2 ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ INCREASE Περίληψη Από το Universität Ulm, DE με την υποστήριξη της Jugend am Werk Steiermark GmbH, AT και των εταίρων του προγράμματος INCREASE Μάιος 2016 Πρόγραμμα INCREASE Διεπιστημονική ανάπτυξη δεξιοτήτων για εργαζόμενους με νέους σε κέντρα φιλοξενίας και φροντίδας νέων Αριθμός Προγράμματος 2015-1-AT02-KA205-001199 Δήλωση αποποίησης ευθύνης Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση (ανακοίνωση) δεσμεύει μόνο τον συντάκτη και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.
3 Πίνακας περιεχομένων 1 Εισαγωγή... 4 2 Τα αποτελέσματα της Ερευνητικής Μελέτης (IO1)... 6 2.1 Γενική Επισκόπηση του Συστήματος Πρόνοιας για Νέους της κάθε χώρας... 7 2.2 Ερωτηματολόγια για Εργαζόμενους με Νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και Εξωτερικούς Επιστημονικούς Συνεργάτες... 8 2.3 Κατευθυνόμενη Συνέντευξη για Εργαζόμενους με Νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και Εξωτερικούς Επιστημονικούς Συνεργάτες...11 3 Συμπεράσματα για την ανάπτυξη του προγράμματος κατάρτισης...12 4 Βιβλιογραφία...13
4 1 Εισαγωγή Τα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων παίζουν σημαντικό ρόλο στα συστήματα πρόνοιας για τους νέους σε όλη την Ευρώπη. Ο όρος «φιλοξενία νέων» αναφέρεται στην τοποθέτηση ενός ανηλίκου εκτός της οικογένειάς του/της, για παράδειγμα σε ανάδοχες οικογένειες ή σε ιδρύματα προστασίας νέων. Τέτοιου είδους τοποθέτηση λαμβάνει χώρα όταν οι γονείς δεν δύνανται και/ή δεν επιθυμούν να παρέχουν τη σωστή υποστήριξη και διαπαιδαγώγηση στα παιδιά τους και δεν είναι δυνατή η φιλοξενία τους αλλού (π.χ. συγγενείς). Το οικογενειακό υπόβαθρο των νέων που οδηγούνται σε κέντρα φιλοξενίας χαρακτηρίζεται συχνά από ακραίες συγκρουσιακές καταστάσεις, όπως τάσεις παραμέλησης, σωματική, ψυχολογική και/ή σεξουαλική βία, φτώχεια, κοινωνική απομόνωση, κοινωνικό στιγματισμό ή κάποια έκδηλη ψυχική ασθένεια κάποιου γονέα. Επιπλέον, παιδιά του δρόμου και ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες φιλοξενούνται επίσης στα κέντρα αυτά. Μελέτες σε διεθνές και εθνικό επίπεδο δείχνουν πως ο αριθμός νέων που βρίσκονται σε κέντρα φιλοξενίας με πολλαπλά ζητήματα (π.χ. βία, παραβατικότητα, προβλήματα εξάρτησης) και με ψυχολογική διάγνωση έχει αυξηθεί (Baker & Dale, 2002; Brady & Caraway, 2002; WHO, 2002; Nützel et al., 2005; Dale et al., 2007; Schmid, 2007; Schmid et al., 2008; Groen&Jörns-Presentati, 2014), ομοίως και οι εργασιακές απαιτήσεις (π.χ. Crimmens, 1998; Pazaratz, 2000; Roberts &Everly, 2006; Knorth et al., 2007) για τους εργαζόμενους με νέους στα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων. Απαιτούνται περισσότερα προσόντα, δεξιότητες, γνώσεις και και στοχεύουν σε διάφορους τομείς, όπως η παιδαγωγική του τραύματος, οι διαταραχές του δεσμού, η επαρκής αναγνώριση των κυρίαρχων προβλημάτων, οι δικτύωσης και η διαχείριση κρίσεων. Υπάρχει άμεση ανάγκη για εργαζόμενους με νέους στα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων με καλύτερη εκπαίδευση και γνώσεις, προκειμένου να γίνεται ικανοποιητική δουλειά στον τομέα αυτό. Έτσι, βασικός στόχος του προγράμματος INCREASE Erasmus+ είναι να αυξήσει τις των εργαζομένων στα Κέντρα αυτά. Για τον λόγο αυτό, θα αναπτυχθεί ένα πρόγραμμα κατάρτισης, το οποίο θα στοχεύει στους τρόπους αντιμετώπισης πολύπλοκων καταστάσεων φροντίδας και αντιμετώπισης κρίσεων με ωφελούμενους νέους ηλικίας μεταξύ 13 και 18 ετών που μένουν σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων. Στο πλαίσιο του προγράμματος, δίδεται έμφαση σε μια διεπιστημονική και διατομεακή προσέγγιση και στη δυνατότητα εφαρμογής της. Συνολικά, στο πρόγραμμα INCREASE συμμετέχουν οργανώσεις από έξι χώρες: Αυστρία: Jugend am Werk Steiermark GmbH, Graz/E.N.T.E.R. GmbH, Graz Γερμανία: Universität Ulm Klinik für Kinder- und Jugendpsychiatrie/Psychotherapie Ελλάδα: ΑΡΣΙΣ Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων, Θεσσαλονίκη Ηνωμένο Βασίλειο: Volunteering Matters, London Ιταλία: FormAzioneCo&So Network, Florence Ρουμανία: Directia Generala de Asistenta Sociala si Protectia Copilului Harghita, Miercurea Ciuc
5 Το πρόγραμμα έχει διάρκεια από τις 30 Σεπτεμβρίου 2015 μέχρι τις 29 Σεπτεμβρίου 2017 (δύο χρόνια) και διαιρείται σε τρεις φάσεις: IO1: Ερευνητική Μελέτη Κύριος στόχος του προγράμματος, από τη μία πλευρά, είναι να έχει μια γενική άποψη του συστήματος πρόνοιας για της κάθε χώρας και από την άλλη, να συλλέξει πληροφορίες σχετικά με τις πραγματικές ανάγκες και τα ζητούμενα από τους εργαζομένους, ως βάση για την ανάπτυξη του προγράμματος κάταρτισης. Η παρούσα αναφορά εστιάζει στα αποτελέσματα της εν λόγω μελέτης. IO2: Ανάπτυξη του Προγράμματος Κατάρτισης Βάσει των αποτελεσμάτων της Ερευνητικής μελέτης, θα αναπτυχθεί ένα πρόγραμμα κατάρτισης για εργαζόμενους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων, το οποίο θα στοχεύει στη διαχείριση κρίσεων, τη συνεργασία και σε μια διεπιστημονική και διατομεακή προσέγγιση στα σύγχρονα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων. Η κατάρτιση θα έχει θεωρητικό αντικείμενο, καθώς και τη δυνατότητα πρακτικής εκπαίδευσης και θα υποστηρίζεται από ποικίλο επιμορφωτικό υλικό. Η κατάρτιση θα πραγματοποιηθεί σε εργαζομένους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων προκειμένου να υπάρξει ανατροφοδότηση τόσο στο αντικείμενο όσο και στη μεθοδολογία της εκπαίδευσης, καθώς και μια προτεινόμενη δομή. Έπειτα, θα οριστικοποιηθεί το εργαλείο εκπαίδευσης και το επιμορφωτικό υλικό και θα μεταφραστεί στις γλώσσες όλων των εταίρων. IO3: Ανάπτυξη Πράσινης Βίβλου Η διαδικασία του προγράμματος θα συνοδευθεί από την ανάπτυξη συστάσεων προς τους φορείς λήψης αποφάσεων ώστε να βελτιωθεί η τρέχουσα κατάσταση των Κέντρων Φιλοξενίας Νέων και να προβλεφθεί μια ολοκληρωμένη πολιτική για ανήλικους νέους σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο τέλος της διετούς διάρκειας του προγράμματος, θα πραγματοποιηθεί μία τελική εκδήλωση: Διάσκεψη στο Γκρατς/Αυστρία Η Διάσκεψη θα εστιάσει κυρίως στην παρουσίαση των τριών κατηγοριών αποτελεσμάτων του προγράμματος και σε μια συζήτηση σχετικά με τις πιο σημαντικές προκλήσεις στα σύγχρονα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων σε συνδυασμό με μια διεπιστημονική και διατομεακή προσέγγιση.
6 2 Τα αποτελέσματα της Ερευνητικής Μελέτης (IO1) Κύριος στόχος αυτής της Ερευνητικής μελέτης είναι να μάθουμε περισσότερα όσον αφορά τις ανάγκες αλλά και τα ζητούμενα από τους εργαζομένους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων που εργάζονται με νέους 13-18 ετών με πολλαπλά και αλληλοεπικαλυπτόμενα προβλήματα. Για τον λόγο αυτό, έγινε από όλους τους εταίρους μια επισκόπηση των Συστημάτων Πρόνοιας για τους Νέους, που συνοδευόταν από ένα διερευνητικό ερωτηματολόγιο και συνέντευξη των εργαζομένων στα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων, καθώς και με εξωτερικούς επιστημονικούς συνεργάτες. Η αναλυτική Ερευνητική μελέτη είναι διαθέσιμη για λήψη στην ιστοσελίδα του προγράμματος http://increaseproject.eu. Οι γενικές ανάγκες και οι απαιτήσεις από τους εργαζομένους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και από εξωτερικούς συνεργάτες διαιρέθηκαν σε αυτές που σχετίζονται με το αντικείμενο και στις διδακτικές/μεθοδολογικές ανάγκες, όπως παρατίθεται παρακάτω: ανάγκες που σχετίζονται με το αντικείμενο: π.χ. κοινωνική εργασία, ψυχολογία, συμπεριληπτική εκπαίδευση/παιδαγωγική,, επιστήμες της υγείας, σχολική ψυχολογία, χρήση ουσιών, επικοινωνία, επίλυση διαφορών, νεανική κουλτούρα, συνεργασία απόκτηση πληροφοριών που αφορούν τη δομή και τη θεματολογία του προγράμματος κατάρτισης διδακτικές/μεθοδολογικές ανάγκες: π.χ. μέθοδοι διδασκαλίας, διάρκεια του προγράμματος κατάρτισης καλύτερη δυνατή προσαρμογή του προγράμματος κατάρτισης στην ομάδα στόχο Βασικά, η ερευνητική μελέτη απαρτίζεται από τρία στοιχεία: 1. Γενική επισκόπηση του συστήματος πρόνοιας για νέους της κάθε χώρας Μια δευτερογενής στατιστική ανάλυση σχετικά με τις ιδιαίτερες περιστάσεις και συνθήκες της κάθε χώρας (νομοθεσία, σύστημα πρόνοιας και φιλοξενίας νέων και το δίκτυο συνεργατών, ειδικές περιπτώσεις νέων 13-18 ετών με αλληλεπικαλυπτόμενα προβλήματα, προσόντα και αρμοδιότητες των εργαζομένων στα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων) προκειμένου να αναγνωριστούν οι σχετικές διαφορές και ομοιότητες μεταξύ των συστημάτων προνοίας για νέους των εταίρων ως βάση για την ανάπτυξη του προγράμματος κατάρτισης. 2. Ερωτηματολόγια για τους εργαζόμενους στα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και Εξωτερικούς Επιστημονικούς Συνεργάτες Δύο ερωτηματολόγια δημιουργήθηκαν από τους εταίρους με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών όσον αφορά τις ανάγκες και τις απαιτήσεις απευθείας από τους εργαζομένους στα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και την εμπειρία των εξωτερικών συνεργατών που συνεργάζονται με τα Κέντρα αυτά (π.χ. ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και εκπαιδευτικούς). Μετά από μια σύντομη έρευνα και ανασκόπηση, εργαζόμενοι σε κέντρα φιλοξενίας και εξωτερικοί συνεργάτες από όλες τις χώρες του προγράμματος συμμετείχαν στη μελέτη. 3. Κατευθυνόμενη Συνέντευξη με Εκπροσώπους των Κέντρων Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και με Εξωτερικούς Επιστημονικούς Συνεργάτες
7 Για τις συνεντεύξεις αυτές δημιουργήθηκε από τους εταίρους μια κατευθυντήρια οδηγία. Μετά από σύντομη έρευνα και ανασκόπηση, εκπρόσωποι των Κέντρων Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και εξωτερικοί συνεργάτες από όλες τις χώρες του προγράμματος υποβλήθηκαν σε συνέντευξη. Τα σημαντικότερα αποτελέσματα της ερευνητικής μελέτης παρατίθενται παρακάτω. 2.1 Γενική Επισκόπηση του Συστήματος Πρόνοιας για Νέους της κάθε χώρας Τα συστήματα Πρόνοιας για Νέους στις συμμετέχουσες χώρες είναι πολύ ιδιαίτερα. Τα νομικά πλαίσια, οι κοινωνικές συνθήκες κλπ. διαφέρουν από τη μία χώρα στην άλλη. Συνεπώς, ο κύριος στόχος αυτής της πρώτης φάσης του προγράμματος ήταν να εντοπιστούν οι σχετικές διαφορές και ομοιότητες μεταξύ των συστημάτων πρόνοιας για νέους όλων των εμπλεκόμενων χωρών ως βάση για την ανάπτυξη του προγράμματος κατάρτισης. Ομοιότητες μεταξύ των έξι χωρών Κοινότητες με τη μορφή ς ως είδος κέντρου φιλοξενίας νέων μπορούν να βρεθούν σε όλες τις χώρες. Ανάδοχες οικογένειες ή σπίτια μικρών ομάδων είναι κάποιες σημαντικές λύσεις ώστε να παρασχεθεί ένα νέο σπίτι για παιδιά και νέους. Παρόλο που οι ανήλικοι αυτοί δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα να ζουν και να μένουν με τις οικογένειές τους, μπορούν να επωφεληθούν από τη δομή μιας ομάδας που έχει τη μορφή ς/μιας ανάδοχης ς, για παράδειγμα να μοιράζονται την καθημερινότητα, τις στενές σχέσεις και τη μακρόχρονη υποστήριξη. Μία άλλη ομοιότητα είναι η μείωση του αριθμού των μεγάλων Κέντρων Φιλοξενίας Νέων. Οι περισσότερες χώρες εστιάζουν πλέον σε μικρότερες εξωτερικές ομάδες ή προσαρμόζουν τις προσφερόμενες υπηρεσίες τους συγκεκριμένα στις ανάγκες των νέων 13-18 ετών. Ως τρίτη ομοιότητα, σύμφωνα με τις αναφορές, παρουσιάζεται η δημιουργία ιδρυμάτων για επείγοντα περιστατικά κατά τα τελευταία 25 χρόνια με διάφορα αντικείμενα: πρόκειται είτε για ανήλικους των οποίων αφαιρείται η επιμέλεια (ως μέρος της προστασίας τους) ή για πολύ προκλητικούς νέους που χρειάζονται ένα σύντομο διάλειμμα από την οικογένειά τους ή για κάποιον περιστασιακό φιλοξενούμενο. Όλοι οι εργαζόμενοι σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων συνεργάζονται με εξωτερικούς συνεργάτες/φορείς όπως κοινωνικούς λειτουργούς, υπηρεσίες για νέους, σχολεία, κέντρα επαγγελματικής εκπαίδευσης, γιατρούς και ψυχολόγους. Διαφορές στα Συστήματα Πρόνοιας για τους Νέους Η διάρκεια των παρεχόμενων υπηρεσιών στα συστήματα πρόνοιας για νέους διαφέρει από τη μία χώρα στην άλλη (π.χ. συγκριτικά μικρότερες περίοδοι στην Αυστρία και μεγαλύτερες περίοδοι στην Ιταλία).
8 Υποστήριξη και παροχή στέγης σε ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες: κάποιες χώρες έχουν ειδικές ομάδες για ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες (π.χ. Αυστρία, Ελλάδα, Γερμανία), άλλες τους εντάσσουν στα υπάρχοντα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων (π.χ. Γερμανία). Απαιτούμενα προσόντα για τους εργαζόμενους στα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων: οι απαιτήσεις ποικίλλουν από απολυτήριο λυκείου (π.χ. Ρουμανία) ή εξειδικευμένο κύκλο μαθημάτων σε επαγγελματικές σχολές (π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Αυστρία) μέχρι βεβαίωση φοίτησης ή πτυχίο πανεπιστημιακών σπουδών στις εφαρμοσμένες επιστήμες (π.χ. Αυστρία, Γερμανία). 2.2 Ερωτηματολόγια για Εργαζόμενους με Νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και Εξωτερικούς Επιστημονικούς Συνεργάτες Προκειμένου να έχουμε λεπτομερέστερη πληροφόρηση σχετικά με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις από τους εργαζόμενους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και σχετικά με τη δικτύωση και τη συνεργασία μεταξύ των εργαζομένων στα Κέντρα αυτά και εξωτερικούς επιστημονικούς συνεργάτες, αναπτύχθηκαν δύο ερωτηματολόγια. Ζητήθηκε από κάθε χώρα να βρει τουλάχιστον 40 συμμετέχοντες (το ελάχιστο 20 εργαζόμενους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας Νέων και το ελάχιστο 15 εξωτερικούς συνεργάτες). Συνολικά, 259 άτομα συμμετείχαν στην έρευνα και απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με τη συνεργασία και το αντικείμενό τους και σε ερωτήσεις σχετικά με την εκπαίδευση (π.χ. περιεχόμενα, θεματολογία, δομή, διάρκεια, προτιμώμενες μέθοδοι). Συγκεκριμένα, συμμετείχαν 164 εργαζόμενοι με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων από τις έξι χώρες εταίρους (γυναίκες 62.2 %, άνδρες 36.0 %, δεν απαντώ 1.8 %). Κατά μέσο όρο, η ηλικία των συμμετεχόντων ήταν τα 36.5 έτη και η περίοδος εργασιακής εμπειρίας ήταν 4.92 χρόνια. Το ερωτηματολόγιο που απευθυνόταν στους εργαζόμενους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων χωριζόταν σε τρία μέρη. Τα αποτελέσματα παρατίθενται στον Πίνακα 1. Στο A Μέρος, οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν σχετικά με την προσωπική τους επαγγελματική τεχνογνωσία (π.χ. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες νιώθετε πως η τεχνογνωσία σας δεν επαρκεί ώστε να επιλύσετε το πρόβλημα; Σε ποιες περιπτώσεις χρειάζεστε περισσότερη υποστήριξη, βοήθεια, γνώσεις;). Το B Μέρος αφορά θέματα, όπως η δικτύωση και η συνεργασία μεταξύ των εργαζομένων στα Κέντρα αυτά και εξωτερικούς επιστημονικούς συνεργάτες (π.χ. Ποιοι διεπιστημονικοί συνεργάτες είναι αρμόδιοι για υποστήριξη και παροχή βοήθειας σε κρίσιμες περιπτώσεις/παρέμβαση σε περιπτώσεις κρίσης; Ποιοι συνεργαζόμενοι εμπειρογνώμονες και/ή φορείς ενδιαφέρουν περισσότερο τους εργαζόμενους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων;). Στόχος του Γ Μέρους είναι η ανάπτυξη του προγράμματος κατάρτισης για τους εργαζόμενους στα Κέντρα αυτά (π.χ. Ποια θέματα είναι σημαντικά για το πρόγραμμα κατάρτισης; Ποιες είναι οι προτιμώμενες μέθοδοι; Πώς θα έπρεπε να σχεδιαστεί το πρόγραμμα;). Εκτός από τις απόψεις των εργαζομένων με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων, τα ερωτηματολόγια συμπλήρωσαν και ειδικοί διαφόρων πεδίων συνεργασίας, οι οποίοι είχαν όλοι εμπλακεί σε ατομικές περιπτώσεις, παρέχοντας για παράδειγμα υποστήριξη. Συνολικά, 95 άτομα εκτός των
9 Κέντρων συμμετείχαν στην έρευνα. Περίπου το ένα τρίτο (32.6 %) του δείγματος εργάζεται για το σύστημα πρόνοιας για νέους, σχεδόν το ένα πέμπτο (18.9 %) εργάζεται στον τομέα της υγείας. 14.7 % των εξωτερικών συνεργατών εργάζεται στον εκπαιδευτικό τομέα (σχολείο/κέντρο επαγγελματικής κατάρτισης) και 13.7 % ως κοινωνικοί λειτουργοί σε σχολεία. Κάποιοι από τους συμμετέχοντες εργάζονται στον τομέα του δικαίου (4.2 %) και σε ψυχο-κοινωνικά ιδρύματα (3.2 %), ενώ 12.6 % προέρχονται από άλλους φορείς. Με βάση την κατάρτισή τους, τα δύο πέμπτα (39.4 %) των εξωτερικών συνεργατών είχαν εκπαιδευτεί ως κοινωνικοί λειτουργοί ή παιδαγωγοί, το ένα πέμπτο (21.3 %) εκπαιδευτικοί, το 8.5 % ψυχολόγοι, το 3.2 %, ενώ το 4.3 % έχει απολυτήριο λυκείου. Το υπόλοιπο μέρος του δείγματος ειδικευόταν σε άλλους τομείς. Η δομή αυτού του ερωτηματολογίου είναι παρόμοια με αυτήν του ενός ερωτηματολογίου για τους εργαζόμενους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων. Σκοπός του ερωτηματολογίου αυτού ήταν να έχουμε μια εξωτερική οπτική για τα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και τους εργαζόμενους σε αυτά όσον αφορά τη συνεργασία και την επαγγελματική δικτύωση. Τα αποτελέσματα παρατίθενται στον Πίνακα 2. Το A Μέρος πραγματεύεται την επαγγελματική τεχνογνωσία (π.χ. Σε ποιες περιπτώσεις χρειάζονται οι εργαζόμενοι με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων περισσότερη υποστήριξη, βοήθεια, γνώσεις;). Το B Μέρος εστιάζει στη δικτύωση και τη συνεργασία (π.χ. Ποιοι συνεργαζόμενοι εμπειρογνώμονες και/ή φορείς θα ενδιέφεραν περισσότερο τα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και τους εργαζόμενους σε αυτά;).
10 Πίνακας 1: Αποτελέσματα Ερωτηματολογίου για εργαζόμενους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων Θέμα Αυστρία Ιταλία Ελλάδα Γερμανία Ρουμανία Ηνωμένο Βασίλειο αίσθημα ανεπαρκούς τεχνογνωσίας σε ορισμένες περιπτώσεις 78% 100% 79% 92% 75% 60% ανάγκη περισσότερης υποστήριξης ψυχολογία ψυχολογία ψυχολογία ψυχολογία ψυχολογία ψυχολογία (συναισθηματική (συναισθηματική υγεία) (συναισθηματική υγεία) (συναισθηματική υγεία) (συναισθηματική (συναισθηματική υγεία) ιατρική ιατρική εκπαίδευση υγεία) υγεία) (σωματική υγεία) (σωματική υγεία) προβλήματα εκπαίδευση νεανική νεανική παραβατικότητα συμπεριφοράς μαθησιακές παραβατικότητα χρήση ουσιών εκπαίδευση εργασία χρήση ουσιών δυσκολίες χρήση ουσιών ανάγκη παιδαγωγική του ψυχολογικά θέματα παιδαγωγική του παιδαγωγική του παιδαγωγική του χρήση ουσιών περισσότερων τραύματος παιδαγωγικά ζητήματα τραύματος τραύματος τραύματος γνώσεων ψυχοτραυματολογία διαχείριση κρίσεων διεπιστημονική συνεργασία ψυχοτραυματολογία διαχείριση κρίσεων ψυχοτραυματολογία διαχείριση κρίσεων ψυχοτραυματολογία ικανότητα ιατρική (σωματική μεσολάβηση / ικανότητα διαχωρισμού διαταραχή του δεσμού διαχωρισμού μεταξύ υγεία) διαπολιτισμικά μεταξύ προσωπικών και ικανότητα διαχωρισμού προσωπικών και ζητήματα επαγγελματικών μεταξύ προσωπικών και επαγγελματικών υποθέσεων επαγγελματικών υποθέσεων διαγνωστικά εργαλεία υποθέσεων διεπιστημονικοί υπηρεσία πρόνοιας συνεργάτες με εμπειρογνώμονες για πιο συναφές εμπειρογνώμονες σχολείο επαγγελματική αντικείμενο εμπειρογνώμονες κατάρτιση εμπειρογνώμονες σχολείο σχολείο σχολείο εμπειρογνώμονες/ ψυχο-κοινωνικά επαγγελματική κατάρτιση ιδρύματα ιδρύματα εμπειρογνώμονες πολιτισμικοί αστυνομία διαμεσολαβητές εθελοντές αστυνομία τομείς τεχνογνωσία/ τεχνογνωσία/ τεχνογνωσία/ τεχνογνωσία/ τεχνογνωσία/ νομικό/θεσμικό ενδιαφέροντος νομικό/θεσμικό πλαίσιο πλαίσιο αναφορικά με νομικό/θεσμικό πλαίσιο νομικό/θεσμικό πλαίσιο αρμοδιότητες νομικό/θεσμικό πλαίσιο νομικό/θεσμικό τους συνεργάτες αρμοδιότητες αρμοδιότητες πλαίσιο δυνατότητες και αρμοδιότητες περιορισμοί δυνατότητες και δεσμός/σχέση/συνεργα περιορισμοί σία με άλλους φορείς δεσμός/σχέση/συνεργ ασία με άλλους φορείς θέματα για το συνεργασία διεπιστημονική δικτύωση αρμοδιότητες δικτύωση δικτύωση δικτύωση πρόγραμμα διάγνωση και αρμοδιότητες και αρμοδιότητες και κατάρτισης διεπιστημονική δικτύωση νομικό πλαίσιο παιδαγωγική του διάγνωση αρμοδιότητες και διεπιστημονική διάγνωση τραύματος νομικό πλαίσιο νομικό πλαίσιο καινοτομίες αυτοστοχασμός κοινωνική διεπιστημονική νομικό πλαίσιο κοινωνική εργασία παιδαγωγική διάγνωση εργασία με νέους κοινωνική εργασία / νομικό πλαίσιο εργασία με νέους διεπιστημονική καινοτομίες διάγνωση καινοτομίες προτιμώμενες μελέτη περίπτωσης μελέτη περίπτωσης μελέτη περίπτωσης μελέτη περίπτωσης μέθοδοι αυτοστοχασμός παιχνίδι ρόλων αυτοστοχασμός μελέτη περίπτωσης μέθοδοι νέες μέθοδοι λιγότερο: ηλεκτρονική μάθηση διαλέξεις λιγότερο: ηλεκτρονική μάθηση αυτοστοχασμός ατομική/ομαδική εξάσκηση λιγότερο: μελέτη περίπτωσης βίντεο/εικόνες μέθοδοι παρουσίασης/αξιολόγησης διαλέξεις μέθοδοι παρουσίασης/ αξιολόγησης διαλέξεις ηλεκτρονική μάθηση αυτοδιδασκαλία βίντεο/εικόνες μέθοδοι παρουσίασης/ αξιολόγησης λιγότερο: ηλεκτρονική μάθηση αυτοδιδασκαλία διαλέξεις παρουσίασης/ αξιολόγησης στοχασμός λιγότερο: ηλεκτρονική μάθηση αυτοδιδασκαλία βίντεο/εικόνες ηλεκτρονική μάθηση αυτοδιδασκαλία
11 Πίνακας 2: Αποτελέσματα Ερωτηματολογίου Εξωτερικών Συνεργατών Θέμα Αυστρία Ιταλία Ελλάδα Γερμανία Ρουμανία Ηνωμένο Βασίλειο οι εργαζόμενοι με ευκαιρίες/περιορισμοί/ νεανική ευκαιρίες/περιορισμοί/ ευκαιρίες/περιορισμοί/ ευκαιρίες/περιορισμοί/ ευκαιρίες/περιορισμοί/ νέους σε Κέντρα αρμοδιότητες του παραβατικότητα αρμοδιότητες του αρμοδιότητες του αρμοδιότητες του αρμοδιότητες του πεδίου Φιλοξενίας και πεδίου εργασίας του συναισθηματική πεδίου εργασίας του πεδίου εργασίας του πεδίου εργασίας του εργασίας του Φροντίδας Νέων εξωτερικού συνεργάτη υγεία ψυχολογικά εξωτερικού συνεργάτη εξωτερικού συνεργάτη εξωτερικού συνεργάτη εξωτερικού συνεργάτη χρειάζονται θέματα ψυχική υγεία νεανική συναισθηματική υγεία συναισθηματική υγεία σωματική υγεία καλύτερη γνώση: ψυχιατρικά θέματα παραβατικότητα ψυχολογικά θέματα ψυχολογικά θέματα ψυχική υγεία συναισθηματική υγεία ψυχική υγεία ψυχική υγεία συναισθηματική υγεία ψυχιατρικά θέματα ψυχιατρικά θέματα κακή χρήση ουσιών χρήση ουσιών εργασία μαθησιακές μαθησιακές δυσκολίες εργασία μαθησιακές δυσκολίες νεανική παραβατικότητα δυσκολίες εθελοντική εργασία εκπαίδευση εθελοντική εργασία εργασία διεπιστημονικοί υπηρεσία πρόνοιας συμβουλευτικά κέντρα συνεργάτες με πιο για κέντρα επαγγελματικής φορείς συναφές κέντρα φιλοξενίας κέντρα φιλοξενίας και κατάρτισης αντικείμενο εμπειρογνώμονες και φροντίδας νέων φροντίδας νέων ψυχο- σχολείο κοινωνικοί εμπειρογνώμονες/ εμπειρογνώμονες/ φορείς φορείς 2.3 Κατευθυνόμενη Συνέντευξη για Εργαζόμενους με Νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και Εξωτερικούς Επιστημονικούς Συνεργάτες Οι εμπειρογνώμονες επιβεβαίωσαν την ανάλυση των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου. Το γεγονός πως οι εργαζόμενοι με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων θα έπρεπε να γνωρίζουν περισσότερα για τα γνωστικά πεδία των εξωτερικών συνεργατών (π.χ. περιορισμοί, δυνατότητες και αρμοδιότητες) θεωρήθηκε πολύ σημαντικό για την επιτυχή συνεργασία και δικτύωση από όλους τους εμπειρογνώμονες. Ως εκ τούτου, οι εμπειρογνώμονες επικεντρώθηκαν στις «Αρμοδιότητες-Πεδία δράσης» και «Συνεργασία-Δικτύωση» ως τα πιο σημαντικά θέματα του προγράμματος κατάρτισης. Όλοι τους συμφώνησαν στην ανάγκη περαιτέρω εκπαίδευσης των εργαζομένων με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων, που θα εστιάσει στην παρέμβαση σε περίπτωση κρίσης, τη συνεργασία και τη διεπιστημονική και διατομεακή προσέγγιση στα σύγχρονα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων.
12 3 Συμπεράσματα για την ανάπτυξη του προγράμματος κατάρτισης Πρωταρχικός στόχος του προγράμματος INCREASE είναι να αναπτύξει ένα πρόγραμμα κατάρτισης για εργαζόμενους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων. Η εκπαίδευση θα εστιάσει στην παρέμβαση σε περίπτωση κρίσης, τη συνεργασία και τη διεπιστημονική και διατομεακή προσέγγιση. Ως αποτέλεσμα της ερευνητικής μελέτης, πρέπει να δοθεί έμφαση σε τέσσερα σημεία όσον αφορά την ανάπτυξη του προγράμματος κατάρτισης: Διαφορές των συστημάτων πρόνοιας για νέους: Κάθε χώρα έχει διαφορετικό σύστημα πρόνοιας για ανηλίκους με τη δική του ιστορία, νομικές απαιτήσεις και προσεγγίσεις. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν την εκπαίδευση των εργαζομένων με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και ενδέχεται να επηρεάσουν την επαγγελματική προσέγγιση στα Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων (π.χ. διαχείριση κρίσεων). Ανάγκη για περαιτέρω εκπαίδευση: Τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων, που συμπληρώθηκαν από τους εργαζομένους με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων και από εξωτερικούς επιστημονικούς συνεργάτες, έδειξαν την έντονη ανάγκη για περαιτέρω εκπαίδευση προκειμένου να βελτιωθούν συγκεκριμένες διαδικασίες συνεργασίας και να ενισχυθούν οι γνώσεις σε διάφορους τομείς της κοινωνικής εργασίας και της ψυχολογίας (π.χ. ψυχοτραυματολογία, παιδαγωγική του τραύματος). Θεματολογία, το πρόγραμμα κατάρτισης θα πρέπει να περιλαμβάνει: Καινοτομίες στην κοινωνική παιδαγωγική/εργασία με νέους και κοινωνική εργασία, αρμοδιότητες και πεδία δράσης, δικτύωση, συνεργασία και, διεπιστημονικότητα κατά τη λήψη του ιστορικού και τη διάγνωση, νομικά πλαίσια, κοινωνική εργασία και αλληλένδετοι κλάδοι. Ανάπτυξη ενός πρακτικού προγράμματος κατάρτισης με μελέτη περιπτώσεων: Οι εργαζόμενοι με νέους σε Κέντρα Φιλοξενίας και Φροντίδας Νέων προτίμησαν κυρίως ένα πρακτικό τύπο εκπαίδευσης που θα εστιάζει σε διάφορες περιπτώσεις. Πολλοί συμμετέχοντες συνέχισαν να είναι διστακτικοί απέναντι στην τηλεμάθηση (ηλεκτρονική μάθηση, κείμενα για αυτοδιδασκαλία). Για ένα βιώσιμο πρόγραμμα κατάρτισης με διάρκεια 80 ωρών περίπου, είναι σημαντικό να συνδυαστούν πρακτικές και θεωρητικές πληροφορίες. Το περιεχόμενο μπορεί να είναι ευρύ λόγω των προγραμματισμένων τριών ή τεσσάρων μονάδων του Ευρωπαϊκού συστήματος πιστωτικών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ECVET). Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει ένα συνδυασμό διάφορων μεθόδων διδασκαλίας όπως εκπαίδευση με φυσική παρουσία, αυτοδιδασκαλία, ανάπτυξη δεξιοτήτων και τηλεμάθηση. Ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε χώρας, το πρόγραμμα εκπαίδευσης θα πρέπει να προσαρμοστεί στις ομάδες στόχους.
13 4 Βιβλιογραφία Baker, A.J.L. & Dale, N. (2002). Psychiatry crisis in child welfare residential treatment. Children s Services: Social Policy, Research, and Practice, 5, 213 229. Brady, K.L. & Caraway, J.S. (2002). Home away from home. Factors associated with current functioning in children living in a residential treatment center. Child Abuse & Neglect, 26, 1149 1163. Crimmens, D. (1998). Training for residential child care workers in Europe: comparing approaches in The Netherlands, Ireland and the United Kingdom. Social Work Education: The International Journal, 17 (3), 309 320. Dale, N., Bayer, A.L., Anastasio, E.A., & Purcell, J. (2007). Characteristics of children in Residential Treatment in New York State. Child Welfare, 86 (1), 5 28. Groen, G. & Jörns-Presentati, A. (2014). An der Schnittstelle von stationärer Kinder- und Jugendhilfe und psychiatrisch-psychotherapeutischer Gesundheitsversorgung. Kindheit und Entwicklung, 23 (3), 151 160. Knorth, E.J., Harder, A.T., Zandberg, T., & Kendrick, A.J. (2007). Under one roof: A review and selective meta-analysis on the outcomes of residential child and youth care. Children and Youth Service Review, 30 (2), 123 140. Roberts, A.R. & Everly, G.S. (2006). A meta-analysis of 36 crisis intervention studies. Oxford: Oxford University Press. Schmid, M. (2007). Psychische Gesundheit von Heimkindern: eine Studie zur Prävalenz psychischer Störungen in der stationären Jugendhilfe. Weinheim: Juventa. Schmid, M., Goldbeck, L., Nützel, J., & Fegert, J.M. (2008). Prevalence of mental disorders among adolescents in German youth welfare institutions. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 2, 2. Nützel, J., Schmid, M., Goldbeck, L. & Fegert, J.M. (2005). Kinder- und jugendpsychiatrische Versorgung von psychisch belasteten Heimkindern. Praxis der Kinderpsychologie und Kinderpsychiatrie, 54, 8, 627 644. Pazaratz, D. (2000). Training Youth Workers in Residential Treatment. Residential Treatment for Children & Youth, 18 (1), 35 56. World Health Organization (2002): The world report on violence and health.