Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία ΣΑΝΤΡΑ ΚΡΟΠΑ Πρόεδρος του Συλλόγου Φιλελλήνων της Λετονίας «Ο Ερμής» Ο ελληνισμός για τον καθένα είναι κάτι το ξεχωριστό για κάποιον μπορεί να είναι οι σπουδές ή το επάγγελμά του, για κάποιον άλλον - οι αναμνήσεις, η πατρίδα ή απλά τρόπος ζωής. Τον ελληνισμό μπορούμε να τον γνωρίσουμε τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και γενικά -με τη βοήθεια διαφόρων οργανώσεων, κέντρων και σπουδών. Στη Λετονία που ζουν πάνω από δύο εκατομμύρια κάτοικοι υπάρχουν μόνο 400 Έλληνες που δραστηριοποιούνται σε τρεις οργανώσεις. Η Ελληνική Κοινότητα της Λετονίας «Πατρίδα» (ο Σύλλογος) Ο Σύλλογος ιδρύθηκε το 1999 και έχει πάνω από 420 μέλη. Πρόεδρος του Σύλλογου είναι ο κ Οδυσσέας Κοσταντάς. Οι δραστηριότητες του συλλόγου καλύπτουν κυρίως τρεις τομείς. 1. Τμήμα μάθησης της Ελληνικής γλώσσας. 1
Το 2000 ιδρυθήκε το σχολείο «Ο Μέγας Αλέξανδρος». Οι μαθητές είναι παιδιά ηλικίας 6 ως 18 χρονών και ενήλικοι. Υπάρχουν τμήματα διαφορετικών επιπέδων. Πριν από 4 χρόνια για μερικούς μήνες καθηγητής στο σχολείο ήταν ο Dr. Αρχιμανδρήτης Γρηγόριος Παπαθωμάς, αλλά κανονικά η δασκάλα στο σχολείο είναι η Εύα Κοσταντά. 2. Το χορευτικό συγκρότημα «Παρθενώνας» που παρουσιάζει στους Λετονούς διάφορους ελληνικούς χορούς. Πριν από 7 χρόνια ο «Παρθενώνας» είχε συμμετάσχει σε περισσότερες από είκοσι εκδηλώσεις στη Ρήγα και σε άλλες πόλεις της Λετονίας και ήταν το μοναδικό ελληνικό χορευτικό συγκρότημα στις Βαλτικές Χώρες. Όμως τα τελευταία χρόνια το χορευτικό συγκρότημα δεν λειτουργεί δεν έχει ούτε χορευτές διότι το ενδιαφέρον ή η διαφήμιση είναι ελάχιστη και επίσης διότι ο σύλλογος δεν κατάφερε να λύσει το πρόβλημα με τις ελάχιστες ελληνικές στολές που έχει (υπάρχουν μόνο 5 στολές). 3. Λειτουργεί επίσης και ένα γραφείο που φιλοξενεί τη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη ελληνικών βιβλιών στη Βαλτική, μια συλλογή μουσικής και ταινιών. Όμως και η κατάσταση της βιβλιοθήκης μέσα σε πέντε χρόνια άλλαξε οι καινούριες τεχνολογίες που έχουν έρθει στις ζωές μας αρκετά γρήγορα, έχουν αλλάξει το ρόλο του 2
αρχείου της βιβλιοθήκης. Τα τελευταία χρόνια όλοι όσοι ενδιαφέρονται για την Ελληνική γλώσσα, την ιστορία και τον πολιτισμό, μπορούν να βρούν υλικό είτε στο διαδίκτυο είτε με παραγγελία από την Ελλάδα. Επίσης, ο καθένας ο οποίος ασχολείται σοβαρά με τον ελληνισμό, έχει ήδη δημιουργήσει το δικό του αρχείο. Στη Λετονία που γενικά το ενδιαφέρον και οι γνώσεις για τα Ελληνικά είναι ακόμα ελάχιστες, είναι δύσκολο να φροντίζει κανείς μία ή περισσότερες καλές, μεγάλες και σοβαρές βιβλιοθήκες η δημιουργία και ανάπτυξη βιβλιοθηκών για περιορισμένο αριθμό χρηστών δεν θεωρείται δυστυχώς συμφέρουσα επιλογή. Συμπερασματικά θα μπορούσε να ειπωθεί ότι μόνο το τμήμα εκμάθησης της Ελληνικής γλώσσας λειτουργεί σε καλό επίπεδο στη συγκεκριμένη οργάνωση. Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών στο Τμήμα Κλασσικής Φιλολογίας στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Λετονίας. Το κέντρο ιδρύθηκε το 2000. Η πρόεδρος του κέντρου είναι η καθηγήτρια της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας η κ. Ίλζε Ρούμνιετσε (Ilze Rūmniece). Στο κέντρο επίσης εργάζονται δυο καθηγήτριες και ένας καθηγητής φιλολογίας. Τα μέλη του κέντρου είναι φοιτητές κλασσικής φιλολογίας. 3
Στο τμήμα κλασσικής φιλολογίας εδώ και χρόνια σπουδάζουν σχετικά λίγοι το ενδιαφέρον για τις κλασσικές σπουδές γενικά στη Λετονία δεν είναι μεγάλο (μπορεί να είναι και μόνο 10 άτομα σε κάθε έτος). Το κέντρο Ελληνικών σπουδών ιδρύθηκε με σκοπό να αναπτυχθεί η επιστημονική βάση των σπουδών και ερευνών της Ελληνικής γλώσσας, λογοτεχνίας και πολιτισμού. Επίσης, το κέντρο προσπαθεί να δημιουργήσει καλύτερο περιβάλλον για τις σπουδές της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Το κέντρο προσπαθεί να πραγματοποιήσει διάφορα projects, να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα ερευνών, να οργανώσει συνέδρια, σεμινάρια για διάφορα θέματα που αφορούν την ελληνική λογοτεχνία και πραγματοποιεί μεταφράσεις ελληνικών λογοτεχνικών έργων. Ως κομμάτι της Σχολής του Κρατικού Πανεπιστημίου, το κέντρο προσφέρει μαθήματα Αρχαίας και Νεοελληνικής γλώσσας, προπαθεί να φροντίζει την βιβλιοθήκη του και να προωθεί τις ελληνικές σπουδές και μεταφραστικές δραστηριότητες στους φοιτητές. Τα έργα των μελών του Κέντρου ελληνικών σπουδών έχουν δημοσιευθεί σε διάφορες εκδόσεις του Κρατικού Πανεπιστημίου. Το 2011 πραγματοποιήθηκε ένα πολύ σπουδαίο γεγονός λίγο πριν τη γιορτή της 25 Μαρτίου, το 4
κέντρο οργάνωσε την ελληνική βραδιά «Ελληνοθεραπεία» - εκεί παρουσιάστηκαν τα μεταφρασμένα έργα των φοιτητών και καθηγητών από τα Ελληνικά στα Λετονικά. Η Ελληνοθεραπεία αφορούσε τα έργα του Ν. Καζαντζάκη. Υπήρχε ελληνική μουσική και έγιναν πολλές συζητήσεις για διάφορα θέματα που αφορούντην Ελλάδα και τον ελληνισμό. Επίσης, στο Κέντρο λειτουργεί το θεατρικό συγκρότημα LUDUS ACADEMICUS στο οποίο λαμβάνουν μέρος οι φοιτητές μαζί με τους καθηγητές τους. Στο κέντρο έχουν πραγματοποιηθεί μερικά μαθήματα με τον Έλληνα σκηνοθέτη Γιώργο Μπινάρη με θέμα «Αρχαία τραγωδία και κωμωδία». Μαζί με τους φοιτητές εκείνος εργάστηκε πάνω στο έργο του Αριστοφάνη «Όρνιθες». Δυστυχώς τα αποτελέσματα δεν ήταν θετικά το ενδιαφέρον από την πλευρά των φοιτητών δεν ήταν μεγάλο και επίσης πολλοι φοιτητές δεν ήταν έτοιμοι να παρακολουθήσουν τα μαθήματα στα Ελληνικά. Συμπέρασμα: Το πρόβλημα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Κρατικό Πανεπιστήμιο είναι ότι γενικά το Πανεπιστήμιο δεν έχει αρκετούς φοιτητές που ασχολούνται με τα Νέα Ελληνικά. Όμως μόνο με τα Αρχαία Ελληνικά δυστυχώς το κέντρο δε μπορεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών φοιτητών. Ακόμα και εκείνοι οι οποίοι 5
μαθαίνουν τα Νέα Ελληνικά, το κάνουν με ακατάλληλο τρόπο π.χ. οι φοιτητές πολύ νωρίς ασχολούνται με τις μεταφράσεις σοβαρών λογοτεχνικών έργων με αποτέλεσμα πολλοί να δυσκολεύονται και να χάνουν το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό τους για την Ελληνική γλώσσα και την Ελληνική λογοτεχνία γενικά. Εν τέλει, οι φοιτητές οι οποίοι αναζητούν στοιχεία για την σύγχρονη Ελλάδα δεν μπορούν να βρούν κάτι χρήσιμο στο κέντρο, όταν η χώρα και ο πολιτισμός της προβάλλονται με τρόπο που δεν είναι κατάλληλος για κάθε επίπεδο γνώσεων. Σύλλογος φιλελλήνων στη Λετονία «Ο Ερμής» Ο σύλλογος ιδρύθηκε το 2010 με σκοπό να φέρει τον ελληνισμό πιο κοντά σε πολύ διαφορετικούς ανθρώπους οι οποίοι μπορεί να μην έχουν φιλολογικές γνώσεις, να μην έχουν σπουδάσει ιστορία ή να μην σκοπεύουν να ασχοληθούν με τη μετάφραση έργων Ελλήνων συγγραφέων. Ακόμα, ο «Ερμής» δεν είναι σύλλογος που ενώνει όλους τους κατοίκους της Λετονίας οι οποίοι έχουν ελληνική καταγωγή. Ο συγκεκριμένος σύλλογος βασίζεται στην ιδέα ότι φίλος της Ελλάδας ή της Ελληνικής γλώσσας, του πολιτισμού και της ιστορίας μπορεί να είναι ο καθένας ανεξάρτητα από την εκπαίδευση, το επάγγελμα ή την εθνικότητά του. Μπορεί να μην έχει καμία σχέση με την Ελλάδα, μπορεί να μην ξέρει ούτε λέξη στα Ελληνικά, όμως το μοναδικό 6
που πρέπει να έχει είναι το ενδιαφέρον, η θέληση και η εκτίμηση για τη γλώσσα και τον πολιτισμό της Ελλάδας. Εξαιτίας αυτού, ο σύλλογος «Ερμής» ενώνει πολύ διαφορετικούς ανθρώπους φοιτητές και επαγγελματίες, Λετονούς, Έλληνες και Ρωσόφωνους οι οποίοι για κάποιο λόγο ζουν και δραστηριοποιούνται στη Λετονία. Ένας από τους σκοπούς του συλλόγου είναι η ενσωμάτωση των Ελλήνων στην Λετονία. Στο κέντρο φιλελλήνων επίσης παραδίνονται μαθήματα Ελληνικής γλώσσας (ιδιαίτερα μαθήματα), γίνονται ξεναγήσεις στους Έλληνες που επισκέπτονται τη Λετονία. Επιπλέον, τα μέλη ή οι φίλοι του συλλόγου παίρνουν μέρος και στις εκπομπές στο Κρατικό ραδιόφωνο της Λετονίας για διάφορα θέματα που αφορούν την επικαιρότητα στην Ελλάδα και στη Λετονία και διάφορες προσωπικές εμπειρίες. Επίσης στην Ελληνική εκπομπή συνεργαζόμαστε με δημοσιογράφους από την Ελλάδα. Μαθήματα Ελληνικής γλώσσας προσφέρουν όλες οι οργανώσεις ελληνισμού στην Λετονία, όμως μόνο ο σύλλογος «Ερμής» προσφέρει ευκαιρίες εκμάθησης της Ελληνικής γλώσσας στην Ελλάδα. Αρκετά παιδιά από τη Λετονία έχουν μάθει την Ελληνική γλώσσα με δάσκαλους - Έλληνες φιλόλογους χάρη στο πρόγραμμα του Σωματείου Διεθνών Σχέσεων και πολιτιστικών ανταλλαγών Καλύμνου-Αθήνας στην Κάλυμνο. 7
Επίσης ο σύλλογος προβάλει την Ελλάδα και τον πολιτισμό της στα πλαίσια του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Leonardo Da Vinci - πριν οι συμμετέχοντες αρχίσουν την πρακτική τους στην Ελλάδα, μαθαίνουν στηνλετονία σε βασικό επίπεδο την Ελληνική γλώσσα, την ιστορία, τον πολιτισμό και χαρακτηριστικά στοιχεία της ελληνικής νοοτροπίας. Ο Σύλλογος οργανώνει και ελληνικές βραδιές, μαθήματα ελληνικών χορών, διαφορετικές βραδιές με ελληνικά φαγητά, ποτά, ταινίες και μουσική. Επιπλέον, ο σύλλογος έλαβε μέρος σε ένα project που δυστυχώς έχει σταματήσει προσωρινά για οικονομικούς λόγους. Όμως, παρά το γεγονός αυτό, σε συνεργασία με Λετονούς που έχουν ελληνική καταγωγή και όχι μόνο καλυμνιακή, σχεδιάζει να γυρίσει μια ταινία για την ιστορία μιας οικογένειας που ουσιαστικά αναφέρεται στην ιστορία δυο χωρών της Ελλάδας και της Λετονίας. Συμπέρασμα: Είναι πολύ θετικό το γεγονός ότι σε μια τόσο μικρή χώρα όπως η Λετονία, υπάρχουν αρκετά κέντρα ελληνισμού. Το πρόβλημα είναι ότι συχνά και οι τρεις οργανώσεις δεν έχουν πολλές δραστιριότητες. Επίσης, ο αριθμός των μελών τους και ο ενθουσιασμός τους είναι μικρός. 8
Σε γενικές γραμμές στη Λετονία όλα τα κέντρα ελληνισμού έχουν δύο προβλήματα: Καταρχάς, και οι τρεις φορείς αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον ανταγωνιστικά (αν και στην ουσία δεν έχουν λόγο). Ο καθένας έχει κάτι διαφορετικό να προσφέρει στον κόσμο π.χ η Ελληνική Κοινότητα ασχολείται πιο πολύ με τους άνθρωπους ελληνικής καταγωγής, το Κέντρο στο Πανεπιστήμιο - με τους φοιτητές, και ο σύλλογος με όλους που έρχονται σε επαφή με την Ελλάδα μέσω των σπουδών τους ή για κάποιο άλλο λόγο εκτός από την καταγωγή τους. Αν ενώσουμε τις δραστηριότητες μας και δεν εργαζόμαστε ο καθένας μόνο στο δικό του τομέα, θα μπορέσουμε να πραγματοποιήσουμε μεγαλύτερα και σημαντικότερα έργα και σχέδια. Το δεύτερο πρόβλημα όμως είναι τα χρήματα ιδέες πολλές υπάρχουν, αλλά οι περισσότερες από αυτές χρειάζονται και οικονομική υποστήριξη. Σημαντικό ρόλο παίζει και η κατάσταση γενικά στη χώρα, η τωρινή και η παλαιότερη αναφορικά με τον αριθμό των Ελλήνων που υπάρχουν στη Λετονία και για το εάν αυτοί έχουν διατηρήσει την ελληνική τους ταυτότητα ως κάτοικοι της Λετονίας καθώς είναι Έλληνες δεύτερης ή τρίτης γενιάς. Αν δεν υπάρχουν Έλληνες που έχουν ανάγκη να μιλάνε Ελληνικά και να έχουν τις ελληνικές παραδόσεις γύρω τους, δεν πρόκειται να ακούμε Ελληνικά στους δρόμους της πρωτεύουσάς μας ή να δούμε Ελληνικά 9
πολιτιστικά κέντρα στις πόλεις μας. Τα τελευταία χρόνια έρχονται περισσότεροι Έλληνες για τουρισμό, δουλειές ή σπουδές στην Λετονία και μάλλον η κατάσταση σιγά σιγά θα αλλάξει από μόνη της. Βέβαια, χρειάζονται και οι άνθρωποι που θέλουν να δουν τον ελληνισμό στη Λετονία και να γνωρίσουν τα στοιχεία του. Για αυτόν το λόγο είναι απαραίτητο να υπάρχουν στη Λετονία διάφορα κέντρα ελληνικών σπουδών ή φιλελληνισμού. Αρκεί όμως να συνεργάζονται μεταξύ τους! Αυτό όμως δε θα γίνει μέχρι πραγματικά ο καθένας από μας προσωπικά να πιστέψει ότι «Έλληνας δεν γεννιέσαι, Έλληνας γίνεσαι»... 10