Πάσχα στην Ελλάδα Ω γλυκύ μου έαρ! Από τη Σίφνο ως την Κέρκυρα και από τη Χίο ως την Πελοπόννησο, κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα με έθιμα και παραδόσεις που δίνουν μοναδικό χρώμα στην πλουσιότερη λαογραφικά γιορτή της χριστιανοσύνης. Απο την Εβελινα Ριζου Easter in Greece Oh! My sweet spring! From Sifnos to Corfu and from Chios to Peloponnesos, every region of Greece celebrates Easter with customs and traditions that add unique color to the Christian feast with the richest folklore background. By Evelina Rizou Φωτογραφιες: eurokinissi, shutterstock, istock photo, www.iml.gr, visual hellas, apeiron 34 Anekorama
Anekorama 35
01 03 Λεωνίδιο «Καρναβάλι στην Πάτρα και Πάσχα μόνο στο Λεωνίδιο» είχε πει ο μεγάλος μας χρονογράφος Δημήτρης Ψαθάς. Αερόστατα, βεγγαλικά, φιλοξενία, τσακώνικα τραγούδια, χοροί, σούβλες και δίπλες: η τέλεια «συνταγή» για ένα αξέχαστο Πάσχα. Συγκεκριμένα, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, σε όποια περιφορά Επιταφίου κι αν πάτε, στο τέλος θα βρεθείτε στο Ηρώο των Πεσόντων, όπου συγκεντρώνονται όλες οι ενορίες για το τελευταίο μέρος της λειτουργίας, συνοδεία βεγγαλικών και βαρελότων. Τη νύχτα της Ανάστασης θα ανάψετε κι εσείς τον αφανό σας για να κάψετε τον Ιούδα, σύμφωνα με το έθιμο. Μετά το «Χριστός Ανέστη», η μικρή και γραφική πρωτεύουσα της Τσακωνιάς μετατρέπεται σε ένα γιγάντιο σκηνικό θεάματος. Από τη μια, τα πυροτεχνήματα και τα δυναμιτάκια, και από την άλλη 500-600 αυτοσχέδια, πολύχρωμα αναμμένα αερόστατα ένα μοναδικό έθιμο που δεν απαντά σε καμία άλλη περιοχή της Ελλάδας ξεκολλούν από τη γη για να ταξιδέψουν, με ορμή στην αρχή και νωχελικά στη συνέχεια, στον ουρανό. Η παράδοση, μάλιστα, λέει 01. Άποψη του γραφικού χωριού του Λεωνιδίου 02. Εντυπωσιακό το έθιμο με τα αυτοσχέδια αερόστατα 03. Η λαογραφία και η παράδοση αναλλοίωτες στο χρόνο A view of the picturesque Leonidio village πως, όποιες κι αν είναι οι καιρικές συνθήκες, ξαφνικά, τη στιγμή της Αναστάσεως επικρατεί σχετική νηνεμία με ελαφρό δυτικό αεράκι. Όσο για την Κυριακή του Πάσχα, οι Τσάκωνες θα σας κεράσουν οβελία και κόκκινα αβγά, ενώ θα φάτε γλυκό μελιτζανάκι και δίπλες από τα χεράκια των ντόπιων γυναικών. Σίφνος Πάσχα για καλοφαγάδες Δεν θα μπορούσε να είναι και αλλιώς, αφού, ως γνωστόν, η Σίφνος είναι η πατρίδα του Τσελεμεντέ. Το ανθισμένο Κυκλαδονήσι στα καλύτερά του, τα ολοζώντανα έθιμα, με επίκεντρο τις ατμοσφαιρικές εκκλησίες και τα μοναστήρια του νησιού, και οι έτσι κι αλλιώς νόστιμες σπεσιαλιτέ, συνδυασμένες με εποχικές γεύσεις, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ένα μοναδικό Πάσχα. Η θρησκευτική συγκίνηση 02 The custom of the makeshift balloons is impressive Folklore and tradition Leonidio Our great columnist, Dimitris Psathas, used to say: Go to Patra for the Carnival and to Leonidio for the Easter. Balloons, fireworks, hospitality, songs from the region of Tsakonia, dances, spit roasts and diples pastries, are the perfect recipe for an unforgettable Easter. Specifically, on Good Friday night, the Christ s Bier ( Epitaphios ) processions of all the churches converge at the War Memorial where all the parishes are gathered for the last part of the service, accompanied by fireworks and firecrackers. On Holy Saturday night, light your fire and burn Judas, according to the local custom. After the priests chant Christos Anesti (Christ has risen), the small, picturesque capital of Tsakonia becomes a huge, spectacular stage set. On one hand, there are fireworks and firecrackers, and on the other, 500-600 makeshift, multicolored, lit balloons a unique custom that does not exist in any other region of Greece that take off and rush upwards in the sky, rapidly at first, leisurely later. Tradition says that regardless of the weather conditions, suddenly, at the moment of the Resurrection, a relative calmness prevails with a light westerly wind. As for Easter Sunday, the Tsakonians will treat you with spitroasted lamb and dyed red eggs, and 36 Anekorama
01 04 Brightly colored bougainvilleas in a paved alley in Chora You can stay in: Elies Resorts, Vathi, Sifnos, tel. 22840-34000, www.eliesresorts.com κορυφώνεται με τα εγκώμια και την περιφορά του Επιταφίου στα στενά δρομάκια, με τη λειτουργία της Παναγίας της Άμμου του 14ου αιώνα στον Αρτεμώνα και του Αγίου Ιωάννη στο Άνω Πετάλι να αποτελούν τις πιο κατανυκτικές της περιοχής. Το βράδυ της Ανάστασης αποκτά άλλη διάσταση στην Παναγιά Ελεούσα στο Κάστρο, στη Μονή της Παναγίας της Βρυσιανής και στην Παναγία την Κόχη στον Αρτεμώνα. Στο νησί εξακολουθεί το έθιμο του αναστάσιμου «χαιρετισμού», που διαρκεί σαράντα ημέρες. Τη Μεγάλη 01. Το Κάστρο της Σίφνου, ίσως η πιο όμορφη τοποθεσία του νησιού 02. Εδώ θα μείνετε: Elies Resorts, Βαθύ Σίφνου, τηλ. 22840-34000, www.eliesresorts.com 03. Το πολυφωτογραφημένο, γραφικό εκκλησάκι της Χρυσοπηγής 04. Χρώμα από τις βουκαμβίλιες στο πλακόστρωτο δρομάκι της Χώρας 02 03 Sifnos Kastro, perhaps the most beautiful site of the island The renowned picturesque church of Chryssopigi Πέμπτη οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά της Λαμπρής» (πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών), στολισμένα με κόκκινα αβγά. Το πασχαλιάτικο αρνί ψήνεται στο μαστέλο (πήλινο δοχείο) με άνηθο και ντόπιο κόκκινο κρασί. Στο εορταστικό τραπέζι θα γευθείτε επίσης τη σπιτική ξινομυζήθρα και τη μελόπιτα (τοπικό γλύκισμα από μέλι), μυζήθρα και αβγά. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, στην κεντρική πλατεία της Απολλωνίας, οργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου το κάψιμο του Ιούδα. Σίγουρα αυτό το Πάσχα θα σας αφήσει τις καλύτερες αναμνήσεις! you will savor eggplant preserve and diples prepared by the local women. Sifnos It s the gourmands Easter and it couldn t be otherwise since Sifnos is the homeland of Tselementes, the famous Greek chef of the first half of the 20th century. The beautiful, full of flowers island of the Cyclades, the lively customs focused on the churches with the pious ambience and on the island s monasteries, the very tasty specialties combined with seasonal flavors, all fulfill the prerequisites of a unique celebration. The religious feeling reaches its peak at the Good Friday psalms and the procession of Epitaphios in the narrow alleys. The service at the 14th century church of the Virgin Mary of the Sand in Artemonas, and Saint John s church in Ano Petali are the most touching in the entire region. Holy Saturday night is exceptional in the church of Panagia Eleoussa in Kastro, in the Monastery of Panagia Vryssiani and Panagia Kochi in Artemonas. In this island, the custom of the Resurrection greeting lasts forty days. On Holy Thursday, the housewives prepare the traditional Easter birds (ring-shaped bread, kneaded in various forms of animals and birds), and decorate them with dyed red eggs. The Easter lamb is cooked in the mastelo (ceramic pot) with dill and local red wine. Homemade xinomyzithra cheese, melopita (a local honey pastry), myzithra cheese and eggs are placed on the festive table. On Easter Sunday afternoon, in the central square of Apollonia, the Cultural Association of Sifnos organizes the burning of Judas effigy. Certainly this Easter will leave you the best memories! Anekorama 37
01 02 Characteristic view of Patmos Chora with the impressive monastery on top of a hill Livadi, Geranou beach Πάτμος Ένα πραγματικά κατανυκτικό Πάσχα, με τον Νιπτήρα να αποτελεί επίκεντρο των τελετών και των ακολουθιών του νησιού της Αποκάλυψης. Τα μεταφυσικά vibes του νησιού απογειώνονται κάθε χρόνο, τόσο με τις κατανυκτικές τελετουργίες όσο και με το μεθυστικό άρωμα από τις βάγιες και την ποικιλία των λουλουδιών που στολίζουν κάθε γωνιά της Πάτμου. Μια θρησκευτική παράδοση, που ανάγεται στην Καινή Διαθήκη και καθιερώθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, είναι το χαρακτηριστικότερο από τα έθιμα που αναβιώνουν κάθε χρόνο στο ιερό αυτό νησί. Η τελετή του Νιπτήρα λαμβάνει χώρα το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης στην πλατεία του Δημαρχείου και αποτελεί την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου, με πρωταγωνιστές τον Ηγούμενο της Μονής του Αγίου Ιωάννη και δώδεκα μοναχούς. Μια πραγματικά συγκινητική στιγμή ξετυλίγεται, με τον ηγούμενο να πλένει τα πόδια των μοναχών, όπως είχε κάνει ο Xριστός με τους δώδεκα μαθητές του. Τη Μεγάλη Παρασκευή, στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου γίνεται η αναπαράσταση της αποκαθήλωσης, ενώ το ίδιο βράδυ οι δύο επιτάφιοι της Χώρας 01. Χαρακτηριστική άποψη της Χώρας της Πάτμου, με το μοναστήρι να δεσπόζει επιβλητικό στην κορυφή. 02. Αν ο καιρός το επιτρέπει, επιβάλλεται μια βουτιά στην παραλία Λιβάδι του Γερανού. 03. Στιγμή περισυλλογής και ξεκούρασης για τον ιερωμένο. 04. Εδώ θα μείνετε: Patmos Aktis, Γροίκος Πάτμου, τηλ.: 22470-32800, www.patmosaktis.gr. 03 A priest rests and meditates συναντιούνται στην κεντρική πλατεία της Αγίας Λεβιάς. Κι όσο για την Ανάσταση; Ζήστε τη στο μεσαιωνικό μοναστηριακό συγκρότημα, χωρίς μικρόφωνα και βεγγαλικά, ή στο γυναικείο μοναστήρι του Ευαγγελισμού έξω από τη Χώρα. Όλυμπος Καρπάθου Αληθινή εμπειρία το Πάσχα σε αυτό το δυσπρόσιτο χωριό της Καρπάθου. Ο θρήνος σπαρακτικός, σαν βγαλμένος από χορό αρχαίας τραγωδίας, το γλέντι χαρούμενο, μεθυσμένο από τη μελωδία του λαούτου και της τσαμπούνας. 04 You can stay in: Patmos Aktis, Grikos, Patmos, tel.: 22470-32800, www.patmosaktis.gr Patmos In the island of the Apocalypse, Easter is truly pious and the Foot Washing ceremony becomes the focus of the festivities and services. The island s metaphysical vibes take off each year by the church services, as well as by the intoxicating aroma of the bay leaves and the flowers that decorate every corner of Patmos. A religious tradition that goes back to the New Testament and was established during the Turkish domination of Greece, is the most characteristic custom that comes to life every year in the holy island: the Foot Washing ceremony takes place on Holy Thursday morning in the Town Hall Square. It s an enactment of the Last Supper by the Father Superior of Saint John s Monastery and twelve monks. In a truly moving moment, the Father Superior washes the monks feet, as Christ had done to his pupils. On Good Friday, the representation of the Deposition of Christ from the Cross occurs in Saint John s Monastery, whereas on the same night, the 38 Anekorama
01 04 You can stay in: Almyra Village, Pigadia, Karpathos, tel.: 22450-29075, www.almyravillage.gr The women of Olympos honor their homeland s traditions since their childhood In Karpathos, the landscape surrounding Olympos looks like a painting Αποκομμένη στον Βορρά της Καρπάθου, η Όλυμπος είναι ίσως η πιο αυθεντική γωνιά της Ελλάδας για να βιώσετε την πασχαλινή χαρμολύπη. Με το που πλησιάζει το Πάσχα, οι Ολυμπίτισσες, με τις παραδοσιακές στολές και τις πολύχρωμες μαντίλες (που αξίζει να αγοράσετε φεύγοντας), πιάνουν τα ασπρίσματα στις αυλές, για να υποδεχτούν τα μαντάτα της Ανάστασης. Τη Μεγάλη Τετάρτη βάφουν τα πασχαλινά αβγά και τη Μεγάλη Πέμπτη ξυπνούν την οικογένεια από τις τέσσερις τα χαράματα για να κοινωνήσουν στην εκκλησία. Την πιο συγκινητική εικόνα, όμως, ανατριχιαστική και συναρπαστική μαζί, σας τη χαρίζουν τη Μεγάλη Παρασκευή, όταν στολίζουν τον Επιτάφιο με φωτογραφίες των δικών τους ανθρώπων που έφυγαν τη χρονιά που πέρασε, ψέλνοντας μοιρολόγια μέσα στην Εκκλησία της Παναγίας. 02 03 Easter traditional dishes 01. Οι Ολυμπίτισσες τιμούν εξ απαλών ονύχων την παράδοση του τόπου τους 02. Ο περιβάλλων χώρος της Ολύμπου στην Κάρπαθο θυμίζει πίνακα ζωγραφικής 03. Το πασχαλινό τραπέζι στρώνεται με παραδοσιακά εδέσματα 04. Εδώ θα μείνετε: Almyra Village, Πηγάδια Καρπάθου, τηλ.: 22450-29075, www.almyravillage.gr Η περιφορά του Επιταφίου θα ξεκινήσει στις δέκα το βράδυ και θα περάσει από κάθε ανοιχτό σπίτι για να το λιβανίσει. Το Μεγάλο Σάββατο μπαίνει για ολονύχτιο ψήσιμο το αρνί, το οφτό, και η Κυριακή του Πάσχα είναι γεμάτη χορό και τραγούδι. Τα κορίτσια του χωριού, φορώντας τις παραδοσιακές στολές τους, δεν σταματούν να διασκεδάζουν στο Πλατύ, τη μικρή πλατεία έξω από την εκκλησία. Οι τούρτες πάνε κι έρχονται, από το πρωί ως το βράδυ. Όχι, όταν μιλάμε για τούρτες, μην πάει το μυαλό σας στο γλυκό: πρόκειται για ένα πεντανόστιμο είδος τυρόπιτας. Η γιορτή, όμως, δεν σταματά εδώ. Την Τρίτη του Πάσχα, μετά την περιφορά των εικόνων σε κάθε μοναστήρι και την επίσκεψη στο νεκροταφείο, οι πιστοί επιστρέφουν στο Πλατύ και ανταγωνίζονται για το ποιος θα «υψώσει» ψηλότερα τις εικόνες. Το μεγαλείο της παράδοσης και η κατάνυξη που ταιριάζουν στο Πάσχα. two Epitaphios processions in Chora meet in the central square of Agia Levia. As for the Resurrection service, enjoy it at the medieval monastery complex without loudspeakers and fireworks, or at the women s Evangelismos convent outside Chora. Olympos, Karpathos Easter is a fantastic experience in this inaccessible village of Karpathos. The heartbreaking wail reminds of an ancient tragedy s chorus, but the feast is merry, full of sounds of lutes and bagpipes. Isolated in the northern part of Karpathos, Olympos perhaps is the most genuine region of Greece for those who truly want to live the sorrows and joys of Easter. As soon as Easter approaches, the women of Olympos begin to whitewash their courtyards wearing their traditional costumes and multicolored kerchiefs (it s worth buying one before you leave), in order to welcome Christ s Resurrection. On Holy Wednesday, they dye the Easter eggs red and on Holy Thursday, the whole family wakes up at 4 a.m. in order to go to church and receive the Holy Communion. On Good Friday you will experience the most moving, distressing and exciting scenes as women decorate the Epitaphios with photos of their beloved who died during the previous year in the Church of the Virgin Mary, chanting dirges. The procession of Epitaphios begins at 10 p.m. It passes in front of every house (the doors are open) and censes it. On Holy Saturday, the lamb is baked in the oven all night, and Easter Sunday is full of songs and dances. The village girls wear their traditional costumes and have a lively time in Plati, the small square outside the church, while people eat tourtes, a delicious local cheese pie. But the celebration doesn t end here On Easter Tuesday, after the procession of the icons in every monastery and a visit to the cemetery, the faithful return to Plati and compete on who is going to raise the icons higher. Here, Easter is celebrated with all the grandeur and devoutness that befits it. Anekorama 39
01 02 The town of Kalamata Two players performing the zeibekiko dance of fire Καλαμάτα Ανάσταση με σαϊτοπόλεμο. Μαζί με την Ανάσταση του Χριστού και την ανάσταση της φύσης από το θάνατο του χειμώνα μια ημέρα που την έχουμε συνδυάσει με κάθε είδους φωτιές και εκρηκτικά, αναβιώνει στην Καλαμάτα ένα ξεχωριστό τοπικό έθιμο, αυτό του σαϊτοπολέμου, οι ρίζες του οποίου χάνονται στο 1821. Τη Δευτέρα του Πάσχα, οι Καλαματιανοί, φορώντας παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες (χαρτονένιοι σωλήνες γεμάτοι μπαρούτι), χωρίζονται σε ομάδες, τα λεγόμενα «μπουλούκια», και επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο. Με το σύνθημα της έναρξης οι σαΐτες ανάβουν και η εκκωφαντική φασαρία ξεσηκώνει το πλήθος. Ο τρόπος, μάλιστα, που οι άνθρωποι κρατούν τις σαΐτες και οι κινήσεις που κάνουν μοιάζουν με χορό, γι αυτό και ο σαϊτοπόλεμος ονομάζεται αλλιώς και «το ζεϊμπέκικο της φωτιάς». Στο τέλος του αγώνα, ειδική επιτροπή βραβεύει το καλύτερο «μπουλούκι». Το έθιμο είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό στην πλατεία Δημαρχείου, στη Μεσσήνη. Κρατηθείτε όμως καλύτερα σε 01. Γαλήνια η πόλη της Καλαμάτας, πριν αρχίσει ο πολύβουος σαϊτοπόλεμος. 02. Δύο «χορευτές» στο «ζεϊμπέκικο της φωτιάς» 03. Εδώ θα μείνετε: Elite City Resort, Ναυαρίνου 2, Καλαμάτα, τηλ.: 27210-22434, www.elite.com.gr 04. Υπέροχη η θέα στον Μεσσηνιακό Κόλπο You can stay in: Elite City Resort, Navarinou St. 2, Kalamata, tel.: 27210-22434, www.elite.com.gr απόσταση ασφαλείας, γιατί, εκτός από φαντασμαγορικό, είναι και επικίνδυνο. Κέρκυρα Όπως διαβεβαιώνουν οι ντόπιοι, σε καμία άλλη περιοχή της Ελλάδας δεν νιώθει κανείς τόσο έντονα την ατμόσφαιρα της γιορτής του Πάσχα. Η ορθόδοξη χριστιανική πίστη, η ειδωλολατρική παράδοση, η καταλυτική παρουσία του Αγίου Σπυρίδωνα, η καθολική κοινότητα, η βενετσιάνικη επίδραση, το γνήσιο κερκυραϊκό χιούμορ, η μουσική των φιλαρμονικών και η ανοιξιάτικη ατμόσφαιρα συνυπάρχουν αρμονικά, δημιουργώντας το τέλειο σκηνικό. Η περιφορά των επιταφίων υπό τους ήχους των φιλαρμονικών και των χορωδιών τη Μεγάλη Παρασκευή, η μεγαλοπρεπής λιτανεία του σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνα το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου και η αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται 03 04 The magnificent view to the Messinian Gulf Kalamata Resurrection and saitopolemos, a unique local custom comes to life in Kalamata with the Resurrection of Christ and the revitalization of nature that dies in winter the day is traditionally associated with all kinds of fires and explosives. On Easter Monday, the inhabitants of Kalamata, wearing traditional costumes and armed with saites (cardboard tubes full of gunpowder) are divided in teams called bouloukia, ready for the saitopolemos. When the event begins, the saites are lit and the deafening noise excites the crowd. In fact, the way that the players hold the saites and their motions, make it look like a dance, that s why saitopolemos is also called the zeibekiko dance of fire. At the end, a special committee awards a prize to the best boulouki. The same custom is very impressively performed at the Town Hall Square in Messini, but you better keep a safe distance because it s not only spectacular, it s also dangerous. 40 Anekorama
01 04 Corfiots throw botides from their balconies στο Eυαγγέλιο στην Παναγιά των Ξένων, σε συνδυασμό με την αναβίωση του εθίμου των «μπότηδων» (πήλινων δοχείων που πετιούνται από τα μπαλκόνια), κάνουν το Πάσχα στην Κέρκυρα παραπάνω από ξεχωριστό. Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται η πρώτη Ανάσταση, με τους εκατοντάδες «μπότηδες» που πετιούνται από τα μπαλκόνια να δημιουργούν ένα μοναδικό θέαμα. Το συγκεκριμένο έθιμο συμβολίζει το καλωσόρισμα της άνοιξης και της καινούριας σοδειάς, που θα μαζευτεί σε νέα δοχεία. Σύμφωνα με άλλες πηγές, το έθιμο προέρχεται από τους Ενετούς, οι οποίοι πετούσαν κάθε Πρωτοχρονιά τα παλιά τους αντικείμενα, για να τους φέρει το νέο έτος καινούρια. Μετά τους «μπότηδες» βγαίνουν οι φιλαρμονικές στους δρόμους και ο κόσμος μαζεύεται στην Πίνια - Πλατεία Βραχλιώτη, όπου πραγματοποιείται το έθιμο της Seen from above, the island s special architecture is impressive 02 03 You can stay in: Castello di Vista, Kato Korakiana, tel.: 26610-97016, www.castellodivista.gr 01. Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του νησιού εντυπωσιάζει και από ψηλά 02. Οι Κερκυραίοι ρίχνουν τους «μπότηδες» από τα μπαλκόνια 03. Εδώ θα μείνετε: Castello di Vista, Κάτω Κορακιάνα, τηλ.: 26610-97016, www.castellodivista.gr 04. Τα καντούνια της Κέρκυρας με τα χαρακτηριστικά σύρματα για τις μπουγάδες «μαστέλας». Εκεί έχει στηθεί ένα βαρέλι και ο καθένας ρίχνει το νόμισμά του. Το βράδυ γίνεται η διπλή Ανάσταση, που αρχίζει από την καθολική Μητρόπολη και ολοκληρώνεται στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στη Σπιανάδα, με τα πυροτεχνήματα να βάφουν κόκκινο τον ουρανό. Μετά την Ανάσταση, οι Κερκυραίοι τρώνε τσιλίχουρδα (τοπική μαγειρίτσα), φογάτσες (βενετσιάνικης καταγωγής τσουρέκια) και κολομπίνες (χριστόψωμα σε σχήμα περιστεριού, που στολίζονται με κόκκινα αβγά και βαμμένα φτερά). Όσο για το παραδοσιακό αρνί, δεν θα το γευτείτε εδώ, καθώς δεν αποτελεί μέρος της παράδοσης των Κερκυραίων. Ίσως, τελικά, για τον Έλληνα, οι πιο χαρακτηριστικές πασχαλιάτικες εικόνες (εκτός από αυτές του χωριού του, φυσικά) να συνδέονται με το υπέροχο νησί της Κέρκυρας. Corfu s alleys with the characteristic wires where clothes hang to dry Corfu The Orthodox Christian faith, the heathen tradition, the crucial impact of Saint Spyridonas church, the Catholic community, the Venetian influence, the authentic humor of the inhabitants, the music of the bands and the spring, all coexist peacefully and create a perfect setting. The procession of Epitaphios, accompanied by bands and choruses on Good Friday, the magnificent litany of the relics of Saint Spyridonas on Holy Saturday morning, and the representation of the earthquake described by the Gospel at the church of the Virgin Mary for Foreigners (Panagia ton Xenon), together with the revival of the custom of botides (clay jars thrown from the balconies) make Easter in Corfu more than unique. On Holy Saturday morning, the first Resurrection takes place with hundreds of botides thrown from balconies. This specific custom symbolizes the welcoming of spring and of the new crops that will be collected in new jars. According to other sources, the custom derives from the Venetians who used to throw their old objects every New Year s Day, so that the New Year would bring them new ones. After the botides, the bands come out in the streets and people gather in Pinia Vrachlioti Square where the mastela custom takes place. A barrel is placed there and people throw coins inside it. At night, a double Resurrection takes place, beginning from the Catholic Cathedral and ending at the church of Agia Paraskevi, at Spianada Square, with fireworks painting the sky red. After the Resurrection, the locals eat chilihourda (local Easter soup), fogatses (Venetian brioches) and columbines (Easter bread baked in the form of a dove, decorated with dyed red eggs and feathers). 42 Anekorama
01 Rocket war between parishes Χίος Οι περισσότεροι γνωρίζουν τη Χίο για τη μαστίχα, τις τουλίπες, τις ορχιδέες, τα προϊόντα της, τις υπέροχες παραλίες και τη φύση της. Αυτό που ενδεχομένως δεν ξέρουν είναι ότι στο μυροβόλο αυτό νησί το Πάσχα γιορτάζεται με ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια. Στο Βροντάδο θα κάνετε την πιο εκρηκτική Ανάσταση της ζωής σας, χάρη στο διάσημο «βρονταδούσικο» έθιμο, το ρουκετοπόλεμο. Οι Χιώτες ανεβαίνουν στο βουνό Αίπος, στην εκκλησία του Αγίου Μακαρίου, πάνω από τα καπετανόσπιτα και τα περιβόλια του Βροντάδου, για να απολαύσουν καλύτερα το θέαμα των βεγγαλικών, ενώ οι πιο τολμηροί παρακολουθούν την Ανάσταση από κοντά, στις «εμπόλεμες» ενορίες του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής αντικρινές εκκλησίες που ανταλλάσσουν πυροτεχνήματα. Το συγκεκριμένο έθιμο δεν έχει 02 03 You can stay in: Erytha Hotel & Resort, Karfas, Chios, tel.: 22710-32311/16, www.erytha.gr 01. Το λιμανάκι στη Δασκαλόπετρα, όπου βρίσκεται και η ομώνυμη παραλία, μία από τις αγαπημένες των κατοίκων της Χίου 02. Ρουκετοπόλεμος μεταξύ των χωριών 03. Εδώ θα μείνετε: Erytha Hotel & Resort, Καρφάς Χίου, τηλ.: 22710-32311-16, www.erytha.gr ηλικία για τους ντόπιους, οπότε μην παραξενευτείτε αν δείτε δίπλα σας κάποια ηλικιωμένη να βγάζει από την τσάντα της κάποια στρακαστρούκα και να σας την πετάει! Αξίζει, επίσης, να κάνετε Ανάσταση στη Μέσα Διδύμα και να πάρετε μέρος στο κάψιμο του Ιούδα. Ο φανός, η ειδική κατασκευή όπου καίγεται το ομοίωμα του προδότη, ετοιμάζεται όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την Ανάσταση, οι Χιώτες τού βάζουν φωτιά και γύρω από τη θράκα του στήνεται γλέντι με μπριζόλες και κοτόπουλα, που κρατάει ως το πρωί. Το χρονικό μιας ρουκέτας Η διαδικασία ξεκινά από το καλοκαίρι, με το σχηματισμό των ομάδων που θα ασχοληθούν με την κατασκευή των ρουκετών. Κάθε ομάδα αποτελείται από 3-5 άτομα, κυρίως νεαρής ηλικίας, The little port in Daskalopetra with the beautiful beach, a favorite of Chios inhabitants Chios Most people know the mastic, the tulips, the orchids, the beautiful beaches and the magnificent nature of Chios; what probably they don t know is that in this fragrant island, Easter is celebrated with unique grandeur. In Vrontado you will experience the most explosive Resurrection you have ever seen, the famous rocket war custom. Chios inhabitants go up the Aepos mountain to the church of Saint Makarios, above the captains houses and the orchards of Vrontado to enjoy the sight of the fireworks, while the boldest ones watch the Resurrection at close range, at the warring parishes of the churches of St. Mark and Panagia Erithiani that are located opposite each other and exchange firecrackers. This specific custom is popular to all ages, so don t be surprised if you see an old lady throwing a firecracker at you! Also, it s worth celebrating the Resurrection at Mesa Didyma and participating in Judas burning. The torch, a special construction where the traitor s effigy is burned, is being prepared during the entire Holy Week and on Holy Saturday night, after the Resurrection, the inhabitants of Chios set it on fire and celebrate around it, eating steaks and chicken till the morning. The chronicle of a rocket The whole process begins since the summer with the formation of groups that will construct the rockets. Every team consists of 3-5 persons, especially young ones, and it takes 44 Anekorama
01 03 04 Pyrgos, the medieval jewel on Prophet Elias slope, the island s highest spot 02 In Pyrgos churches you will experience Easter s pious ambience You can stay in: Santorini Grace, Imerovigli, Santorini, tel.: 22860-21300, www.santorinigrace.com και φέρει το δικό της όνομα, όπως Ίκαρος, Δαίδαλος κ.ά. Στην Ανάσταση, με το προειδοποιητικό σφύριγμα μιας κόρνας, ξεκινούν οι «εχθροπραξίες». Με το άκουσμα του «Χριστός Ανέστη», η «μάχη» κορυφώνεται. Εκατοντάδες ρουκέτες εκτοξεύονται από τις αντίπαλες πλευρές, προσφέροντας ένα μοναδικό θέαμα. Φυσικά δεν λείπουν οι φωνές και τα πειράγματα μεταξύ των μελών των ομάδων. Την Κυριακή του Πάσχα, οι ρουκετατζήδες ελέγχουν τις απώλειές τους κάνοντας «αυτοψία» ο ένας στην ενορία του άλλου. Σαντορίνη Παλιά πρωτεύουσα της Σαντορίνης, ο Πύργος, αποτελεί σήμερα έναν ιδανικό προορισμό για όσους θέλουν να ξεφύγουν από τα κοσμικά Φηρά και τα φωτογραφικά φλας που αστράφτουν στην Οία. Εξάλλου, Πάσχα στη Σαντορίνη σημαίνει The colors of the neat flowerpots contrast the pure white 01. Ο Πύργος, μεσαιωνικό στολίδι, πάνω στην πλαγιά του Προφήτη Ηλία, στο πιο ψηλό σημείο του νησιού 02. Εδώ θα μείνετε: Santorini Grace, Ημεροβίγλι Σαντορίνης, τηλ.: 22860-21300, www.santorinigrace.com 03. Το χρώμα από τις φροντισμένες γλάστρες κάνει αντίθεση με το απόλυτο λευκό 04. Σε μία από τις εκκλησίες του Πύργου σίγουρα θα βιώσετε την κατάνυξη του Πάσχα Επιτάφιος στον Πύργο. Για όσους δεν ξέρουν, ο Πύργος είναι ένα μεσαιωνικό στολίδι της ενδοχώρας και υπήρξε μία από τις πέντε πυργοπολιτείες που είχαν ιδρύσει οι Ενετοί τον 15ο αιώνα. Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του χωριού, με τα πέτρινα σπίτια με τις καμάρες, δίνει μια διαφορετική διάσταση στη γιορτή. Τη βραδιά του Επιταφίου ολόκληρο το χωριό παίρνει φωτιά! Τα σοκάκια στολίζονται με αυτοσχέδια ντενεκεδένια λυχναράκια και η περιφορά γίνεται σε απόλυτη κατανυκτική ατμόσφαιρα. Ήδη από το Σάββατο του Λαζάρου τα δρομάκια της μεσαιωνικής καστροπολιτείας του Πύργου, μοσχοβολούν δεντρολίβανο, με το οποίο «ντύνουν» τον δεκαεπτάμετρο σταυρό. Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την αναπαράσταση της Σταύρωσης, στρώνεται τραπέζι με χταπόδι στα κάρβουνα. a specific name, such as Icarus, Daedalus, etc. During the Resurrection service, a warning horn is heard and the hostilities begin. When Christos Anesti is heard, the battle reaches its peak. Hundreds of rockets are launched against the opponents, creating a unique spectacle, accompanied by shouts and jokes exchanged between the teams. On Easter Sunday, the rocket warriors examine their damages by a personal inspection of each other s parish. Santorini Today, Pyrgos, the old capital of Santorini, is the ideal destination for those who want to avoid cosmopolitan Fira and the photographers cameras in Oia. Easter in Santorini truly means the procession of Epitaphios in Pyrgos, which is a medieval inland jewel, one of the five castle cities founded by the Venetians in the 15th century. The village s special architecture and its stone houses with the arches add a different dimension to the feast. On Good Friday night the entire village comes to life! Makeshift tin lanterns decorate the alleys and the Epitaphios procession occurs in a totally pious ambience. On the Saturday before Palm Sunday, the alleys of the medieval castle city of Pyrgos smell of rosemary, which is used to cover the 17-meter high cross. On Holy Saturday morning, after the representation of the Crucifixion, people eat octopus grilled on charcoal. 46 Anekorama