Προφορικότητα και εγγραμματοσύνη εγγραμματοσύνη: Η μεγάλη πρόκληση στην δίγλωσση δίγλωσση εκπαίδευση των κωφών ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΚΩΦΩΝ 29 Σεπτεµβρίου 2016 Δρ.. Χρυσόστομος Παπασπύρου
Η διγλωσσία μπορεί να είναι: συνενωτική συνενταξιακή (και οι 2 γλώσσες ελέγχονται µε κοινό νευρογλωσσολογικό µηχανισµό) (διαφορετικός νευρογλωσσολογικός µηχανισµός για κάθε µία από αυτές τις γλώσσες)
Η διγλωσσία μπορεί να είναι: ταυτοχρονική διαδοχική (και οι 2 γλώσσες αναπτύσσονται παράλληλα στο ίδιο χρονικό διάστηµα) (µία γλώσσα κάθε φορά και αυστηρά διαχωρισµένες ως προς την ανάπτυξή τους και την εκδήλωσή τους)
Η διγλωσσία μπορεί να είναι: µονοφασική διφασική (και οι 2 γλώσσες εκδηλώνονται και χρησιµοποιούνται µαζί σε 1 φάση) (παρατηρείται επιλεκτική προτίµηση της µιάς ή της άλλης γλώσσας ανάλογα µε την περίσταση)
Η διγλωσσία/πολυγλωσσία μπορεί να εμπεδώνεται: µε την απόκτηση µε την εκµάθηση (όλες οι γλώσσες αναπτύσσονται αυθόρµητα µέσα από τον πρωτογενή γλωσσογενετικό µηχανισµό) (η µία γλώσσα µε απόκτηση και οι άλλες µέσα σε στοχοθετηµένο πλαίσιο γλωσσικής διδασκαλίας µε ενσυνείδητη δράση) ΠΡΟΣΟΧΗ: ΑΛΛΟ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟ ΕΚΜΑΘΗΣΗ!!!
Η δίγλωσση εκπαίδευση αφορά: σε παιδιά που ανήκουν σε γλωσσικές µειονότητες (ή διαφοροποιηµένες γλωσσικές κοινότητες)
Η δίγλωσση εκπαίδευση οφείλει να είναι: αξιολογικά αµερόληπτη, πολιτισµικά προσανατολισµένη, γλωσσολογικά ελεγχόµενη, κοινωνιολογικά ισοσταθµισµένη και... επαρκώς ευέλικτη και εξατοµικευµένη
Ο μαθητικός πληθυσμός των κωφών είναι ιδιαίτερα ανομοιογενής: Κύριοι παράγοντες που συµβάλλουν στην ανοµοιογένεια: (1) Ηλικία απώλειας της ακοής: Προγλωσσικά κωφά άτοµα Περιγλωσσικά κωφά άτοµα Μεταγλωσσικά κωφά άτοµα (2) Επιπρόσθετες ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες/ικανότητες (3) Οικογενειακό/κοινωνικό περιβάλλον
Η δίγλωσση εκπαίδευση κωφών: Εννοιολογείται και εφαρµόζεται κατά κανόνα σε προγλωσσικά και περιγλωσσικά κωφά παιδιά και κατ εξαίρεση σε µεταγλωσσικά κωφά παιδιά, εφ όσον οι συνθήκες τήν καθιστούν αναγκαία Είναι µεν ενδεδειγµένη, αλλά όχι δεσµευτική
Η δίγλωσση εκπαίδευση κωφών λαμβάνει υπ όψη της: Ότι ο γλωσσογενετικός µηχανισµός διεγείρεται και προχωρά φυσιολογικά µέσα από την οπτικοκινητική επικοινωνιακή τροπικότητα, άρα: Αναγνωρίζει αξιωµατικά µία ΝΓ ως πρώτη γλώσσα
Τα βήματα για την δίγλωσση εκπαίδευση των κωφών είναι: 1. Συµβουλευτική γονέων, 2. Διδασκαλία ΝΓ σε γονείς, εκπαιδευτικούς κλπ, 3. Πρώιµη γλωσσική παρέµβαση, 4. Καλλιέργεια της ΝΓ στο σχολείο, 5. Αντιπαραθετική διδασκαλία ΦΓ, 6. Βαθµιαία απεξάρτηση ΦΓ από ΝΓ
Η μεγάλη πρόκληση που αναμένει ακόμα την λύση της: Προφορικότητα και Εγγραµµατοσύνη
Ο προφορικός άνθρωπος: Αποτελεί αδιάσπαστο στοιχείο της έκφρασης και της πρόσληψης των γλωσσικών εκφορών Αναδεικνύει ολιστική γλωσσική συµπεριφορά Λειτουργεί βιωµατικά και αγωνιστικά µέσα από την γλώσσα Ανήκει σε κοινότητα οµοιοστασιακή
Ο εγγράμματος άνθρωπος: Διαχωρίζεται από την έκφραση και την πρόσληψη των γλωσσικών εκφορών Αναδεικνύει γραµµική/αναλυτική γλωσσική συµπεριφορά Λειτουργεί αποστασιοποιηµένα και εφαρµόζει λογικές κατηγορίες Ανήκει σε κοινότητα µη οµοιοστασιακή
Οι κοινότητες ΝΓ: Δεν διαθέτουν (ακόµα) θεσµοθετηµένο γραπτό κώδικα για τις ΝΓ Εποµένως είναι κοινότητες προφορικές και άρα οµοιοστασιακές
Τα κωφά παιδιά στο σχολείο: Καλούνται να εκµάθουν µία ΦΓ (µέσα από την δίγλωσση εκπαίδευση) στην γραπτή της µορφή Εποµένως τα ζητούµενα είναι: (1) Να καλλιεργηθεί ενσυνείδητα η ΝΓ που χαρακτηρίζει την προφορικότητά τους (2) Να εδραιωθεί µία δευτερογενής προφορικότητα µέσω φωνολογικής επίγνωσης της ΦΓ (3) Να προσαρµοσθεί η δίγλωσση προσέγγιση στις εξατοµικευµένες περιπτώσεις: (α) κατά εγκεφαλικό φύλο (β) κατά προσωπικό τύπο µάθησης (γ) κατά κοσµοείδωλο
Η ενσυνείδητη καλλιέργεια της ΝΓ μπορεί να γίνει: Με ελεύθερο γράψιµο και διόρθωση των κειµένων µεταξύ των συµµαθητριών/συµµαθητών Μέσω της τέχνης και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας και της τέχνης του θεάτρου Μέσω στοχοθετηµένου σχολιασµού επιλεγµένων γλωσσικών εκφορών µέσα στην τάξη και ερµηνείας του από την/τον εκπαιδευτικό
Η φωνολογική επίγνωση της ΦΓ μπορεί να γίνει: Με λογοπαιδαγωγική παρέµβαση Με διδασκαλία της αντιστοίχισης γραφηµάτων και φωνηµάτων Με κατανόηση της ιεραρχικής διαστρωµάτωσης των γλωσσικών µονάδων (πρόταση, φράση, µόρφηµα, φώνηµα, διαφοροποιητικά συστατικά, προσωδιακά στοιχεία) και µε στήριξη από την ΝΓ
Η πρόκληση του εγκεφαλικού φύλου: Ε (ενσυναισθητικότητα, συνήθως στα κορίτσια) Η γλώσσα επικεντρώνεται στην εδραίωση σχέσεων Ο λόγος είναι ρηµατικός (ρήµατα & επιρρήµατα) Διανοητικές και συγκινησιακές όψεις συγχωνεύονται Ακραία έκφραση: Τηλεπάθεια S (συστηµατικότητα, συνήθως στα αγόρια) Η γλώσσα επικεντρώνεται στην αντιµετώπιση θεµάτων Ο λόγος είναι ονοµατικός (ουσιαστικά & επίθετα) Διανοητικές και συγκινησιακές όψεις διαχωρίζονται Ακραία έκφραση: Αυτισµός
Η πρόκληση του προσωπικού τύπου μάθησης: ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΣ 4: ΕΝΘΟΥΣΙΑ- ΣΜΟΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΤΥΠΟΣ 3: ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΣΚΕΨΗ Ε Ι Δ Ο Σ Σ Κ Ε Ψ Η Σ ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΣΚΕΨΗ ΤΥΠΟΣ 1: ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΥΠΟΣ 2: ΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
Η πρόκληση του κοσμοειδώλου: Δεν είµαστε ισοδύναµοι παρατηρητές του φυσικού κόσµου, εκτός εάν τα γλωσσικά µας συστήµατα µπορούν να αναχθούν σε κοινό παρονοµαστή Κάθε γλώσσα οδηγεί σε ιδιαίτερο κοσµοείδωλο ανάλογα µε τον γραµµατικό της ρυθµό (αξίωµα της γλωσσικής σχετικότητας) Εποµένως, η δίγλωσση προσέγγιση οφείλει να βρει τρόπο αντιστοίχισης των κοσµοειδώλων της ΝΓ και της ΦΓ που εξετάζει
Συμπεράσματα (1): Η προφορικότητα...... Είναι αυθεντική και δεδοµένη από την φύση µας... Αποτελεί εντελώς φυσιολογική και αυθόρµητη εκδήλωση της γλωσσικής µας ετοιµότητας... Εδραιώνει τους διαπροσωπικούς δεσµούς µέσα από την επικοινωνιακή αλληλεπίδραση... Καθιστά άκυρη οποιαδήποτε έννοια «σωστού» ή «λάθους» στην γλωσσική χρήση
Συμπεράσματα (2): Η εγγραμματοσύνη...... Αποτελεί επιλεκτικό πολιτισµικό προϊόν µέσα από την επινόηση των γραπτών κωδίκων... Επιφέρει µία ριζικά διαφορετική στάση απέναντι στην γλώσσα, διότι εκτεχνολογεί και αποστασιοποιεί τον ανθρώπινο λόγο... Αποτελεί προϋπόθεση και συγχρόνως έκφανση της γλωσσικής συνείδησης... Καταδεικνύει απαραγνώριστα τις έννοιες «σωστού» ή «λάθους» στην γλωσσική χρήση
Συμπεράσματα (3): Η άρση της πρόκλησης...... Μπορεί να αναζητηθεί όχι στην διάζευξη προφορικότητας και εγγραµµατοσύνης, αλλά στην σύζευξή τους! Προσφέρουµε στα κωφά παιδιά το πολιτισµικό ευεργέτηµα της εγγραµµατοσύνης και συγχρόνως διατηρούµε και καλλιεργούµε µέσα τους την αυθεντική τους πρωτογενή προφορικότητα
Συμπεράσματα (4): Η δίγλωσση εκπαίδευση κωφών...... Μέσα από αυτή την σύζευξη προφορικότητας και εγγραµµατοσύνης αναδεικνύεται ως πράξη εντιµότητας, αποδοχής, σεβασµού και ανθρωπισµού
Σάς ευχαριστώ για την προσοχή σας!