Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας Συνθετικό θέμα 7 Α 7 ου χειμερινού εξαμήνου. Ακαδημαϊκό έτος 2010-2011 Σχεδιασμός Αστικού Χώρου Διδακτική ομάδα: Μαρία Μάρκου, Ρούλη Λυκογιάννη, Ειρήνη Μίχα, Θάνος Παγώνης (συντονιστής). Επικουρικό διδακτικό έργο: Ζωή Ζαβιτσάνου, Μίκα Μιχαλάκη, Λουκάς Τριάντης, υποψήφιοι διδάκτορες, Μαίρη Δεμένεγα υποψήφια ΔΠΜΣ. Συμμετοχή: Νίκος Γεωργακόπουλος, Δήμος Αχαρνών, Υποψήφιος διδάκτωρ ΕΜΠ Μενίδι: Προτάσεις διάρθρωσης της αστικής επέκτασης σε χώρους διάσπαρτης οικιστικής ανάπτυξης 1. Στόχοι και αντικείμενο του μαθήματος Το μάθημα αφορά τον αστικό σχεδιασμό/σύνθεση μεσαίας κλίμακας και έχει στόχο να ευαισθητοποιήσει και να εκπαιδεύσει τους σπουδαστές και τις σπουδάστριες στα συναφή ζητήματα: - Μελέτη του σύνθετου πλέγματος μορφών, χρήσεων, λειτουργιών και αλληλοσυσχετίσεων κτιρίων και ελεύθερων χώρων που συγκροτούν τον αστικό ιστό και κατανόηση των αμοιβαίων προσδιορισμών των διαφόρων στοιχείων του χώρου με την κοινωνία της πόλης. Διαμόρφωση αντίληψης σχετικά με τους παράγοντες και τις δυναμικές διαδικασίες της μετάλλαξης του αστικού ιστού. - Κατανόηση της συνθετότητας και πολυμορφίας της καθημερινής ζωής και προσέγγιση των τρόπων με τους οποίους διαφορετικές ομάδες (κοινωνικές, ηλικιακές, εθνοτικές, κατά φύλο, κατά πολιτισμικές διαφοροποιήσεις κ.ο.κ.) βιώνουν το χώρο της πόλης, τον επηρεάζουν και συνάπτουν μεταξύ τους σχέσεις. - Διερεύνηση της έννοιας του δημόσιου χώρου, ως θεμελιώδους συστατικού στοιχείου της χωρικής και κοινωνικής συγκρότησης της πόλης και των προϋποθέσεων διεύρυνσης και ενίσχυσης της σημασίας του. - Εξοικείωση και περαιτέρω εξάσκηση με το λεξιλόγιο και τις μεθοδολογίες του αστικού σχεδιασμού σε ό,τι αφορά τόσο τη διαδικασία διαμόρφωσης μιας πρότασης πολεοδομικής παρέμβασης, όσο και ως προς τις πρακτικές και τα εργαλεία χειρισμού των αντικειμένων του σχεδιασμού σε θέματα μεσαίας κλίμακας (1:5000-1:500). - Διαμόρφωση κριτικής αντίληψης για τις πολιτικές παρέμβασης στις πόλεις και τις στρατηγικές της αστικής ανάπτυξης στη σύγχρονη συγκυρία, ως συνισταμένη θεωρητικών διατυπώσεων και πρακτικών (στρατηγικός αστικός σχεδιασμός, ανάπλασεις, αστική διάχυση, μεγάλα έργα υποδομής, μικτές μορφές διακυβέρνησης και διαχείρισης). 1
Βασικός άξονας κριτικής αξιολόγησης της σύγχρονης αστικής ανάπτυξης θα είναι οι διατυπώσεις που συνιστούν την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, έννοια που επιδέχεται πολλές ερμηνείες, συναντάται ως βάση πολλών κειμένων και πολιτικών που αναφέρονται στον αστικό χώρο, όμως ως τώρα δεν έγινε δυνατόν να αποτελέσει ένα αξιόπιστο και πραγματοποιήσιμο πρόταγμα για το μέλλον των πόλεων. Πιο συγκεκριμένα κεντρικός προβληματισμός και ζητούμενο του μαθήματος είναι η σχεδιαστική παρέμβαση που αφενός πηγάζει από την κατανόηση των πολύπλοκων διαδικασιών του αστικού χώρου, των δυνατοτήτων παρέμβασης και των επιπτώσεών τους, τόσο σε χωρικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο και αφετέρου επιλύει τα προβλήματα του σήμερα λαμβάνοντας υπόψη και τις ανάγκες των μελλοντικών γενεών. Η ελληνική εμπειρία μας έχει δείξει ότι όχι μόνο ο εκάστοτε Δήμος, αλλά και το ίδιο το κράτος δεν έχει τηρήσει μέχρι τώρα μια σταθερή πολιτική ρύθμισης του χώρου, λόγω «πιέσεων» που ασκούνται τοπικά, αλλά και σε ευρωπαϊκό & παγκόσμιο επίπεδο. Μέσα στους στόχους του μαθήματος είναι έτσι η εξοικείωση των σπουδαστών/τριών με την πραγματικότητα του αστικού σχεδιασμού σε επίπεδο Δήμου, με τα υφιστάμενα εργαλεία, τις μεθοδολογίες «ανάγνωσης» του χώρου και παρέμβασης σε αυτόν και με άξονα τη χρήση του σχεδιασμού ως εργαλείου για την προώθηση βιώσιμων αστικών κοινοτήτων στις ελληνικές πόλεις. 2.Πρόγραμμα επεξεργασίας του θέματος και θεματικών σεμιναριακών συζητήσεων 1. 28/09/2010 2. 05/10/2010 Συγκρότηση ομάδων Παρουσίαση του μαθήματος 2. 12/10/2010 Παρουσίαση του Δήμου Αχαρνών και της περιοχής μελέτης Το Ολυμπιακό Χωριό (Ν. Γεωργακόπουλος) 3. 19/10/2010 Μεθοδολογίες μελέτης του αστικού ιστού και ερευνών πεδίου Έναρξη εργασιών στα φροντιστήρια 4. 26/10/2010 Αρχές πολεοδομικής οργάνωσης: Κέντρα, άξονες, κεντρικότητα και νέες επεκτάσεις / προβληματική της αστικής διάχυσης Επεξεργασία στοιχείων του θέματος 5. 02/11/2010 Περιοχές κατοικίας: συγκρότηση ενοτήτων, τυπολογίες οργάνωσης, μηχανισμοί παραγωγής χτισμένου αποθέματος Οικιστική διάρθρωση περιοχής μελέτης 6. 09/11/2010 1 η ενδιάμεση κοινή παρουσίαση 7. 16/11/2010 Καθημερινή ζωή και σχεδιασμός του χώρου 8. 23/11/2010 Σχεδιασμός του δημόσιου χώρου 9. 30/11/2010 Περιβαλλοντικές διαστάσεις του αστικού σχεδιασμού 10. 07/12/2010 Εργαλεία παρέμβασης και πολιτική γης για την εφαρμογή των στόχων του σχεδιασμού 11. 14/12/2010 2 η ενδιάμεση κοινή παρουσίαση ΔΙΑΚΟΠΕΣ 12. 11/01/2011. 13. 18/01/2011. 14. 25/01/2011 Τελική παρουσίαση. 2
3. Η περιοχή μελέτης και ο σχεδιασμός της. 3.1 Η ευρύτερη περιοχή Το δομημένο τμήμα του Δήμου Αχαρνών (ο οποίος έχει μεγάλη έκταση και εκτείνεται σε μεγάλο κομμάτι της Πάρνηθας) αποτελείται από το «Παληό Μενίδi», που διαθέτει ρυμοτομικό σχέδιο από το 1933 - μια περιοχή με πυκνό αστικό ιστό που περιλαμβάνει τις βασικές κεντρικές λειτουργίες και περικλείεται από ένα περιφερειακό δακτύλιο, την οδό Αριστοτέλους και μια σειρά περισσότερο ή λιγότερο αραιοδομημένων και αδιάρθρωτων περιοχών κατοικίας, που το περιβάλλουν και αναπτύχθηκαν κατά τη μεταπολεμική περίοδο με αυθαίρετη δόμηση από εσωτερικούς μετανάστες. Η ανάπτυξη αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα σε μικρότερη κλίμακα από ομάδες που δεν έχουν δυνατότητα να εξασφαλίσουν στέγη με άλλον τρόπο. Ανάμεσα σε αυτές τις περιοχές κατοικίας υπάρχουν συγκεντρώσεις παραγωγικών μονάδων καθώς και περιοχές με αγροτικό χαρακτήρα, βασικά ανθοκαλλιέργειες, κυρίως στο δυτικό τμήμα, προς τον Κηφισσό. Επίσης, στο Β. τμήμα, υπάρχουν διάφορες ιδιαίτερες χρήσεις, όπως στρατόπεδα, εγκαταστάσεις της ΔΕΗ, της ΕΥ ΔΑΠ και του ΟΤΕ, η σχολή Χωροφυλακής, η Ανθαγορά κ.α. Τέλος στο τελευταίο τμήμα της Λ.Πάρνηθος έχει αναπτυχθεί μια ζώνη υπερτοπικής αναψυχής με την μορφή χώρων εστίασης. Βόρεια του Μενιδιού, σε επαφή με αυτό έχει αναπτυχθεί στην πλαγιά της Πάρνηθας η Κοινότητα Θρακομακεδόνων, περιοχή αμιγούς κατοικίας, ενώ στο δυτικό όριο (και του Ολυμπιακού Χωριού) υπάρχει το αεροδρόμιο Τατοίου. Βορειότερα εκτείνεται ο ορεινός όγκος της Πάρνηθας, εθνικός δρυμός με καθεστώς προστασίας, ενώ Ν.Δ. όριο του Δήμου αποτελεί ο Κηφισσός, επίσης με νομοθετημένες ζώνες προστασίας, που όμως πολύ συχνά καταστρατηγούνται. Η περιοχή, αρκετά απομονωμένη πριν από λίγα χρόνια από την κεντρική περιοχή του Λεκανοπεδίου, έχει αποκτήσει σήμερα μια νέα κεντρικότητα χάρις στα μεγάλα κυκλοφοριακά έργα, δηλαδή την Αττική οδό, τον Προαστιακό σιδηρόδρομο και το υπό κατασκευή Σιδηροδρομικό Κέντρο Αχαρνών (ΣΚΑ). Ο πληθυσμός του Δήμου εκτιμάται ότι έχει ξεπεράσει τους 120.000 κατοίκους (στην απογραφή της ΕΣΥΕ το 1991 είχαν απογραφεί 61.000 κάτοικοι). Η κοινωνική σύνθεση του Δήμου Αχαρνών συγκροτείται από πολλές διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες. Υπάρχουν οι παλαιοί Μενιδιάτες (Αρβανίτες), που κατοικούν κατά πλειοψηφία στο «Παληό Μενίδι», οι εσωτερικοί μετανάστες που ήρθαν στην Αθήνα μετά τον πόλεμο, οι Έλληνες Ρομά (Τσιγγάνοι), που συγκεντρώνονται στην περιοχή που συνορεύει με το Ζεφύρι, οι Ελληνοπόντιοι πρόσφυγες αποτελούν μεγάλη πληθυσμιακά ομάδα, που έχουν καταλάβει την περιοχή Β.Δ. του κεντρικού τμήματος, αυθαίρετοι οικιστές καθώς και νέοι οικιστές υψηλών εισοδημάτων στην Κοινότητα Θρακομακεδόνων -που σύμφωνα με το Σχέδιο Καλλικράτης προσαρτάται πλέον στο Μενίδι- και το Ολυμπιακό Χωριό (Ερευνητικό πρόγραμμα, 2001 και επικαιροποιημένα στοιχεία). Η περιοχή δέχθηκε ισχυρό πλήγμα από τον σεισμό της Πάρνηθας τον Σεπτέμβριο του 1999. Κατά την απογραφή των καταστροφών, περίπου 2.700 κατοικίες κρίθηκαν κατεδαφιστέες ενώ πάνω από 7.500 χαρακτηρίστηκαν «κίτρινες», δηλαδή με σημαντικές βλάβες που έπρεπε να επισκευασθούν. Αυτές οι καταστροφές, πέρα από τις σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, 3
δημιούργησαν προϋποθέσεις για μια «ανάπλαση» του αστικού ιστού. Αυτό το γεγονός, μαζί με την χωροθέτηση του Ολυμπιακού Χωριού στη συγκεκριμένη θέση και τις επιπτώσεις στις αναπτυξιακές προοπτικές της περιοχής εξαιτίας των μεγάλων συγκοινωνιακών έργων οδήγησε στην τροποποίηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΓΠΣ) που ισχύει από 19/112004 (ΦΕΚ 13Δ,2004). 3.2 Προβλέψεις του θεσμοθετημένου σχεδιασμού για την περιοχή μελέτης Το ΓΠΣ που ισχύει σήμερα (Τροποποίηση ΓΠΣ, 2004), καθορίζει μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα, που έχουν σχέση με την περιοχή του Ολυμπιακού Χωριού, τις χρήσεις των γειτονικών περιοχών και τις συνδέσεις με το κέντρο του Μενιδιού και την ευρύτερη περιοχή γενικότερα (Βλέπε σχετικά και το χάρτη του [ΠΣ Δήμου Αχαρνών στο φυλλάδιο αυτό): 1. Εντάσσει νέες περιοχές στο σχέδιο και μεταξύ αυτών: - δύο περιοχές γενικής κατοικίας, τις Πολεοδομικές Ενότητες (ΠΕ) 19 και 20. Η ΠΕ 19 βρίσκεται σε επαφή με το Ολυμπιακό Χωριό και δημιουργήθηκε για να ενοποιήσει τον αστικό ιστό του υπόλοιπου Δήμου με αυτό. Στο ΓΠΣ καθορίζεται μέση πυκνότητα 75 κάτοικοι/ha και μέσος Σ.Δ. 0,4 ενώ δεν προβλέπεται πολεοδομικό κέντρο γειτονιάς, ώστε να εξυπηρετείται από το κέντρο του Ολυμπιακού Χωριού. - την περιοχή Βιοµηχανικού Πάρκου (ΒΙΠΑ) προς εξυγίανση, στην περιοχή µεταξύ της οδού Κύµης και της ΠΕ 17, µε Σ.Δ. 0,6. 0ι χρήσεις που επιτρέπονται είναι αυτές που καθορίζει το σχετικό Προεδρικό Διάταγµα, αλλά δίνεται έµφαση στις χρήσεις επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων του τριτογενή τοµέα. 2. Καθορίζει πολεοδοµικές χρήσεις για το Πολεοδοµικό Κέντρο του Ολυµπιακού Χωριού (ΠΕ 18), δίνοντας έµφαση στις εµπορικές δραστηριότητες και την αναψυχή και εξαιρώντας τις κατοικίες, τους θρησκευτικούς χώρους, τα επαγγελµατικά εργαστήρια χαµηλής όχλησης και τις αθλητικές εγκαταστάσεις. Επίσης αναφέρει ότι ο ισχύον Σ.Δ. µπορεί να αυξηθεί μέχρι 0,8 σε περίπτωση πραγµατοποίησης µεταφοράς Σ.Δ. 3. Καθορίζει κάποιες ζώνες (Α,Β,Γ,Δ) που ούτε πολεοδοµούνται ούτε ανήκουν στις ζώνες προστασίας του ορεινού όγκου της Πάρνηθας και του Κηφισσού και ορίζει τις επιτρεπόµενες χρήσεις. Ο γενικός χαρακτήρας των περιοχών αυτών είναι: - Ζώνη Α: Φυσικός χώρος (δάσος) µε δυνατότητα υπαίθριων εγκαταστάσεων για πολιτιστικές εκδηλώσεις, αθλητισµό, οργανωµένες κατασκηνώσεις (χωρίς κτίσµατα) και υπαίθρια καθιστικά. - Ζώνη Β: (Ν. του ο.χ) αγροτικές εκτάσεις που συγκεντρώνουν δραστηριότητες του πρωτογενή τοµέα. Επιτρέπεται και κατοικία µε περιορισµούς (π.χ. Σ.Δ. 0,02). - Ζώνη Γ: Στα µη αγροτικά τµήµατα (δασική περιοχή) ισχύει ότι και στη Ζώνη Α. Στα αγροτικά τµήµατα επιτρέπονται εγκαταστάσεις αναψυχής, αθλητισµού, κοινωνικού εξοπλισµού και κατοικία αλλά µε µεγάλους περιορισµούς όσον αφορά τη δόµηση και τη µορφή των κτιρίων. - Ζώνη Δ: Είναι µη δασικές εκτάσεις στους πρόποδες της Πάρνηθας, και επιτρέπονται ξενοδοχεία, εστιατόρια και αναψυκτήρια µε κατώτατο όριο κατάτµησης των γηπέδων τα 4
20 στρέµµατα (4 στρέµµ. κατά παρέκκλιση). Τα κτίρια πρέπει να εναρµονίζονται µε το περιβάλλον. 4. Λαµβάνει µέτρα για την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος, όπως: - Αναβάθµιση φυσικού περιβάλλοντος Ο.Χ. - Πρόταση για δηµιουργία υψηλού πρασίνου εκατέρωθεν της Λ. Κύµης, που οδηγεί στο Ο.Χ 5. Καθορίζει την ιεράρχηση του οδικού και σιδηροδροµικού δικτύου. Επίσης ορίζει τους σταθµούς του προαστιακού (Λυκότρυπα, Κέντρο Μενιδίου, Β.Μενίδι διασταύρωση µε Λ.Καραµανλή- και Δεκέλεια). 4.Αντικείμενο της άσκησης Το αντικείμενο της άσκησης εντάσσεται στην ευρύτερη προβληματική της διαχείρισης της αστικής διάχυσης και αφορά στη διατύπωση σχεδιαστικών προτάσεων για τη διευθέτηση της διάσπαρτης οικιστικής ανάπτυξης που εκτείνεται στις βορειοανατολικές περιοχές του Δήμου Αχαρνών σε μια νοητή ζώνη μήκους 3.5 χλμ μεταξύ του υφιστάμενου πολεοδομικού πυρήνα του Μενιδίου και του νέου οικισμού του Ολυμπιακού Χωριού. Το πεδίο διερεύνησης, αντιμετωπίζει συνολικά προβλήματα συνοχής και οργάνωσης καθώς προέκυψε από διαφορετικές διαδικασίες και φάσεις αστικοποίησης και ως εκ τούτου τα χαρακτηριστικά του ποικίλουν. Μπορεί να θεωρηθεί ότι οι βασικοί οδικοί άξονες της Αριστοτέλους και της Καραμανλή επιμερίζουν την περιοχή μελέτης σε τρεις διακριτές ενότητες (Ερευνητικό Πρόγραμμα 2001 και επικαιροποιημένα στοιχεία): Η πρώτη ζώνη, που βρίσκεται εντός του πυρήνα του κεντρικού Μενιδίου, έχει χαρακτηριστικά πυκνοδομημένης περιοχής με τις γνώριμες ελλείψεις σε κοινόχρηστους χώρους εκτόνωσης, προβλήματα που επιδεινώθηκαν μετά την ανοικοδόμηση μετά το σεισμό του 1999 καθώς αυξήθηκε ο υλοποιημένος ΣΔ χωρίς να γίνουν σημαντικές επενδύσεις στις αστικές υποδομές. Αν και είναι σημαντική η μελέτη των χαρακτηριστικών της για την ανάπτυξη του θέματος, δεν αποτελεί καθεαυτό στόχο των πολεοδομικών παρεμβάσεων της άσκησης καθώς αποτελεί ήδη διαμορφωμένη περιοχή. Η δεύτερη ζώνη (μεταξύ της Αριστοτέλους και της Καραμανλή) διασχίζει την περιοχή της Λαθέας, η οποία αναπτύσσεται κυρίως ως περιοχή κατοικίας. Ωστόσο στο τμήμα κατά μήκος της Αγ. Τριάδος έχουν αναπτυχθεί ορισμένες χρήσεις εμπορίου και αναψυχής. Δεδομένου ότι η περιοχή βρίσκεται σε άμεση επαφή με την πυκνοδομημένη περιοχή του Δήμου, ζητούμενο αποτελεί ο σχεδιασμός της συνάρθρωσης της με τον υφιστάμενο αστικό ιστό ως περιοχής άμεσης επέκτασης του. Τέλος η τρίτη ζώνη (μεταξύ της Καραμανλή και της Λ. Κύμης) αποτελεί το λιγότερο προσδιορισμένο τμήμα της περιοχής μελέτης και αυτό με τις μεγαλύτερες προκλήσεις για το σχεδιασμό καθώς πρόκειται για περιοχή «εκτός σχεδίου» με χαρακτηριστικά εξωαστικού χώρου και διάσπαρτης αστικοποίησης που όμως περιβάλλεται από αστικές περιοχές. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από εναπομένουσες αγροτικές εκτάσεις και την εγκατάσταση βιοτεχνικών μονάδων. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του νέου ΓΠΣ προβλέπεται η ένταξη στο Σχέδιο Πόλης ενός μεγάλου τμήματος της (ΠΕ 19) ως περιοχή Γενικής Κατοικίας εξασφαλίζοντας τη σύνδεση με το Ολυμπιακό Χωριό. 5
Το Ολυμπιακό Χωριό αποτελεί ως γνωστόν πρότυπο νέο οικισμό που κατασκευάστηκε οργανωμένα ατό τον Οργανισµό Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ) με συνολική πρόβλεψη στέγασης 10.000 νέων κατοίκων και σημαντικό πρόγραμμα εξυπηρετήσεων τοπικού και υπερτοπικού χαρακτήρα. Ο οικισμός οικοδομήθηκε έξω από τον αστικό ιστό (ως greenfield development) και έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να λειτουργεί αυτόνομα, δεδομένης και της αρχικής του χρήσης για τη στέγαση των αθλητών. Χαρακτηρίζεται από υψηλή υπερτοπική προσβασιμότητα με απευθείας σύνδεση στο εθνικό δίκτυο που εξασφαλίζεται μέσω της διάνοιξης της Λ. Κύμης, παραμένει δε περιφραγμένος, ενώ περιβάλλεται από χρήσεις δασικές και αεροδρομίου πλην της δυτικής του πλευράς που ανοίγεται προς το Μενίδι. Οι κάτοικοι προέρχονται από άλλες περιοχές του Λεκανοπεδίου, δεδομένης της διάθεσης των κατοικιών σε δικαιούχους του ΟΕΚ, ενώ απολαμβάνουν πολύ υψηλότερα standards αστικής υποδομής σε σχέση με τις γύρω περιοχές. Ο συνδυασμός των παραπάνω στοιχείων προσδίδει στο Ολυμπιακό Χωριό αρκετά από τα χαρακτηριστικά των «απομονωμένων προαστίων» ή «περιφραγμένων κοινοτήτων» σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία (Hall, 2005). Σημαντικό στοιχείο προς την αντίθετη κατεύθυνση αποτελεί το γεγονός ότι το ΟΧ εντάσσεται διοικητικά και εξυπηρετείται από το Δήμο Μενιδίου. Οι σπουδαστές/στριες καλούνται να συνεκτιμήσουν αυτά τα δεδομένα με βάση τις δικές τους παρατηρήσεις και να διατυπώσουν ένα σενάριο για την οργάνωση αυτής της περιοχής με άξονα το να λειτουργήσει συνδετικά ως «γέφυρα» ανάμεσα στο Μενίδι και το Ολυμπιακό Χωριό και με τρόπο ώστε αυτή η σύνδεση να κατευθύνει τη μελλοντική ανάπτυξη των αδιάρθρωτων γύρω περιοχών. Το θέμα θα οργανωθεί σε τρεις φάσεις διερεύνησης και επεξεργασίας: Α φάση: Περιλαμβάνει τον εντοπισμό και σχολιασμό τυπολογιών οικιστικής οργάνωσης ανάμεσα στο Παληό Μενίδι και το Ολυμπιακό Χωριό: συνέχειες/ασυνέχειες του ιστού, δρόμος, πλατεία, οικοδομικό τετράγωνο, αστικό πράσινο, σχέση κτισμένου άκτιστου, χρήσεις και τύποι χώρων, όρια, συνδέσεις, περάσματα, δίκτυα πρασίνου και περιπάτου. Β φάση: Αφορά τη (σταδιακή) συγκρότηση ενός «σεναρίου» για τις μορφές καθημερινότητας που προδιαγράφουν συγκεκριμένες επιλογές σχεδιασμού του χώρου σε κάθε περίπτωση. Γ φάση: Στη συνέχεια, με βάση τις προηγούμενες επεξεργασίες, κάθε ομάδα θα εστιάσει στο σχεδιασμό του αστικού χώρου εστιάζοντας σε συγκεκριμένα σημεία της περιοχής μελέτης, εξετάζοντας ιδιαίτερα: - τις επιλογές διασύνδεσης επιμέρους περιοχών και ποιοτήτων, - τη διαμόρφωση των ορίων στις διαφορετικές χωρικές ενότητες της έκτασης, - την κλίμακα, τη μορφολογία και τους τρόπους οριοθέτησης των οικοδομικών τετραγώνων - τις τυπολογίες και τους τρόπους διαμόρφωσης του δημόσιου χώρου, - τη διάταξη και τις αλληλοσυσχετίσεις των χρήσεων, - τους τρόπους διείσδυσης της φύσης στην πόλη, - τις κινήσεις πεζών και οχημάτων. 6
Η επεξεργασία αυτή κινείται ταυτόχρονα σε διαφορετικές σχεδιαστικές κλίμακες, μια συνολική προσέγγιση για το σύνολο της περιοχής και ειδικότερες προτάσεις αστικού σχεδιασμού που εστιάζουν σε συγκεκριμένα σημεία της ζώνης σύμφωνα με το προωθούμενο σενάριο. Οι κλίμακες που είναι κατάλληλες για την επεξεργασία των διαφόρων πλευρών του θέματος είναι: - 1:10.000-1:5000 για τη μελέτη των συνδέσεων με την ευρύτερη περιοχή - 1:5000-1:2000 για τη μελέτη των παρεμβάσεων στην περιοχή που σχεδιάζουν για να συνδέσουν την περιοχή του κέντρου με το Ολυμπιακό Χωριό (συμπεριλαμβανομένων των σημείων-κόμβων σύνδεσης). - 1:1000-1:500 για τη λεπτομερή μελέτη συγκεκριμένων διαμορφώσεων» 5. Παραδοτέα και οργάνωση του μαθήματος Η επεξεργασία του θέματος θα γίνει σε ομάδες των 2-3 ατόμων. Το μάθημα έχει σεμιναριακό χαρακτήρα. Δεν πραγματοποιείται, δηλαδή, με ατομικές διορθώσεις. Οι σπουδαστές και οι σπουδάστριες παρακολουθούν σεμιναριακές συζητήσεις με θεωρητικά και ενημερωτικά θέματα (σύμφωνα με το πρόγραμμα που προηγήθηκε) και φροντιστήρια όπου παρουσιάζουν τη δουλειά τους και σχολιάζουν τη δουλειά των άλλων. Στα φροντιστήρια συζητούνται επίσης κείμενα που θεωρούνται χρήσιμα για την εκπόνηση του θέματος και θα διανεμηθούν ως βοηθητικό τεύχος. Είναι αυτονόητο ότι η παρακολούθηση των διαλέξεων και των σεμιναριακών φροντιστηρίων είναι υποχρεωτική, με την έννοια ότι αν κάποιοι δεν παρακολουθούν, δεν επωφελούνται από τις συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων και δεν μπορούν να ολοκληρώσουν ικανοποιητικά το θέμα τους. Η τελική παράδοση θα γίνει στο τέλος του εξαμήνου και θα περιλαμβάνει σχέδια, σκαριφήματα, μακέτες εργασίας, κείμενο και κάθε άλλο πρόσφορο μέσο για την απεικόνιση των προτάσεων. Οι κλίμακες επεξεργασίας διαφόρων πλευρών του θέματος ποικίλουν, ωστόσο η επεξεργασία επικεντρώνεται κυρίως σε κλίμακες 1:1000-1:500. Τα τεύχη που θα παραδοθούν θα πρέπει να έχουν διάσταση Α4 ή Α3. Η βαθμολογία του μαθήματος στηρίζεται κατά τα 2/3 από την τελική παράδοση, και κατά το 1/3 στις ενδιάμεσες παρουσιάσεις και τη συμμετοχή στο μάθημα. 6. Βιβλιογραφία - Τεύχος σημειώσεων του μαθήματος - Ερευνητικό πρόγραμμα: Διερεύνηση πολεοδομικών-κοινωνικών παραμέτρων στο Δήμο Αχαρνών και διατύπωση κατευθύνσεων στρατηγικού αστικού σχεδιασμού για τη βιώσιμη ανάπτυξη, 2001, Δήμος Αχαρνών ΕΜΠ, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας, Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος - Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής 2009 - Κριτική Αποτίμηση Προοπτικές. Πρακτικά Ημερίδας. Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος, ΕΜΠ. Προσβάσιμο από: www.arch.ntua.gr/envlab [25.09.2010] - Hall, T. (2005) Αστική Γεωγραφία. (μτφρ. Δρακάκη, Λ. & Σ. Κυβέλου) Aθήνα: Κριτική 7