Γιώργος Πρίμπας
Στην περιοχή της πόλης του Άργους έχει διαπιστωθεί αδιάλειπτη ανθρώπινη παρουσία, με σημαντικές πόλεις και οικισμούς, τα τελευταία πεντέμισι με έξι χιλιάδες χρόνια. Αναπόφευκτο λοιπόν να υπάρχει πλήθος αρχαίων και νεότερων σημαντικότατων μνημείων, που αφορούν όλη αυτή την περίοδο. Αυτό βεβαίως συμβαίνει σε όλη την περιοχή του αργολικού κάμπου μέχρι το Ναύπλιο και το Τολό με πλέον χαρακτηριστικά μνημεία αυτά των Μυκηνών, της Τίρυνθας, του αρχαίου Άργους, των κάστρων του Παλαμηδίου και της Ακροναυπλίας, της Λάρισσας και της Ασίνης, των φυλακών στο Μπούρτζι κ.λπ. Στο παρόν θα δούμε ορισμένες εικόνες από τους αρχαιολογικούς χώρους στους λόφους του Προφήτη Ηλία ή Ασπίδας και αυτού, στην κορυφή του οποίου, βρίσκεται το κάστρο Λάρισσα (η λέξη Λάρισσα σημαίνει ακρόπολη και είναι πελασγική) στην πόλη του Άργους (η λέξη Άργος, ομοίως στα πελασγικά, σημαίνει κάμπος). Γιώργος Πρίμπας Ααύγουστος 2017
Ο λόφος του Προφήτη Ηλία (από το ομώνυμο εκκλησάκι που σήμερα βρίσκεται στην κορυφή του λόφου) ή Ασπίδας (από το σχήμα του λόφου) βρίσκεται στο βόρειο / βορειοδυτικό μέρος της πόλης του Άργους, δυτικά της παλαιάς Ε.Ο. Κορίνθου Άργους, νότια του ρέματος Ξεριάς και βόρεια / βορειοανατολικά του λόφου Λάρισσα, ο οποίος δεσπόζει δυτικά της πόλης του Άργους. Έχει υψόμετρο 113 μέτρων, στο μεγαλύτερο μέρος του είναι καλυμμένος με πεύκα και φτάνουμε εύκολα σε αυτόν ακολουθώντας τις σχετικές πινακίδες καθώς μπαίνουμε στην πόλη του Άργους μέσω της παλαιάς Ε.Ο. Κορίνθου Άργους.
Στον λόφο του Προφήτη Ηλία ή Ασπίδας υπάρχουν δύο αρχαιολογικοί χώροι. Στον πρώτο που συναντάμε ανεβαίνοντας βρίσκονται, σε κακή κατάσταση, ερείπια των ναών (όπως τους αναφέρει ο ιστορικός Παυσανίας): του Απόλλωνα Δειραδιώτη και της Αθηνάς Οξυδερκούς.
Συνεχίζοντας συναντάμε τον «αρχαιολογικό χώρο Δειράδας».
Οικισμός της Μέσης εποχής του Χαλκού (2000-1600 π.χ.) - Ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών O λόφος του Προφήτη Ηλία, η λεγόμενη «Ασπίδα», κατοικήθηκε για πρώτη φορά στα τέλη της Νεολιθικής εποχής (γύρω στο 3500 π.χ.). Από την πρώτη αυτή εγκατάσταση(φάση Ι) σώζονται μόνο θραύσματα κεραμικής που βρέθηκαν στις εσοχές του φυσικού βράχου. Κατά τη Μέση εποχή του Χαλκού ή Μεσοελλαδική εποχή (2000-1600 π.χ.), στην κορυφή του λόφου ιδρύεται ένας σημαντικός οικισμός από τον οποίο ήρθαν στο φως πολυάριθμα κτίσματα. Οι πρόσφατες έρευνες στο νοτιοανατολικό τομέα του λόφου έδειξαν ότι τα κτίρια ανήκουν σε τρεις κύριες οικοδομικές φάσεις (ΙΙ, ΙΙΙ, IV) οι δύο νεότερες (ΙΙΙ, IV) διατηρούνται σε καλύτερη κατάσταση. Στη φάση ΙΙΙ ανήκουν ένα αψιδωτό σπίτι και δύο ορθογώνια. Πάνω στα ερείπια των σπιτιών αυτών κτίστηκαν τα κτίρια της επόμενης φάσης IV. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι ένα συγκρότημα από συνεχή ορθογώνια κτίρια, όμοιας κάτοψης, στην περιφέρεια του οικισμού. Το περιμετρικό αυτό συγκρότημα, καθώς και ένας παράλληλος εξωτερικός περίβολος που ακολουθούσε περίπου την πορεία του κλασικού τείχους, ενίσχυαν την οχύρωση του οικισμού δίνοντας του ένα φρουριακό χαρακτήρα. Στο εσωτερικό του οικισμού υπήρχαν και άλλοι περίβολοι που οργάνωναν τον οικιστικό χώρο σε διαδοχικά άνδηρα γύρω από τον κεντρικό πυρήνα όπου υψώνεται σήμερα το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Δώδεκα τάφοι παιδιών και ενηλίκων βρέθηκαν μέσα σε σπίτια ή γύρω από αυτά. Η ανεύρεση πολυάριθμων αγγείων, ντόπιας κυρίως παραγωγής αλλά και εισηγμένων, δηλώνει την έντονη δραστηριότητα των τοπικών εργαστηρίων αγγειοπλαστικής αλλά και τις επαφές του οικισμού με σημαντικά κέντρα του Αιγαίου (Αίγινα, μινωική Κρήτη). Στις αρχές της Μυκηναϊκής εποχής (γύρω στο 1600 π.χ.), o σημαντικός αυτός οικισμός εγκαταλείφθηκε και οι κάτοικοι φαίνεται ότι εγκαταστάθηκαν στον οικιστικό πυρήνα που υπάρχει στους ανατολικούς πρόποδες του λόφου. Στην αρχαϊκή εποχή (6ος αι. π.χ.), ο λόφος χρησιμοποιήθηκε ως χώρος λατρείας όπως δηλώνει η παρουσία αρκετών αποθετών που περιείχαν αναθήματα (αφιερώματα). Σε έναν οπό τους αποθέτες βρέθηκε κεφαλάκι πήλινου ειδωλίου που απεικονίζει πιθανώς τον Απόλλωνα. Στα τέλη της Κλασικής εποχής (4ος αι. π.χ.) o λόφος περιβάλλεται από ένα ισχυρό πολυγωνικό τείχος που περιέκλειε αρκετά κτίρια (φάση V) καθώς και δύο επιμήκεις υπόγειες δεξαμενές. Ιστορικό ανασκαφών. Οι έρευνες στο λόφο πραγματοποιήθηκαν γιο πρώτη φορά στα 1902-1903, από τον Ολλανδό αρχαιολόγο W. Vollgraff μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής (ΓΑΣ) και επαναλήφθηκαν από τη ΓΑΣ στην περίοδο 1974-1990, υπό τη διεύθυνση του G. Touchais.
Στο κάστρο Λάρισσας στον ομώνυμο λόφο του Άργους.
Το κάστρο πήρε το όνομά του από τον ομώνυμο λόφο που δεσπόζει του Άργους με υψόμετρο 287μ. Η στρατηγική θέση του, καθώς ελέγχει τη σημαντικότερη πόλη της Αργολίδας, αλλά και τις θαλάσσιες οδούς και χερσαίες οδούς που συνδέουν τη ΝΑ Πελοπόννησο με την Αττική και τα νησιά του Αιγαίου, οδήγησε στην οχύρωση του λόφου. ήδη από την Προϊστορική Εποχή. Ίχνη της μυκηναϊκής οχύρωσης (Ι3ος αι. π.χ.] σώζονται στην ακρόπολη του κάστρου. ενώ ογκώδη μονολιθικά αρχιτεκτονικά μέλη από τη μυκηναϊκή οχύρωση έχουν επαναχρησιμοποιηθεί στις μεταγενέστερες μεσαιωνικές οχυρώσεις. Αν και ο χώρος δεν έπαψε να είναι σε χρήση από τους προϊστορικούς χρόνους έως το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. η σημερινή μορφή του κάστρου αποκρυσταλλώθηκε στο Μεσαίωνα. Τα αρχαία τείχη, τμήματα των οποίων διακρίνονται ακόμα και σήμερα ενσωματωμένα στην μεταγενέστερη τοιχοποιία, αποτέλεσαν τον κύριο γνώμονα χάραξης της μεσαιωνικής οχύρωσης. Η οχύρωση απαρτίζεται από την ακρόπολη στην κορυφή και έναν εξωτερικό περίβολο. Τα τείχη ενισχύονται από πύργους, κατά κανόνα τρίπλευρους ή τετράπλευρους. Αργότερα, από τον 15ο αιώνα με την έλευση των πυροβόλων, το κάστρο δέχεται μεγάλες επεμβάσεις και ενισχύεται με κυλινδρικούς πύργους. Μέσα στην ακρόπολη, υπήρχε πιθανότητα το διοικητήριο και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Εκεί έχει εντοπιστεί εκκλησία της πρώτης χιλιετίας. Το 1174, στην θέση της κατασκευάστηκε μικρότερος ναός αφιερωμένος στην Παναγία. Στον εξωτερικό περίβολο αναπτύσσεται οικιστικός ιστός, ο οποίος παραμένει ανεξερεύνητος. Μεγάλες κινστέρνες (υδατοδεξαμενές) υπήρχαν και στους δύο περιβόλους του κάστρου. Η μορφή αυτή διατηρείται έως τα τέλη του 14ου αι., με ενισχύσεις και μικροεπεμβάσεις Βυζαντινών και Φράγκων και καθιστά την Λάρισα ένα από τα τέσσερα ισχυρότερα κάστρα της Πελοποννήσου, όπως αναφέρεται και στο Χρονικό του Μορέως. Κατά τον 15ο αιώνα έγιναν εκτεταμένες εργασίες ενίσχυσης των οχυρώσεων ως αποτέλεσμα της αλλεπάλληλης εναλλαγής κυριάρχων του κάστρου μεταξύ Βενετών και Οθωμανών αλλά και των εξελίξεων στην οχυρωματική αρχιτεκτονική λόγω της έλευσης των πυροβόλων όπλων. Μεταξύ άλλων, κατασκευάζεται διατείχισμα που αποκόπτει το νότια τμήμα του εξωτερικού περιβόλου. Η εξωτερική οχύρωση ενισχύεται με μεγάλους κυλινδρικούς πύργους που φέρουν κανονιοθυρίδες. Το τείχος της ακρόπολης υπερυψώνεται και ενισχύεται με τρίπλευρους, τετράπλευρους κι έναν αμυγδαλόσχημο πύργο. Ταυτόχρονα, φράσσεται η βυζαντινή πύλη και κατασκευάζεται άλλη, λίγο δυτικότερα. Μετά τα μέσα του 15ου αι. κτίζεται o, κατεστραμμένος σήμερα, εντυπωσιακός κυλινδρικός κεντρικός πύργος στη ΝΔ γωνία της ακρόπολης. Κατά το 16ο αι. το τμήμα του εξωτερικού περιβόλου νότια του διατειχίσματος εγκαταλείπεται και ερημώνεται ενώ προστίθεται ένα προτείχισμα στα νότια της πύλης της ακρόπολης, δημιουργώντας έτσι μια εξωτερική αυλή. Στο ανατολικό άκρο του προτειχίσματος κατασκευάζεται διαβατικό με διπλή πύλη.