ISSN 1790-6628 ΤΕΥΧΟΣ 35ο, ΕΤΟΣ 9ο ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ BIA, DEXA, CT, MRI: Η αξία τους στη διαγνωστική προσέγγιση του παχύσαρκου 1. Εισαγωγή Στο ανθρώπινο σώμα διακρίνονται κατά σύμβαση δύο συστατικά: ο λιπώδης ιστός (fat mass ή body fat) και ο μη λιπώδης ιστός (free fat mass ή άλιπη μάζα, lean mass). Οι άνδρες και γυναίκες φυσιολογικού σωματικού βάρους έχουν 12%-20% και 20%-30% λίπος, αντίστοιχα, ενώ σε αθλητές το ποσοστό λίπους μπορεί να είναι 6%- 8%. Στο ανθρώπινο σώμα η αποθήκευση του λίπους γίνεται κυρίως υποδόρια και ενδοσπλαχνικά (αλλά μπορεί να συσσωρεύεται στους μύες στην 3η ηλικία). Οι διάφορες μέθοδοι ανάλυσης του σώματος βοηθούν στον καθορισμό της παθολογικής κατανομής του λίπους. Αδρά διακρίνονται δύο πρότυπα μεθόδων σωματικής ανάλυσης: το πρότυπο εκτίμησης δυο συστατικών (two component model), όπου θεωρείται ότι το σώμα αποτελείται από λιπώδη και μη λιπώδη μάζα (η δεύτερη με σταθερή σύσταση στους ενήλικες) και περιλαμβάνει μεθόδους όπως η βιοηλεκτρική αντίσταση των ιστών ή τις ανθρωπομετρικές μεθόδους και το πρότυπο που στηρίζεται στην εκτίμηση πολλών συστατικών του σώματος (multi-component model) και υπολογίζει τα επιμέρους συστατικά της άλιπης μάζας (δηλαδή τον μυϊκό ιστό, τα οστά, τους μαλακούς ιστούς και το νερό, καθώς και την επιμέρους κατανομή του λιπώδους ιστού), όπου στην κατηγορία αυτή, ανήκουν τεχνικές όπως η διπλή ενεργειακή απορρόφηση ακτίνων Χ (DEXA) και η αξονική/μαγνητική τομογραφία). 2. Μέθοδος εκτίμησης δυο διαμερισμάτων του σώματος Βιοηλεκτρική αντίσταση των ιστών (Bioelectrical impedance analysis - ΒΙΑ) Η μέθοδος στηρίζεται στο ότι το σωματικό λίπος αποτελεί κακό αγωγό στο ηλεκτρικό ρεύμα ενώ η άλιπη μάζα (με νερό και ηλεκτρολύτες) αποτελεί καλό αγωγό. Οι πλείστες των σχετικών συσκευών μέτρησης ΒΙΑ χρησιμοποιούν ηλεκτρικό ρεύμα τουλάχιστον δύο συχνοτήτων (υπάρχουν ωστόσο και συσκευές που χρησιμοποιούν ρεύμα μόνον μίας συχνότητας, βλ. παρακάτω) ώστε να εκτιμάται το σύνολο του σωματικού ύδατος, δηλαδή το ενδοκυττάριο και το εξωκυττάριο: όταν ηλεκτρικό ρεύμα χαμηλής ενέργειας (συνήθως 500 μα και συχνότητας 5 khz) διοχετεύεται στο σώμα μέσω ηλεκτροδίων που έχουν τοποθετηθεί στα άκρα μετράται η συνολική αντίσταση των ιστών (ανάλογα με την ευκολία διέλευσης από το ολοσωματικό ύδωρ) ενώ ηλεκτρικό ρεύμα υψηλής συχνότητας (>50 kηz) μπορεί να υπερκαλύπτει την αντίσταση των κυτταρικών μεμβρανών (παρέχοντας τη δυνατότητα εκτίμησης του ενδοκυττάριου ύδατος. Οι εφαρμοζόμενες συχνότητες ποικίλλουν συνήθως από 5 khz έως 200 khz. Παραλλαγές της ΒΙΑ χρησιμοποιούν φασματομετρία (με πολύ πιο περίπλοκες εξισώσεις) ενώ δοκιμάζεται τμηματική ΒΙΑ και οι δύο παραλλαγές αποδίδουν αποτελέσματα με πολύ μεγάλες αποκλίσεις από άτομο σε άτομο και με διαφορετικές νοσολογίες. Κατά σύμβαση θεωρείται ότι η ποσότητα νερού αποτελεί το 73% της άλιπης μάζας. Η διαφορά της άλιπης μάζας από το σωματικό βάρος μας δίνει το σωματικό λίπος. Με τη ΒΙΑ η διακύμανση των τιμών στο ίδιο άτομο φθάνει μέχρι και
2 3%-4% και αντίστοιχου εύρους είναι και το ποσοστό σφάλματος της μεθόδου. Η BΙA είναι φθηνή, εύχρηστη, δεν ακτινοβολεί το άτομο και χρησιμοποιείται ήδη ευρέως με ικανοποιητικά αποτελέσματα, όμως η ακρίβεια της ανάλυσης εξαρτάται από τις εξισώσεις που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των συστατικών του σώματος (βάσει των εξισώσεων τα άκρα συνεισφέρουν περισσότερο στην αντίσταση του σώματος απ όσο ο κορμός). Απαιτείται προετοιμασία με επαρκή ενυδάτωση, αποφυγή άσκησης και λήψης τροφής για 4 ώρες και αλκοόλ για 48 ώρες πριν την εξέταση (μειώνουν την αντίσταση) ενώ είναι σκόπιμη η αποφυγή λήψης διουρητικών. Φαίνεται ότι σε άτομα με δείκτη μάζας σώματος > 40 kg/m 2 υπερεκτιμάται το σωματικό ύδωρ και η μυϊκή μάζα ενώ υποτιμάται το ποσοστό λίπους. Επίσης συσκευές BΙΑ που χρησιμοποιούν ρεύμα μίας συχνότητας, δεν εκτιμούν το ενδοκυττάριο νερό και έχουν περιορισμούς στην εφαρμογή τους στα παχύσαρκα άτομα. Η ΒΙΑ προτείνεται για μακροχρόνια παρακολούθηση (με περιορισμό σε άτομα με δείκτη μάζας σώματος 16-34 kg/m 2, χωρίς διαταραχές ύδατος/ ηλεκτρολυτών). Οικιακές συσκευές ΒΙΑ δίκην ζυγού είναι χρήσιμες για παρακολούθηση της μεταβολής του ποσοστού του σωματικού λίπος σε παχύσαρκους όταν κάνουν δίαιτα (δεδομένης της χαμηλής ακρίβειάς τους). 3. Μέθοδοι εκτίμησης πολλών διαμερισμάτων του σώματος 3.α. Διπλή ενεργειακή απορρόφηση ακτίνων Χ (Dual-energy X-ray absorptiometry) Με τη DEXA μελετώνται 3 συστατικά του σώματος δηλαδή ο μυϊκός ιστός, ο λιπώδης και η οστική μάζα συνήθως σε 10-20 min με ελάχιστη έκθεση σε ακτινοβολία (περίπου το 10% μιας ακτινογραφίας θώρακος). Εκτιμάται η σύσταση του σώματος συνολικά αλλά και κατά περιοχές και κατά συνέπεια είναι ιδανική για την εκτίμηση της κοιλιακής παχυσαρκίας, με περιορισμούς ωστόσο στα παχύσαρκα άτομα ενώ δεν μπορεί να διαφοροποιήσει το υποδόριο από το ενδοσπλαγχνικό λίπος. Οι υπολογισμοί με DEXA βασίζονται εν μέρει στην παραδοχή ότι η ενυδάτωση του άλιπου ιστού είναι ίση με 73% (ενώ στην πράξη κυμαίνεται από 67%- 85%). Η διακύμανση των ευρημάτων της είναι 1,73% για την εκτίμηση του λιπώδους ιστού και 3% για την εκτίμηση του ενδοκοιλιακού λίπους. Η DEXA αποτελεί σύγχρονη μέθοδο αναφοράς για την εκτίμηση της σύστασης του σώματος του παχύσαρκου ατόμου πριν και κατά την απώλεια βάρους και χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της αξιοπιστίας άλλων μεθόδων. 3.β. Αξονική τομογραφία (Computed tomography - CT) Η αξονική τομογραφία δίνει πληροφορίες για τον μυϊκό και λιπώδη ιστό καθώς μπορεί να υπολογιστεί ο όγκος και η επιφάνεια των επιμέρους οργάνων, να διακριθεί επακριβώς το υποδόριο από το ενδοσπλαχνικό κοιλιακό λίπος (με διακύμανση < 1% για το σωματικό λίπος). Για την εκτίμηση του συνολικού κοιλιακού λίπους, εκτελείται μία τομή στο ύψος Ο4 ή Ο5 (ίσως Ο1-Ο2 να είναι ακριβέστερη θέση, τουλάχιστον για καυκάσιους άνδρες). Για το κοιλιακό λίπος τα πρωτόκολα ποικίλλουν. Μπορεί να υπολογίσει τη στεάτωση του ήπατος των παχύσαρκων (και να συγκρίνει την περιεκτικότητά του σε λίπος σε σύγκριση με άλλους γειτονικούς ιστούς ή το σπλήνα) και το επικαρδιακό, μυοκαρδιακό ή περικαρδιακό λίπος αλλά η αλληλεπικάλυψη τιμών συγκριτικά με φυσιολογικά άτομα είναι μεγάλη. Αν και μπορεί να αποτελεί μέθοδο αναφοράς δεν χρησιμοποιείται στην καθημερινή κλινική πράξη λόγω της υψηλής δόσης ακτινοβολίας και του υψηλού κόστους. 3.γ. Μαγνητική τομογραφία (Μagnetic resonance imaging - MRI) Η μέθοδος ως προς το αποτέλεσμα και την ακρίβεια προσομοιάζει στην αξονική χωρίς το άτομο να ακτινοβολείται και έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί να διακρίνει και να εκτιμήσει το λιπώδη ιστό ακόμη και σε δύσκολα σημεία όπως π.χ. το λίπος γύρω και μέσα στους μύες (το οποίο φαίνεται ότι σχετίζεται με την ινσουλινοαντίσταση αλλά και τις μεταβολικές επιπλοκές της παχυσαρκίας και του σακχαρώδη διαβήτη τ. 2) αλλά και στο ήπαρ ή την καρδιά. Παρόλ αυτά σε σχέση με την αξονική τομογραφία, παρέχει μικρότερη ακρίβεια σε ότι αφορά την εκτίμηση και διάκριση του σπλαχνικού λίπους και εμφανίζει «θόρυβο» από τις αναπνευστικές κινήσεις. 4. Συμπέρασμα Οι μέθοδοι εκτίμησης της σύστασης του σώματος που παρουσιάστηκαν έχουν κυρίως εφαρμογή σε επιδημιολογικές και εργαστηριακές μελέτες σχετικές με την παχυσαρκία
3 αλλά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν επίσης και στην κλινική εκτίμηση της παχυσαρκίας στην καθημερινή ιατρική πράξη. Ειδικότερα, η ΒΙΑ μπορεί να χρησιμοποιείται για την εκτίμηση του σωματικού λίπους και της απώλειας του σε περιπτώσεις μέτριας παχυσαρκίας στην καθημερινή κλινική πράξη. Η DEXA φαίνεται ότι αποτελεί πλέον τη μέθοδο εκλογής για την αντικειμενική εκτίμηση της παχυσαρκίας. Απεικονιστικές μέθοδοι εκτίμησης πολλών συστατικών όπως η αξονική και μαγνητική τομογραφία προσφέρουν τη δυνατότητα λεπτομερούς υπολογισμού της ποσότητας του σωματικού λίπους και της κατανομής του, έχουν όμως ιδιαίτερα υψηλό κόστος. Αναφορικά με την ακρίβεια του προσδιορισμού του σωματικού λίπος οι μέθοδοι που αναφέραμε θα μπορούσαν να καταταγούν κατά φθίνουσα ακολουθία ως εξής: CT > MRI > DΕXA > BIA. 5. Βασική βιβλιογραφία Τζώτζας Θ, Κρασσάς ΓΕ, Δούμας Α. Ανάλυση σύστασης σώματος στην παχυσαρκία: Ραδιονουκλιδικές και μη ραδιονουκλιδικές μέθοδοι εκτίμησης. Hell J Nucl Med 2008; 11: 63-71. Kopelman PG, Caterson ID, Dietz WH (eds) Clinical Obesity in Adults and Children Third Edition. Oxford, Wiley-Blackwell, 2010. Kyle UG, Bosaeus I, De Lorenzo AD et al. Composition of the ESPEN Working Group. Bioelectrical impedance analysis-part II: utilization in clinical practice. Clin Nutr 2004; 23:1430-1453. Williams G, Frühbeck G (eds) Obesity: Science to Practice. Chichester, John Wiley & Sons, 2009. 6. Λέξεις ευρετηριασμού Ολοσωματικό λίπος Άλιπη μάζα βιοηλεκτρική αντίσταση των ιστών - διπλή ενεργειακή απορρόφηση ακτίνων Χ αξονική τομογραφία - μαγνητική τομογραφία Ι. Ηλίας, Κ. Μιχαλάκης Τμ. Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη & Μεταβολισμού Νοσ. Ε. Βενιζέλου, Αθήνα
4 διεθνή ΣΥΝΕ ΡΙΑ 16th European Congress of Endocrinology Wroclaw, Poland 3-7 May 2014 21st European Congress on Obesity Sofia, Bulgaria 28-31 May 2014 22η Εκπαιδευτική Συνάντηση «Πολυπαραγοντική αντιμετώπιση του καρδιαγγειακού κινδύνου» Πόρτο Χέλι 7-9 Ιουνίου 2014 2nd Balestrand Obesity conference Balestrand, Norway 18-20 June 2014
5 τα Νέα ΤΗΣ ΕΙΕΠ 10ο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο Παχυσαρκίας Η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας διοργάνωσε με επιτυχία το 10ο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο Παχυσαρκίας από τις 20 έως τις 22 Φεβρουαρίου 2014 στο ξενοδοχείο Royal Olympic στην Αθήνα. Όπως και τις προηγούμενες φορές, παρουσιάστηκαν οι νεώτερες εξελίξεις στο χώρο της παχυσαρκίας, καθώς και οι επιπλοκές που προκαλεί το αυξημένο σωματικό βάρος. Στο συνέδριο παρέστησαν επίσης ομιλητές από το εξωτερικό, σε μια προσπάθεια επικαιροποίησης των δεδομένων. Στο φετινό συνέδριο πραγματοποιήθηκαν: - 6 δορυφορικά συμπόσια με ποικίλη θεματολογία (από την κλινική αντιμετώπιση μέχρι το μοριακό επίπεδο) - 8 στρογγυλά τραπέζια, με πολύ ενδιαφέροντα θέματα που συνδέουν την παχυσαρκία με τις άλλες ειδικότητες της ιατρικής και τις συννοσηρότητες που προκύπτουν. Δεδομένης αυτής της σύνδεσης της παχυσαρκίας με συνοδά νοσήματα, ενεργό συμμετοχή στο συνέδριο είχαν και ιατροί πολλών άλλων ειδικοτήτων, όπως γαστρεντερολόγοι, νεφρολόγοι, ορθοπεδικοί κ.α. Το συνέδριο κάλυψε ένα ευρύ φάσμα, από τις μεταβολικές επιπλοκές της παχυσαρκίας μέχρι τις μηχανικές συννοσηρότητες και τις επιδράσεις στην γενικότερη παθοφυσιολογία του ανθρώπινου σώματος. Η συμμετοχή ήταν ζωηρή και η συζήτηση που ακολούθησε έδωσε το έναυσμα για περισσότερη έρευνα και προοπτικές στην φαρμακοθεραπεία της παχυσαρκίας και των συνοδών της διαταραχών. Ελπίζουμε σε μία αντίστοιχα ενεργό συμμετοχή των μελών της εταιρίας σε όλες τις εκδηλώσεις της ΕΙΕΠ που ακολουθούν! Η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας έθεσε υπό την αιγίδα της την επιστημονική εκδήλωση με τίτλο: «Νέες προοπτικές στην αντιμετώπιση του Διαβήτη Τύπου 2» που θα πραγματοποιηθεί στις 7/5/2014. Οι εισηγήσεις θα επικεντρωθούν σε νέες θεραπείες, οι οποίες οδηγούν και σε απώλεια βάρους. Την εκδήλωση θα προλογίσει ο Γεν. Γραμματέας της ΕΙΕΠ, κ. Ευθύμιος Καπάνταης. Η Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας έχει ήδη ξεκινήσει τη διοργάνωση εκδηλώσεων στο πλαίσιο της εβδομάδας Παχυσαρκίας που θα πραγματοποιηθούν τον Οκτώβριο του 2014. Αναλυτικές πληροφορίες θα ανακοινωθούν σύντομα.
6
7 επιλογές ΑΠΟ ΤΗ ΙΕΘΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ύπνος και ενεργειακή πρόσληψη στη παιδική ηλικία Τα μικρά παιδιά που κοιμούνται λιγότερο τρώνε περισσότερο, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία και τα σχετικά προβλήματα υγείας αργότερα στη ζωή τους, αναφέρει μια νέα μελέτη από ερευνητές του UCL στο Λονδίνο της Μ.Β. Η μελέτη διαπίστωσε ότι παιδιά ηλικίας 16 μηνών που κοιμούνταν λιγότερο από 10 ώρες κάθε ημέρα κατανάλωναν κατά μέσο όρο 105kcal περισσότερο ανά ημέρα από ό, τι τα παιδιά που κοιμούνταν για περισσότερο από 13 ώρες. Πρόκειται για μια αύξηση της τάξης του 10 % από 982kcal στις 1087kcal. Συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης θερμίδων, του βάρους και του ύπνου στο παρελθόν έχουν αναφερθεί σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες, αλλά η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Obesity, είναι η πρώτη που συνδέει άμεσα τον ύπνο με την πρόσληψη ενέργειας σε παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών. Η σύνδεση αυτή είχε παρατηρηθεί πριν προκύψει η επιδημία της παχυσαρκίας, γεγονός που υποδεικνύει ότι η κατανάλωση ενέργειας είναι μια βασική οδός μέσω της οποίας ο ύπνος συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους στην πρώιμη παιδική ηλικία. Αν και τα ακριβή αίτια παραμένουν ασαφή, η ρύθμιση των ορμονών της όρεξης μπορεί να διαταραχθεί στη μικρότερη διάρκεια του ύπνου. Στη μελέτη, που χρηματοδοτήθηκε από το ίδρυμα Cancer Research UK, συμμετείχαν 1303 Βρετανικές οικογένειες της Gemini Birth Control, με παρακολούθηση του ύπνου, όταν τα παιδιά ήταν 16 μηνών και της διατροφής τους σε ηλικία 21 μηνών. «Γνωρίζουμε ότι ο λιγότερος ύπνος νωρίς στη ζωή αυξάνει τον κίνδυνο παχυσαρκίας, έτσι θελήσαμε να καταλάβουμε αν παιδιά που κοιμούνται λιγότερο καταναλώνουν περισσότερες θερμίδες», εξηγεί ο Δρ Fisher Abi του Κέντρου Υγείας Συμπεριφοράς Έρευνας στο UCL. «Προηγούμενες μελέτες σε ενήλικες και μεγαλύτερα παιδιά έχουν δείξει ότι η έλλειψη ύπνου προκαλεί τους ανθρώπους να τρώνε περισσότερο, αλλά και στην πρώιμη παιδική ηλικία οι γονείς παίρνουν το μεγαλύτερο μέρος των αποφάσεων σχετικά με το πότε και πόσο τα παιδιά τους τρώνε, οπότε αυτό ήταν κάτι που είχε μέχρι στιγμής μείνει αναπάντητο. «Το βασικό μήνυμα εδώ είναι ότι η μικρότερη διάρκεια ύπνου μπορεί να οδηγεί σε κατανάλωση πολλών θερμίδες», λέει ο Δρ Fisher. Παρά το γεγονός ότι απαιτείται περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε γιατί αυτό συμβαίνει, είναι κάτι που οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν. Int J Obes (Lond). 2014 Mar 26. doi: 10.1038/ijo.2014.50. Επιπολασμός της παιδικής παχυσαρκίας στις Ηνωμένες Πολιτείες Μολονότι η αύξηση του επιπολασμού της παιδικής παχυσαρκίας στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει τεκμηριωθεί, λίγα είναι γνωστά για τη συχνότητά του. Στη μελέτη αυτή αναφέρετε η εθνική συχνότητα της παχυσαρκίας μεταξύ των παιδιών του δημοτικού σχολείου. Εκτιμήθηκαν δεδομένα από τη μελέτη Early Childhood Longitudinal Study, Kindergarten Class of 1998 1999, ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα από 7738 συμμετέχοντες, οι οποίοι ήταν στο νηπιαγωγείο το 1998 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το βάρος και το ύψος μετρήθηκαν επτά φορές μεταξύ του 1998 και του 2007. Από τους 7738 συμμετέχοντες, οι 6807 δεν ήταν παχύσαρκοι κατά την έναρξη της παρακολούθησης. Αυτοί οι συμμετέχοντες παρακολουθήθηκαν για 50.396 προσωπο-έτη. Χρησιμοποιήθηκαν πρότυπα όρια από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων για να οριστούν οι κατηγορίες του υπέρβαρου και παχύσαρκου. Εκτιμήθηκαν η ετήσια επίπτωση της παχυσαρκίας, η αθροιστική επίπτωση για πάνω από 9 χρόνια, και η πυκνότητα εμφάνισης (περιπτώσεις ανά προσωποέτος) συνολικά και κατά φύλο, κοινωνικοοικονομική κατάσταση, φυλή ή εθνική ομάδα, βάρος γέννησης και βάρος στο νηπιαγωγείο. Όταν τα παιδιά εγγράφηκαν στο νηπιαγωγείο (μέση ηλικία 5.6 ετών), το 12.4% αυτών ήταν παχύσαρκα και ένα άλλο 14.9% ήταν υπέρβαρα ενώ στην όγδοη τάξη (μέση ηλικία 14.1 έτη), το 20.8% ήταν παχύσαρκα και το 17.0 % υπέρβαρα. Η ετήσια συχνότητα εμφάνισης της παχυσαρκίας μειώθηκε από 5.4 % κατά τη διάρκεια του νηπιαγωγείου έως 1.7 % μεταξύ της πέμπτης και όγδοης τάξης. Τα παιδιά που ήταν υπέρβαρα στην ηλικία των 5 ετών είχαν τετραπλάσιες πιθανότητες από τα παιδιά φυσιολογικού βάρους να γίνουν παχύσαρκα.
8 Μεταξύ των παιδιών που έγιναν παχύσαρκα μεταξύ των ηλικιών 5 έως 14 ετών, σχεδόν τα μισά ήταν υπέρβαρα και το 75% ήταν πάνω από την 70η εκατοστιαία θέση για το δείκτη μάζας σώματος κατά την έναρξη της μελέτης. Συμπερασματικά, η εκδήλωση παχυσαρκίας μεταξύ των ηλικιών 5 και 14 ετών ήταν πιθανότερο να έχει συμβεί σε μικρότερες ηλικίες, κυρίως μεταξύ των παιδιών που είχαν εισέλθει υπέρβαρα στο νηπιαγωγείο. N Engl J Med 2014; 370:403-411 Η γενετική σιώπηση του ενζύμου nicotinamide N-methyltransferase (NNMT) προστατεύει από την παχυσαρκία λόγω δίαιτας Στην παχυσαρκία και το διαβήτη τύπου 2, η έκφραση του μεταφορέα της γλυκόζης GLUT4 μειώνεται επιλεκτικά στα λιποκύτταρα. Η ειδική στο λιπώδη ιστό εξουδετέρωση ή υπερέκφραση του GLUT4 μεταβάλλει τη συστηματική ευαισθησία στην ινσουλίνη. Στη μελέτη αυτή δείξαμε, με τη χρήση ανάλυσης συστοιχιών DNA, ότι το NNMT είναι το πιο έντονα αμοιβαία ρυθμιζόμενο γονίδιο κατά τη σύγκριση της γονιδιακής έκφρασης στον λευκό λιπώδη ιστό (WAT) μεταξύ των GLUT4-knockout ποντικιών και αυτών που υπερεκφράζουν το GLUT4 στο λιπώδη ιστό. Το ένζυμο NNMT μεθυλιώνει το νικοτιναμίδιο (βιταμίνη Β3) χρησιμοποιώντας την S - αδενοσυλμεθειονίνη (SAM) σαν δότη μεθυλίου. Το νικοτιναμίδιο είναι ένας πρόδρομος του ΝΑD(+), ενός σημαντικού συμπαράγοντα που συνδέει την κυτταρική οξειδοαναγωγική κατάσταση με το μεταβολισμό της ενέργειας. Το SAM παρέχει προπυλαμίνη για τη βιοσύνθεση της πολυαμίνης και δωρίζει μία ομάδα μεθυλίου για τη μεθυλίωση της ιστόνης. Η σύνθεση, καταβολισμός και απέκκριση της πολυαμίνης ελέγχονται από τα ένζυμα αποκαρβοξυλάση της ορνιθίνης (ODC), σπερμιδίνη- σπερμίνη Ν(1)-ακετυλοτρανσφεράση (SSAT) και οξειδάση της πολυαμίνης (ΡΑΟ), και έχει ένα σημαντικό ρόλο στον ενεργειακό μεταβολισμό. Στη μελέτη αυτή φάνηκε ότι η έκφραση του NNMT αυξάνεται στο WAT και το ήπαρ των παχύσαρκων και διαβητικών ποντικών. Τα NΝΜΤ knockdown (σε WAT και ήπαρ) ποντίκια προστατεύονται έναντι της επαγόμενης από δίαιτα παχυσαρκίας με αύξηση της κυτταρικής ενεργειακής δαπάνης. Η αναστολή του NNMT αυξάνει τα επίπεδα των SAM και NAD(+) στο λιπώδη ιστό. Η αναστολή του NNMT στα λιποκύτταρα αυξάνει την κατανάλωση οξυγόνου σε έναν ODC-, SSAT- και ΡΑΟ- εξαρτώμενο τρόπο. Ετσι το NNMT είναι ένας νέος ρυθμιστής της μεθυλίωσης της ιστόνης, του μεταβολισμού της πολυαμίνης και της NAD(+)-εξαρτώμενης σηματοδότησης του SIRT1 και αποτελεί ένα μοναδικό και ελκυστικό στόχο για την θεραπευτική αγωγή της παχυσαρκίας και του διαβήτη τύπου 2. Nature 2014;508(7495):258-62 Αποτελέσματα απώλειας βάρους με την κατανάλωση λαχανικών: Μια 12- μηνών, τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη Στόχος της μελέτης ήταν να εκτιμηθεί η επίδραση της υψηλότερης κατανάλωσης λαχανικών στην απώλεια βάρους. Μια μονή τυφλή παράλληλα ελεγχόμενη μελέτη διεξήχθη με 120 υπέρβαρους ενήλικες (μέσος όρος του δείκτη μάζας σώματος = 29.98 kg/m2) που τυχαιοποιήθηκαν σε δύο ομάδες στις οποίες δόθηκαν διατροφικές συμβουλές για ενεργειακό έλλειμμα και διέφεραν μόνο στο διπλασιασμό της μερίδας των λαχανικών με την ομάδα σύγκρισης. Μετά από 12 μήνες, η ομάδα μελέτης έχασε 6.5±5.2 kg (P< 0.001 το χρόνο ), χωρίς στατιστική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων (P>0.05). Και οι δύο ομάδες είχαν αυξημένη πρόσληψη λαχανικών και έχασαν βάρος κατά τους πρώτους 3 μήνες. Η μεταβολή του βάρους τους συσχετίστηκε σημαντικά με υψηλότερα ποσοστά της ενέργειας που καταναλώνεται ως λαχανικά (rho = -0.217, P=0.024 ). Η γλυκόζη νηστείας, η ινσουλίνη και τα τριγλυκερίδια μειώθηκαν (Ρ<0.001) ενώ τα επίπεδα χοληστερόλης υψηλής πυκνότητας αυξήθηκαν (Ρ<0.001), χωρίς διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων. Η απώλεια βάρους διατηρήθηκε για 12 μήνες και στις δύο ομάδες, αλλά η ομάδα σύγκρισης ανέφεραν μεγαλύτερη ικανοποίηση της πείνας (P=0.005). Συμπερασματικά, οι συμβουλές για κατανάλωση μιας υγιεινής δίαιτας χαμηλής θερμιδικής αξίας οδηγεί σε σταθερή απώλεια βάρους, με μείωση των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου ανεξάρτητα από ιδιαίτερη έμφαση στην κατανάλωση περισσότερων λαχανικών. Eur J Clin Nutr. 2014 Mar 26. doi: 10.1038/ejcn.2014.39. [Epub ahead of print]
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Πρόεδρος: Αντώνιος Αλαβέρας Αντιπρόεδρος: Ανδρέας Μαργιωρής Γεν. Γραμματέας: Ευθύμιος Καπάνταης Ταμίας: Σταύρος Λιάτης Μέλη: Γεώργιος Βαλσαμάκης Κωνσταντίνος Μιχαλάκης Μαρία Χασαπίδου εξελίξεις ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Περιοδική 3μηνιαία επιστημονική έκδοση της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας Λεωφ. Κηφισίας 46, 115 26 Αθήνα Τηλ.: 210 698.5987-8, Fax: 210 698.5986 Website: www.eiep.gr, E-mail: info@eiep.gr Υπεύθυνοι έκδοσης: Δημήτριος Παπάζογλου Κωνσταντίνος Μιχαλάκης