Μεσογειακή Διατροφή Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον Αμερικανό Επιστήμονα Ancel Keys για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των μεσογειακών χωρών. Στη Διεθνή Διάσκεψη για τη Μεσογειακή Διατροφή το 1993 αποφασίστηκε τι θα θεωρείται υγιεινή, παραδοσιακή Μεσογειακή διατροφή και το 1995 μια ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ δημιούργησε την Πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής.
Ιστορικό Η διατροφή των ατόμων που ζουν στις χώρες της νότιας Ευρώπης, από το 1960 αποτελεί τη βάση μιας υγιεινής διατροφής, η οποία ονομάζεται Μεσογειακή Διατροφή. Η «Μεσογειακή Διατροφή» έκανε διάσημη την Ελλάδα οδηγώντας τους ειδικούς ανά τον κόσμο να στρέψουν τον ενδιαφέρον τους στο «Φαινόμενο της Κρήτης» όπως ονομάστηκε, χάρη στη μακροζωία του πληθυσμού του νησιού. Η κύρια μελέτη όσον αφορά τον μεσογειακό τρόπο διατροφής είναι η περίφημη έρευνα των Επτά Χωρών (Seven Countries study- Ancel Keys). Αυτή η έρευνα είναι μια από τις δύο διαχρονικότερες επιδημιολογικές μελέτες, μαζί με εκείνη του Framingham* των ΗΠΑ, που έχουν διεξαχθεί ποτέ.
Το νησί της Κρήτης είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας ήδη από το 1948, τότε που ερευνητές από το Ίδρυμα Rockefeller των Ηνωμένων Πολιτειών, κλήθηκαν από την Ελληνική κυβέρνηση σε μια προσπάθεια να βελτιωθούν μεταπολεμικά οι «κακές» συνθήκες διαβίωσης στον πληθυσμό της Κρήτης. Στα πλαίσια αυτά πραγματοποιήθηκε λεπτομερής αξιολόγηση της δίαιτας των Κρητικών, η οποία προς έκπληξη των ερευνητών ήταν διατροφικά επαρκής, με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι οποίες περιορίζονταν στις περιοχές με πολύ χαμηλό εισόδημα και με πολύ μικρή παραγωγή τροφίμων από τις ίδιες τις οικογένειες. Σε γενικές γραμμές οι ερευνητές συμπέραναν ότι «στο σύνολό τους, ο τρόπος διατροφής και οι διατροφικές συνήθειες ήταν υπερβολικά καλά προσαρμοσμένες στις φυσικές και οικονομικές πηγές της περιοχής, καθώς και στις ανάγκες των κατοίκων της».
Seven Countries Study Η συσχέτιση της δίαιτας των κατοίκων της Κρήτης με την υγεία έγινε ευρέως γνωστή αργότερα, με τη Μελέτη των Επτά Χωρών. Η μελέτη αυτή ξεκίνησε λίγο πριν το 1960 με αφορμή τα εντυπωσιακά χαμηλά ποσοστά θνησιμότητας αλλά και καρδιαγγειακών νοσημάτων που είχαν παρατηρηθεί στην περιοχή. Οι ιδιαίτερες συνήθειες διατροφής που χαρακτήριζαν την περιοχή αυτή μελετήθηκαν για να εξηγήσουν τη μικρότερη συχνότητα στεφανιαίας νόσου και καρκίνου, αλλά και τη μικρότερη θνησιμότητα από όλα τα αίτια σε σχέση με τις επιλεγμένες από τους ερευνητές χώρες που παρατηρήθηκαν στον πληθυσμό της Κρήτης.Σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών καμία άλλη περιοχή της Μεσογείου δεν είχε τόσο χαμηλά επίπεδα θνησιμότητας όσο η Κρήτη τόσο πριν, όσο και μετά, από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Seven Countries Study Στη μελέτη συμμετείχαν συνολικά περίπου 13.000 άνδρες, οι οποίοι επιλέχθηκαν από δεκαέξι διαφορετικές περιοχές 7 χωρών (Φινλανδία, Ολλανδία, Ιαπωνία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα), με στόχο να διερευνηθεί η ασαφής σχέση μεταξύ δίαιτας και εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Οι συγκρίσεις μεταξύ των διαφόρων πληθυσμών έδειξαν ότι ο πληθυσμός της Κρήτης παρουσίαζε την καλύτερη κατάσταση υγείας και τα μικρότερα ποσοστά θνησιμότητας από στεφανιαία νόσο και καρκίνο, σε σχέση με όλους τους άλλους πληθυσμούς που μελετήθηκαν. Μετά από 20 έτη παρακολούθησης οι Κρητικοί παρουσίαζαν τα μικρότερα ποσοστά θανάτων από όλες τις αιτίες, ενώ μετά από 25 έτη παρακολούθησης οι θάνατοι από στεφανιαία νόσο στην Κρήτη ήταν εντυπωσιακά λιγότεροι σε σχέση με τους θανάτους που παρατηρήθηκαν στους πληθυσμούς από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Βόρεια Ευρώπη, αλλά ακόμη και συγκριτικά με τους θανάτους που παρατηρήθηκαν σε άλλες περιοχές της Νότιας Ευρώπης, όπως την Ιταλία και την Γιουγκοσλαβία.
Η μελέτη "Lyon Heart" Μετά τη μελέτη των Επτά Χωρών, οι γάλλοι ερευνητές Serge Renaud και Michel de Longeril έδειξαν στη μελέτη Lyon Heart Study ότι η χορήγηση Κρητικού τύπου δίαιτας σε ασθενείς που είχαν υποστεί οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου μείωσε το ποσοστό των θανάτων στους 27 μήνες μετά το επεισόδιο κατά 70%, συγκριτικά με τη χορήγηση της δίαιτας που συνιστούσε η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία. Επιπλέον, μετά από 4 έτη η δίαιτα Κρητικού τύπου σχετίστηκε με μείωση του ποσοστού των συνολικών θανάτων κατά 56% και με μείωση της συχνότητας καρκίνου κατά 61%
Αυτό που φαίνεται να κάνει την Μεσογειακή Διατροφή τόσο καλή για την υγεία δεν είναι μια συγκεκριμένη τροφή, αλλά η ποικιλία και ο συνδυασμός διαφορετικών τροφών μαζί, ενώ πιθανοί συνδυασμοί με τους οποίους η Μεσογειακή Διατροφή ασκεί την «βιοπροστατευτική» της δράση, είναι η περιεκτικότητά της σε μονοακόρεστα λιπαρά, δημητριακά πλούσια σε φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά (βιταμίνες Ε και C, λυκοπένιο, β- καροτένιο, πολυφαινόλες κ.λπ.) και ω-3 λιπαρά οξέα.
Χαρακτηριστικά της Μεσογειακής Διατροφής Υψηλή αναλογία σε μονοακόρεστα προς κορεσμένα λιπαρά οξέα Μέτρια κατανάλωση αιθυλικής αλκοόλης (κόκκινου κρασιού) Υψηλή κατανάλωση οσπρίων Υψηλή κατανάλωση δημητριακών και προϊόντων ολικής αλέσεως Υψηλή κατανάλωση φρούτων Υψηλή κατανάλωση λαχανικών Χαμηλή κατανάλωση κρέατος και προϊόντων κρέατος Μέτρια κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών
Ελαιόλαδο Η πηγή λίπους στη μεσογειακή διατροφή προέρχεται κυρίως από το ελαιόλαδο (μονοακόρεστα λιπαρά οξέα τα οποία αποτελούν το 15-20% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων), 10-15% είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, ενώ λιγότερο από 10% των λιπαρών είναι κορεσμένα, με αποτέλεσμα το συνολικό λίπος να ανέρχεται στο 30-35% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων.
Ξηροί Καρποί Οι ξηροί καρποί,ένα από τα κυρια χαρακτηριστικά της Μεσογειακής Διατροφής αποτελούν μια υγιεινή, θρεπτική και νόστιμη επιλογή, γι αυτό και δεν πρέπει να λείπουν από το διαιτολόγιό μας. Οι ξηροί καρποί αποτελούν μέρος της διατροφής του ανθρώπου, ήδη από την προϊστορική εποχή, παρέχοντας στο διαιτολόγιο ένα τρόφιμο πλούσιο σε μικρο- και μακρο- θρεπτικά συστατικά, φυτικές ίνες, βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη και λίπος, κυρίως ακόρεστα λιπαρά οξέα,βιταμίνες (φυλλικό οξύ, νιασίνη, βιταμίνη Ε, Β6), μέταλλα (χαλκό, μαγνήσιο, κάλιο, ψευδάργυρο), καθώς επίσης και πλήθος βιοενεργών συστατικών, όπως αντιοξειδωτικά και φυτοστερόλες. Ευρήματα τεσσάρων μεγάλων επιδημιολογικών ερευνών, δείχνουν μια συνεχή και αξιοσημείωτη καρδιοπροστατευτική επίδραση.
Ψάρια & Πουλερικά Τα ψάρια και τα πουλερικά συνιστώνται να καταναλώνονται 2 με 3 φορές την εβδομάδα διότι είναι η κύρια πηγή πρωτεϊνών και είναι πλούσιες σε βιταμίνες Β και σίδηρο. Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που προέρχονται από τα λιπαρά ψάρια (σαρδέλα, γαύρο, σκουμπρί, τσιπούρα, ρέγκα, σολωμό) είναι λίπος που είναι αποδεδειγμένα ευεργετικό για την καρδιά. Τα θαλασσινά (καβούρια, χταπόδι, καλαμαράκια, μύδια, στρείδια) περιέχουν ελάχιστο λίπος, γι αυτό και η περιεκτικότητα τους σε ωμέγα-3 λιπαρά είναι αμελητέα. Ωστόσο, περιέχουν βιταμίνη Β12 και φώσφορο.
Δημητριακά & Προϊόντα Ολικής Αλέσεως Αυτή η κατηγορία τροφίμων θα πρέπει να καταλώνεται καθημερινά. Τα τρόφιμα αυτά μπορεί να συμπεριλαμβάνονται είτε στα κύρια γεύματα είτε σαν ενδιάμεσα σνακ. Είναι πλούσια σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β και αποτελούν άριστη πηγη φυτικών ινών που βοηθούν στην καλύτερη πέψη των τροφών. Συμμετέχουν στον μεταβολισμό, στην παραγωγή ενέργειας και στην καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος.
Όσπρια Τα όσπρια θα πρέπει να καταναλώνονται 1 με 3 φορές την εβδομάδα τουλάχιστον διότι είναι πλούσια σε πληθώρα βιταμινών όπως βιοτίνη,νιασίνη,φυλλικό οξύ και Β6 καθώς επίσης είναι πλούσια σε φυτικές ίνες.
Γαλακτοκομικά Προϊόντα Για την ομάδα των γαλακτοκομικών η μεσογειακή διατροφή προτείνει κυρίως γιαούρτι και τυρί, καθημερινά σε μέτρια κατανάλωση. Από τα γαλακτοκομικά προσλαμβάνουμε κυρίως ασβέστιο, πρωτεΐνες και βιταμίνες Β.
Φρούτα & Λαχανικά Τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια παρέχουν φυτικές ίνες, ουσιώδη μεταλλικά στοιχεία και βιταμίνες, συμπεριλαμβανομένων και των αντιοξειδωτικών βιταμινών. Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η κατανάλωση αυτών των ουσιών προστατεύει τόσο από καρκίνο όσο και από καρδιαγγειακά.
Κόκκινο Κρέας & Παράγωγα Στη μεσογειακή διατροφή το κόκκινο κρέας βρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας, παρ' ότι είναι εξαιρετική πηγή σιδήρου και πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας. Η μειωμένη κατανάλωση του κόκκινου κρέατος (ελάχιστες φορές τον μήνα) οφείλεται στο ότι το κόκκινο κρέας έχει συνδεθεί με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τον καρκίνο του παχέος εντέρου και την παχυσαρκία, και αυτό επειδή εκτός από πρωτεΐνη περιέχει και κορεσμένο λίπος.
Κόκκινο Κρασί Το κόκκινο κρασί όταν καταναλώνεται με μέτρο (1-2 ποτηράκια την ημέρα) έχει αποδεδειγμένα ευεργετική δράση στο καρδιαγγειακό σύστημα και βοηθά στη διατήρηση της «καλής» χοληστερόλης (HDL) και στην ελαστικότητα του ενδοθηλίου χάρη στις φλαβονοειδείς ουσίες που περιέχει.
Ειδικότερα
Κατανάλωση τροφών πλούσιων σε Ω3 λιπαρά οξέα όπως:σολωμό,ρέγγα,σαρδέλα,σκουμπρί,σπανάκι,λιναρό σπορο,γαύρο. Κατανάλωση φυτικών ελαίων με βάση το ελαιόλαδο. Αυξημένη κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών Κατανάλωση καρυδιών και οσπρίων 1 με 3 φορές την εβδομάδα Περιορισμός των κορεσμένων λιπαρών οξέων σε 10-20γρ/ημέρα Κατανάλωση περισσότερων φυτικών ινών σε καθημερινή βάση. Πρόσληψη 8 ποτήρια νερού ημερησίως
Τα οφέλη στην υγεία μας από τη Μεσογειακή Διατροφή Επιβράδυνση του γήρατος και προαγωγή της μακροβιότητας (μέσω της μείωσης της θνησιμότητας από όλα γενικά τα αίτια, αλλά ειδικότερα από στεφανιαία νόσο και κάποιες μορφές καρκίνου) Μείωση της συχνότητας εμφάνισης στεφανιαίας νόσου Μείωση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων, της ολικής και της LDL («κακής») χοληστερόλης και διατήρηση των επιπέδων της HDL («καλής») χοληστερόλης στο αίμα Μείωση της συχνότητας εμφάνισης Διαβήτη τύπου 2 Μείωση των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης Μείωση της εμφάνισης εγκεφαλικών επεισοδίων Μείωση της συχνότητας εμφάνισης των νόσων Parkinson και Alzheimer, καθώς και μείωση της θνησιμότητας από τη νόσο Alzheimer
Μεσογειακή Διατροφή=Εισιτήριο Μακροζωϊας Είναι κατανοητό λοιπόν ότι το μοντέλο της Μεσογειακής Διατροφής είναι το πλέον ιδανικό για την διατήρηση της καλής υγείας και της μακροζωίας. Σε συνδυασμό μάλιστα με την καθημερινή ήπια σωματική άσκηση, δεν μας βοηθά μόνο να είμαστε υγιείς, αλλά και να διατηρούμε φυσιολογικό το σωματικό μας βάρος.
Πολιτιστική Κληρονομιά Το 2010, η UNESCO συμπεριέλαβε την Μεσογειακή Διατροφή στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, ύστερα από αίτημα που υπέβαλαν από κοινού οι χώρες Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία και Μαρόκο.
One of its champions, Dr. Dimitrios Trichopoulos of Harvard University, calls the Mediterranean way of eating "possibly the best ever.«los Angeles Times