ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ Λία Ε. Μουλοπούλου Καθηγήτρια Ακτινολογίας Διευθύντρια Α Εργαστηρίου Ακτινολογίας
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ; Μία 5ετής ιατρική ειδικότητα που χρησιμοποιεί διάφορες απεικονιστικές μεθόδους για να διαγνώσει αλλά και να θεραπεύσει ασθένειες - όχι μόνο ακτίνες x
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΚΤΙΝΕΣ Χ; Το φως είναι η πρώτη ακτινοβολία που χρησιμοποιήθηκε στην Ιατρική Απεικόνιση Το φως δεν έχει διεισδυτική ικανότητα και έτσι με την φωτεινή ακτινοβολία δεν μπορούμε να απεικονίσουμε το εσωτερικό του σώματος Οι ακτίνες x (ανήκουν στις ιοντίζουσες ακτινοβολίες) έχουν διεισδυτική ικανότητα και μπορούν να απεικονίσουν το εσωτερικό του σώματος
ΙΟΝΤΙΖΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ Δημιουργεί ιόντα όταν προσκρούει σε άτομα Διακρίνεται σε σωματιδιακή και ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία Η ακτινοβολία x (ακτινολογία) και η ακτινοβολία γ (ακτινοθεραπεία) είναι μορφές ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας Η ακτινοβολία x παράγεται έξω από τον πυρήνα, ενώ η ακτινοβολία γ μέσα σε αυτόν
1η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΚΤΙΝΩΝ Χ: ΑΠΛΗ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ (> 100 χρόνια πριν!) Wilhelm Conrad Roentgen 1875 1901: Nobel Φυσικής
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ; Προβολικές: αποτυπώνουν τον όγκο σε δισδιάστατη μορφή κάτω από συγκεκριμμένη γωνία παρατήρησης (α/α, μαστογραφία, αγγειογραφίες, ακτινολογικές εξετάσεις με σκιαγραφικά, τεχνικές μετεπεξεργασίας) Τομογραφικές: αποτυπώνουν σε δισδιάστατη τομή συγκεκριμμένου πάχους (φέτα) σε συγκεκριμμένο επίπεδο (Κλασσική τομογραφία, ΥΤ, ΜΤ, Υπερηχοτομογραφία)
ΑΠΛΕΣ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΕΣ Ορολογία: διαύγαση (αέρας), σκίαση (μέταλλο) Μειονεκτήματα: περιορισμένη διακριτική ικανότητα σήματος ιστών, επιπροβολή Πλεονεκτήματα: φτηνές, διαθέσιμες
ΑΚΤΙΝΟΣΚΟΠΗΣΗ In vivo απεικόνιση Χρήση σκιαγραφικών μέσων
ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ: ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ (1931) Αναδεικνύει μόνο τις δομές που βρίσκονται σε προεπιλεγμένο επίπεδο Μειονέκτημα: αυξημένη δόση ακτινοβολίας, μαλακά μόρια πάλι δυσδιάκριτα
ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ (1942) Χρησιμοποιεί μηχανικά κύματα με συχνότητα μεγαλύτερη από τα ακουστικά Χαμηλό κόστος, (-) παρενέργειες, real time imaging Μειονεκτήματα: δεν διαπερνά οστά και αέρα, επηρεάζεται από σωματότυπο, εμπειρία ακτινολόγου
ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ (1971) Μορφή ιοντίζουσας ακτινοβολίας (ακτίνες Χ) Απεικονίζει σε εγκάρσιες τομές Χρησιμοποιεί αποχρώσεις του γκρι (κλίμακα Hounsfield)
CT SCANNER PROTOTYPE Godfrey Hounsfield, 1971 Nobel Ιατρικής 1979
ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΟΣ
ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΕΙΚΟΝΑΣ Διακριτική ικανότητα χώρου (χωρική ανάλυση- spatial resolution): Ορίζει το ελάχιστο μέγεθος που πρέπει να έχει ένας σχηματισμός για να τον ξεχωρίσω Λεπτομέρεια της εικόνας X-ray > CT > US > MRI
ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΕΙΚΟΝΑΣ Διακριτική ικανότητα σήματος ιστών (contrast resolution): Εκφράζει την ικανότητα μιας απεικονιστικής μεθόδου να ξεχωρίζει σχηματισμούς με παρόμοια σύσταση Αντίθεση σήματος MRI > CT> US > X-ray
ΥΤ ΜΤ
ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ (1977) Βασίζεται στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία Κάθε πυρήνας Η στο σώμα είναι ένας μικρός μαγνήτης Αυξημένη αντίθεση εικόνας (contrast resolution)
ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Οι εικόνες αποθηκεύονται σε ψηφιακή μορφή με την βοήθεια ΗΥ Τo πρότυπο αυτό αποθήκευσης ονομάζεται DICOM (Digital Imaging and Communications in Medicine) Mε ένα απλό λογισμικό (DICOM viewer) μπορούμε να οπτικοποιήσουμε και να διαβάσουμε τις εικόνες Radiant, Horos, Osirix
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ Υψηλή ποιότητα εικόνας (διακριτική ικανότητα χώρου) Περιορισμός επαναληπτικών λήψεων Δυνατότητα χειρισμού, αποθήκευσης και αποστολής Δυνατότητα ταυτόχρονης θέασης Αποφυγή έκθεσης σε χημικές ουσίες
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Αναγνώριση απεικονιστικών εξετάσεων Ενδείξεις απεικονιστικών εξετάσεων Αναγνώριση φυσιολογικών δομών Εντόπιση παθολογικού ευρήματος Αναγνώριση βασικών παθολογικών ευρημάτων και κυρίως αυτών που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Ασθενής έρχεται στα εξωτερικά ιατρεία με υπέρταση και έντονη κεφαλαλγία προσφάτου εγκαταστάσεως Τί θέλετε να αποκλείσετε; Την υπαραχνοειδή αιμορραγία Ποιά εξέταση θα ζητήσετε; ΥΤ
ΜΟΝΑΔΕΣ Α ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Κλασσική Ακτινολογία Υπερηχοτομογραφία Υπολογιστική Τομογραφία Μαγνητική Τομογραφία Απεικόνιση Αγγείων-Επεμβατική Ακτινολογία Πυρηνική Ιατρική Ακτινοφυσική Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Μαθήματα στο Μαγγίνειο Αμφιθέατρο: κάθε Τρίτη και Πέμπτη (12:00-2:00 μ.μ.) Φροντιστήρια στο Μαγγίνειο Αμφιθέατρο: μετά από συγκεκριμμένα μαθήματα όπως ορίζεται στο πρόγραμμα (2:00-3:00 μ.μ.) Εργαστήρια: Δευτέρα και Παρασκευή (12:00-2:00 μ.μ.) Μετεκπαιδευτικά μαθήματα στο Μικρό Αμφιθέατρο: κάθε β Πέμπτη του μήνα 6-8μμ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Λία Ε. Μουλοπούλου (lmoulop@med.uoa.gr) Γραμματεία: Ιωάννα Παπαδοπούλου Τηλ: 210-7286137, 210-7246103 Φαξ: 210-7220253 radiology1@med.uoa.gr Ειδικευόμενη Υπεύθυνη Φοιτητών: Ράνια Πρέζα site Α Εργαστηρίου Ακτινολογίας www.radiology-uoa.gr www.aretaieio.uoa.gr