συσσώρευση ΜΜΕ και ΠΜΕ στην Περιφέρεια Αττικής, τη γεωγραφική έκταση και τις ιδιαιτερότητες της Περιφέρειας, απαίτησε επίσης μια επίπονη συλλογική προσπάθεια για την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης, των προβλημάτων και των υποδομών για τη στήριξη των τοπικών ΜΜΕ. Η εργασία αυτή ελπίζουμε να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο στη διάθεση του Κ.Ε.Τ.Α. Αττικής, αλλά και των Υπουργείων Ανάπτυξης και Εθνικής Οικονομίας - Οικονομικών, που θα συμβάλλει στη διαμόρφωση της περιφερειακής πολιτικής, προς όφελος κυρίως των ΜΜΕ, εν όψει και του νέου αναπτυξιακού προγραμματισμού του Δ Κ.Π.Σ. 2007-2013. Θα θέλαμε να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας στον Πρόεδρο και το Δ.Σ. του Κ.Ε.Τ.Α. Αττικής, που μας εμπιστεύτηκαν ένα τόσο υπεύθυνο και πολυσύνθετο έργο. Επίσης εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας στους Προέδρους και στα στελέχη των Επιμελητηρίων της Περιφέρειας Αττικής (ΕΒΕΑ, ΒΕΑ, ΕΒΕΠ, ΒΕΠ, ΕΕΑ, ΕΕΠ) για την πολύτιμη βοήθεια τους καθώς και στους λοιπούς Οργανισμούς και φορείς για την παροχή αξιόλογων στοιχείων που στήριξαν την όλη προσπάθειά μας. Σε κάθε περίπτωση εκφράζουμε ευχαριστίες στην Επιστημονική Ομάδα του BIC Αττικής, για την προσπάθεια που κατέβαλε για την πληρέστερη και σε βάθος ανάλυση του έργου. Κωνσταντίνος Γαγλίας Γενικός Διευθυντής 5

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει και αναλύει την εξέλιξη της Επιχειρηματικότητας στην Περιφέρεια Αττικής, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία μέχρι και το έτος 2006. Στην πρώτη ενότητα γίνεται μία παρουσίαση των δεδομένων και των τάσεων της ανάπτυξης της Επιχειρηματικότητας στην Περιφέρεια Αττικής. Ειδικότερα, παρατίθενται μία σειρά από κρίσιμα ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα, όπως δημογραφικά στοιχεία, στοιχεία απασχόλησης και εξέλιξης του ΑΕΠ, καθώς και δομικά στοιχεία ανάπτυξης των επιμέρους τομέων της τοπικής οικονομίας, που δίνουν μία συνοπτική, πλην όμως ουσιαστική εικόνα του πλαισίου - περιβάλλοντος εντός του οποίου αναπτύσσεται η Επιχειρηματικότητα στην Περιφέρεια Αττικής. Η μελέτη σε αυτό το τμήμα έχει εμπλουτιστεί με επικαιροποιημένα στοιχεία σε σχέση με το προηγούμενο έτος, όπως προκύπτουν από τη μελέτη έγκυρων και αξιόπιστων επίσημων πηγών (όπως της Ε.Σ.Υ.Ε., των Επιμελητηρίων Αθηνών και Πειραιώς, κ.α.). Ειδικότερα παρουσιάζονται τα νεότερα στοιχεία εξέλιξης των μεγεθών της Ανεργίας και της Απασχόλησης στην Περιφέρεια Αττικής, ενώ παρατίθεται και συγκριτική ανάλυση με τα αντίστοιχα εθνικά μεγέθη. Στο πλαίσιο επικαιροποίησης εξάλλου των στοιχείων που περιγράφουν το οικονομικό περιβάλλον στην Αττική, παρουσιάζονται τα νεότερα στοιχεία για την εξέλιξη των βασικών οικονομικών μεγεθών της Περιφέρειας : Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας, Κατά Κεφαλήν Προϊόντος, ενώ παρατίθεται και συγκριτκή αναλυτική παρουσίαση με την εξέλιξη των μεγεθών αυτών σε Εθνικό Επίπεδο. Στην ίδια ενότητα παρουσιάζονται αναλυτικά, με βάση τη σχετική διαθεσιμότητα και κωδικοποίηση των στοιχείων από τους Ενδιάμεσους Φορείς Διαχείρισης, τα καταγεγραμμένα αποτελέσματα που αφορούν τα εγκεκριμένα και υλοποιηθέντα, για την περίοδο 2000-2006, επενδυτικά σχέδια στα πλαίσια του Γ ΚΠΣ (από την έναρξη εφαρμογής του) και ειδικότερα όσα υλοποιήθηκαν στα πλαίσια των μέτρων του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα (όπως π.χ. Ενίσχυση Νεανικής και Γυναικείας Επιχειρηματικότητας, Ενίσχυση Επιχειρηματικότητας Α.Μ.Ε.Α., Ενίσχυση Επενδυτικών Σχεδίων Μ.Μ.Ε. κλπ) στην Περιφέρεια Αττικής. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα διαθέσιμα στοιχεία εγγραφών και διαγραφών επιχειρήσεων, που αντλήθηκαν για τους σκοπούς της μελέτης από τα μητρώα των οικείων Επιμελητηρίων και από την ανάλυση εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα, για την τάσεις στην εξέλιξη της Επιχειρηματικότητας στην Περιφέρεια Αττικής. Τα διαθέσιμα στοιχεία από τα οικεία Επιμελητήριοα Αθηνών και Πειραιώς επιτρέπουν την ανάλυση των εγγραφών και διαγραφών νέων επιχειρήσεων μελών τους μόνο σε επίπεδο Νομικής Μορφής. Η δεύτερη ενότητα αναφέρεται στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των επιχειρήσεων στην Περιφέρεια Αττικής, τα οποία αφορούν τόσο το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό περιβάλλον λειτουργίας τους. 6

Ειδικότερα εξετάζονται ζητήματα όπως η χωροθεσία, η πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης, η ύπαρξη υποδομών, το ισχύον θεσμικό και νομικό πλαίσιο κ.α. Η ανάλυση στην ενότητα αυτή έχει εμπλουτιστεί με τα συμπεράσματα από την πλέον πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικότητας (Global Entrepreneurship Monitor GEM) για το έτος 2005 όπως συπληρώθηκε με την εργασία και τη σχετική έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζονται αναλυτικά οι εξελίξεις στις υποδομές που επηρεάζουν τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας στην Περιφέρεια Αττικής. Ειδικότερα, καταγράφονται και αξιολογούνται οι Επιχειρηματικές υποδομές (Β.Ε.Π.Ε., Βιοτεχνικά και Τεχνολογικά Πάρκα, Θερμοκοιτίδες κλπ.), τα δίκτυα μεταφορών και τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, οι χρηματοπιστωτικές καθώς και οι εκπαιδευτικές και επαγγελματικές υποδομές. Στην τέταρτη ενότητα καταγράφονται για την Περιφέρεια Αττικής, τομείς και προϊόντα με ιδιαίτερο δυναμισμό, χαρακτηριστικές δεξιότητες και παραδοσιακές ειδικεύσεις, καθώς και η προσφορά επαγγελματικών ειδικοτήτων μέσω της διασύνδεσης της εκπαιδευτικής και της επιχειρηματικής κοινότητας. Επίσης παρατίθενται μία σειρά από εκτιμήσεις που αφορούν τη συμβολή του Γ ΚΠΣ στη δημιουργία αναπτυξιακού κεφαλαίου στην Περιφέρεια Αττικής (μεγάλα έργα, κρίσιμες υποδομές) καθώς και τις δυνατότητες για διασυνοριακές επιχειρηματικές συνεργασίες. Επίσης εξετάζονται, με βάση την ανάλυση που προηγήθηκε, διάφορα σενάρια ανάπτυξης της Περιφέρειας Αττικής. Η πέμπτη ενότητα τέλος, περιλαμβάνει τη συλλογή και καταγραφή των προτάσεων των φορέων (πχ. Επιμελητήρια) της περιφέρειας για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας που αφορούν: το θεσμικό επίπεδο, τη στήριξη της επιχειρηματικότητας, τη διαμόρφωση επιχειρηματικού περιβάλλοντος και τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Στα πλαίσια της παρούσας μελέτης, αναπτύχθηκε βάση δεδομένων που περιλαμβάνει τα στατιστικά μεγέθη της επιχειρηματικής κίνησης στην Περιφέρεια Αττικής. Η παρουσίαση των στοιχείων (π.χ. εγγραφές - διαγραφές επιχειρήσεων), ακολουθεί την κωδικοποίηση των μητρώων των οικείων Επιμελητηρίων. 7

2. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ 2.1. Γενική περιγραφή της Περιφέρειας Αττικής 2.1.1. Γεωγραφικά και δημογραφικά δεδομένα Η Περιφέρεια Αττικής βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της χώρας, καταλαμβάνοντας το νοτιοανατολικό τμήμα της Στερεάς Ελλάδας. Έχει έκταση 3.808 χμ 2 και καλύπτει το 2,9% της συνολικής έκτασης της χώρας. Έχει έδρα την Αθήνα η οποία αποτελεί και την πρωτεύουσα της Ελλάδας. Η Περιφέρεια Αττικής γεωγραφικά χωρίζεται σε δύο μεγάλα τμήματα, την Περιφέρεια Πρωτευούσης και το υπόλοιπο Αττικής. Η περιφέρεια πρωτευούσης περιλαμβάνει το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας και οριοθετείται από τα βουνά της Πάρνηθας, του Υμηττού και της Πεντέλης (λεκανοπέδιο Αττικής). Η έκταση της περιφέρειας πρωτευούσης είναι 427 χμ 2 και καλύπτει το 11,2% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας Αττικής. Το υπόλοιπο Αττικής καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης της Περιφέρειας Αττικής. Ειδικότερα, έχει έκταση 3.381 χμ 2 και καλύπτει το 88,8% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας. Χωρίζεται στη Δυτική, Βόρεια και Ανατολική Αττική και τη Νομαρχία Πειραιά. Η Περιφέρεια Αττικής συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας. Ειδικότερα, ο πληθυσμός της Περιφέρειας ανέρχεται σε 3.894.573 κατοίκους (σύμφωνα με την Απογραφή του 2001) και καλύπτει το 35,6% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη του πληθυσμού της Αττικής κατά τις αντίστοιχες Εθνικές Απογραφές: ΠΙΝΑΚΑΣ 1 : Διαχρονική εξέλιξη του πληθυσμού της Περιφέρειας Αττικής με βάση τις Εθνικές Απογραφές Πληθυσμός Ποσοστιαία εξέλιξη 1971 1981 1991 2001 1971-81 1981-91 1991-01 Περιφέρεια Αττικής 2.797.836 3.369.443 3.523.407 3.894.573 20,43% 4,57% 10,53% Ελλάδα 8.768.372 9.739.589 10.259.900 10.934.097 11,08% 5,34% 6,57% Ποσοστιαία συμμετοχή πληθυσμού Αττικής στον πληθυσμό της χώρας Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΥΕ 31,9% 34,6% 34,3% 35,6% Η πληθυσμιακή συγκρότηση της Περιφέρειας Αττικής επηρεάζεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια από την αθρόα εισροή οικονομικών προσφύγων κυρίως από τις χώρες των Βαλκανίων. Σύμφωνα με την απογραφή της ΕΣΥΕ το 8

2001, στην Αττική διαβιούν 196.409 αλλοδαποί (σύνολο Ελλάδας 762.191). Ωστόσο ο πραγματικός αριθμός αλλοδαπών στην Περιφέρεια εκτιμάται ότι υπερβαίνει τις 250.000. Η κατανομή του πληθυσμού της Περιφέρειας Αττικής ανά νομαρχιακό διαμέρισμα παρουσιάζεται στον πίνακα και το διάγραμμα που ακολουθούν: ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Κατανομή του πληθυσμού της Περιφέρειας Αττικής ανά Νομαρχιακό διαμέρισμα το έτος 2001 Πληθυσμός Ποσοστό Περιφέρεια Αττικής 3.894.573 100,00% Νομαρχία Αθηνών 2.805.262 72,03% Νομαρχία Ανατολικής Αττικής 386.067 9,91% Νομαρχία Δυτικής Αττικής 149.794 3,85% Νομαρχία Πειραιώς 553.450 14,21% Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΥΕ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1 : Ποσοστό Πληθυσμού Αττικής ανά Νομαρχιακό Διαμέρισμα Ανατολικής Αττικής 9,91% Δυτικής Αττικής 3,85% Αθηνών 72,03% Πειραιώς 14,21% Πηγή : ΕΣΥΕ Όσον αφορά τα επίσημα στοιχεία για την κατανομή και σύνθεση του πληθυσμού στην Περιφέρεια Αττικής, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν υπάρχουν νεότερα δημοσιευμένα στοιχεία από την ΕΣΥΕ, πέραν των όσων παρουσιάσαμε στην παράγραφο αυτή της μελέτης. 9

2.1.2. Απασχόληση Ανεργία Όπως προκύπτει από την πιο πρόσφατη έρευνα για το εργατικό δυναμικό της χώρας, που διενήργησε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (Ε.Σ.Υ.Ε.) τον Απρίλιο του 2007, το εθνικό ποσοστό ανεργίας μειώθηκε κατά τα τελευταία τέσσερα έτη διαχρονικά, από 11,7% τον Ιανουάριο του 2004, σε 8,6% τον αντίστοιχο μήνα του 2007. Αναλυτικά τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί : ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Απασχολούμενοι, Άνεργοι, Οικονομικά μη ενεργοί και ποσοστό ανεργίας κατά τον Ιανουάριο των ετών 2004 2007 (σε Εθνικό επίπεδο) Πηγή : ΕΣΥΕ (Πρόσφατη «Έρευνα Εργατικού Δυναμικού») Τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν σε εθνικό επίπεδο από τη μελέτη των αποτελεσμάτων της έρευνας της Ε.Σ.Υ.Ε. είναι τα παρακάτω : Οι απασχολούμενοι παρουσιάζουν αύξηση σε όλα τα έτη. Το ποσοστό αύξησης των απασχολουμένων μεταξύ Ιανουαρίου 2004 και Ιανουαρίου 2005 ήταν 1,2%, μεταξύ Ιανουαρίου 2005 και Ιανουαρίου 2006 ήταν 1,8% ενώ μεταξύ Ιανουαρίου 2006 και Ιανουαρίου 2007 ήταν 2,8%. Ο αριθμός των ανέργων εμφανίζεται μειωμένος από έτος σε έτος. Το ποσοστό μείωσης των ανέργων μεταξύ Ιανουαρίου 2004 και Ιανουαρίου 2005 ήταν 11,7%. Μεταξύ Ιανουαρίου 2005 και Ιανουαρίου 2006 ήταν 7,1% ενώ μεταξύ Ιανουαρίου 2006 και Ιανουαρίου 2007 ήταν 8,8%. Οι εξελίξεις αυτές στο πλήθος απασχολουμένων και ανέργων οδήγησαν σε μείωση του ποσοστού ανεργίας, από 11,7% τον Ιανουάριο του έτους 2004, σε 10,4% τον Ιανουάριο του έτους 2005, 9,6% τον Ιανουάριο του έτους 2006 και 8,6% τον Ιανουάριο του έτους 2007. 10

Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η εξέλιξη του εργατικού δυναμικού αναλυτικά κατά Περιφέρεια: ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Ποσοστό Ανεργίας κατά Περιφέρεια (2004 2007) Από τον παραπάνω Πίνακα προκύπτει ότι η εξέλιξη του εργατικού δυναμικού στην Περιφέρεια Αττικής στο διάστημα 2004 2007, είναι παρόμοια με ατυήν που παρατηρείται σε εθνικό επίπεδο. Ειδικότερα, η ανεργία παρουσιάζει μείωση στην Αττική διαχρονικά, καθώς περιορίζεται στο 7,7% του οικονομικά ενεργού δυναμικού του πληθυσμού, από 9,7% το 2004. 2.1.3. Εξέλιξη βασικών οικονομικών μεγεθών της Περιφέρειας Αττικής Από τη Γενική Γραμματεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος ανακοινώνονται τα προσωρινά αποτελέσματα των Εθνικών Λογαριασμών σε επίπεδο Περιφέρειας (NUTS II), που αφορούν την Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία για τα έτη 2004 και 2005 καθώς και το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν για τα έτη 2003-2005. Τα στοιχεία αυτά είναι εναρμονισμένα με το ESA (European System of Accounts) 1995 και σε συνάφεια με την αναθεώρηση του ΑΕΠ το Σεπτέμβριο του 2006 με έτος βάσης το 2000. 11

2.1.3.1. Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) Κατά το 2004, η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) αυξήθηκε κατά 7,5% στο σύνολο της χώρας (Πίνακας 5). Τη μεγαλύτερη σχετική αύξηση παρουσίασαν οι περιφέρειες της Αττικής και της Στερεάς Ελλάδας ενώ τη μικρότερη αύξηση η περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας. ΠΙΝΑΚΑΣ 5: Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) ανά Τομέα Παραγωγής & Περιφέρεια (2003 2005) Πηγή : ΕΣΥΕ (Περιφερειακοί Λογαριασμοί 2003 2005 Προσωρινά Στοιχεία) ΠΙΝΑΚΑΣ 6 : Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία κατά Τομέα Παραγωγής Συμμετοχή περιφέρειας στο σύνολο Χώρας κατά τομέα Συμμετοχή τομέα στο σύνολο Πηγή : ΕΣΥΕ (Περιφερειακοί Λογαριασμοί 2003 2005 Προσωρινά Στοιχεία) 12

Στη διετία 2004 2005 η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία στην Αττική παρουσίασε αύξηση κατά 8,3%, τη μεγαλύτερη συγκριτικά με τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας. Όσον αφορά στη συμμετοχή των περιφερειών στην δημιουργία της Α.Π.Α, στον Πρωτογενή Τομέα, του οποίου η συμμετοχή μειώθηκε από 4,4% το 2004 σε 4,0% το 2005 σε εθνικό επίπεδο, η Περιφέρεια Αττικής συμμετέχει με μερίδιο 4,4%. Στο Δευτερογενή Τομέα, όπου σημειώθηκε μικρή μείωση της συμμετοχής στο σύνολο της Α.Π.Α από 20,4% σε 19,4,%, το μεγαλύτερο μερίδιο κατέχει η Αττική με 33,1%. Ο Τριτογενής Τομέας που είναι ο μεγαλύτερος συγκριτικά τομέας (76,6% του συνόλου), παρουσίασε αύξηση στη συμμετοχή του στην Α.Π.Α. σε σχέση με το 2004, ενώ η Περιφέρεια Αττικής κατέχει το 53,9% του συνόλου. 2.1.3.2. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Α.Ε.Π.) Το μεγαλύτερο μέρος του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος παράγεται κυρίως στις περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας (Πίνακας 7). Η συμμετοχή των περιφερειών στο Α.Ε.Π. έχει παραμείνει σχετικά σταθερή κατά τη διάρκεια των ετών 2003-2005. ΠΙΝΑΚΑΣ 7 : Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) κατά Περιφέρειες Πηγή : ΕΣΥΕ (Περιφερειακοί Λογαριασμοί 2003 2005 Προσωρινά Στοιχεία) 13

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2 : Η συμμετοχή των Περιφερειών στο σχηματισμό του ΑΕΠ κατά το έτος 2005 2.1.3.3. Κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Κατά το 2005, το κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ανήλθε σε 20.547, σημειώνοντας αύξηση 6,84%, έναντι αύξησης 7,83% που είχε σημειώσει το προηγούμενο έτος (Πίνακας 8). Το υψηλότερο κατά κεφαλή Α.Ε.Π. καταγράφεται στην περιφέρεια Αττικής και ακολουθούν οι περιφέρειες Ν. Αιγαίου και Στερεάς Ελλάδας. Αντιθέτως το χαμηλότερο κατά κεφαλή Α.Ε.Π. καταγράφεται στις περιφέρειες της Δυτικής Ελλάδας και της Αν. Μακεδονίας και Θράκης. ΠΙΝΑΚΑΣ 8 : Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (κατά κεφαλή) Πηγή : ΕΣΥΕ (Περιφερειακοί Λογαριασμοί 2003 2005 Προσωρινά Στοιχεία) 14

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3 : Κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατά το έτος 2005 (κατά Περιφέρειες) 2.2. Τομείς οικονομικής δραστηριότητας στην Περιφέρεια Αττικής Αναφορικά με τους επιμέρους τομείς οικονομικών δραστηριοτήτων, στην Περιφέρεια Αττικής, η κατάσταση τους περιγράφεται συνοπτικά ως εξής: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 9: Αριθμός επιχειρήσεων και τζίρος αυτών κατά κατηγορία οικονομικής δραστηριότητας στην Περιφέρεια Αττικής ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧ/ΣΕΩΝ ΤΖΙΡΟΣ (εκ. ευρώ) ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧ/ΣΕΩΝ 2003 ΤΖΙΡΟΣ (εκ. ευρώ) 2003 ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, ΘΗΡΑ ΚΑΙ ΔΑΣΟΚΟΜΙΑ 1.195 175,54 1308 187,03 ΑΛΙΕΙΑ 259 196,23 268 222,32 ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΧΕΙΑ ΚΑΙ ΛΑΤΟΜΕΙΑ 174 406,1 169 324,04 ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ 37.127 36.446,8 36776 40087,87 ΠΑΡΟΧΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ, ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΝΕΡΟΥ 365 7.519,74 431 4981,45 ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 31.691 9.592,92 33424 9742,33 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ, ΜΟΤΟΣΙΚΛΕΤΩΝ ΚΑΙ 107.720 57.951,55 109388 63237,15 ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ Η ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ 17.898 2.778,8 18255 2944,94 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 17.707 14.699,58 18571 15371,4 ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 1.686 15.350,33 1752 13383,18 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ, ΕΚΜΙΣΘΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 57.863 8.229,83 61482 9933,62 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 2.056 200,56 2132 208,98 ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ 1.794 561,77 1875 621,92 ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 19.355 4.879,45 20053 5464,44 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ Ή ΑΤΟΜΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΛΟΙΠΟΙ ΚΛΑΔΟΙ 10.017 1.282,33 7942 448,29 ΣΥΝΟΛΟ 306.907 160.272 314.231 167.060,5 Πηγή: ΕΣΥΕ, Μητρώο Επιχειρήσεων 2002 & 2003 15

Τα νεότερα διαθέσιμα στοιχεία της ΕΣΥΕ για το έτος 2003, μας επιτρέπουν την συγκριτική ανάλυση σε σχέση με την εξέλιξη του αριθμού των επιχειρήσεων, όσο και του πραγματοποιούμενου τζίτου ανά τομέα δραστηριότητας για τη διετία 2002 2003. Πιο αναλυτικά, από τη μελέτη του παραπάνω πίνακα προκύπτυουν τα ακόλουθα συμπεράσματα για την Περιφέρεια Αττικής : Στους τομείς της γεωργίας και κτηνοτροφίας κατά τη διετία 2002 2003 παρατηρείται αύξηση τόσο του αριθμού των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτούς, όσο και του τζίρου που προκύπτει από τη δραστηριότητά τους. Οι Μεταποιητικές Βιομηχανίες μειώνονται στην Αττική κατά το 2003, αν και ο συνολικός διενεργούμενος τζίρος στον κλάδο αυτό παραγωγικής δραστηριότητας παρουσιάζει αύξηση από 36.446,8 σε 40.087,87 εκατ. Ευρώ. Στον κατασκευαστικό κλάδο παρατηρείται αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων, αλλά και οριακή έστω αύξηση του παραγόμενου τζίρου. Στον πολύ σημαντικό τομέα του χονδρικού και λιανικού εμπορίου παρατηρείται αύξηση του αριθμού των απασχολουμένων επιχειρήσεων από 107.720 σε 109.388 καθώς και αναάλογη αύξηση του κύκλου εργασιών από 57.951,55 σε 63,237,15 εκατ. Ευρώ. Η ίδια περίπου εικόνα παρουσιάζεται και στον τομέα των επιχειρήσεων Διαχείρισης ακίνητης περιουσίας, όπου οι επιχειρήσεις το 2003, ξεπερνούν τις 61.000 πραγματοποιώντας ετήσιο τζίρο 9.933,62 εκατ. Ευρώ. Τέλος αξιοσημείωτη είναι και η αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων στον κλάδο παροχής υπηρεσιών από 19.355 σε 20.053 με αντίστοιχη αύξηση του ετήσιου συνολικού τζίρου από 4.879,45 σε 5.464,44 εκατ. Ευρώ. Το σύνολο των επιχειρήσεων και ο τζίρος αυτών (σε εκατομμύρια ευρώ) στην Περιφέρεια Αττικής κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Έτος 2003 αναφέρεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. 16

2.3. Το ευρύτερο πλαίσιο εξελίξεων για την Αττική 2.3.1. Το Γ ΚΠΣ Το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Γ ΚΠΣ) 2000-2006 αποτελεί το μεγαλύτερο αναπτυξιακό πρόγραμμα της χώρας. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα πλαίσιο που ανταποκρίνεται στις εκάστοτε ανάγκες και συνθήκες ανταγωνισμού που αντιμετωπίζει η Ελλάδα στο διεθνές και ευρωπαϊκό περιβάλλον και της επιτρέπει να ολοκληρώσει όλα εκείνα τα έργα και τις παρεμβάσεις που είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξή της. Το Γ Κ.Π.Σ. είναι το προϊόν της συμφωνίας στην οποία κατέληξαν η Ελληνική Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις κοινοτικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις στην Ελλάδα το χρονικό διάστημα 2000-2006 και καταρτίστηκε με βάση το Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης που υποβλήθηκε από την Ελλάδα στην Ε.Ε. Το κείμενο του Γ ΚΠΣ υπογράφηκε τον Νοέμβριο του 2000, αναθεωρήθηκε το Δεκέμβριο του 2004 και περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία: Τους άξονες προτεραιότητας για τη δράση των κοινοτικών διαρθρωτικών ταμείων Τη συνοπτική περιγραφή των επιχειρησιακών προγραμμάτων με τους ειδικούς στόχους και τις προτεραιότητες που έχουν επιλεγεί Το ενδεικτικό σχέδιο χρηματοδότησης που προσδιορίζει για κάθε άξονα και για κάθε έτος το ποσό των συνολικών κονδυλίων που προβλέπονται Τις διατάξεις εφαρμογής του Γ ΚΠΣ Οι στόχοι - προτεραιότητες του Γ ΚΠΣ 2000-2006 εστιάζονται σε επενδύσεις στο φυσικό, ανθρώπινο και γνωστικό κεφάλαιο, που μπορούν να συμβάλουν περισσότερο στην αύξηση της παραγωγικότητας και στην εμβάθυνση της ανάπτυξης στην Ελλάδα, όπως: 1. Ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων και προώθηση της απασχόλησης. 2. Ανάπτυξη του συστήματος μεταφορών (οδικές, σιδηροδρομικές, αστικές μεταφορές, αερολιμένες, λιμένες, συνδυασμένες μεταφορές και εμπορευματικά κέντρα, ασφάλεια). 3. Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη (περιλαμβάνει τους τομείς Μεταποίησης και Υπηρεσιών, Έρευνας και Τεχνολογίας, Τουρισμού, Ενέργειας Φυσικών Πόρων). 4. Αγροτική ανάπτυξη και αλιεία. 5. Ποιότητα ζωής (παρεμβάσεις που αφορούν στο περιβάλλον και στη φυσική κληρονομιά, στον πολιτισμό και στον τομέα της υγείας πρόνοιας). 6. Κοινωνία της πληροφορίας (παρεμβάσεις που αφορούν τομείς όπως εκπαίδευση, πολιτισμό, δημόσια διοίκηση, υγεία και πρόνοια, περιβάλλον, απασχόληση, ψηφιακή οικονομία, επικοινωνίες). 17

7. Περιφερειακή ανάπτυξη (με στόχο την μείωση των αποκλίσεων ανάπτυξης μεταξύ των περιφερειών, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους και την αύξηση της απασχόλησης). Στο Γ ΚΠΣ ο άξονας προτεραιότητας 7 με τίτλο Περιφερειακή Ανάπτυξη, περιλαμβάνει τα Π.Ε.Π. Ο άξονας αυτός σταθεροποιείται γύρω στο 25% του συνολικού ποσού του Γ ΚΠΣ, όπως και κατά την προηγούμενη περίοδο (Β ΚΠΣ). Δυνητικοί τελικοί δικαιούχοι για την ένταξη έργων στα Π.Ε.Π. είναι οι κεντρικοί φορείς, η συγκεκριμένη κάθε φορά Περιφέρεια (αρμόδιες /νσεις) και οι ΟΤΑ Α και Β βαθμού. Για την διεκδίκηση πόρων από τα κοινοτικά προγράμματα, εκτός από την τεχνοκρατική κάλυψη, εισάγεται πλέον και η ανταγωνιστικότητα. Κατά τα λοιπά τα Π.Ε.Π. έχουν τους ίδιους μηχανισμούς διαχείρισης με όλα τα άλλα επιχειρησιακά προγράμματα. Για την επίτευξη των στόχων του, το Γ ΚΠΣ υλοποιεί 25 Επιχειρησιακά Προγράμματα εκ των οποίων: 11 είναι Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα και αφορούν εθνικές τομεακές πολιτικές 13 είναι Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (Π.Ε.Π.), ένα για κάθε μία από τις 13 περιφέρειες της χώρας και στα οποία έχει κατανεμηθεί το 1/3 περίπου των διαθέσιμων πιστώσεων για την περίοδο 2000-2006. Η ανάλυση των Δράσεων του Π.Ε.Π. της Περιφέρειας Αττικής ακολουθεί παρακάτω. Τα προγράμματα αυτά προσδιορίζουν με μεγαλύτερη σαφήνεια την περιφερειακή στρατηγική, και προσαρμόζονται περισσότερο στις αναπτυξιακές απαιτήσεις της κάθε περιφέρειας. Επιπλέον, προσφέρουν το κατάλληλο πλαίσιο εξειδίκευσης και αξιολόγησης και των τομεακών πολιτικών. Παρότι τα προγράμματα αυτά χρηματοδοτούν συνήθως έργα μικρής κλίμακας, έχουν εξαιρετική σημασία για την τοπική ανάπτυξη, και παράγουν σημαντική τοπική προστιθέμενη αξία. 1 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Τεχνική βοήθεια» που στόχο έχει να ενδυναμώσει, να στηρίξει και να βελτιώσει το σύστημα διαχείρισης, παρακολούθησης και ελέγχου του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης και των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. 2.3.2. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα (Ε.Π.ΑΝ.) και δράσεις ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας στην Περιφέρεια Αττικής Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Ανταγωνιστικότητα" (Ε.Π.ΑΝ.) του Υπουργείου Ανάπτυξης εντάσσεται στο Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Γ' ΚΠΣ) 2000-2006 και περιλαμβάνει μια δέσμη δράσεων και ενισχύσεων που έχουν ως στρατηγικό στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και την επίτευξη της κοινωνικής και οικονομικής σύγκλισης της χώρας μας με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο επίκεντρο των δράσεων του Ε.Π.ΑΝ. βρίσκεται η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας σε τομείς όπως οι νέες τεχνολογίες, η απελευθερωμένη αγορά ενέργειας, το περιβάλλον, ο τουρισμός, σε ειδικές κατηγορίες 18

πληθυσμού όπως οι νέοι, οι γυναίκες και τα άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλά και η χρηματοδότηση δράσεων εκσυγχρονισμού των επιχειρήσεων και ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στη μεταποίηση, στον τουρισμό και στις υπηρεσίες. Το Υπουργείο Ανάπτυξης στο πλαίσιο του Ε.Π.ΑΝ. προωθεί επίσης έργα αναβάθμισης των βιομηχανικών περιοχών, του εθνικού συστήματος ποιότητας, των ενεργειακών υποδομών και των περιφερειακών δομών πληροφόρησης, εκπαίδευσης, διαχείρισης και υποστήριξης των επιχειρήσεων. Παράλληλα με την υλοποίηση των έργων και δράσεων του Ε.Π.ΑΝ., το Υπουργείο Ανάπτυξης δρομολογεί μια σειρά από μεταρρυθμίσεις δομών και θεσμών που έχουν σχέση με την απλοποίηση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, τη μακροχρόνια ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και της ενέργειας. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα» αρθρώνεται σε 9 άξονες προτεραιότητας και 41 μέτρα στα οποία εντάσσονται 145 δράσεις που αποτελούν εφαρμογή των αντίστοιχων πολιτικών στους τομείς παρέμβασης του προγράμματος. Οι 9 αυτοί άξονες είναι: Άξονας Προτεραιότητας 1: Βελτίωση του Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος Άξονας Προτεραιότητας 2: Στήριξη και Ενθάρρυνση Επιχειρηματικότητας Άξονας Προτεραιότητας 3: Προώθηση Επιχειρηματικής Αριστείας Άξονας Προτεραιότητας 4: Τεχνολογική Καινοτομία & Έρευνα Άξονας Προτεραιότητας 5: Διαφοροποίηση του Τουριστικού Προϊόντος - Προβολή της Ελλάδας ως Τουριστικού Προορισμού Άξονας Προτεραιότητας 6: Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού και Προώθηση της Απελευθέρωσης της Αγοράς Ενέργειας Άξονας Προτεραιότητας 7: Ενέργεια και Αειφόρος Ανάπτυξη Άξονας Προτεραιότητας 8: Ανθρώπινοι Πόροι Άξονας Προτεραιότητας 9: Τεχνική Βοήθεια Στο Πρόγραμμα αντιστοιχούν 6,5 δις. Η κοινοτική συνεισφορά ύψους 1,98 δις που διατίθενται για το Πρόγραμμα προέρχεται από Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης 1,83 δις το οποίο συμβάλλει στην άμβλυνση των ανισοτήτων που υπάρχουν στην ανάπτυξη και το βιοτικό επίπεδο διαφόρων περιφερειών, καθώς και στη μείωση της καθυστέρησης των λιγότερο ευνοημένων περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο 151 εκατ. το οποίο συμβάλλει στην ανάπτυξη της απασχόλησης μέσα από την προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος, της απασχολησιμότητας, της ικανότητας προσαρμογής των εργαζομένων και της ισότητας των ευκαιριών, καθώς και της επένδυσης στους ανθρώπινους πόρους. Η εθνική δημόσια δαπάνη ανέρχεται σε 1,24 δις και η ιδιωτική χρηματοδότηση (συμμετοχή ωφελουμένων) σε 3,3 δις. Στη συνέχεια παρατίθενται αναλυτικοί πίνακες που παρουσιάζουν τα έργα τα οποία εγκρίθηκαν στα πλαίσια του Άξονα 2 του Επιχειρησιακού 19

Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» (Ε.Π.ΑΝ.) και εντάχθηκαν στις δράσεις στήριξης και ενθάρρυνσης της επιχειρηματικότητας για την χρονική περίοδο από το 2001 έως το 2004. Για την αποτελεσματική εξέταση και διαχείριση των υπό ένταξη έργων και προτάσεων, στα πλαίσια των δράσεων του Άξονα 2 του Ε.Π.ΑΝ. η χρονική αυτή περίοδος χωρίστηκε από τη Διαχειριστική Αρχή, την Ελληνική Αναπτυξιακή Εταιρεία (ΕΛ.ΑΝ.ΕΤ.) σε τέσσερις επιμέρους περιόδους (κύκλους) στους οποίους γίνεται αναφορά παρακάτω. 2.3.2.1. Πρόοδος Υλοποίησης του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα Για την επίτευξη του στρατηγικού στόχου του ΕΠΑΝ, που είναι η σύγκλιση της ανταγωνιστικότητας με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τίθεται μία σειρά από ειδικούς στόχους που είναι οι εξής: 1. Ενίσχυση των ανταγωνιστικών ικανοτήτων των ήδη υφιστάμενων επιχειρήσεων και δημιουργία νέων που θα αξιοποιούν την καινοτομία και θα κάνουν χρήση νέων τεχνολογιών. 2. Στο πλαίσιο της Έρευνας και Τεχνολογίας, στόχος είναι η ενθάρρυνση της δημιουργίας νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και η ενίσχυση του σχηματισμού νέων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων με βάση συνεκτικά τεχνικοοικονομικά δίκτυα. 3. Η ανασυγκρότηση και ο εμπλουτισμός των τουριστικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει η Ελλάδα, οικοδομώντας παράλληλα και νέα πλεονεκτήματα. 4. Βελτίωση της συνεισφοράς της ενέργειας και των φυσικών πόρων ως εργαλεία αύξησης της ανταγωνιστικότητας της Ελληνικής οικονομίας με ταυτόχρονο σεβασμό των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων της χώρας. Τα βασικά αναμενόμενα αποτελέσματα από την ολοκλήρωση του προγράμματος είναι τα ακόλουθα : Ποιοτικός εκσυγχρονισμός ξενοδοχείων, κάμπινγκ, ενοικιαζόμενων επιπλωμένων δωματίων και διαμερισμάτων (5.000 ενισχυόμενες επιχειρήσεις). Επιχορήγηση 68 επιχειρήσεων μεταποίησης στα πλαίσια του Αναπτυξιακού Νόμου. Ενίσχυση 80 επενδυτικών προτάσεων (έως 1.500.000 ευρώ) υφιστάμενων επιχειρήσεων. Δημιουργία 2.400 νέων επιχειρήσεων από τις δράσεις ενθάρρυνσης της επιχειρηματικότητας. 200 χρηματοδοτούμενα έργα Α φάσης για την δημιουργία εταιριών spin off. 310 χρηματοδοτούμενα έργα βιομηχανικής έρευνας και τεχνολογίας 20

(ΠΑΒΕΤ). Χρηματοδοτούμενα έργα διακρατικών συνεργασιών στην Ε&Τ. Ίδρυση και εγκατάσταση του Διαχειριστή Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας. Κατασκευή 305 Km δικτύου Φυσικού Αερίου μέσης και χαμηλής πίεσης σε νέες πόλεις. 300 χρηματοδοτούμενα έργα ενίσχυσης ερευνητικού δυναμικού. Μέχρι τον 6/2006 έχουν ενταχθεί 559 έργα ο συνολικός προϋπολογισμός των οποίων αντιστοιχεί στο 69,9% της συνολικής Δημόσιας Δαπάνης του Προγράμματος. Το ύψος του προϋπολογισμού των συμβάσεων που έχουν υπογραφεί (νομικές δεσμεύσεις) αντιστοιχεί στο 50,9% της συνολικής δημόσιας Δαπάνης του Προγράμματος, ενώ οι πραγματοποιηθείσες δαπάνες στο σύνολο του Προγράμματος ανέρχονται στο 25,7% της συνολικής Δημόσιας Δαπάνης του ΕΠΑΝ. Ήδη έχουν ολοκληρωθεί σημαντικά έργα όπως η «Ίδρυση και λειτουργία του Ταμείου Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων» περίπου 100 εκατ. ευρώ, ενώ βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης η «Ίδρυση και εγκατάσταση του Διαχειριστή Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ)», η «Οργάνωση και Λειτουργία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας» καθώς και έργα προετοιμασίας για την απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου. Όπως φαίνεται από διάγραμμα που ακολουθεί, συνολικά τα αποτελέσματα από την εφαρμογή και αξιοποίηση μέτρων που εντάσσονται στο Γ ΚΠΣ για την ενίσχυση και υποστήριξη της επιχειρηματικότητας στην Περιφέρεια Αττικής με ποικίλους τρόπους (ιδιωτικές επενδύσεις, δημιουργία έργων υποδομής κ.α.), κατά την περίοδο 2001 2004, δείχνουν ότι η συμμετοχή του ΠΕΠ Αττικής στη συνολική απορρόφηση πόρων του Γ ΚΠΣ έφτασε το 5%, ενώ η συμμετοχή του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα στο 7% του συνόλου για την ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο σύνολο της χώρας. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4 : Συνολική Ποσοστιαία Συμμετοχή Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» και ΠΕΠ Αττικής σε Απορρόφηση Πόρων από το Γ ΚΠΣ Ε.Π. 'ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ' 7% ΠΕΠ ΑΤΤΙΚΗΣ 5% ΣΥΝΟΛΟ Γ'ΚΠΣ 21

Ειδικότερα το συνολικό ποσό από το Γ ΚΠΣ που απορροφήθηκε στα πλαίσια του ΠΕΠ Αττικής την περίοδο 2001 2004 ήταν της τάξης των 418,1 εκατ. ευρώ. Το 2003 η συμμετοχή του ΠΕΠ Αττικής στην απορρόφηση πόρων από το Γ ΚΠΣ ξεπέρασε το 10% του συνόλου. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5 : Διαχρονική Εξέλιξη Κατανομής Απορρόφησης Πόρων Γ ΚΠΣ Από Προγράμματα Ενίσχυσης Επιχειρηματικότητας στην Αττική (2000 2004) 9,83% 9,21% 10,16% 11,54% 3,75% 2,46% 2,14% 3,54% 2001 2002 2003 2004 Ε.Π. 'ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ' ΠΕΠ ΑΤΤΙΚΗΣ 2.3.2.2. Απολογιστικά στοιχεία περόδου 2004 2006 Η παρακάτω ανάλυση στηρίζεται στις επίσημες ανακοινώσεις και δημοσιευμένα στοιχεία που συνοδεύουν την επικείμενη 10η συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης του ΚΠΣ 2000 2006, η οποία πρόκειται να πραγματοποιηθεί τις αμέσως επόμενες ημέρες, από τη συγγραφή αυτής της μελέτης, στην Αθήνα. Με την υπ αριθμ. πρωτ. 16951/29-12-06 Απόφαση της Υπουργού Τουριστικής Ανάπτυξης εντάχθηκαν, στην γεωγραφική περιοχή ευθύνης της ΕΛΑΝΕΤ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ) 24 επιχειρήσεις για χρηματοδότηση στη Δράση 2.2.3 Θ Κύκλος «Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ όλων των κλάδων του Τουριστικού Τομέα»με προϋπολογισμό 1.044.224,57. Η κατανομή των Επιχειρήσεων αυτών ανά περιφέρεια έχει ως εξής: Περιφέρεια Αττικής, 10 επιχειρήσεις με συνολικό Π/Υ: 411.962,81 Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, 1 επιχείρηση με συνολικό Π/Υ: 17.720,00 Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, 13 επιχειρήσεις με συνολικό Π/Υ: 614.541,76 Υπενθυμίζεται ότι το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) το οποίο συμβάλλει στην άμβλυνση των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και το Ελληνικό Δημόσιο. Η επιχορήγηση των επιχειρήσεων που εντάχθηκαν για 22

χρηματοδότηση ανέρχεται στο 40% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού τους, που μεταφράζεται σε 416.854,62. Στη συνέχεια παρατίθεται πίνακας με τις επιχειρήσεις που εντάχθηκαν στη Δράση με τον αντίστοιχο προϋπολογισμό τους. ΠΙΝΑΚΑΣ 10: Εγκεκριμένες Προτάσεις της Δράσης 2.2.3, βάσει της Υπουργικής Απόφασης 16951 29/12/2006 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Α/Α ΕΠΩΝΥΜΙΑ Π/Υ 1 ΜΑΡΑΘΩΝ ΤΡΑΒΕΛ ΕΠΕ 58.700,00 2 TOURIST CLUB ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ 15.449,52 3 N. ΚΑΝΑΛΕΣ ΑΕ. 56.975,40 4 ΛΗΤΩ ΤΡΑΒΕΛ ΣΕΡΒΙΣ ΕΠΕ 54.945,00 5 ΑΦΟΙ ΜΠΑΚΙΡΛΗ Α.Ε. 57.620,00 6 ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΑΜΑΡΙΤΗΣ & ΣΙΑ Ε.Ε. 29.854,00 7 ΚΑΡΑΚΩΝΣΤΑΝΤΗ - ΣΠΥΡΑΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 25.372,05 8 ΑΙΚ & ΣΤ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Ο.Ε 29.940,00 9 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΗΛ. ΚΑΛΟΕΙΔΗΣ 24.964,79 10 ΔΗΜΙΔΗΣ ΤΑΞΙΔΙΑ ΕΠΕ 58.142,05 ΣΥΝΟΛΟ 411.962,81 Με την υπ αριθμ. πρωτ. 14506-22/11/2006 Απόφαση της Υπουργού Τουριστικής Ανάπτυξης εντάχθηκαν, στην γεωγραφική περιοχή ευθύνης της ΕΛΑΝΕΤ, 4 επιχειρήσεις για χρηματοδότηση στη Δράση 2.2.3.1 «Προώθηση της Δικτύωσης των Τουριστικών ΜΜΕ (CLUSTERING) του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα (ΕΠΑΝ)» με προϋπολογισμό 9.386.195,99. Η κατανομή των Επιχειρήσεων αυτών ανά περιφέρεια έχει ως εξής: Περιφέρεια Αττικής, 4 επιχειρήσεις με συνολικό Π/Υ: 9.386.195,99 Υπενθυμίζεται ότι το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) το οποίο συμβάλλει στην άμβλυνση των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και το Ελληνικό Δημόσιο. Η επιχορήγηση των επιχειρήσεων που εντάχθηκαν για χρηματοδότηση ανέρχεται στο 50% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού τους, που μεταφράζεται σε 4.693.097,99. Συνημμένα παρατίθεται πίνακας με τις επιχειρήσεις που εντάχθηκαν στη Δράση με τον αντίστοιχο προϋπολογισμό τους. 23

Πίνακας 11 Εγκεκριμένες Προτάσεις της Δράσης 2.2.3.1, βάσει της Υπουργικής Απόφασης 14506 22/11/2006. Α/Α ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 1 ΔΙΚΤΥΟ ΘΗΣΕΑΣ Α.Ε. 877.810,00 2 AMPHITRION-C & C INTERNATIONAL ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ Α.Ε. 2.891.208,84 3 NEW ERA NETWORK A.E. 2.681.697,15 4 VOYAGE VARIETY CRUISES N.Ε.Π.Α 2.935.580,00 Σύνολο Περιφέρειας Αττικής 9.386.195,99 Με την υπ αριθμ. 7498/16-6-06 Απόφαση της Υπουργού Τουριστικής Ανάπτυξης εντάχθηκαν, στην γεωγραφική περιοχή ευθύνης της ΕΛΑΝΕΤ, 79 προγράμματα κατάρτισης για χρηματοδότηση στη Δράση 8.1.6.1 Β Κύκλος «Ενδοεπιχειρησιακή Κατάρτιση Εργαζομένων στον Τομέα του Τουρισμού», με προϋπολογισμό 3.819.011,52 για κατάρτιση εργαζομένων σε επιχειρήσεις του Τουριστικού Τομέα. Υπενθυμίζεται ότι το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και το Ελληνικό Δημόσιο (ΠΔΕ) και ότι η επιχορήγηση των προγραμμάτων κατάρτισης που εγκρίθηκαν για χρηματοδότηση ανέρχεται στο 60% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού τους, που μεταφράζεται σε 2.291.406,91. 2.4. Άξονες προτεραιότητας Π.Ε.Π. Αττικής - Συνοπτική παρουσίαση Το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την Περιφέρεια Αττικής δομείται σε έξι Άξονες Προτεραιότητας, οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι: 1. Διεύρυνση του Διεθνούς Ρόλου της Πρωτεύουσας. 2. Αποκατάσταση της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος. 3. Μείωση της ανεργίας και αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού. 4. Μείωση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων με έμφαση στις δυτικές περιοχές, στις εσωτερικές ζώνες και στο νησιωτικό χώρο της Περιφέρειας Αττικής. 5. Αποκατάσταση των επιπτώσεων από τον σεισμό στην Αττική την 7-9- 99. 6. Τεχνική βοήθεια. Πιο συγκεκριμένα: 1ος Άξονας Προτεραιότητας: Διεύρυνση του Διεθνούς Ρόλου της Πρωτεύουσας Η Περιφέρεια Αττικής, διαθέτει το κυρίαρχο μητροπολιτικό κέντρο της χώρας, 24

τα όρια του οποίου ξεπερνούν τα στενά όρια της περιφέρειας που το προσδιορίζει. Σύμφωνα με το Σχέδιο Ανάπτυξης 2000-2006 για τα Μητροπολιτικά Κέντρα, σε εθνικό επίπεδο ως ζώνη λειτουργικής επιρροής της Αθήνας μπορεί να θεωρηθεί το σύνολο της επικράτειας. Εντούτοις η Αθήνα έχει μεγαλύτερη επίδραση στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα και στο Νησιωτικό Χώρο. Ο κυρίαρχος αναπτυξιακός ρόλος της Περιφέρειας Αττικής σε εθνικό επίπεδο έχει να διαδραματίσει σημαντικές αναπτυξιακές δυνατότητες και διεθνή οικονομικό, εμπορικό, συγκοινωνιακό και πολιτιστικό ρόλο. Σύμφωνα με το Σχέδιο Ανάπτυξης 2000-2006 για την Περιφέρεια Αττικής για να μπορέσει η Αθήνα και να λειτουργήσει αναπτυξιακά στον Μεσογειακό και ευρύτερο Ευρωπαϊκό χώρο απαιτείται: Η εξειδίκευση του αναπτυξιακού ρόλου του μητροπολιτικού κέντρου των Αθηνών και των υπόλοιπων αστικών κέντρων της Περιφέρειας Αττικής. Η αξιοποίηση των επιχειρηματικών και αναπτυξιακών υποδομών. Η βελτίωση των αστικών υπερδομών και υποδομών. Η στήριξη και ανάπτυξη των «Προωθητικών Δραστηριοτήτων». Οι παράγοντες αυτοί, που λαμβάνονται υπ όψη στον προσδιορισμό των στόχων της αναπτυξιακής στρατηγικής της Περιφέρειας Αττικής, αναλύονται ως εξής: Μητροπολιτικό Κέντρο Αθήνα Αναπτυξιακός Ρόλος Μητροπολιτικό αστικό κέντρο Πόλος ανάπτυξης ευρωπαϊκής εμβέλειας. Κόμβος των εθνικών και διευρωπαϊκών δικτύων. Πολιτιστική Μητρόπολη στον ευρύτερο ευρωπαϊκό και μεσογειακό χώρο. Επιχ/ματικές και Αναπτυξιακές Υποδομές - Αεροδρόμιο Σπάτων - Λιμάνι Πειραιά - ΠΑΘΕ - Σιδηροδρομικό Δίκτυο - Υποδομές Ολυμπιάδας 2004 - Μετρό Αθηνών - Αττική Οδός - Αγωγός φυσικού αερίου - Λεωφόρος Σταυρού-Ελευσίνας - Εκσυγχρονισμός σιδηροδρόμων Προωθητικές Δραστηριότητες - Ανώτατη Εκπαίδευση -Τεχνολογική Έρευνα και Ανάπτυξη - Διεθνές εμπόριο Διεθνείς μεταφορές - Βιομηχανία - Παραγωγικές Υπηρεσίες - Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες - Πολιτισμός - Αθλητισμός - Τουρισμός - Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας Ωστόσο, ο ρόλος της Περιφέρειας Αττικής στην ενδοχώρα και στον Ευρωπαϊκό χώρο εμποδίζεται από την έντονη συμφόρηση των αστικών περιοχών, την υποβάθμιση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, τις ελλείψεις σε υποδομές, την ασχεδίαστη διαμόρφωση του μητροπολιτικού συγκροτήματος, το χαμηλό τεχνολογικό εκσυγχρονισμό και τις σχετικές υποδομές, την ανεργία, τις κοινωνικές ανισότητες κ.λπ, προβλήματα στα οποία θα πρέπει να δοθούν άμεσα λύσεις. 25

Συμπερασματικά, στα πλαίσια του άξονα αυτού, τίθενται οι εξής βασικοί στόχοι: ανάδειξη και προβολή της ιστορικής και πολιτισμικής φυσιογνωμίας της πόλης, αξιοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, προσέλκυση διεθνών δραστηριοτήτων με έμφαση στα περιφερειακά κέντρα επιχειρήσεων (regional headquarters) για την Ανατολική Μεσόγειο, τη Βαλκανική και τις Παρευξείνιες χώρες, αξιοποίηση του αεροδρομίου, του λιμένα Πειραιά και των αναβαθμισμένων σιδηροδρομικών και οδικών αξόνων για τη διεκδίκηση ρόλου διεθνούς μεταφορικού κόμβου και ναυτιλιακού κέντρου, ο κομβικός χαρακτήρας της Περιφέρειας Αττικής στη Κοινωνία της Πληροφορίας πρέπει να ενισχυθεί με την ενίσχυση των υποδομών και υπηρεσιών τηλεματικής και των αντίστοιχων δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού η επαναλειτουργία της Αττικής ως αυτοτελούς τουριστικού προορισμού καθ όλη τη διάρκεια του έτους. η υποστήριξη των εμπορευματικών υποδομών που οδηγούν στη μείωση του κόστους για το καταναλωτή και της κυκλοφοριακής επιβάρυνσης. 2ος Άξονας Προτεραιότητας: Αποκατάσταση της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος Παρά το στρατηγικό πλεονέκτημα που δίνει στην Περιφέρεια Αττικής η μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού και δραστηριοτήτων, δημιουργεί και ορισμένα σημαντικά προβλήματα υποβάθμισης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, που σε συνδυασμό με τις σημαντικές ελλείψεις υποδομών και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, δημιουργούν μείζονα προβλήματα ποιότητας ζωής. Τα προβλήματα αυτά άλλωστε, χαρακτηρίζουν με διαφορετική ένταση τις μεγάλες μητροπόλεις. Ειδικότερα, τα σημαντικότερα προβλήματα που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος στην Περιφέρεια Αττικής είναι: Υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος και ανεπάρκεια υποδομών Κυκλοφοριακό πρόβλημα Υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον στις περιοχές μόνιμης και παραθεριστικής κατοικίας και αναψυχής Στο πλαίσιο αυτό, ο 2ος Άξονας Προτεραιότητας θέτει τους παρακάτω βασικούς στόχους: 26

Οι τομείς των αστικών συγκοινωνιών, της υγείας πρόνοιας και της εκπαίδευσης, παρά τη πρόοδο ως αποτέλεσμα του 2ου ΚΠΣ, απέχουν σημαντικά από τα μέσα ευρωπαϊκά επίπεδα. Με το πέρας της προσεχούς προγραμματικής περιόδου η υστέρηση αυτή πρέπει να έχει εξαλειφθεί. Οι λοιπές υποδομές διαχείρισης του αστικού κύκλου απαιτούν επίσης αναβάθμιση προκειμένου να μην αποτελούν αποτρεπτικούς παράγοντες για τη διεκδίκηση του διεθνούς ρόλου που προαναφέραμε. Η απορρύπανση της ατμόσφαιρας και του Σαρωνικού Κόλπου, η λύση του προβλήματος διαχείρισης απορριμμάτων, Η ανάπλαση υποβαθμισμένων περιοχών, Η αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων, Η αναδάσωση των περιαστικών ορεινών όγκων, αποτελούν τις κύριες συνιστώσες για την αναστροφή της τάσης υποβάθμισης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Η επίτευξη των ανωτέρω στόχων επιδιώκεται στο παρόν πρόγραμμα με τα ακόλουθα μέτρα: Παρεμβάσεις αντιπλημμυρικής προστασίας. Συμπληρωματικές προς το Ταμείο Συνοχής δράσεις για την ύδρευση και διαχείριση των απορριμμάτων και των αποβλήτων. Αναπλάσεις αστικών και παράκτιων περιοχών ενίσχυση πρασίνου και χώρων αναψυχής προστασία και ανάδειξη βιοτόπων και περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Αναδασώσεις, πυροπροστασία και αναβάθμιση περιαστικών, ορεινών δασών και ορεινών όγκων. Βελτίωση κτιριακής υποδομής και εξοπλισμού στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Συγκοινωνιακές και κυκλοφοριακές παρεμβάσεις - χώροι στάθμευσης. Αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια περίθαλψη και πρόνοια. Οι κύριοι δείκτες με τους οποίους θα αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του 2ου Άξονα Προτεραιότητας είναι: Η αύξηση της συμμετοχής των δημόσιων αστικών συγκοινωνιών στο συνολικό κυκλοφοριακό έργο. Η σταθεροποίηση της μέσης ταχύτητας κίνησης στο λεκανοπέδιο. Η μείωση των ατμοσφαιρικών ρύπων και της ρύπανσης της θάλασσας. Η μείωση της συχνότητας, της έντασης και έκτασης των πλημμυρικών φαινομένων. 27

Η αύξηση των εκτάσεων ενδοαστικού πρασίνου και χώρων αναψυχής. Η μείωση της συχνότητας και της έκτασης των πυρκαγιών Αύξηση της δασοκάλυψης. Η αύξηση του ποσοστού του πληθυσμού που καλύπτεται από δημόσιες πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης και πρόνοιας. 3ος Άξονας Προτεραιότητας: Μείωση της ανεργίας και αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού Σημαντικό πρόβλημα για την Περιφέρεια Αττικής αποτελεί το υψηλό ποσοστό ανεργίας. Παράλληλα δημιουργούνται έντονα φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού από την αγορά εργασίας για ορισμένες ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού (νέοι, γυναίκες, άτομα με ειδικές ανάγκες, μετανάστες και παλιννοστούντες). Ειδικότερα, το φαινόμενο της αποβιομηχάνισης δημιούργησε σημαντικά προβλήματα διαρθρωτικής ανεργίας στην Περιφέρεια Αττικής, με τη δημιουργία ισχυρών θυλάκων ανεργίας σε ορισμένες περιοχές βιομηχανικής παρακμής. Στην κατεύθυνση της επίλυσης των προβλημάτων αυτών τίθενται ως βασικοί στόχοι στον 3ο Άξονα Προτεραιότητας: η ταχύτερη αύξηση των θέσεων εργασίας, η απασχολησιμότητα του εργατικού δυναμικού, η εμψύχωση και ο προσανατολισμός των ανέργων για την επιτυχή ένταξή τους στην αγορά εργασίας. η προσαρμογή των δεξιοτήτων στον επιδιωκόμενο νέο διεθνή ρόλο της Περιφέρειας Αττικής. μέτρα ομαλής ενσωμάτωσης των νομίμων οικονομικών μεταναστών και βελτίωσης της πρόσβασης στην αγορά εργασίας για ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες και τις νέες γυναίκες, τοπικά σύμφωνα απασχόλησης για την αντιμετώπιση θυλάκων ανεργίας σε περιοχές βιομηχανικής παρακμής. Η επίτευξη των ανωτέρω στόχων επιδιώκεται με τα ακόλουθα μέτρα: Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις αστικής ανάπτυξης σε τοπικές ζώνες μικρής κλίμακας ΕΚΤ: προγράμματα απασχόλησης στους θύλακες ανεργίας. Κατάρτιση και επανακατάρτιση ανέργων και εργαζομένων. Δράσεις για την ενίσχυση της απασχόλησης στους τομείς του πολιτισμού και του περιβάλλοντος. Δράσεις υποστήριξης της οικογένειας που διευκολύνουν την ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας. Συμβουλευτικές υπηρεσίες και κατάρτιση μεταναστών. Οι κύριοι δείκτες με τους οποίους θα αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του 28

2ου Άξονα Προτεραιότητας είναι: E.C. BIC OF ATTIKA Η αύξηση των θέσεων απασχόλησης. Η μείωση του ποσοστού ανεργίας των νέων. Η μείωση του ποσοστού της μακροχρόνιας ανεργίας. Η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό. Η μείωση των ποσοστών άτυπης απασχόλησης των μεταναστών. Η μείωση του ποσοστού ανεργίας στους θύλακες ανεργίας. 4ος Άξονας Προτεραιότητας: Μείωση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων με έμφαση στις δυτικές περιοχές, στις εσωτερικές ζώνες και στο νησιωτικό χώρο της Περιφέρειας Αττικής Βασικό χαρακτηριστικό της Περιφέρειας Αττικής αποτελούν οι έντονες ενδοπεριφερειακές ανισότητες με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή και ομαλή λειτουργία του συνόλου της περιφέρειας. Η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και η εξισορρόπηση των χωρικών ανισοτήτων από περιοχή σε περιοχή αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την αναπτυξιακή διαδικασία. Στην Περιφέρεια Αττικής υπάρχουν περιοχές που χαρακτηρίζονται από μεγάλη περιβαλλοντική υποβάθμιση, έλλειψη χώρων πρασίνου, κυκλοφοριακή συμφόρηση, ανεπάρκεια των τεχνικών και κοινωνικών υποδομών, χαμηλής ποιότητας κατοικία, υψηλή ανεργία, χαμηλά εισοδήματα και επίπεδο κοινωνικών εξυπηρετήσεων, έξαρση της βίας και εγκληματικότητας και της χρήσης ναρκωτικών κ.λπ. Στα πλαίσια αυτά, ο 4ος Άξονας Προτεραιότητας έχει τις εξής βασικές κατευθύνσεις: Η συγκέντρωση της προσπάθειας δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης, αναβάθμισης της κοινωνικής υποδομής, κυκλοφοριακής αποσυμφόρησης, δημιουργίας χώρων πρασίνου και αναψυχής στη δυτική Αττική έχει άμεση προτεραιότητα για την αποκατάσταση της κοινωνικής συνοχής και της ομαλής λειτουργίας του συνόλου της περιφέρειας. Οι εσωτερικές ζώνες της Περιφέρειας Αττικής και το νησιωτικό της τμήμα δέχονται επιταχυνόμενες οικιστικές πιέσεις και η εφαρμογή χωροταξικού σχεδιασμού με τις ανάλογες υποστηρικτικές υποδομές αποτελούν άμεση προτεραιότητα. Η διατήρηση του πρωτογενή τομέα με διασφάλιση του ζωτικού του χώρου στις εναπομένουσες περιαστικές και εξωαστικές αγροτικές ζώνες της Περιφέρειας Αττικής (Βόρειο Αττική, Μεγαρίδα, Θριάσιο Πεδίο, Μαραθώνας, Ωρωπός, Μεσόγεια, Λαυρεωτική και Τροιζηνία). Βασικός στόχος επίσης, είναι η βελτίωση της ποιότητας (έλεγχος / πιστοποίηση) και των υγειονομικών συνθηκών της παραγωγής. Η επίτευξη των ανωτέρω στόχων επιδιώκεται στο παρόν πρόγραμμα με τα 29